IDI NANGRUGI ti panagministrona, pinaruar ni Cristo dagiti mangrugrugit iti templo gapu kadagiti saan a nasantoan a panagtagilakoda; ket iti nainget ken nadiosan a tignayna pinabutengna dagiti puso dagiti naagum nga agtagtagilako. Idi agturpos ti misionna immay manen iti templo, ket nasarakanna ti pannakarugitna a kas idi damo. Ti kasasaad ti banbanag dakdakes manen ngem iti kasakbayanna. Ti akinruar a paraangan ti templo kaslattay nalawa a yan a pagtaraknan ti vaca. Napno iti uga dagiti ayup ken ti natinggaw nga uni dagiti pirak a naigiddan kadagiti narungsot a panagririri dagiti agtagtagilako, ket kadagitoy nangngeg met ti timtimek dagiti lallaki iti nasagradoan a takem. Dagiti agturay ti templo isuda met laeng dagiti agasasikaso iti panaggatang ken panaglako ken panagsukat kadagiti kuarta. Kasta unay ti kinapigsa ti pannakatengngelda iti agumda iti panagpatubo nga iti sangoanan ti Dios saanda a naimimbag ngem kadagiti mannanakaw.UB2 757.1

Bassit ti pannakailasin dagiti papadi ken turayen ti kinapasnek ti aramid a naipakumit kadakuada. Iti tunggal Pascua ken Rambak iti Abong-abong, rinibribu dagiti ayup a mapapatay, a ti darada isut tayaen dagiti papadi ket ibukbukda iti altar. Ammo unayen dagiti Judio ti pannakaidaton ti dara, ket ngannganida nalipatan a natalipupos ti kinapudno a masapul amin dagitoy a pannakaibukbuk ti dara dagiti ayup gapu iti basol. Dida nailasin nga isut mangitakdcr iti dara ti ayayaten nga Anak ti Dios a maibukbuk nga agpaay iti biag ti lubong, ket babaen iti pannakaidaton dagiti sacrificio maiturong koma dagiti tao iti nailansa a Mannubbot.UB2 757.2

Kimmita ni Jesus kadagitoy awanan basol nga ayup ti sacrificio, ket nailasinna no kasano a dagiti Judio pinagbalinda dagitoy dadakkel a gimgimong a panagibukbuk iti dara ken panagdawel. Iti lugar ti napakumbaba a panangibabawi ti basol, pinaaduda ti pannakaisacrificio dagiti ayup, a kaslattay ti Dios mapadayawan iti di naimpusoan a panagservi. Pinatangken dagiti papadi ken turayen dagiti pusoda babaen iti kinaagum ken kinaimbubukodanda. Dagiti met la simbolo a mangitudo iti Cordero ti Dios pinagbalinda a pamayan iti panaggunguna. Iti kasta iti imatang dagiti tao, ti kinasagrado ti servicio ti sacrificio dakkelen ti pannakadadaelna. Naparubrub ti rurod ni Jesus; ammona idi a ti darana, a ngannganin maibukbuk gapu kadagiti basol ti lubong, bassit laeng ti panangipateg dagiti papadi ken panglakayen a kas ti dara dagiti ayup a kankanayon idi a rumrummuar.UB2 758.1

Iti maibusor kadagitoy nga aramid nagsao ni Cristo babaen dagiti mammadto. Insao ni Samuel, “Addaan aya ni Jehova iti dakdakkel a ragsak kadagiti daton a mapuoran ken sacrificio ngem iti panagtulnog iti timek ni Jehova? Adtoy, ti panagtulnog naimimbag ngem ti sacrificio, ken panangipangag ngem iti kinalukmeg dagiti carcarnero a lallaki.” Ket ni Isaias, a nakitana iti naimpadtoan a sirmata ti panaglikud dagiti Judio, kinasaona ida a kas turayen ti Sodoma ken Gomorra: “Denggenyo ti sao ni Jehova: dakayo nga agturturay iti Sodoma; timudenyo ti linteg ti Diostayo dakayo a tao ti Gomorra. Ania ti kaipapananna Kaniak ti kinaadu dagiti datdatonyo? kuna ni Jehova: addan Kaniak ti kinawadwad dagiti datdaton a mapuoran a lallaki a carnero, ken ti taba dagiti napalukmeg nga ayayup; ket diak agrag-o iti dara dagiti vacvaca wenno dagiti cordero, wenno dagiti lallaki a kalding. Inton umaykayo agparang iti saklangko, asino ti nagkiddaw iti daytoy kadagiti imayo a baddekenyo dagiti paraanganko? Agbuggokayo, yadayuyo ti dakes kadagiti aramidyo manipud iti sangoanan dagiti matak; agsardengkayo nga agaramid ti dakes; sursurroenyo ti agaramid ti naimbag; sapulenyo ti kinajusticia, saranayenyo dagiti maparigat, ikalinteganyo dagiti ululila, salaknibanyo ti balo a babai.” 1 Samuel 15:22; Isaias 1:1012, 16, 17.UB2 758.2

