Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
Dohnak Lianngan - Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Dal 18—America Mi Remh ~ Hantu (An American Reformer)

    Khrih voihnih Rat ‘hannak thawngthanhnak hruaitu dingah Fahian nih a hleikhun in a thinmi, Baikal hi Pathian nawlngeihnak in pek a si ti lungaw'awm in a urami, biadik lungthin tak tein hngalh a duh fawntu, upat awktlak le lih a chim bal lo mi lothlo pa cu William Miller a si. Amah cu Khrihfa Rsmh'hantu dang hna bantukin a ngakchiat lio tein sifah hamak a tong ve. Cuticun i sumnak le thazaang hmannak he cawnnak tanpi ka ngei mi a si. A chungkhar hna hi luatnak a duh mi le mah le mah i bochan a duh mi an si i hamak a ing kho mi le ram a daw mi an si. Cu cu a mah William Miller nun ah a lang. A pa hi America rammah-le mah an i doh lioah ralbawi obtain a ‘uan mi a si. William ngakchiat lio i sifah hamak a ten zong kha an rambuainak caan he a rak i ten ruangah a si.DL 411.1

    Amah hi a taksa pumrua a ngan a dam i an ngakchiat lio tein lungchung in hngalh khawhnak sawhsawh nak tarn deuh in a hngal khotu a si. A hung upat deuh tikah hi hi fiang chinchin in a hung lang. A lung a thiang, thekvak a ‘ha, a hung ‘hang chin lengmang i fimthiamnak hngalh a duh ngaingai mi a si. College tiang a rak kai na loin thilcawn a huam tuk i a ‘ha maw ‘halo ti ruahnak le i ralring te khua a rush tawnnak a ziaza ngeihmi nih biakhiahnak ‘ha le hmuhnak kaupi a ngeihter. Soi awk um lo ziaza ‘ha mi le hngar awktlak min'hatnak hmutlak mi a si i a dinnak, ai sumrennak le mi dawt hmang, thil ‘ha tuah a duh mi a si caah minih an zah ngaingai. Thazaang chuah i a ‘ an hramhram caah tuan te ah thiamnak a ngeih khawh, a cacawn le rel a duhnak a zia i a ngeihmi zong cu a zohkhenh ‘hiam'hiam khawh ko. Cozah rian'uannak le ralkap rian'uamak dangdang ah upat awktlak in tling tein a ‘uan khawh i a caah rumnak lam le upatmak lam kaupi aa hung mi ko khi a lo.DL 411.2

    A nu hi biaknak leiah aa zuam ngaingai mi le mi ‘ha ngaingai a si. William Miller cu biaknak lei a lungchungah fek tein a lut mi a rak si. Sibmanhsehlaw a no licah (Deists) an timi pawl, Pathian a um ti a zum nain biaknak lei cawnpiaknak zei a rel lo mi hna lakah a tlongleng i hi hna hi mi ‘ha ngaingaimi zaangfah hmang mi le midang ca thil ‘ha tuah duhtu an si i an zumhnak nih a lung an lak khawh ngaingai. Hi bu hna hi Khrihfa lakah an um i, an ti tawn bantukin an tuah i an pawngkam a um mi hna an ziaza an i lak. Hmaizahnak le fek te an zumhnak hlawh a tlintertu ‘ha tuk in an tuah mi nih Baibal ah lei an ba i Baibal ah lunglawmhnak chim an tlolh i hi laksawg ‘hami nih a ping in a pialter hna i Fathianbia he a ralchanh ter hna. Hi hna hi a korih hna i an ruahnak lungthin aa lak mi nih Baibal sullam an chim fianhnak cu a caah a har tuk mi theih khawh lo ding ko a lo. A zumhnak thar nih Baibal a hlawt i a ai rofhtu zeihnanh zumhmi angei lo i a lung aa tlinglo tukhringhran. Hi tihin kum hleihnih hrawng a um. Sihmanhsehlaw kum sawmthum le kumli a tlinah Thiang Thlarau nih misual dirhmun ahaum kha a vun hngalhter. A zumhnak hmasa nih khan thlan pinah lunglawmhnak a um ti hngalhter nak zeihmanh a pe kho lo i hmailei i a si dingmi cu niuihnak le ngaihchiatnak lawng an si. Hi lio a lungthin, a hnu a vun ‘ ialmi cu, “Hrawk cikceknak cu vun ruah tikah hmulthi a ling. MLkip nih kan tuah cio mi bantukin a theipar kan zun lai. Vancung cu ka lungchung ah dar bantuk a si i vawlei cu ka ketang ah thir bantuk a si. Zungzal timi cu zeidah a si? Thihnak cu zei ruangah dah a si? Fak piin khua ka ruah deuh poah le ka hngaih lonak a zual chinchin. Ka vun ruah ciammam poah le ka biatlangkaMnnak an vai vuan. Ka khuaruahnak mak kaa tim, sihmanhsehlaw ka khuaruahnak cu ka uk kho fawnlo. Mi vanchia ngaingai ka si. Sihmanhsehlaw zei ruanghah ti ka hngal thiam fawn lo. Ka phunzai i ka lungawi lonak ka chim. A sinain a ho cungah ti ka hngal lo. Ahmaan lani a um ti cu ka hngaih. A sinain khuazeiah, zeitindah a hmaanmi ka hmuh lai ti ka hngal fawn lo. Ka ngaiii a chia i ka ‘dip, ruahchannak a um fawn ‘unglo”ati.DL 412.1

