Kapitel 11—akimarnit agssuardliutât

iluarsaerĸingniarnerup atarĸinarpalungnerpâmik nalunaiautigineĸamerisa Tysklandime akimarnit kristumiûssut ukiume 1529-me Speierime inatsissartune agssortûtigissat ilagât. Gûtip angutitaisa táukua ĸunusuíssutsimíkut, ugpemermíkut aulajáissutsimíkutdlo kinguligssatik erĸarsarníkut tamivdlo nalúngíssusiagut kivfáungíssuseĸalersípait. agssuardliuteĸarnermíkut ilagît nutartigaussut nâggârtunik taigûteĸalersipait, aulajangiússatdlo tássane imarineĸartut tássáuput “nâggârtũssutsip túngavigssarpiâ.” (D'Aubigné).AGC 99.1

uvdloĸ iluarsaerĸingniarnermut ilimasupilungnartoĸ nagdliúsimavoĸ. nauk Luther Wormsime perĸússutíkut erĸigsivigssaerutitausimagaluartoĸ ajoĸersûtigissâlo inerterĸutigineĸarsimagaluardlune, taimáitordle nâlagauvfingme ugperissaĸarníkut mána tikitdlugo erĸigsisimaneĸarsimagaluarpoĸ, Gûtip isumagssuinermigut píssaunerit sagdlusuíssúmik akomusersuissut uníngatimissârsimavai. Karl V-ip iluarsaerĸingniarneĸ seĸumíkumasimagaluarpâ, kisiáne agssane silugúsimagângamiuk píngitsailineĸartutut unĩnartariaĸartarsirnavoĸ, ĸavsêriardlune sapîserdlutik ilagîngnut rûmalerissunut agisortuissut tamákerdlugit nungutitaunigssât píngitsûgagssaussutut ítnrsimagaluarpoĸ, kisiáne ajutûlerugtorfingme tyrkit kangianit sãssússileraraut, imalũnît franskit kúngiata agdlâtdlũnît pâvip nangmineĸ kaisare síngagilerdlugo sorssugfigiumavdlugo nalunaerfigissarât. taimáitumik inuiaĸatigĩkûtât erĸigsivîtdliortitsisitdlugit iluarsaerĸingniarneĸ nakússagtíkiartordlunilo siaruariartornigssamut pivfigssaĸartitausimavoĸ.AGC 99.2

kîsamile nâlagarssuit pâvíkormiut agssortũssutigissatik akerdlerĩssutigissatigdlo isumangnaerdlugit iluarsaerĸingniartut iligîgdlutik sãssúnialerpait. Speierime inatsissartut 1526-me nâlagauvfît tamaisa ugperissagssamut túngassutigut piumassardluínarmingnik ârĸigssuisínautísimavait, tamarmik ilaussortaĸartitdlugit atautsimineĸasínaunigssap tungâgut. navianautitdle taimatut akuerssíssúmik kinguneĸarsimassut ĸângiutĩnartut kaisare ernĩnaĸ inatsissartunik ĸaerĸusserĸigpoĸ 1529-me Speierime atautsimîtdlutik ajoĸersuinerdlugtunik ĸunutitsissugssanik, akimarnit ajomartínago ajúngisârníkut iluarsaerĸingnigssamut akerdlilersuissunut isumaĸatigssar- siarineĸásáput, taimailiornerdle kinguneĸángigpat kaisare sorssulernigssamut piarêrsimavoĸ.AGC 99.3

katûgdlit nuánârtorujugssũput. amerdlaĸalutik Speierime katerssũput, iluarsaerĸingniartunutdlo táukuníngalo tapersersuissunut akerartuinertik issertúngilât. Melanehtonip tamána ima oĸautigâ: “silamiut agtakoraiuta maujugâtigut, kisiáne Kristusip ĸitornane alákardlugitdlo sernigiumârpai.” akimarnit îvangkîliulerissut inatsissartunut ilaussut igdiumingne îvangkîlio nalunaiautigineĸartísavdlugulũnît akuerineĸángitdlat. ínugtaussutdie Gûtip oĸausia kiplsavfigât, tûsintiligpagssuitdlo inerterĸutaussoĸ soĸutiginago Saksenime kurfyrstip oĸalugfêrânut nâlagiartarput.AGC 101.1