Daydi isu met laeng a nangted kadagitoy a padto, iti maudi daras binaliwanna nga inted ti pablaak. Kas pakatungpalan ti Padto dagiti tao inwarragawagdan ni Jesus nga ari ti Israel. Inawatna ti pammadayawda, ken kasta met ti saad nga ari. Iti daytoy a galad masapul nga agaramid. Ammona idi a ti peksana a mangbalbaliw iti napaalas a kinapadi awan kapaypay-anna; nupay no masapul a matungpal ti aramidna iti awan pammatina a tao ti pakakitaan ti nadiosan a misionna masapul a maited.UB2 759.1

Manen ti nasukimat a mata ni Jesus naiwaras a kimmita idi narugitan a paraangan ti templo. Dagiti amin a mata kimmitada Kenkuana. Ti padi ken turayen, ti Fariseo ken ti Gentil, kimmitada a sisisiddaaw ken sibubuteng Kenkuana a nagtakder iti sangoananda nga addaan iti kinatakneng ti ari ti langit. Ti kinadios naipagilap iti kinatao, a rinamenanna ni Cristo iti kinatakneng ken gloria a ni kaanoman dina pay imparparang Dagiti nakatakder iti asidegna naipanda iti kas ti kaadayu a pakabalinan a pagtakderanda. Malaksid laeng kadagiti sumagmamano nga adalanna, isisu idi ti adda iti ayanna. Tunggal uni napasardeng. Nganngani di maibturan daydi nakapalpalalo nga ulimek. Nagsao ni Cristo a nabuyogan iti pannakabalin a nangtignay kadagiti tao a kas iti napigsa unay a bagyo: “Adda a naisurat: ti balayko managanto iti balay ti kararag; ngem dakayo aramidenyo a rukib dagiti mannanakaw.” Nagaweng ti timekna a kas trompeta iti uneg ti templo. Ti pannakarurud ti rupana kasla manguram nga apuy. Nagbilin a situturay, “Ikkatenyo ditoy dagitoy.” Juan 2:16.UB2 759.2

Iti tallo a tawen a napalabas nabainan manen dagiti pangulo ti templo iti panagtarayda gapu iti panagbilin ni Jesus. Nanipud idi nagsidsiddaawan ti panagbutengda ken ti sibubulos a yaannugotda iti maymaysa a napakumbaba a tao. Nariknada a di mabalin a palubosanda manen dayta di natakneng nga isusuko. Nupay kasta dakdakkel manen ti pannakabutengda ngem idi damo, ken naparpardas pay ti yaannugotda iti bilinna. Awan uray siasino idi ti nagduadua iti kinaturayna. Dagiti papadi ken agtagtagilako pimmanawda manipud iti sangoananna, nga intarayda dagiti ayupda.UB2 761.1

Iti dalan nasabetda ti bunggoy nga immay agraman dagiti masaksakitda ken salsaludsudenda maipapan ti Dakkel a Mangngagas. Ti impadamag dagiti agtartaray a tao pinasublina dagiti dadduma. Nagbutengda a duminna iti Maysa a kasta unay pannakabalinna a ti ikikitana inabugnan dagiti papadi ken turayen manipud iti sangoananna. Ngem adda idi dakkel a bilang a limmasat iti ayan dagiti agtartaray nga adu a tao, a sitatarigagay a dumteng iti yan daydiay kakaisuna a pangnamnamaanda. Idi a dagiti rumeprep a tao timmarayda, adu dagiti nagbati. Dagitoy ti timmiponan dagiti babbaro a simmangpet. Manen napno ti paraangan ti templo kadagiti masaksakit ken matmatay, ket manen nagservi ni Jesus kadakuada.UB2 761.2

Kalpasan ti sumagmamano a kanito pinadas manen dagiti papadi ken turayen ti nagsubli iti templo. Idin ti pannakakuso-kuso isut nagsardeng, ket nagagarda a mangammo no ania manen ti sabali nga aramiden ni Jesus. Inururayda nga alaennan ti trono ni David. Nagsublida a sitatalna iti templo, ket nangngegda dagiti timek dagiti lallaki, babbai, ken ubbing a daydayawenda ti Dios. Idi simrekda, naimatanganda ti nakaskasdaaw a buya. Nakitada a naagasan dagiti masakit, nakakita dagiti bulsek, nakangngeg dagiti tuleng, ket aglaglagto ti ragsak dagiti lugpi. Dagiti ubbing isudat kangrunaan nga agragrag-o. Inagasan ni Jesus dagiti amin nga ananayenda; inarakupna ida kadagiti takkiagna, inawatna dagiti agepda iti panagyaman nga ayat, ket dagiti dadduma nakaturogda iti barukongna idi nga isursurona dagiti tao. Idin kadagiti naragsak a timek pimraak dagiti ubbing iti panagdaydayawda. Inulitda manen a sinao dagiti hosanna iti kasakbayan nga aldaw, ket inlillilida manen dagiti sanga ti palma iti sango ti Mangisalakan. Napunno ken agallangogan ti templo kadagiti dir-ida, “Bendito ti umay iti nagan ni Jehova.” “Adtoy, ti Arim umay kenka: isu nalinteg, ken addaan panangisalakan.” Salmo 118:26; Zacarias 9:9. “Hosanna iti Anak ni David.”UB2 761.3

