Kapitel 14—kingusingnerussúkut tuluit nunãne iluarsaerĸingniat
Luther Tysklandime inuiaĸatigîngnut bîbilimik matusimassumik magpîniartitdlugo Tyndale Gûtip anersâvanit kajumigsârneĸardlune tamatuma ássinganik suliniarpoĸ. Wicklifip bîbilia bîbilimit latînerisûmit ĸavsînik kúkuneĸartumit nugtigausimavoĸ. naĸiterneĸángisáinarsimavoĸ, atuagartailo agdláinagkat akisungâramik aningausssautiligssuamit akimanertanitdlo amerdlángitsuínarnit pisiarineĸarsínausimaput; bîbililo tauna ilagîngnit inerterĸutigineĸarmat siaruartemeĸarsimanera angnikitsuinauvoĸ. 1516-ime Erasmusip testamentitâĸ grîkerisôĸ latînerisôrdlo atuagkiarisimavâ. mãna Gûtip oĸausia pemardlune oĸautsit nagguviussut atordlugit naĸitigauvoĸ. atuagkiame tássane sujulîne kúkunerpagssuit iluarsineĸardlutigdlo isumâ ersserĸingnerussumik oĸausertalerneĸarpoĸ. tamatuma kingunerissânik jouit ĸáumarsagaunerussut sagdlusuíssut ilisimassaĸarfiginerulerpât, iluarsaerĸingniamerdlo sujumukarĸilerpoĸ. kisiáne inuínaussorpagssuit sule Gûtip oĸausia inortutut ípât. Tyndalip inuiaĸatigissane bîbilimik tunivdlugit Wicklifip suliâ inârpâ.AGC 134.1
Tyndale eĸiasuitsumik ilisimassagssarsiortûvdlunilo sagdlusuíssúmik ujardlersûvoĸ, îvangkîliulo ilagsisimavâ Erasmusip testamentitâva grîkerisôĸ atuaramiuk. ĸunugissaĸarnane ajoĸersûtip tamatigut bîbilimut nalerĸiússivdlune misigssortariaĸamera aulajangiúsimavâ. katûgdlit oĸarmata bîbile ilagîngnit tuníssutaunerardlugo táukuínarnitdlo navsuiarneĸarsínaunerardlugo, Tyndalip akivai: “ilisimavisiuk kia nagtoragdlit ilíniartíkai piniagkamingnik pissaĸamigssanik? tássame Gûtip táunaussup ĸitornane ilíniartípai atâtartik oĸausîne ujarĸuvdlugo. ilivse bîbilimik tuninata bîbilimik issertũsimavavtigut. bîbilimik navsuiaissut ikuatdlagtarpase, pisínaugaluaruvsilo bîbile ikuatdlagkumásagaluarparse.”AGC 134.2
Tyndalip nalunaiainera angnertûmik soĸutigineĸarpoĸ, sagdlusuíssúmigdlo ilagsissaĸartut ĸavsîúput. palasitdle piarêrsimassarput, Tyndalilo ĸimagutinatdlarângat ĸunusâriníkut erĸúngitsumigdlo navsuiaissarnermíkut sulisimanera sûjungnaersiniartarpât, iluagtitsigajugpatdlârtaĸautdlo. “ĸanoĸ iliúsaunga,” Tyndale aperivoĸ, “narssáume atautsime siaruarterisitdlunga akerĸat aitsâgínaĸ ĸimatara pîaivfigissarpât. tamanĩneĸ saperpunga. kristumiut bibile nang- mingneĸ inuiagtut oĸautsimingne pigigaluaruníko erĸortumik túngavigssaĸaratik oĸatdlorigsârtut akerdlilersínáusagaluarpait. bîbile piginago inuínait sagdlusuíssúme aulajaitdlisameĸ ajornaĸaut.”AGC 134.3
sujunertarissamik nutâmik ilungersûtigissaĸalerpoĸ oĸardlunilo: “tygsiautit israilíkut oĸausê atordlugit Nâlagkap nâlagfiutâne tugsiutigineĸartarsimaput; îvangkîliuvdlo tulugtut oĸalugfigissariaĸángíkaluamerpâtigut? . . . ilagît uvdlup ĸerĸane ĸáumalerĸâmeranit ĸáumarĸutigssailatsinerussariaĸásanerpat? ... kristumiut testamentitâĸ inuiaĸatigîgtut oĸautsitik atordlugit atuartariaĸarpât.” ilagîngne ilisimatût ajoĸersuissûssutdlo isumaĸatigĩngitdlat. sagdlusuíssut inuit bîbilikuínaĸ nanisínáusavât. “táussuma ilisimatôĸ una isumaĸatigâ, inoĸatâtale avdla isumaĸatigâ . . . kisiáne ilisimatût tamáko tamarmik ingmingnut agssortũput. ĸanorme tauva sagdlusuitsumik oĸalugtoĸ sagdlussumit ingmíkôrtísavarput . . . ĸanoĸ? . . ilumut Gûtip oĸausiagut.”AGC 135.1