tamatuma akerdlerîgfigssaĸ sujuarsarpâ. kaisarip inatsissartut lnalunaerfigai tarnip naiúngíssusiatigut kivfáungíssuseĸarnigssamik aulajangersagkap ilerĸordlungneĸ taima angnertutigissoĸ kingunerisimangmago aulajangersagaĸ tamána atortûjungnaerĸugine. nangminigssarsiorneĸ tamána krisitumiut îvangkîliulerissut akornáne kamautigineĸardlunilo ernumássutigineĸarpoĸ.AGC 101.2

ugperissagssamut túngassutigut akâringningnigssaĸ inatsisitigut aulajangerneĸarsimagaluarpoĸ, nâlagauvfîtdlo îvangkîliulerivfiussut taimatut nangminerssorsínaunigssamut akornusîniarneĸ agssortorumavât. Wormsimit perĸússut nâpertordlugo Luther sule erĸigsivigssaerutitauvdlune Speierime atautsimêĸataorĸussáungilaĸ, kisiáne suleĸataisa akimarnitdlo Gûtip igdlersûtigssânik makitísimassaisa ajornartôrfingme tamatumane sivnerpât. Frederik saksenimioĸ isumagigsoĸ Lutherimik igdlersuisimassoĸ toĸorêrsimavoĸ, kisiáne ĸatángutigalugulo kingorârtâta hertugip Johanip iluarsaerĸingniarneĸ ilagsivdluarsimavâ, naugdlo erĸigsisimanigssaĸ nuánarigaluaĸalugo ugperissagssamut túngassutigut tamatigut ilungersoĸalunilo ĸunusueĸaoĸ.AGC 101.3

palasiussut piumassarât nâlagauvfît nâggârtũssusermik ilagsissaĸarsimassut kisiánertaĸángivigsumik ilagît rûmaierissut nâlagarsiorfigilísagait. igdlua'tungâne iluarsaerĸingniartut kivfáungíssuseĸ tuníssutisiarerîgartik pigĩnarumavdlugo norĸáissutigât. ilagît rûmalerissut kingumut nâlagauvfingne taima nuánaringnigtigissumik Gûttip oĸausianik ilagsingnigfiusimassune misigssuissugssángortitaunigssât akuerineĸ saperpât.AGC 101.4

naggatâgut isumaĸatigîngniutigssatut sujúnersût sarĸúmiúneĸarpoĸ, tássa nâlagauvfingne iluarsaerĸigfiusimángitsune Wormsimit perĸússut sukangnersumik atortitáusassoĸ, ãmalo nâlagauvfingne “inuiaĸatigît tamatumínga uniorĸutitsisimavfîne tamatumalo pikigtitsinigssamik navianautáungitsumik atortitausínáungivfîne nutâmik iluarsaerĸingniartoĸásángitsoĸ, ilagîngnutdlo rûmalerissunut ilaussoĸ kinalûnit Lutheríkũssutsimik ilagsissaĸarĸussausangitsoĸ.” (D'Aubigné). sujúnersût tamána pâvikut nuánarivdluínagãnik inatsissartune akuerineĸarpoĸ.AGC 101.5