Ti uni dagitoy naragsak, di maatipa a timtimek nakarurod kadagiti turayen ti templo. Nangigannuatda iti pannakapasardeng dagiti panagpabuya. Imparangda kadagiti tao a namulitan ti templo kadagiti saka dagiti ubbing ken dagiti ikkis ti ragragsak. Idi a dagiti tao dida ikaskaso dagiti saoda, nagpakaasi dagiti pangulo ken Cristo, “Mangngegmo ti sasawen dagitoy? Kuna kadakuada ni Jesus: Wen, uray kaano saanyo a nabasa daytoy: Iti ngiwat dagiti maladaga ken dagiti agsussuso, inananaymo ti pannakaidayaw?” Insao ti padto a maiwarragawagto ni Cristo a kas ari ken dayta a sao masapul a matungpal. Dagiti papadi ken turayen ti Israel nagmadida a mangikaskaso iti gloriana, ket tinignay ti Dios dagiti ubbing nga isuda ti saksina. No dagiti timtimek dagiti ubbing agulimekda koma, dagiti monmon ti templo inyallangoganda koma ti pakaidayawan ti Mangisalakan.UB2 762.1

Nakuso-kuso ken dida agsusurot dagiti Fariseo. Adda idi ti dida pulos mapabuteng nga agbilbilin. Innala ni Jesus ti saadna a kas mangsalsalaknib iti templo. Ni kaanoman iti kasakbayanna dina inako ti kasta a naarian a turay. Ni kaanoman iti kasakbayanna awan pay ti kasta kadakkel a pannakabalin dagiti sao ken aramidna. Iti dagup ti Jerusalem inaramidna dagiti nakaskasdaaw nga aramid, ngem awan pay idi ti kasta a kinapasnek ken pannakatignay. Iti sangoanan dagiti tao a nakaimatang kadagiti nakaskasdaaw nga inaramidna, saan a naitured dagiti papadi ken turayen ti nalatak nga ibubusorda. Nupay no napagura ken narangada iti sungbatna, awan ti nagapuananda nga adadda pay iti dayta nga aldaw.UB2 762.2

Iti sumuno nga aldaw tinamingda manen no ania ti aramidenda ken ni Jesus. Iti tallo a tawen a napalabas, imbagada Kenkuana a mangipakita ti pagilasinan ti kinaMesiasna. Nanipud iti dayta a panawen nagaramid kadagiti dadakkel nga aramid iti dagup ti daga. Inagasanna dagiti masakit, pinakanna babaen ti milagro dagiti rinibribu a tao, nagna iti rabaw dagiti dalluyon; pinaruarna dagiti demonio, ket pinabangonna dagiti natay. Idin inkeddengda a didan agsapul ti pagilasinan ti turayna, ngem mangdutdutda iti panangannugot wenno panagsao isu a mabalinda a pangpabasolan Kenkuana.UB2 763.1

Napanda iti templo a pangisursuroanna ket nangrugida ti nagsaludsud Kenkuana: “Ania ti pannakabalin ti panangaramidmo kadagitoy? ket siasino ti nangited Kenka itoy a pannakabalin?” Ururayenda a kunana a ti turayna naggapu iti Dios. Inkeddengda a libaken ti kasta a panagkunana. Ngem sinarak ni Jesus ida iti sabali a pagsasaritaan, ket itedna ti sungbat kadakuada no sungbatanda daytoy a saludsud Ti pammautizar ni Juan,” kinunana, “adino ti naggapuanna? Iti langit, wenno kadagiti tao?”UB2 763.2

Nakita dagiti papadi nga addada idi iti pannakasillong, nga awan mabalin a lasutanda uray kasano ti panagrasonda. No kunada a ti pammautizar ni Juan naggaput langit nalawag nga agparang ti nakillo a panangipatoda. Ni Cristo kunana koma manen, Apay ngarud a dikay pinati? Ni Juan pinaneknekanna ni Cristo, “Adtoy ti Cordero ti Dios, a mangikkat ti basol ti lubong.” Juan 1:29. No dagiti papadi patienda ti pammaneknek ni Juan, kasano ngarud ti panangilibakda ti kinaMesias ni Cristo? No ilatakda ti pudno a pammatida, a ti panagministro ni Juan naggapu iti tao, iyegda kadakuada met laeng ti maysa a bagyo ti panangilunod; ta patien dagiti tao a ni Juan isut maysa a mammadto.UB2 763.3

Napalalo ti ngayangay dagiti rumeprep a tao no ania ti sungbatda. Ammoda idi a dagiti papadi kinunkunada nga awatenda ti panagministro ni Juan, ket inururayda a bigbigenda nga awan duadua nga isut imbaon ti Dios. Ngem kalpasan ti nalimed a panagtitinongda, inkeddeng dagiti papadi nga awan ti ibagada. A kaslattay dida ammo, kinunada, “Dikam ammo.” “Uray Siak diak met ibaga kadakayo,” kinuna ni Jesus, “no ania a pannakabalin ti panangaramidko kadagitoy a banag.”UB2 764.1