inuiaĸatigissane bîbilimik atuarsínaussãnik tuniumavdlugit erĸarsautigileramiuk suliagssaĸ ernĩnaĸ autdlarnerpâ. ĸinugissauvdlune igdluminit ĸimâtitaugame Londonimut autdlarpoĸ, tássanilo akornusersugaunane sulisínautitaugatdlarpoĸ.AGC 135.2
katûgdlitdle angutausemerisa ĸimâssariaĸalerserĸigpât. Englnndime sumilũnît erĸigsivigssaĸángínguatsiarame Tysklandimut ĸimâjumavdlune aulajangerpoĸo tássane testamentitâĸ tulugtut naĸiternialerpâ. suliniarnera mardloriardlune unigtitauvoĸ, kisiáne igdloĸarfingme atautsime naĸitererĸussáungíkângame igdloĸarfingmut avdlamut autdlartarpoĸ.AGC 135.3
kîsame Wormsimut pivoĸ Lutherip inatsissartune îvangkîliumik igdlersuisimanerata uvdlut ardlalínguit kingomagut. igdloĸarfitorĸame tássane iluarsaerĸingniartut ĸavsînik ikínguteĸarput, tássanilo Tyndalip suliagssane akornusigaorĸingnane ingerdlatísínauvâ. sivisúngitsoĸ testamentitât 3000 inerneĸarput, ukiordlo táuna testamentitâĸ naĸiterĸingneĸarpoĸ.AGC 135.4
Tyndale akerĸaminut pisíneĸarpoĸ, atausiardlunilo ĸáumatit ardlagdlit pamaerússauvoĸ. kîsa ugperissane martêrisut toĸunermigut navsuerutigâ; kisiáne sákûtigssaliornermigut ilungersûtigingnigtugssat avdlat uvagut nalerput tikitdlugo akiũsínaulersípai.AGC 135.5
Latimerip oĸalugtarfingmit bîbile inuiaĸatigît nangmingneĸ oĸausîsut atuartariaĸarnerarpâ.AGC 135.6
Barnes Frithilo, Tyndalip ikíngutigivdluagai, savssardlutik sagdlusuíssut igdlersorpât. Ridleykut Cranmerivdlo maligpât. tuluit nunãnt iluarsaerĸingniamerme sujulerssuissut tamáko angutáuput ilisimassaĸardluartut, amerdlaneritdlo ilagîngne katûgdline ugperdluartutut atarĸissausimáput. Babylonip issertugainik pâsisimassaĸarnermíkut sákortunerussumik akerdlilerdlugo nalunaiaisínáuput.AGC 135.7
najorĸutagssaĸ iluarsaerĸingniat tamákua pingârtitât — valdenserit, Wicklifip, Johan Husip, Lutherip isumaĸataisalo ilungersûtigissâta ássinga — tássa agdlagkat iluartut ugperissagssatigut ilerĸugssatigutdlo kúkússuteĸángitsumik maleruagagssaunerat. pâvit, palasiunerit kúngitdlo ugperissagssanut túngassutigut tarnip nalúngíssusianut oĸartugssáungínerarpait. bîbile najorĸutarât, táussumíngalo ajoĸersûtit ugpererĸussatdlo tamaisa misiligtarpait. angutit tamáko ikuatdlagauníkut inûnertik akigigângamiko Gûtimut oĸausianutdlo iluartumut ugpernertik napássutigissarpât. Latimerip ikuatdlagauvfingme saniline toĸulerdlune oĸarfigâ: “isumavdluarit! uvdlume Gûtip sáimáuneragut tuluit nunãne ĸáumarĸut ikísavarput, neriugpungalo ĸamíngisáinásassoĸ.”AGC 136.1