aulajangersagaĸ tamána nâlangneĸarpat “nâggârtũssuseĸ siaruarterneĸarsínáusángilaĸ ... ilisimaneĸarfigíngisaminut, erĸúneĸarêrfigissaminilo aulajaitsumik túngavilerneĸarsínáusanane.” sângniartoĸarnigssâ inerterĸutigineĸardluínásaoĸ, kigdlilîneritdlo ikíngutainit akuererĸussáuput. silarssuaĸ neriûtigssaerútutut íkaluarpoĸ. “rûmalerissut nâlagáussusiat atulersitaorĸigpat ... ĸangatut atuinerdlungnerit nagsatariumârpai.” ãmalo “suliaĸ erĸigsivîtdliortitsinikut taimarujugssuaĸ aulalersitaorêrsoĸ” aseruvísavdlugo ajornauteĸarnaviángilaĸ. (D'Aubigné).AGC 102.1

isumaĸatigît îvangkîliulerissut isumalioĸatigĩsavdlutik katerssũput, ánilârdlutigdlo nalornissutut ingmingnut ĸiviaĸátáuput aperissardlutigdlo: “ĸanoĸ iliúsaugut?” suliagssarititat silarssuarmut pingârutilerujugssuit navianartorsiortitáuput, iluarsaerĸingniartut pingârtortait uteriáinartariaĸásanerdlutik? ajornartôrfingme tamatumane iluarsaerĸingniartut ĸanoĸ iliortariaĸarnertik oĸaloĸatigĩssutigalugo sujumukarnigssamingnut akornutigssaussumik aulajangêriatârsinaugaluaĸaut! nâlagarsiorniáinarnigssamut patsisiginiagagsent amerdlagaluaĸaut!AGC 102.2

ĸujanartumik najorĸutariniagagssaĸ isumaĸatigĩssutigssamut sujúnersûtigineĸartumut túngavigineĸartoĸ akuerineĸ saperpât, ugperníkutdlo aulajangĩput. najorĸutagssarerĸussaĸ táuna sunaugame? tássa ilagît rûmalerissut tarnip nalúngíssusianik píngitsailîsínaunigssât ilisimassagssarsiornigssamigdlo inerterisinaunigssât. ârĸigssũssinigssaĸ sujúnersûtaussoĸ akuerigáine Saksen kisime piumassamik gûtisiorfiussugssangúsagaluarpoĸ, kristumioĸarfingnilo avdlane tamane piumassamik ilisimassagssarsiornigssaĸ nâggârtutdlo ugperissãnik ilagsingningneĸ pinerdlûtaulísagaluarpat parnaerússaunikut ikuatdlagtitaunikutdlo pitdlautigineĸartugssat. ugperissagssarsiornerup taima kigdliligautiginigssâ akuerisínaunerpât? iluarsaerĸingniartut naggámik isumaĸatitârsimanerat nalunaerutigineĸarĸusinaunerpât? taimailiornigssaĸ tássáusagaluarpoĸ îvangkîliumut kristumiussútsivdlo kivfáungíssuseĸarneranut aulajangĩssutaussumik ajornartorsiorfingme kigdlũssineĸ.” (Wylie) , nâggale, “sût tamaisa ánaiumaneruvait, nâlagauvfitik, niaĸorutitik inûnertigdlo agdlât akigalugit.” (D'Aubigné).AGC 102.3

“perĸússutiginiagaĸ tamána akerdlilertigo,” akimarnit oĸarput. “tarnip nalúngíssusianut túngassutigut amerdlanerit oĸartugssáussuseĸángitdlat.” oĸalugtugssautitait oĸarput: ,,1526-me perĸússut tássauvoĸ nâlagauvfingme erĸigsisimaneĸarnerup tángavia, atorungnaersíkáine Tyskland erĸigsivîtdliortitsivigssángordlunilo sorssugfiulísagaluarpoĸ, inatsissartut isumalioĸatigîgtugssat atautsi- mĩnigssâta tungânut atausĩnarmik suliagssaĸarput, tássa piumassamik ugperissagssarsiorsínauneĸ atatísavdlugo,” nâlagauvfik pissugssauvoĸ tarnip nalúngíssusianut túngassumik kivfáungíssuseĸ sernigísavdlugo, tamánalo sivnerdlugo gûtisiornermut túngassutigut oĸartugssáussuseĸángilaĸ, nâlagkersuissut kíkutdlũnît pissortautitatik ikiortigalugit ugperissarsiornermut túngassumik píngitsailîvdlutik ilerĸortârtitsiniartut kristumiut îvangkîliulerissut najorĸutariniagarpiãnik pigdliutigissaĸartarput.AGC 102.4