    Hi bantukin thla zeimaw chung a um, sihmanhsehlaw hi ti hin a ti, “Chikhat te ah Khamhtu nuncan ziaza cu ka lungthin chungah a hung piang ngai. Kan sual ruangah hrem awktlak si hmanh u sihlaw a kan Khamhtu le kan sualtuamak a kan tuarpiaktu, a ‘ha ngai mi le mi zaangfahtu mi pakhat cu a um ti ka vun hngaih. Cu bantuk mi dubnung a rak um dah mu ti ka vun ruat colh i a kutlaih i a zaangfahnak i bochan ka duh. Sihmanhsehlaw biahalnak pakhat a hung chuak-cu bantuk mi a um hrimhrim ti cu zeitin dah a hmaan tiah langhter a si khawh hnga? Baibal dah ti lo cu cu bantuk Khamhtu a um ti f iantemak, a siloah hmailei kong theih khawhnak zeihmanh ka hngal lo. Ka herh mi, cu bantuk Khamhtu, Baibal ah a um ti ka hmuh i zeitindah a tluril cang mi vawlei khamh khawhnak thawchuah hnawh lani cauk nih ziaza dawh le ‘ha ah ding tein a thlen khawh lai ti a ruahawk hngal loin ka um. Baibal ca hi Fathian sinin phuanmi bia a si hrimhrim lai ti zum lo Moo ka si lo. Baibal ah lunglomhnak ka ngei i Jesuh cu hawi ah kaa ngeih. Thonghra lakah Khamhtu cu ka caah a sangbik, nawlngei bik a si i Fathian cauk, cu hlan i zeihmanh ka rel lani le aa kaih tiah ka ruahmi cu ka ke ca ah neiin a si i, ka lam caah ceunak a si. Ka lungthin hna a ngam i ka lung a tling tuk. Bawipa Fathian cu nunnak rili tilet lakah ka caah lungpi a si. Baibal cu ka rel mi le ka cawn dih mi a si i lunglarihnak ngaingai he ka kawl ti hi a taktak in ka chim khawh. Ka hngaih awk a cheu hmanh ka hngal kho rih lo. Baibal aa dawhning le a sunpaming kha hlan ka rak hmuh khawh lani kha ka khuaruah a har i, ka rak pom duh lo zong kha ka khuaruah a har. Ka lungthin duhmi vialte cu a langdih i ka thlarau zawtnak vialte caah damnak a si. Thildang carel thawtnak zeihmanh ka ngei lo i Pathian sinin a ra mi fimnak lawng hmuh kaa tim”. - S. Bliss, Menoirs of Wm Miller, pp. 65-67.DL 413.1

    Miller nih biaknak a rak nautat mi kha ka pom cang tiah zapi hmaiah a thanh hna. Sihmanhsehlaw Fathian a zum lotu a hawile pawl nih hlanlio amah hrimhrim nih Pathian Cathiang kalhnak caah a hman mi bia alnak khan amah kha an vun al zau ve. Sihmanhsehlaw a al duh rih hna lo. Baibal hi Pathian sin a ra i biaphuan mi a si ahcun i thlennak um loin amah le amah aa rem ko lai. Minung cawnpiaktu ding ah pek mi a si caah minung nih theihhngalh khawh a si hrimhrim lai ti a zumh. Eaihal ca amah caah relding le cawng dingin a lung aa thlek i aa kalh in a lang mi poahpoah aa ran lo kbo lo ti kba a si taktaknaw, si taktak lo ti kha fiang teinazah.DL 414.1