Napaulimek amin dagiti escriba, papadi, ken turayen. Naranga ken nauppapayda, nagtakderda a nakadumog, a dida naitureden ti nangted ti sabali a saludsud ken Jesus. Gapu iti kinatakrut ken kinaawan ti keddengda, dakkel ti naikkat iti panagraem dagiti tao kadakuada isuda nga agtatakder nga agkatkatawa a nakakita kadagiti natangsit ken managinsisingpet a lallaki a naabak.UB2 764.2

Nasapul amin dagitoy a sinao ken inararamid ni Cristo, ket ti influenciada dakkel ti pannakariknana, ngem dimmakdakkel pay kalpasan ti pannakailansa ken yuulina. Adu kadagidi nagagar a mangammo ti pagbanagan ti saludsud ni Jesus iti udina nagbalinda nga adalanna, isuda a naiturong Kenkuana nga immuna babaen kadagiti sinaona iti dayta nakalalagip nga aldaw. Ti buya iti paraangan ti templo ni kaanoman di napukaw kadagiti isipda. Nalatak ti naggiddiatan ni Jesus ken dagiti kangatoan a papadi idi nagsasaritada iti dayta nga aldaw. Ti natangsit a pangulo ti templo nagkawwes kadagiti nabaknang ken napateg a pagananay. Iti ulona adda gumilapgilap a tiara. Ti langana nangayed, ti buok ken ti agalallon a barbasna pinapuraw idan ti tawen. Iti sangoanan daytoy nangato a tao nagtakder ti TamDok ti langit, nga awan arkos wenno pagpakitana. Dagiti kawwesna isudat tinapukan ti panagbaniaga; nalussiaw ti rupana, ket imparangna ti naanus a ladingit; ngem idiay naisurat ti kinatakneng ken kinaasi a mangigiddiat Kenkuana iti lung-ay dagiti natangsit, managtalek iti siak, ken nakuspag a kangatoan a padi. Adu dagiti nakasaksi kadagiti sinasao ken inaramid ni Jesus idiay templo manipud iti dayta a kanito nga impenpenda kadagiti puspusoda a kas mammadto ti Dios. Ngem idi a ti rikna ti sapasap naiparabur Kenkuana, pimmigsa ti gura dagiti papadi ken Jesus. Ti kinasirib a naaramat iti pannakapaglisina kadagiti silo a naisagana kadagiti sakana, idinto nga isut baro a pammaneknek iti kinadiosna, ninayonanna ti sungrod iti gurada.UB2 764.3

Iti pannakirinnisirisna kadagiti rabbi, awan ti panggep ni Jesus a maibabain dagiti kasuppiatna. Saan a naragsak idi a maipanda iti narigat a kasasaad. Adda idi naisingsingayan a leccion a kayatna nga isuro. Pinarigatna dagiti kabusorna babaen iti panangipalubosna a masilloanda iti iket nga impakatda nga agpaay Kenkuana. Daydi panangbigbigda a dida ammo ti galad ti pammautizar ni Juan, naikkan ni Jesus ti gundaway nga agsao ket inaramatna ti kasasaad a nangiparang kadakuada ti pudno a takderda, a nanginayon ti sabali a pablaak kadagidi nalpasnan nga inted.UB2 765.1

“Ania ti ipagarupyo?” kinunana, Maysa a tao adda dua nga annakna; ket idi immasideg idi inauna kinunana kenkuana: Anak, inka agtrabajo ita idiay kauvasan. Isu simmungbat, ket kinunana: Diak kayat, ngem idi kuan nagbabawi, ket napan. Ket immasideg idi maikadua ket kinunana met kenkuana ti kasta. Ket isu simmungbat ket kinunana: Wen, Apo: Ngem saan a napan. Asino kadagiti dua ti nangaramid iti pagayatan ti amana?”UB2 765.2

Daydi nadaras a saludsud dina pinagpanunut dagiti agdengdengngeg. Sinurotda a siaannad daydi pangngarig, ket dinagdagusda a sinungbatan, “Ti immuna.” Miningminganna ida a naimbag, simmungbat ni Jesus iti nasakit ken napasnek a tuno: “Pudno kunak kadakayoUB2 766.1

a dagiti agsingsingir ti buis ken dagiti balangkantis mapanda nga umununa ngem dakayo iti pagarian ti Dios Ta immay ni Juan kadakayo iti dalan ti kinalinteg ket dikay namati kenkuana; ngem dagiti agsingsingir ti buis ken dagiti balangkantis namatida kenkuana: ket dakayo idi nakitayo daytoy, dikay met nagbabawi iti kalpasanna, a namatikayo koma kenkuana.”UB2 766.2