kúngip Ferdinandip inatsissartune kaisarimut sivnîssûvdlune pâsivâ perĸússut tamána akerdlerĩssuterujugssuarnik nagsataĸarumârtoĸ akimarnit ilagsinagulo tapersersorumángigpássuk. taimáitumik sapíngisánguaminik kimigîserfigigaluarpai, pingitsailîniaraluarunime nalúngínamiuk sule aulajáinerulerumârtut. “akimarnit kimigîserfigigaluarpai perĸússut iluarerĸuvdlugo, kaisarivngôĸ tamána nuánârutigísaĸingmago.” angutitdle táukua oĸartugssaussoĸ nâlagarssuarnit nunamiunit angnerussoĸ nâlagarât, sagdlaitsumigdlo akíput: “kaisare erĸigsinerup atatíneĸarnigssânut Gûtivdlo atarĸinautigssânut iluaĸutausinaussutigut tamatigut nâlagkumavarput.”AGC 103.1

naggatâgut kungip kurfyrstiussoĸ ikíngutailo inatsissartut tusâtitdlugit nalunaerfigai “nalunaerutiginiagaĸ kaisarip perĸússutâtut oĸausertalerneĸalermat, amerdlaneritdlo isumât nâlainartariaĸarmat.” taimalo oĸardlune atautsimĩtut ĸimápai iluarsaerĸingniartut akássuteĸarnigssamutdlũnît pivfigssaĸartínagit. “kúngimut oĸariartortitsigalunrput uierĸuvdlugo ĸínuvigigaluar- dlugo, kinguneĸángitsumigdle.” kúnge akĩnarpoĸ: “sulíssutigissagssaĸ aulajangerneĸarêrpoĸ, avdlatut ajornartumik nâlagtariaĸarpuse.” (D'Aubigné).AGC 103.2

kúngip Ferdinandip tarnimik nalúngíssusiat soĸutigiumángerêrmago akimarnit aulajangerput táuna atautsimêĸatáungíkaluartoĸ agssuardliutertik atautsimîtitainut sarĸúmiúkumavdlugo. tauvalo nalunaerut ilungersortoĸ suliarineĸardlune inatsissartunut sarĸúmiúneĸarpoĸ:AGC 104.1

“matumûna Gûtip, píngorti,tsissutuauvdlunilo igdlersuissutuauvdlunilo utertitsissutuauvdlunilo ánáussissituavta sâvane, inuitdlo píngortitatdlo tamarmik sâváne agssuardliuteĸardluta oĸarumavugut uvagut nangminêrdluta ínugtavutdlũnît sivnerdlugit perĸússutigssatut sujúnersûtigineĸartoĸ akueriumángitdluínardlugo Gûtimut, oĸausianut iluartumut, tarnivta nalúngíssusianut imalũnît tarnivta ánássutigssânut akerdliussutigut sutigutdlũnît.”AGC 104.2