    Ruahnak rak ngeih chungmi le Baikal f iantemak tel loin Baikal biaaalo mi “ialnakBu (concordance) leMarginal Reference hna hnangin Baikal ca le Baikal ca a tahchunh hna. Genesis in aa thok i cangkhat tete in a rel i cang dangdang a tahchunh hna i a lung a fian hlan lo kaa dang ah aa ‘hial lo. Ahmuh fian lani thil poahpoah cauk le cu bantuk lei hoih in ‘ialmi cauk vialte a zoh dih. Cauk chung i a cawn, a rel mi he aa tlakmi bia poatpoah cu a pom i, cauk chung i hmun khatkhat he aa lawh ah cun hamak zeihmanh a ngei ti lo. Cuticun hmun khatkhat ah bngalh awk a har mi a ton ahcun, Baikal ca cheukhat khat ah fiantemak a hmuh tawn. Pathian sinin ceunak a hmuh khawhnak dingah biatak tein thla a cam i, a hngalh thiam khawh loni kha a hngalh khawh. Salm ca'ialtupa ‘ialmi, “Na kan cawnpiaknak fianter nak nih khan ceunak a chuahpi. Hngalhnak a tlawmmi kha fimnak a pek hna” (Salm 119:130) a timi hi a caah a dik ti a hngalh.DL 415.1

    “Daniel cauk le Biathlam biatak tein a cawn, a rel i Baikal ca cang hmun dangdang he fiantemak a rak hman tawn bantukin a vun kawl i, chimh chung mi hmelchunhnak te hna theih hngalh khawhnak hmuh khawh a si ti a hmuh tikah a lung aa lawm tuk. Chimchungmi a tling cang mi vialte hi chimchungmi bia bantuk tein a tling taktak i, a bia dangdang a hmaan mi tahchunhnak, zoh chunhnak, i lawhnak tehnahi anaihtubikpehtlaihnaka si lo ah, Baibal ca hmun dangah a sullam langhter mi biafang langhter a si i cuticun a sirring taktak theih hngalh khawh a si. Cuticun, Baibal ca hi biadik fiangte le tluang tlam ngai in phuan mi, khualtlawng, vakvai, mihrut zong nih paih khawh a si lo ti a theih ca ah a lung aa lawn tuk”. - Bliss, p. 70. Biadik cu a vun hmuh lengmang i chimchungbia cu duhsah tein a vun cawn. Vancung mi nih a lungthin an khuai i Baibal ca theih hngalh khawhnak an pek.DL 415.2

    Chimchungbia a tling cang mi nincang kha hmailei a ra lai ding tlintemak tah nakah a hman i Jesuh cu vawlei a cbngh hlanah vawlei ah kum 1000 a uk lai ti in langsar ngai i an ruah ning cu Pathian bia ah a langhter lo ti a hngalh caah a lung aa lawn tuk. Bawipa rat hlan kum 1000 daihnak le dinnak caan a urn lai ti zumhnak nih hin ‘ ih a nung ngai mi Pathian ni cu hla tuk ah a chiah. Sihmanhsehlaw nuamhnak petu a si men ko lai nain Jesuh le a zultu hna cawnpiak ning a si lo. in cawnpiak ning cu, “Rawlkung le belh cu hmunkhat ah rawl ‘uan caan tiang cu ‘hang ‘ i ko hna seh. Sihmanhsehlaw mi'halo le chungthu lengnal pawl cu ‘halo chin lengmang khan an urn lai i midang kha an hlen lengmang hna lai i, anmah le anmah zong kha an i hleng lengmang lai. Khi tikah mi ‘halcpa kha a hung chuak lai i Bawipa Jesuh nih akaina chuak mi thaw in a thah lai i Bawi pa Jesuh a rat tikah a ceumi a sunpamak in amah cu a hrawh lai”. (Matthai 13:30,38-41; 2Timote 3:13; 2 lhissalan2:8).DL 416.1