Dagiti papadi ken turayen intedda ti apagisu a sungbat iti saludsud ni Cristo, ket iti kasta naalana ti kapanunutanda a mainugot iti umuna nga anak. Daytoy nga anak itakderanna dagiti agsingsingir ti buis, dagidiay nga inuyuyaw ken ginurgura dagiti Fariseo. Dagiti agsingsingir ti buis napalalo la unay ti kinadakesda. Isudat pudno unay a managsalungasing iti linteg ti Dios, nga impakpakitada iti panagbiagda ti nakapalpalalo nga isusupring kadagiti kiddawenna. Dida managyaman ken dida nasantoan. Idi a naibilin kadakuada nga agtrabajoda iti kauvasan ti Apo, impakitada ti dakkel nga ibubusurda. Ngem idi immay ni Juan, nga inkasabana ti panagbabawi ken panagbautizar inawat dagiti agsingsingir ti buis ti damagna ken nagbautizarda.UB2 766.3

Ti maikadua nga anak itakderanna dagiti pangulo ti nacion a Judio. Dadduma kadagidi Fariseo nagbabawi ken inawatda ti pammautizar ni Juan, ngem dagiti pangulo dida binigbig a ni Juan naggapu iti Dios. Dagiti pablaak ken panangbabalawna dina inyeg ti panangpasayaatda iti panagbiagda. “Sinukirda ti pammagbaga ti Dios a maipaay kadakuada, a dida pinabautizaran kenkuana.” Lucas 7:30. Inumsida ti damagna. Kas ti maikadua nga anak, nga, idi naayaban, kinunana, “Wen, Apo,” ngem di napan, dagiti papadi ken turayen kinunkunada nga agtungpalda, ngem nagsalungasingda met. Nagparparangda la a nasingpet, a kinunkunada a tungtungpalenda ti linteg ti Dios, ngem di met pudno ti panagtungpalda. Dagiti agsingsingir ti buis binabalaw ken inlunod dagiti Fariseo ida a dida mamati; ngem impakitada ti pammati ken aramidda nga iti kasta mapanda idiay pagarian ti langit nga umununa ngem dagiaiay a pinalintegda ti bagbagida a naikkan ti dakkel a lawag, ngem dagiti aramidda saan a maitunos iti kunkunada a kinalintegda.UB2 766.4

Dagiti papadi ken turayen nagmadida a mamati kadagitoy mangsukisok a kinapudno; nupay kasta, nagulimekda a nanginanamada a makaisao ni Cristo iti pamabasolanda Kenkuana; ngem adda pay sabali a denggenda.UB2 767.1

“Denggenyo ti sabali a pangngarig,” kinuna ni Cristo, “Adda idi maysa a tao nga ama ti sangakabbalayan a nagmula iti maysa a kauvasan, ket linawlawna iti alad, ket nangkali kenkuana ti maysa a pagaramidan ti arak, ket nangbangon ti maysa a pagbantayan, ket intedna a pinaupaan kadagiti agtaltalon, ket napan iti sabali a daga. Ket idi umasideg ti panawen ti panagapit imbaonna dagiti adipenna kadagiti mannalon, tapno awatenda ti abangna. Ket dagiti mannalon innalada dagiti adipenna ket minalmaloda ti maysa, ket pinatayda ti sabali, ket ti sabali binaotda. Nangibaon manen kadagiti sabali nga adipen nga adadu ngem kadagiti immuna; ket inaramidda kadakuada ti kasdi met laeng. Ngem iti kamaudiananna imbaonna kadakuada ti anakna, a kunkunana: Padayawandanto ti anakko. Ngem idi a dagiti agtaltalon nakitada daydi anak, kinuna ti maysa ken maysa kadakuada: Daytoy ti agtawid; umaykayo, papata- yentayo ket alaentayo ti tawidna. Ket isu tiniliwda, ket induronda iti ruar ti kauvasan, ket pinatayda. Ngem intono umay ti apo ti kauvasan, anianto ti aramidenna kadagidiay nga agtaltalon?”UB2 767.2

Kinasao ni Jesus amin dagiti tao nga adda idiay; ngem dagiti papadi ken turayen simmungbatda, “Pukawennanto ida nga awanan asi dagidiay managdakdakes a tao, ket itednanto nga ipaabang ti kauvasan kadagiti sabali a mannalon nga agbayad kenkuana kadagiti apit kadagiti panawenda.” Dagiti nagsao dida naawatan ti pakainaayan ti pangngarig idi damona, ngem idin nakitada nga isuda met laeng ti nangiwatak ti pannakapabasolda. Iti pangngarig ti ama ti sangakabbalayan itakderanna ti Dios, ti kauvasan ti nacion a Judio, ti alad ti linteg ti Dios a nagsalsalaknib kadakuada. Ti pagbantayan isut simbolo ti templo. Ti Apo ti kauvasan inaramidna ti amin a banag a masapul iti panagrang-ayna. “Ania aya ti nabalin nga inaramid pay koma iti kauvasak,” kunana, “a diak pay inaramid kenkuana?” Isaias 5:4. Kasta ti nakaiparangan ti di nagsarday a panangaywan ti Dios iti Israel. Ket kas kadagidi agtaltalon itedda iti Apo ti mainugot a bingay kadagiti bunga ti kauvasan, kasta met ti Dios inururayna a padayawanda koma babaen iti panagbiag a mainugot kadagiti gundawayda a nasagradoan. Ngem kas ti panangpatay dagiti agtaltalon kadagiti adipen nga imbaon ti apo a mangala iti apagna kadagiti bunga, kasta met dagiti Judio pinapatayda dagiti mammadto nga imbaon ti Dios a mangawis kadakuada iti panagbabawi. Napapatay ti maysa a naibaon kalpasan ti sabali. Agingga iti dayta di mapagduaduaan ti pakayaplicaran ti pangngarig, ket no ania ti sumaruno pay saan a basbassit ti kinalawagna. Iti maayayat nga anak nga iti kamaudianan imbaon ti apo ti kauvasan kadagiti nasungit nga adadipen, isu a tiniliwda a pinatay, nakita dagiti papadi ken turayen ti maitudtudo a ladawan ni Jesus ken ti agururay a gasatna. Panpanunutenda idin a papatayen Daydiay imbaon ti Ama a mangyeg ti maudi a pakpakaasi kadakuada. Iti pannakadusa a naited kadagiti di managyaman nga agtaltalon naiparang ti dusa a lak-amento dagiti nangpapatay ken Cristo.UB2 768.1