“ĸanoĸ-â? perĸússut tamána akuerísagaluarnerparput! Gûtip inuk ĸaerĸuvdlugo ilisimatigpago uvagut oĸásagaluarnerpugut inuk táuna Gûtip ilisimássutânik ilagsissaĸarsimángínerardlugo?” “ajoĸersûtigissaĸ sunalũnît Gûtip oĸausianut nalerĸutíngitsoĸ tatigissagssáungilaĸ . . . agdlagkat iluartut agdlagsimassutigut avdlatigut ersserĸingnerussutigutdlo navsuiartariaĸarput; . . . kristumiumut pissariaĸartutigut tamatigut atuagaĸ iluartoĸ táuna pâsigssauvdluarpoĸ ĸáumarsautigssatutdlo piúkúnardluardlune. aulajangersimavugut Gûtip sáimáuneragut oĸausituainik testamentitorĸamîtdlutigdlo testamentitâmĩtunik minguitsumik nalunaiaineĸ atatíkumavdlugo tamatumúnga akerdliusínaussumik ilaĸartínago. oĸauseĸ táuna kisime sagdlusuíssutauvoĸ. ajoĸersuinigssame ilerĸugssanilo tamatigut erĸortumik najorĸutagssauvdlune kúkutitsivdlunilũnît támartitsisínáungilaĸ. túngavigssákut tássûna igdluliaĸ unerivfiup píssaunerinit tamanit sãssúneĸaraluardlune atásaoĸ, inuínartutdle perrũssuseĸ tamatuma akerdlerissânik nápagaussoĸ tamarme Gûtip kînâta sâvane úpikâtíneĸarumârpoĸ.”AGC 104.3

“tamána píssutigalugo ĸunutitauniarnerput narrugârput,” “kaisarivdlo atarĸinangârtup tungivtínut nâlagarssuartut kristumiûvdlune Gûtimik tamanit asangningnerpaussutut iliornigssâ isumavdlûtigísavarput, neriorssuivugutdlo kaisare ilivsilo angutit atarĸinangârtuse nâpertuivdluarnigssamut inatsisitdlo nâpertordlugit pissugssauvfigissavtigut tamatigut nâlagkumavdluse.”AGC 104.4

inatsissartut oĸautsinit táukunánga sákortûmik kivdlingneĸarput. agssuardlersut ĸunusuíssusiat amerdlanernit tupigusûtigineĸardlunilo ernumássutigineĸarpoĸ. sujunigssaĸ ánilânganartutut issigilerpât. saĸitsáunigssaĸ, sorssungnigssaĸ toĸutsinigssardlo píngitsûgagssáungitsutut íput. kisiáne iluarsaerĸingniat sulíssutiginiagkamik iluassusia ĸularutigíngínamiko ajugaĸángitsoĸ isumavdlûtigât, “ĸunusuitdluínardlutigdlo aulajaitdluínarput.”AGC 104.5

“najorĸutagssat agssuardliúme tusâmassaussume imarineĸartut . . . . nâggârtũssutsip túngavigpiarai. agssuardliutip tamatuma ugperissagssanut túngassutigut atuinerdlungnerit mardluk sãssutarai, tássa sujugdlermik nâlagauvfiup atorfiligtaisa akuliútarnerat áipagssânigdlo ilagît rûmalerissut kináussusersiortumik oĸartugssauniarnerat. atuinerdlungnernut táukunúnga taorsiutdlugit nâggârtássutsip tarnip nalúngíssusiata píssauneĸarnera pissortaussut píssauneránit angnerutitdlugulo Gûtip oĸausia ilagîngnit ajortiliussunit pingârnerutípâ. sujugdlermik pissortaussut Gûtimut túngassutigut oĸartugssautikumángilai pruvfîtisut apustilisutdlo oĸardlune: “Gûte inungnit nâlangnerussariaĸarparput.” Karl V -ip pigínauneĸartitaunera sangmititdlugo Kristusip pigínauneĸarnera angnerutípâ. nâggârtutdle tássunga unĩnángitdlat: najorĸutagssatut mána aulajangiúpât, inuit ajoĸersuinermíkut Gûtip oĸausia nâlagarsiorfigissariaĸarpât. tamatumalo saniatigut nâggârtut sagdlusuíssut pivdlugo isumartik akornuteĸángitsumik oĸautigisínáusavdlugo pisínautitaunertik aulajangiúsimavât, Gûtip oĸausia ugperalugulo nâláinarumángilât, ajoĸersûtigissâle nalunaiautigiumavât, palasivdlo pissortaussutdlo tumatumúnga akuliúsínautitaunigssât agssortorpât. Speieri- me agssuardliutaussoĸ ugperissagssarsiorníkut saĸitsáutarnermut tamarmut ilungersortumik agssuardliutauvoĸ, tássauvordlo inuit tamarmik nangmingneĸ tarnimik nalúngíssusiánut nâpertũtumik Gûtisiorsínautitaunigssãnik atatitsiniarneĸ.AGC 105.1