    Vawlei pumpuluk lungthlenter nak le Khrih Thlarau lei uknak hi hlanlio Khrihfabu nih an pan lo. Ham zabu 18 thok ka tiang Khrihfa hna nih a tlangpi in an pom lo. Zumhnak diklo dang bantukin sualnak ah a hruai hna. Bawipa Rat'hannak cu lamhla tukah an chiah i a ratnak a naih ning langhtemak hmelchuhnak zeirel lo dingin mi an khap hna. Himnak le bochannak ‘ha tein an hmuh khawh lomi a hmu bantukin an hruai hna i an Bawipa ton dingin a herhmi timhtuahnak ah an daithlang.DL 416.2

    Miller nih Jesuh Khrih amah hrimhrim cu pumsa in a ra lai ti Baikal ca nih fiangte a chirammi cu a hmuh. Paul nih, “Authawng, vancungmi Bawibik authawng, Pathian muko awthawng cu a hung thang lai i Bawipa hrimhrim cu vancung khin a rung ‘urn lai” a ti (2 Thesalon 4:16) . Khamhtu nih aa thawh i, “Cun mi fapa hmelchunhnak kha vanah a lang lai, khi tikah vawlei cung miphun vialte kha an ‘ ap lai i Mi Fapa cu a lianhngannak le sunpamak he vancung in a rat kha an hmuh lai”. “Zeicatiah Mi Fapa cu van ah nichuah lei in nitlak lei tiang aa lek mi mimtlau bantukin pei a rat lai cu” a ti (Matthai 24:30,27). “Amah cu vancungmi vialte nih an zuih lai, ML Fapa cu siangpahrang bantukin vancung mi vialte hna he a rat tikah a bawl ‘hutdan cungah cun a ‘hu lai” (Matthai 25:31) . “Muko thawng nganpi cu an turn lai i a vanncung mi kha vawilei kil li ah a thlah hna lai i vanrang toi Mnuazakip in a mithim hna kha an pumh hna lai” (Matthai 24:31).DL 417.1

    A rat tikahmiding, a thi cangmi Mna thawhter an si lai imidinganungrihmi cuthlenansi lai. Paul nihhitin a chim: “Biathli pakhat kan chimh hna hmanh lai, kan dihlak in kan thi dih lai lo, sihmanhsehlaw chikkhat te ah kan i thleng dih lai. Muko hmanungbik turn caanah cun mit'hep ah kan i thleng dih lai. Zeicatiahmuko cu a hung than tikah a thi mi hna cu a thi Mao ti lo mi ah thawhter an si lai i kan dihlak in kan i thleng dih lai. Aa rawk kho mi hi aa rawk kho lo mi in thuamh a si lai” (1 Karin 15:51-53) . Bawipa a ratnak a chim dih hnu i Thesalon mi sinah cakuat a ‘ ial mi ah cun hi tin a chim: “Khrih zum buin a rak thi mi kha numnak ah thawhter an si hmasa lai i cu caan i a nung rih mi kan nih pawl cu khuadawm lakah khin Bawipa cu van i hung ton awkah pumh kan si dih lai. Cun Bawipa sinah zungzal in kan urn lai” (1 Thesalon 4:16-17) .DL 417.2

    Khrih, Amah hrimhrim a rat hlan lo cu a mi hna nih vancung ram an hmu kho lai lo. Khamhtu nih aa thawh i, “Mi Fapa cu siangpahrang bantukin a vancung mi vialte hna he, a sunpamak be, a rat tikah a bawi ‘hutdan cungah a ‘hu lai i vawlei cung mi vialte cu a hmai ah pumh an si lai. Cun tuukhal nih tuu cu meheh sinin a ‘hen hna bantuk khan buhnih ah a ‘hen hna lai. Tuu cu a orhlei ah a chiah hna lai i meheh cu a kehlei ah a chiah hna lai. Aorhlei a ummi cu siangpahrang nih cun a thawh hna lai i, nannih ka Pa nih thluachuah pek mi hna ra tuah u. Ra u law, vawlei ser ri in nan caah timh a si mi pennak cu rak co tuah u” (Matthai 25:31-34) . Baibal caa ah kan hmuh bantuk tein mi Fapa a rat tikah a thi mi hna cu aa rawk kbo lo mi in an tho lai i, a nungmi cu thlen an si lai. Hi thlennakngarpi nihhin vancung ram coding in a timh hna. Paul nih, hi tin a chim, “Thi le sa nih cun Pathian pennak cu an co kbo lai lo, cun a thi kbo mi nih hin thih khawh lonak cuaco kho ve lai lo” (1 Korin 15:50) . Mlnung a tu kan umning cun a thi kho, aa rawk kbo mi kan si i Pathia rambelte aa rawk kbo lo mi a zungzal a um ding mi a si. Sihmanhsehlaw Jesuh a rat tikah a mi hna cu thih khawh lonak a pek hna lai i a tu tiang ahcun rocotu ding lawng a si mi kha khi tikah cun a ram roootu ding taktak ah a kawh hna lai.DL 418.1