A kimmita a napnoan kaasi kadakuada, intuloy ti Mangisalakan, “Uray kaano dikay aya nabasa kadagiti Sursurat: Ti bato nga imbelleng dagiti managaramid ti balay isu met laeng ti bato a panuli: ti Apo ti nangaramid iti daytoy ket nakaskasdaaw ngamin kadagiti matayo? Gapuna kunak kadakayo, Ti pagarian ti Dios maikkatto kadakayo, ket maitedto iti maysa a nacion, a mangpataud kadagiti bungbunga. Ket ti matnag iti daytoy a bato maburakto: ngem iti siasinoman a pagtinnaganna matumekto a kasla tapok.”UB2 769.1

Nasansan nga inulit-ulit dagiti Judio daytoy a padto kadagiti sinagoga, nga inyaplicarda iti Mesias. Ni Cristo isut bato a panuli iti kabibiag ti nacion a Judio, ken ti amin a gakat ti pannakaisalakan. Daytoy bato a pamuon isut inumumsi dagiti agbangbangon a Judio, dagiti papadi ken turayen ti Israel. Inawis ti Mangisalakan ti ngayangayda kadagiti padto a mangipakita ka-dakuada iti peggadda. Babaen ti tunggal pamuspusan nga adda iti pannakabalinna pinadasna nga inlawlawag kadakuada ti galad ti aramid a ngannganida aramidenen.UB2 769.2

Ket adda pay sabali a panggep dagiti saona. Iti pinagsaludsudna, “Inton umay ti apo ti kauvasan, anianto ti aramidenna kadagidiay nga agtaltalon?” insangrat ni Cristo a sungbatanda a kas iti insungbatda. Dagiti pablaakna, a dida magun-odan ti pannakariingda nga agbabawi, isudat mangsello iti pannakadusada, ket tinarigagayanna a makitada koma nga isuda met la ti mangyeg iti pakadadaelanda. lnsangratna nga ipakita kadakuada ti kinalinteg ti Dios iti panangikkatna kadagiti gundawayda a kas nacion, isu a nangrugin, ket agpatingga, saan laeng nga iti pannakadadael ti templo ken ti ciudadda, no di pay ket iti pannakaiwarawarada a kas nacion.UB2 769.3

Nabigbig dagiti agdengdengngeg ti pablaak. Ngem uray pay no adda keddeng nga isuda met la ti nangibaga, dagiti papadi ken turayen nasarakanda a nangipinta iti ladawan iti panagkunada, “Daytoy ti agtawid; umaykayo, papatayentayo.” “Ket Isu agawaanda idi a tiliwen; ngem kinabutengda dagiti adu a tao” ta ti rikna ti kaadduan umanamong idi ken Cristo.UB2 770.1