nalunaerutigissaĸ sarĸúmiúneĸarsimavoĸ. inuit tûsintiligpagssuit puiuikiúpât, ĸilauvdlo agdlagtaivînut agdlagtorneĸarpoĸ inungnit pîarneĸarsínáungitsumik. Tysklandip îvangkîliulerivfiussup tamarmiuvdlune agssuardliutaussoĸ ugperissaminut nalunaeĸutaussutut akuerâ. agssuardliutíkut tamatumûna inuit tamane ítut uvdlut nutâgssat pitsaunerussugssat isumavdlûtigilerpait. akimarnit ilâta Speierime agssuardlersut oĸarfigai: “ajugaĸángitsup sáimáunermigui taima ersserĸigtigissumik, pikunartigissumik ĸunusuitsigissumigdlo nalunaiautísimavdlune kristumiutut taimatut aulajáissuseĸartigititdluse ĸanortoĸ serniginiardlise uvdlut naggatigssãnut!” (D'Aubigné).AGC 106.1

iluarsaerĸingniartut sujumukalerêraluardlutik silamiut iluarerĸusârfigalugit akuerssisimagaluarunik Gûtimut nangminermingnutdlo ilumángitsumik iliorsimásagaluarput, tamatumalo kingunerissânik pilertortumik nungutautísimásagaluarput. nâggârtut atarĸinartut táukua misiligtagât kinguligssanut tamanut ilíniutigssartaĸarpoĸ. Sãtanip Gûtimut oĸausianutdlo sorssungnermine periausia avdlángorsimángilaĸ. ukiut 1500-ĸarneránisut mãnákútaoĸ bîbilip inûnerme ilerĸugssatigutdlo najorĸutagssángortitaunigssâ akerarivdluínarpâ. uvdluvtíne mákunane ajoĸersûtigissai perĸússutigissailo angnertûmik saniorĸúneĸartarput, nâggârtũssutsivdlo pingârtumik najorĸutagssânut uternigssaĸ pissariaĸaĸaoĸ: bîbilip, bîbilivdlo kisime ugperissagssavtínut pissugssáussutsivtínut najorĸutarineĸarnigssâ. ajortup sule tamaviâvigdlune piumassamik ugperissagssarsiorsínaunigssaĸ nungutíniarumavâ. píssaunerup nâggârtut Speierime narrugissâta mãnákut tamaviârnerussumik nâlagáussutse ánaisimassane pigssarsiarerĸingniarpâ, nalivtine nutarterinigssamik neriûtigssap nâggârtũssutsip taimane ajornartorsiorfingmisut Gûtip oĸausianik aulajangiússivdluínarnigssaĸ túngavigssatuarâ.AGC 106.2

iluarsaerĸingniarneĸ silamiut pingârtortáine sule nuimanerulersugssausimavoĸ. akimanertat kúngimut Ferdinandimut savssartitaujumanermingne itigarsimáput, sunauvfale sulíssutiginiagartik kaisarimut ilagîtdlo nâlagauvfiuvdlo angutitainut akimanerpânut katerssũtugssanut sarĸúmiutísavdlugo pivfigssaĸartitaujumârdlutik. saĸitsáuneĸ nâlagauvfingne erĸigsivîtdliûtigineĸartoĸ ikiorserumavdlugo Karl V Speierime agssuardlernerup kingornagut ukioĸ atauseĸ ĸângiungmat Augsburgime inatsissartunik atautsimîtitsinialerpoĸ, nalunaerdlunilo nangminêrdlune suju1erssorumavdlugit, iluarsaerĸingniat pissortait Augsburgimut ĸaerĸussáuput.AGC 106.3