    Hi bia hna le Baikal ca cang dangdang i a ummi nih Khrih a rat hlan ah thil a hung umdingmi a phan dih lai tiin a tlangpi an rak ruah mi le Fathian ram cu hi vawlei cungah dirh a sinak ding le dai tein zungzal a uknak ding cu Khrih voihnih a rat hnuah a um dingmi a si kha Miller lungthin chung ah fiang tein an langhter. Cu hlei ah hmelchunhnak caan le vawlei cung umtuning vialte hna hi ni hmanung thil umding nih profet hna an rak chimmi he an i rem dih. A biachim a tlangkawmnak ah Baikal carel nak lawnglawng in vawlei peh tlhuahmah ding caan rak pek mi, atulio umtuning cu a dong dengmang cang ti bngalh khawh a si ti hi a si. Hi tin a ti, “Ka lungthin umtuning biapi ngai in a vun ka damtertu thil phundang a hung lang mi cu Pathian bia a dot thliahmah i ‘ialmi caan kong tuaktan nak hi a si. Hlanlio rak chimchung mi bia tling tein a phan dih mi hna kha a caan an khiah ning tein a hung phan ti ka hmuh. Buanchukcho a tlun hlan kum 120 lawng an nunnak kong (Genesis 6:3) ni sarih hnuah ni sawnLi chung ruah a sumak ding (Genesis 7:4), Abbraham le a tefa hna kum 400 chung hremnak an innak kong (Genesis 15:13), bawi changreu sertu le rawl petu nithum kong (Genesis 40:12-20), Faro kum sarih kong (Genesis 41:25-54), kum sawnli chung ramcar an umnak kong (Number 14:34) (Luke 4:25) ; Kumthum le a cheumang'am (lSiangpahrang 17:1), Kum sawn sarih sal an tamak (Jeremiah 25:11), Nebukkhanezar kum sarih (Daniel 4:13-16) le zarh sarih le zarh sawuruk le pahnih le zarhkhat, a dih lakin zarh sawmsarih - Judah mi caah a tuahmi (Daniel 9:24-27)- Hi bantuk caan khiahmi hi aa thok ka ah cun chimchungmi bia menmen an si ko. Sihmanhsehlaw chiiixhungbia bantuk tein an tling taktak”. -Elias, go. 74,75.DL 419.1

    Baikal biatak tein a cawng, a rel i, caan a dot thLiahmahmi, a theihhngalhnak ning zuih in Khrih a voihnih ratnak ding tiang a hei savh i, Fathian rian'uantu hna sinah Fathian nih “Donghnak ni caah caan a khiahpiak mi,” a um hrimhrim tiah a ruah. Moses nih “Aa thupri thil hna cu Bawipa kan Pathian ta a si. Sihmanhsehlaw hi phungbia vialte hi kan zulhkhawhnak hnga phuanmi thil hna cu karmah le kanfa le hna ta zungzal in an si” a ti (Deut: 29:29). Bawipa nih profet Amos kaa hmangin “Bawipa Pathian nih a rian'uantu, a profet hna sinah biathli chim lo in zeihmnah a tuah lai lo” (AIDS 3:7). Pathian bia cawng mi hna nihcun vawlei cung minung konglam vialte i thil a um dingmi khuaruahhar le surpamak cu Pathian biadik nih a hmuhsak khavh ti an hmuh khavh lai.DL 420.1

    Miller nih ka lung i a f iangngai mi cu, “Cathiang hi a dihlak in Pathian thawchauah hnawh mi asi i.... a ‘hahneumi a si” (2 Timote 3:16) le “Profet bia cu minung duhnak chung menmen in a chuakmi a si lo. Sihmanhsehlaw Pathian sinin a ra mi bia kha minih an chim tikah Thiang Thlarau nih a fial hna caah a si” (2 Peter 1:21). “Cathiang nih lungsaunak le lungthin ‘hawnmak a kan pek mi thawngin a ‘ ialmi vialte cu kanmah cawnpiaknak caah a si” (Rom 15:4) . Pathian bia cheukhat hna hi aa dot thliahmah miDL 420.2