Iti panangaramatna iti padto maipapan iti naibelleng a bato, inyaplicar ni Cristo iti pudno a napasamak iti pakasaritaan ti Israel. Nupay adda naisangsangayan a nakayaplicaranna iti panawen daydi immuna a yaay ni Cristo, ket dakkel koma ti panangtignayna kadagiti Judio, adda met kenkuana ti leccion nga agpaay kadatayo. Idi nabangon ti templo ni Salomon, dagiti dadakkel a bato a naaramat kadagidi pader ken pamuon naisaganada amin idiay pagtagaan; kalpasan ti nannakaiyegda iti yan a pagbangonan, saan a naaramat ti gamiten ti allawagi; ti la inaramid dagidi agbangbangon isu ti panangikabilda tunggal bato iti umiso a disso. Iti pamuon, ti maymaysa a bato a nakapalpalalo ti kadakkelna ken naisangsangayan ti pannakasukogna ti nayeg; ngem di makasarak dagiti agbangbangon ti disso a pakaikabilanna, ket dida inawat. Isut makasali unay kadakuada ta naikabil iti ayan a masalsalapunda. Nabayag a naiwalwalin dayta a bato. Ngem idi a dimteng dagiti agbang-bangon iti suli ti patakder, nabayag a panawen ti inaramatda a mangsapul ti umisu a rukod ken pigsa, ken ti tumutop a pannakatabasna, nga agpaay iti dayta maitudtudo a disso ken ti maitutop a pigsa a mangtengngel iti dagsen ti patakder. No di nainsiriban ti panagpilida iti maikabil iti dayta nasken a disso agpeggad ti dagup ti patakder. Masapul a mangbirokda iti maysa a bato a makaibtur a mangsallin ti bileg ti init, ti lamiis, ken bagyo. Iti nadumaduma a daras napili dagiti naduma- duma a bato, ngem iti baba ti dagsen naburburakda. Dadduma a bato dida naibturan dagiti panagbalbaliw ti panawen. Iti kamaudiananna nalagipda daydi bato a nabayagen nga inwalwalinda. Naipasaranget iti angin, init, ken bagyo ket nasarakan nga awan sangkabassit a birrina. Sinubok dagiti agbangbangon daytoy a bato. Napagtakderanna ti amin a pangsubok malaksid la ti maysa. No maibturanna ti nakapalpalalo a dagsen, nagtitinonganda nga isut alaenda a panuli. Naaramid ti pangsubok. Naawat ti bato, naikabil iti yan a nakaipatuanna, ket nasarakan nga apagisu la unay daydi nakaisaadanna. Iti nainpadtoan a sirmata naipakita ken Isaias a daytoy a bato isut simbolo ni Cristo. Kunana:UB2 770.2

“Ni Jehova dagiti buybuyot, isu ti santificarenyonto: ket isu koma ti kaamakyo, ken isu koma ti kabutengyo. Ket isunto ti maipaay a santuario; ngem kadagiti dua a balbalay ti Israel maipaay a kas maysa a bato a pakarurodan, a maipaay a saltok ken silo kadagiti agtaeng ti Jerusalem. Ket adunto dagiti maitibkol kadagidiay, ket maitiklebda ken mablodanto, ket matiliwdanto.” Nga inaramatna ti naimpadtoan a sirmata idi immuna a yaay ni Cristo, ipakitana ditoy a ni Cristo aglak-amto kadagiti pannakasusuot ken pannakasubok, isu nga insimboloan ti pannakatratar ti kangrunaan a bato a panuli iti daydi templo ni Solomon. “Gapuna a kastoy ti kuna ni Apo Jehova, Adtoy, isaadko idiay Sion ti maysa a bato a maipaay a pamuon: ti mamati saanto nga agganat.” Isaias 8:13-15; 28:16.UB2 771.1

Iti mangliwengliweng a kinasirib, pinili ti Dios ti bato a pamuon, ket isu met la ti nangisimpa. Ninagananna ti “natibker a pamuon.” Ti dagup ti lubong mabalinda laeng nga ikabil Kenkuana dagiti awit ken leddaangda; maibturanna ida amin. Mabalinda la ti agbangon Kenkuana iti naananay a kinatalged. Ni Cristo isut napadas a bato. Dagidiay nga agtalek Kenkuana, dinanto ida uppapayen. Maibturanna tunggal pangsubok. Inibturanna ti dagsen ti biddut ni Adan, ken ti biddut ti kaputotanna, ket nagbalin a nasursurok ngem nagballigi kadagiti pannakabalin ti dakes. Imbaklayna ti awit nga impaawit Kenkuana ti tunggal nagbabawi a managbasol. Ken Cristo ti nakabasol a puso nasarakanna ti bang-ar. Isut natibker a pamuon. Amin dagidiay nga agkammatalek Kenkuana masarakanda ti naananay a kinatalged.UB2 771.2

Iti padto ni Isaias, nailatak ni Cristo nga agpadpada a natibker a pamuon ken bato a pakaitigkolan. Ni apostol Pedro, a nagsurat babaen ti paltiing ti Espiritu Santo, nalawag ti panangipakitana a ni Cristo isut bato a pamuon, ken bato a pakaitigkolan:UB2 772.1

“No napadasyo a ti Apo naayat: dumatengkayo Kenkuana, Isu a kasla maysa a bato a nabiag, nga imbelleng a pudno dagiti tattao, ngem isu napili ken napateg iti Dios. Dakayo met, kas batbato a sibibiag, maibangonkayo a maysa a nasantoan a kinapadi; tapno idatonyo dagiti datdaton ti kararua, a makaayayo iti Dios, gapu ken Jesucristo. Gapu ta adda a nailanad iti Surat: Adtoy, Siak isaadko idiay Sion ti nangnangruna a Bato a Panuli, napili, napateg; ket dayta mamati Kenkuana, saanto a maibabain. Maipaay kadatayo ngarud a mamati isu ti napateg: ngem maipaay kadagiti saan a mamati, ti bato nga imbelbelleng dagiti agararamid ti balay, isu met laeng ti naaramid a panuli, ken bato a pakaitibkolan, ken bato a pakaibabainan, ta maitublakda iti sao, idinto a nasukirda.” 1 Pedro 2:3-8.UB2 772.2