akimarnit nâggârtûssut aulajangersimáput isúmamik navsuiautânik agdlagkatigut iluartutigut ugpernarsagaussunik inatsissartunut sarĸúmiússagssamingnik piarêrsagaĸarumavdlutik. tamána Lutherimut Melanchtonimutdlo suleĸatáinutdlo suliagssíssutigineĸarpoĸ. navsuerut tamána nâggârtut ugperissamingnik nalunaiautigssãtut ilagsineĸarpoĸ, agdlagardlo pingâĸissoĸ tamána tamarmiuvdlutik atsioriartorpât. uvdloĸ ilungersorfiuvdlunilo misiligauvfiuvoĸ. akimarnit savssardlutik navsuerut atsiornialermássuk Melanchton akuliutdlune oĸarpoĸ: “tamáko sujúnersûtigísavdlugit palasit ugperissagssanigdlo ilíniarnertût suliagssarât, silamiut pingârtortaisa oĸartugssáussusiat sulíssutigissagssanut avdlanut sitdlímatigisigo. “minitaunigssara Gûtip inerterĸutigiliuk,” Johanip saksenimiup akivâ “nâpertuivdluarnigssaĸ sulíssutigiumavdlugo aulajangersimavunga niaĸorutiga isumakulûtiginago. kurfyrstisut nasara Kristusip sáningassuliatut erdligitigíngilara.” taimalo oĸardlune atsiorpoĸ. akimarnit ilât avdla agdlautigssane tigûtigalugo oĸarpoĸ: “Nâlagkama Jâsusip Kristusip atarĸinautigssâta pissariaĸartísagpago piarêrsimavunga . . . nunautiga inûneralo akigísavdlugit.” nangigdlunilo oĸarpoĸ: “ínugtáka nâlagauvfikalo iperásavdlugit, sujuaissamalo nunautât ajáupialerdlunga ĸimásavdlugit ajúngínerutípara navsuerúmit matumánga avdlaussumik ugperissagssamik ilagsissaĸarnigssamit.” Gûtip angutitaisa táukua ĸunusuíssusiat ugperneratdlo taimáiput.AGC 107.1

kaisarimut atautsimigiarfigssaĸ nagdliúpoĸ. igsiavíssârssuane igsivigalugo kurfyrstitdlo kúngitdlo ilagalugit Karl V-ip nutarteriniartut nâggârtut savssartipai. navsuerutât atuarneĸarpoĸ. Atautsi- mĩtut akimasôrssuit akornáne îvangkîliup sagdiusuíssutai ersserĸigsumik sarĸúmiúneĸarput ilagîtdlo pâvíkut támarsimássusê uparuartorneĸardlutik. uvdloĸ táuna erĸortumik tássauneragauvoĸ “nâggârtũssutsip uvdluisa pingârnerssât, uvdlut kristumiússutsip inuitdlo tamarmik oĸalugtuarissauneráne tipaitsungnarnerpât ilât.”AGC 107.2

Paulusip nalânisaoĸ îvangkîlio parnaerússutigissâ kaisarip igdloĸarfiane akimanernut sarĸúmiúneĸarpoĸ. mãnákutaoĸ taimatut pissoĸarpoĸ: kaisarip perĸússutâ nâpertordlugo oĸalugtarfingmit oĸalũssíssutigerĸussáungitsoĸ igdiússârssuarme nalunaiautigineĸarpoĸ, ĸavsîtdlo kivfanutdlũnît tusardliutigísavdlugo kángugissât nâlagauvfiup angutitaisa nuimarnginut tusagagssiarineĸarpoĸ. atautsimĩtut kúngiuvdiutigdlo pingârtortáuput, oĸalũssissut akimanertáuput niaĸorutigdlit, oĸalûserdlo Gûtip sagdiusuissutigâ. atuagkiortûssup tamána ima oĸautigâ: “apustilit kingornisigut pingârnerussumik suliaĸartoĸarsimananilo navsuerúmik akimanerussumik nalunaiaissoĸarsimangilaĸ.” (D’ Aubigné).AGC 108.1