    ‘ ialmi tluk in Catiiiang cheukhat bantukin biatak te ruah awkah aa tlak tiah ka ruah. Cu caah Pathiannih a zaangfahnak thawngin kan sinah a phuanmi bngal ding le hmuh ding in fakpi i zuam ding a si i chimchungmi caan liamter men dingah nawl ka ngei lo” a ti. - Bliss, page 75.DL 421.1

    Jesuh voihnih ratnak ding chimchung bia i fiang tein a rak langhter mi caan cu Daniel 8:14 i, “Ni 2300 ah hmxLthiang cu ‘awl a si lai” ti hi a si. Pathianbia a cawn tawn bantukin Pathian bia cu Eathian bia ‘hiam'hiam in fianh ding a si tiin, Miller nih chimchungnak le hmelchunhnak nikhat cu kumkhat caah hman ding ti cu a hngalh thiam (Number 14:34; Ezekeil 4:6) . Cuticunni 2300 maw, kum 2300 maw, nihcun Judah hna caan donghnak a lonh lai, cu caah hihi Judah iirunthiang a sawhpiak kho lo ti a hngaih. Zumhning tlangpi Khrihfa hna caan ah cun vawlei hi hmunthiang a si ti cu Miller zong nih a rak pern pi ve hna. Cu caah Eaneil 8:14 i hmunthiang ‘ awinak kong hi Jesuh a rat ‘han tikah vawlei hi mei in a ‘awl lai tiah a ruah. Cu caah, ni 2300 aa thoknak kan hmuh khawh aheun Jesuh Rat ‘hannak caan hi fawi tein hngaih kbawh si lai tiah a ruah. Cuticun, thil vialte cbnghnak caan, a tu lio kan umtuning: porhlawtnak, micung nawlngeih duhnak, ruamkainak le i nuamngai in puaituahnak, ‘hat lonak le tang i namchihnak te hna langhter a si lai, chiatserhnak vawlei in lo ks laknak caan, thihnak hrawknak caan, profet, mithiang le a min ‘ ihzahtu sinak laksawng peknak caan le vawlei rawktu hna hrawknak caan cu a hung lang lai. - Ibid., page. 76.DL 421.2

    Miller nih a thuk deuh mi lungthawbnak le thamak he chimchung bia ‘ha te zohnak a peh ‘han i a tulio a hung langmi, cu bantuk khuaruahhar mi, a biapi mi le mi lungthin a ciah bik mi cu zan khuadei le chun nitlak in cawng dingin a pum aa pe. Daniel dal 8 ahhin ni 2300 thoknak hliah zeihmanh a hmu kho lo. Vancung mi Gebriel kha langbnak hmuh mi Daniel sinah theihngaihter dingin f ial a si ko nain a cheuchum lawng a rak chimh. Daniel nih Khrihfabu hremnak nih a tlak hnawh ding a hmuh tikah, takpum ‘hawmak zeihmanh a ngei lo i, a tuar kho lo i vancung mi zongnih a kaltak chung. Daniel cu a lung a mit i, zei hngal loin a um i, ni zeimaw chung a zaw. Langhnak cu ka khuaruah a har tuk, a sinain a hohmanh nih an hngal thiam loati (Daniel 8:27).DL 421.3

    Patbiian nih a vancung mi sinah, “langhnak a sullam kha chim tuah” tiah a ti (Daniel 8:16). Cu rianfial mi cu a tlin hrinhrim awk a si. Cu rianfial mi nawlngai in vancung mi cu caan zeimaw hnuah Daniel sinah a hung kir ‘han i hi tin a chim “Keimah cu nangmah hngalhthiamnak ding ah le ‘ha tein na tuak khawhnak dingah ka ra, cu caah lamak cu ruat law a sullam hngal thiam tuah,” a ti (Daniel 8:27,16, 9:22-23, 25-27). Daniel dal 8 ahhin, a biapi ngaimi langhnak i a sawh duhmi pakhat chimfianh lo mi, kaltak mi a um. Cucu ni 2300 he aa pehtlai mi caan a si. Cu caah vancung mi nih a chimfianhnak a vun thok'han mi ahhin a caan konglam hi a chimbik mi a si.DL 422.1