Kadagiti mamati, pudno a ni Cristo isut pamuon a natibker. Dagitoy isuda dagidiay a matnag iti Bato ket maburburakda. Iti isusuko ken Cristo ken ti pammati Kenkuana isudat maitakder ditoy. Ti pannakatnag iti Bato ken pannakaburburak isu ti panangidiantayo iti panangpalinteg iti siak ken ipapantay ken Cristo nga addaan iti kinapakumbaba ti maysa nga ubing, nga ibabawitay dagiti salungasingtayo, ken mamatitayo iti mangpakawan nga ayatna. Ket iti kasta agbangontay ken Cristo kas isut pamuon babaen iti pammati ken panagtulnog.UB2 772.3

Iti rabaw daytoy sibibiag a bato, mabalin nga agpada ti Judio ken ti Gentil. Daytoy ti kakaisuna a pamuon a pakabalinantay a pangbangonan a napigsa. Isut nalawa nga agpaay kadagiti amin, ken napigsa ken makaanay a mangtapaya iti dagsen ken awit ti dagup ti lubong. Ket babaen ti pannakaisilpotay ken Cristo, ti sibibiag a bato, amin dagiti agbangon itoy a pamuon agbalinda met a bato. Adu dagiti tao a gapu iti panagbangonda, agtaga, agpalinis, ken agpapintasda; ngem dida agbalin a “sibibiag a bato,” gaputta dida naisilpo ken Cristo. No awan daytoy a pannakaisilpo, awan tao a makabalin a maisalakan. No awan ti biag ni Cristo kadatayo, ditay masaranget dagiti bagyo ti sulisog. Rumeprep dagiti tao nga agbangbangon kadagiti pamuon a dida pay nasuot No agtinnag ti tudo, ken pumigsa ti bagyo, ket umay ti layus, matuang ti balayda, agsipud ta di met nabangon iti agnanayon a Bato, ti kangrunaan a Panuli, ni Cristo Jesus.UB2 773.1

Kadagidiay a “maitublakda iti sao, idinto a nasukirda,” ni Cristo isut bato a pakaibainan. Ngem “ti bato nga imbelleng dagiti agararamid iti balay, isu met laeng ti naaramid a panuli.” Kas idi naibelbelleng a bato, iti naidagaan a missionna ni Cristo isut nabaybay-an ken naibabain. Isut “nauyuyaw ken binaybay-an dagiti tattao; maysa a Tao dagiti Ladingit ket nakaamammo iti liday. . . . Naumumsi ket ditay impatpateg.” Isaias 53:3. Ngem asideg idin ti panawen ti pannakaiglorificarna. Babaen iti panagungar kadagiti natay isut maiwarragawag nga “Anak ti Dios nga addaan pannakabalin.” Roma 1:4. Inton maikadua a yaayna isuntot maiparang a kas Apo ti langit ken daga. Dagidiay a nganngani mangilansa Kenkuana idi bigbigendanto ti kinadakkelna. Iti sangoanan ti law-ang daydi naibelleng a Bato agbalinto nga isut panuli.UB2 773.2

Ket iti “siasinoman a pagtinnaganna, matumekto a kas tapuk.” Dagiti tao a nangumsi ken Cristo iti mabiit makitada ti pannakadadael ti ciudad ken nacionda. Ti dayagda isut maburak, ket maiwarawaradanto a kas tapuk iti sangoanan ti angin. Ket ania ti nangdadael kadagiti Judio? Isu daydi bato, a no koma no inaramatda iti panagbangon isu koma ti nangted ti kinatibkerda. Ti kinaimbag ti Dios isut inuyawda, ti kinalinteg ti ginurada, ti kaasi ti inangangawda. Nagtakder dagiti tao a simmuppiat iti Dios, ket amin koma dagidiay a pakaisalakananda nagbalin a nakadadaelanda. Amin dagiti insangrat ti Dios nga agpaay iti biag nasarakanda nga agpaay iti patay. Iti panangilansa dagiti Judio ken Cristo naisaklaw ti pannakadadael ti Jerusalem. Ti dara a naibukbuk idiay Calvario isu ti dagsen a nangirarem kadakuada iti pannakadadael ditoy a lubong ken iti lubong nga umay. Kastanto latta inton kanibusanan nga aldaw, inton ti pannakaokom agtinnagto kadagiti mangumsi iti parabur ti Dios. Ni Cristo, ti batoda a pakaibabainan, agparangto kadakuada a kas agibales a bantay. Ti raniag ti rupana, nga isut biag kadagiti nalinteg, isuntot mangibus nga apuy kadagiti nadangkes.UB2 774.1

Babaen kadagiti adu a panglawlawag ken naulli-ullit a pablaak, impakita ni Jesus ti bunga ti panangumsida iti Anak ti Dios. Kadagitoy a sao, kinasaona iti amin a panawen dagiti di umawat Kenkuana a kas Mannubbotda. Tunggal pablaak agpaay kadakuada. Ti narugitan a templo, ti nasukir nga anak, dagiti nakillo a makitaltalon, dagiti nariri nga agbalbalay, adda dagiti makipada kadakuada iti kapadasan tunggal managbasol. No saan nga agbabawi, umawatto met la ti pumada a pannakadusa.UB2 774.2

64 - Madusa a Tattao

66 — Suppiat