Skotlandime Columbap suleĸataisalo siaruartigait sûjungnaertitáungisainarput. tuluit nunãne ilagît rûmalerissunut túniúnerisa kingornagut ukiune huntritilingne ardlalingne skotlandimiut kivfáungíssusertik atatípât. taimáitordle pâveĸássuseĸ ukiut 1100-ĸarneráne Skotlandimísaoĸ atulerpoĸ nunane avdlanisut nâlagauvdluínartigalune. târssuaĸ sumilũnît târnerúngilaĸ. taimáitordle târsiornerme ĸaulernigssamik neriunartoĸartarpoĸ. lollardit tuluit nunãnit aggerdlutik bîbile Wicklifivdlo ajoĸersûtâ nagsaramíkik îvangkîliumik ilisimassaĸarnerup atatíneĸarnigssâ tapersersorpât, ukiutdlo huntritigdlit tamarmik nalunaiaissoĸardlutigdlo martêreĸarput.AGC 136.2
iluarsaerĸingnerssûp atulernerata Lutherip atuagkiai kingornalo Tyndalip testamentitâva tulugtôĸ nagsatarait. oĸariartûtit tamákua palasiussunit malugineĸaratik ĸáĸat ĸôrĸutdlo angalaorfigalugit sagdlusuíssutip ĸáumarĸutâ Skotlandime ĸamilivigkaluartoĸ ikerĸigpât ilagîtdlo rûmalerissut ukiune 400-ngajangne ĸinugingningníkut suliât úpikâtitdlugo.AGC 136.3
tauvalo martêrit toĸutaussalernermíkut sujumukartitsilerĸigput, katûgdlit pissortaisa eĸêrdlutik ilungersûtigissamik navianartorsiortitaulernera pâsivdlugo skotlandimiut atarĸinarnerpât ilait ikuatdlaivingmukáutalerpait. taimailiornermíkutdle oĸalugtarfiliuínarput nalunaiaissut toĸulersut tamákua oĸausîsa nunamut tamarmut akisuavfiánik, inuiaĸatigîtdlo aulajangerdluínarput ilagît rûmalerissut nanertûtigiumajungnaerdlugit.AGC 136.4
Hamiltonip Wishartivdlo akimanertaussut ajoĸersugkatdlo inuínaunerussorpagssuit ikuatdlaivingme inûnertik akigât.AGC 136.5
John Knoxip ilagît oĸalugtuarsiait nalorninartuilo tunutdlugit Gûtip oĸausiata sagdlusuíssutâ aulajangiúsimavâ, Wishartivdlo ajoĸersûtânit súnigauvdlune ilagît rûmalerissut ĸimatdlugit iluarsaerĸingniat ĸinugissaussut ilánguvfigai.AGC 136.6
ugpeĸatiminit kajumigsârneĸarpoĸ oĸnlũssissartutut sulilernigssaminut, kisiáne taimatut sulinĸarnigssame akissugssáussutsip pi- ngãssusiata sajulersípâ, uvdlutdlo ardlagdlit kiserdliordlune ilungersoĸalune isumaliutigerêramiuk aitsât akuerssivoĸ. akuersserêramile inûtitdlune aulajaitdluínardlune ĸunusuitdluínardlunilo sulivoĸ. iluarsaerĸingniap ilumôrtup táussuma inuk kinalũnît ĸunugíngilâ. erĸâne martêrit ikuatdlagaussarfîsa ĸáumartarnerisa ilungersornerulersĩnarpât.AGC 136.7
Skotlandip dronningianut, iluarsaerĸingniat sujuligtaissuisa ardlagdlit savssarfigalugo ilungersornermíkut nipaitdliatdlagfigissartagãnut, savssartitauvdlune Knoxip sagdlusuíssut ĸunusuitsumik nalunaiautigâ. nersualâriníkut isumaĸatigssarsiarissagssaunane sujôrasâriníkut ĸunutitagssáungilaĸ. dronningip ajoĸersuinerdlugtutut pasigdlerpâ, inuiáingôĸ ugperissagssamik nâlagauvfiup inerterĸutigissânik ajoĸersorsimavai, taimalugôĸ Gûtip perĸússutâ uniorĸutísimavâ, ínugtane akimanertamingnut nâlarĸungmagit. Knox aulajaitdlune akivoĸ:AGC 137.1