    “Na mi hna le na khuapi thiang caah zarh sawn sarih biakhiah a si. Cu caah thei law hngalthiam tuah, Jerusalem hmasa a siningin siter ‘han ding le sak dingin nawlpeknak a chuah ri in Messiah Bawi a hung um tiangin zarh sarih le zarh sawmruk le pahnih a rau lai. Vampang bantuk aa chongmi le khuachung lanpi hna cu hnahnawh lio bik caan hmanh ah remh dih ding a si lai. Zarh sawmruk le pabnih hnuahnessiah cu amah ca si loin thah a si lai. Cun zarhkbat caah mi tampi sinah a fek mi biakamnak a tuah lai, cun zarhcbeu ah raithawinak le dinnak 1±dl Patbiian sinah pek mi daughter a si lai.”DL 422.2

    Daniel dal 8 nak ni 2300 hnuah hmunthiang cu ‘ awl a si lai ti lamak Daniel nih a hmuhmi, a theihhngalhkhawh lo mi chirn dingin vancung mi pakhat vun thlah a si. Daniel cu lamak ruah ding le a hmuh mi kong theihngal i zuam dingin sawm a si hnuah vancung mi i a chim hmasa mi bia cu “Zarh sawm sariii cu na khuapi thiang le na minung hna caah chiah a si” ti hi a si. Hi ka i “Chiah” ti lehmi bia umtuning taktak cu “dk”, “Tan” a si lcah “a dangte in chiah” ti nak a si. Zarh sawm sarih (kum 490) cu Judah mi hna caah a dangte chiah i tan dingin vancung mi nih a chim. Khua zei ka zawn in dah tan a si hnga? Dal 8 nak i a chim mi caan hi cu ni 2300 lawng hi asi i cu caah zarh sawm sarih hi hi ka thokin tan ding a si. Ni 2300 nih a huap ding a si i an rel thoknak zong aa khat ding a si. Vancung mi nih zarh sawm sarih hi Jerusalem a hmasa sining tein sak ‘han ding nawlbia chuah ri i rel hramthok ding a si. Hi nawlbia an pek caan hi kan hngalh khawh ah cun ni 2300 relnak aa thoknak ding zong kan hngalh khawh lai.DL 423.1

    Ezra dal 7 nakah cu nawlbia peknak cu kan hmuh (Ezra 7:12-26) . Nawlbia tlingbikmi cu Persia siangpahrang Artazerxes nih BC 457 ah a chuah. Sihmanhsehlaw Ezra dal 6:14 ah cun Jerusalem i Bawipa umnak cu Persia siangpahrang Cyrus, Darius siangpahrang le Artazerxes hna nih nawlbia an pek bantukin an sak ti in chim a si. Hi siangpahrang pathum hna nih nawibia an ser i an fehter i an tlamtlinhter mi nih chimchungbia i kum 2300 rel thoknak ding hmelchunhnak i a herhmi tlamtling tein a fianter. BC 457 hi nawibia pekmi a dih kum ah kan lak i, nawlbia peknak ni le caanah kan hman ahcun zarh sawm sarih rak chimchung mi hi tling tein a phan ti kan hmuh khawh.DL 423.2

    Jerusaler, hlanlio a sining te sak ‘ban dingin nawlbia an chuahnak tbokin Messiah Bawi tiangin zarh sarih le zarh sawmruk le pahnih a si lai, cucu zarh sawmruk le pakua maw, kum 483 maw a si. Artazerxes nawibia cu BC 457 sikpar (Spt-Nov) ah aa thok i BC 457 thokin kum 483 chung hei kalter u sih law AD 27 sikpar tiang a phan lai. Cu caan ahcun hi chimchungnak hi a tling. Messiah timi biafang nih hin “Chiti thuhmi” ti sullam a langhter. AD 27 sikpar caanah Khrih cu Johan nih tipilnak a pek i Thlarau sathau thuhnak a co (Luke 3:21,22) . A zultu Peter nih “Cun Nazaret Mnuami Jesuh kha a cungah zeitindah Pathian nih Thiang Thlarau le ‘hawnnak a toih ti kha nan hngalh fawn,” a ti (Lamkaltu 10:38) . Jesuh amah hrimhrim nih “Bawipa Thlarau cu ka cungah a urn, mi sifak mi hna sin i Thawng'ha chimh awkah chiti a ka thuh” tiaha ti (Luke 4:18). Tipil ainhnuahGhlili ah a kal i Pathian ram thawng'habia a chim i ” A caan cu a phan cang,” a ti (Marka 1:14-15) .DL 424.1