aulajangiússagssat Lutherip pingârtínerpaussaisa ilât tássauvoĸ nâggârtũssutsip silamiunut pissortaussunit kíkûssunitdlũnît igdlersortigssarsiúngínigssâ sákuiersorníkutdlo igdlersorneĸángínigssâ. nâlagauvfiup akimanertaisa îvangkîliumik ilagsingningnerat nuanárutigâ, kisiáne igdlersoĸatigîgkumavdlutik iligîlernigssartik sujúnersûtigingmássuk oĸarpoĸ, “îvangkîlio Gûtiúngitsumit igdiersorneĸartugssáungínerardlugo . . . inuit suliagssarititamut akuliúnerat angnikínerpautitdlugo Gûtip igdiersuissutut akuliúnera ersserĸingnerúsangmat. nâlagkersuinermut túngassutigut sujúnersûtigineĸartut tamarmik Lutherip isumâ nâpertordlugo ĸununermik kángunartumik ajortiligtutdlo tatigingníngínermik perĸuteĸarput.” (D’ Aubigné).AGC 108.2

akerĸat píssauniligssuit nâggârtut ajoĸersûtigissât úpikâtíkumavdlugo katerssûtilermata, panatdlo tûsintiligpagssuit nâggârtunut silugúneĸartugssatut piarêrmata Luther agdlagpoĸ: “Sãtane narragtorssuángorpoĸ, pâvitdlo gûtîtsut perĸusersusârput sorssungnigssamigdlo sujôrasârneĸarpugut. inuiait oĸaorĸigsârsigik angutauvdluartutut ugperdiutik akiûterĸuvdlugit Nâlagkap igsiavíssârssua igdlersordlugo, akerĸavut Gûtip anersâvanit ajorssartitauvdiutik erĸigsinigssamut píngitsailissaorĸuvdlugit. pissariaĸarnerussumik pingârnerpâmigdlo suliagssarput tássa ĸinunigssaĸ. inuiait pâsiniardlíssuk panap kînânit Sãtanivdlo narrangneranit navianartorsiortitaugamik, ĸinuniardlitdlo!”AGC 108.3

píssauneĸ iluarsaerĸingniarnerssûp nalâne silarssuarmik sajugtitsissoĸ inimit issertortumit ĸinussarfiussumit autdlâveĸarpoĸ. tássane-una Nâlagkap kivfaisa isigkatik neriorssûlnisa ĸaersuánut túngatíkait. Augsburgime agssortũneĸ ingerdláneĸartitdlugo “Luther uvdlut tamaisa sivikínerpâmik akúnerit pingasut ĸinussarpoĸ, akúneritdlo ilisimassagssarsiornigssamut piúkúnarnerit ĸinunermut atortarpai.”AGC 108.4

Gûtivdlo kivfame tordlulanerat tusâvâ. akimarnit oĸalũssissutdlo sáimautdlugit ĸunusuíssusigssamik tunivai sagdlusuíssut “târssuarme matumane silamiut nâlagkersuissuinut” igdlersusavdlugo. Nâlagaĸ oĸarpoĸ: “takuvat, Sîunime ivertípara ujarak teĸerĸugssaĸ ĸinigaĸ erdlingnartoĸ, táussumúngalo ugpertoĸ pakatsisíneĸásángitdluínarpoĸ.” (Evf. 6, 12; 1 Pîtr. 2, 6). iluarsaerĸingniat nâggârtut Kristuse túngavigisimavât, unerivfiuvdlo isâvfîsa ajugauvfigissagssaríngilait. AGC 109.1