“ugperissagssap ilumôrtup autdlarĸautânit pigínaunine nâlangnássutsilo silumiut akimanertãnit pínago Gûtĩnarmitdle táunau- juartumit pisimangmagit ínugtaussut akimanertamik iluarissât nâpertordlugo ugperissaĸartariaĸángitdlat. ... akimanertaussúme ĸavsîtigut ugperissagssamik ilumôrtumik avdlanit tamanit ilisimassakínerúput. ... Âperâp kinguâvisa tamarmiuvdlutik Farao sivisûmik nâlagarissartik ugperissagssamingnut nâlagautísimagaluarpássuk, tauva atarĸinangârtutit oĸarfigiumasínauvinga silarssuarme ĸanoĸ ítumik ugperissaĸarsimásagaluarnersugut? imalũnît inuit tamarmik apustilit nalãne rûmamiut kaisarîsut ugperissaĸarsimagaluarpata, nunarssuarme ĸanorme tauva ítumik ugperissaĸarsimásagaluarnerpugut? . . . tássánga atarĸinangârtutit pâsisínáusavat ínugtaussut nâlagkamigtut ugperissaĸartariaĸángínerat, nauk nâlagtariaĸaraluardlugit.”AGC 137.2
dronningip aperâ: “ilivse agdlagkat iluartut taimatut navsuiarpase, táukualo (katûgdlit) avdlatut navsuiarpait; kíkut ugperísaváka, kinalo erĸartũssissũsava?”AGC 138.1
iluarsaerĸingniap akivâ: “Gûte oĸautsimigut ersserĸigsumik oĸalugtoĸ ugperísavat, agdlagkatigutdlo iluartutigut ajoĸersûtigineĸartut saniatigut una unalũnît ugperisangilat. Gûtip oĸausia ingmine ersserĸarigsûvoĸ; agdlagsimavfingmilo atautsime nalorninartoĸarpat Anersâp iluartup ingminut akerdlilîuitsup tamána agdlagsimavfíkut avdlákut ersserĸingnerussumik navsuiartarpâ, taimalo nalussûjuáinarumángitsut nalornissariaĸángitdlat.”AGC 138.2
iluarsaerĸingniartup táussuma inûnine navianartorsiortitdlugo nâlagarissane sagdlusuíssúmik taima ĸunusuitsigalune oĸalugfigâ. Skotlandilo pâvimit ĸunutitaujungnaernera tikitdlugo sujunertarissane aulajangiutdlugo taima ĸunusuitsigissumik ĸinussardlunilo Nâlagaĸ pivdlugo akiũtuartarpoĸ.AGC 138.3
tuluit nunãne nâggârtut ugperissât nâlagauvfiup ugperissâtut atulersitaungmat ĸinugingningneĸ sákukitdlisarneĸaraluardlune unigtivingneĸángilaĸ. ilagît rûmalerissut ajoĸersûtigissait ĸavsît taimaitíneĸaraluartut ilerĸue ardlagdlit atatíneĸarput. pâve nâlagariungnaeraluardlugo kúnge ilagîngnut nâlagángortitauvoĸ. oĸalugfingne nâlagiartarnerme îvangkîliup minguíssusia perĸusersuíssusialo sule angnertûmik uniorĸutineĸartarput. iluarissamik ugperissaĸarsínaunerup pingârtumik najorĸutagssartâ sule pâsineĸángilaĸ. nauk nâlagaussut nâggârtûssut ilagîgtut rûmalerissutut uípatdlernartigissumik ĸinugingnigkajugtigíngíkaluardlutik, inuit atausiákât nangmingneĸ tarnimik nalúngíssusianut nalerĸútumik gûtisiorsínautitáungitdlat. inuit tamarmik piumavfigineĸarput ajoĸersûtit nâlagiartarnermilo ilerĸûssut nâlagauvfiup ilagigsortaisa perĸússutigissait nâlagtarĸuvdlugit. isumaĸatáungitsut ukiune huntritilingne ardlalingne angnertunerussumik angnikínerussumigdlũnît ĸinugineĸartarput.AGC 138.4
apustilit nalãnisut mãnákútaoĸ ĸinugingningnerup îvangkîliumik siaruarterineĸ kingunerĩnarpâ. parnaerússivingne pinerdlugtut inupnlârssuitdlo parnaerússauvfiáne John Bunyanip kristumiut nunamit aserũsimavfiussumit ĸilangmut ingerdlaneránik atuagkiane agdlagpâ. ukiune 200-ne Bunyanip atuagkiâta “kristumiup ingerdlanera “ta inuit ũmatíkut kivdlingnangârtumik oĸalugfigissarsimavai, atuagkiâtalo “ajorteĸarnerpâp sáimáuneĸangârnera”ta inuit ĸavsît inũssutip tungânut avĸutigssamut sangutítarsimavai. AGC 139.1