    “Cun zarhkhat chungah mi tampi sinah biakamnak a fehter lai”. Hi zarhkhat timi hi zarh sawn sarih chungah zarh hmanung bik a si i Judah hna sinah a khunhlei in pek dingmi zarh hmanung bik a si.AD 27 in AD 34 tiang Judah mi hna caah Thawng'ha bia zum dingin sawmnak a urn i, cucu a hmasa ah Jesuh hrimrhim nih a sawm hna i, a bnuah A zultu hna nih an sawm hna. A zultu hna Pathian ram Thawng'habia chim dingin an kal tikah Jesuh nawlpek mi cu: ” Jentail hna lamah kal hlah u law, Samaria khua hrimhrim ah cun lut hlah u, sihmanhsehlaw Israel miphun tuu tlau mi sinah khanva kal u” ti hi a si (Matthai 10:5-6).DL 424.2

    “Zarhcheu ah raithawinak le pekchanh mi nan daughter lai. AD 31 tipil a in nakin kumthum le a cheu ah, Jesuh cu vailam ah an tah. Kum thongli tluk Pathian Tuufa No raithawinak langhter nak caah an pek mi cu Kalvary ah a dih. Emuhsaknak le a taktak cu an i tong i raithawinak le thilpeknak cu an dong.DL 425.1

    Kan hmuhcia bantukin zarh sawm sarih, kum 490, Judah mi hna caah a khunhlei in a pek mi cu AD 34 ah a dong. Judah Sanhedrin cawlcanghnak in Judah mi hna nih Thawng'ha bia an hlawt i an duh lo nak cu Steven martar an in ter nak le Khrih a zultu an bran hna nak nih a langhter. Khamhnak biacah aa thimmi hna miphun a si loah, Judah miphun sin lawng i rak pek mi cu vawlei pumpuluk sinah pek a hung si cang. A zultu hna nih hremnak ruangah Jerusalem an chuahtak a hau i an kalnak poah ah Thawng'habia an phuan lengmang. Filip cu Samaria khua leiah a kal i, Khrih kcng phung a chimh hna. Pathian hruaimi Peter nih Sisaria khua ralkap zakhat uktubawi, Pathian ‘ih mi, Kbmelia sinah Ihawng'habia a phuan. Khrih zumtu thar pawl zong nih Zentail hna sinah Thawng'habia phorh ding inanthlah (Lamkaltu 8:4,5, 22:21).DL 425.2

    Cuticun chimchungnak nih cu ti set in siseh ti a rak chim mi poahpoah an tling i zarh sawm sarih cu BC 457 tbokin rel ahcun AD 34 ah a dih i al khawh loin a dik. Zarh sawmsarih, ni 490 cu ni 2300 in kan zuh ahcun ni 1810 a tang. Ni 490 dih hnuah ni 1810 cu tlin ter ding a si. AD 34 thokin kan rel ahcun 1810 cu kum 1844 ah a dong lai. Cu caah Daniel 8:14 i ni 2300 cu kum 1844 AD ah a dong. Hi candcnghnak ah hin Hmunthiang cu ‘ awl a si lai tiah Pathian vancung mi nlh a ti. Hrounthiang ‘ awlnak kong hi Jesuh a rat “han tikah urn dingin rak ruah tawn mi a si nain a tu ahcun a caan dik cu a hung lang cang.DL 426.1

    Miller le a hawi le nlhcun ni 2300 hi kum 1844 “hal a hung chuah kaah a dong lai ti an ruah nain chimchungnak nih cun cu kum sikpar ah a si lai tiah a rak sawh. Hi kong a pingin an kalpi caah Jesuh rat “hannak cu hi nak tuan ah a ra lai ti a rak tuaktantu hna an lungthin a buaiter hna i an lung a tling ruam lo. Sihmanhsehlaw hi nih hin ni 2300 cu kum 1844 ah a dong lai i hi kum ahhin hmunthiang ‘awlnak zong a urn lai ti tannak cu zeiti bmanhin a hninhter io.DL 426.2

    Miller nih Pathian bia cu Jmah Pathian sinin a rami biaphuan a si ti fianh timh nak be a cawnning kel in Pathian bia a cawn ka ah hi bantuk kong hi ka char khawh lai tiah ruahchannak tlawmte hmanh a rak ngei lo. A dothlatnak phichuak hi amah le amah hmanh aa zum tuk lo. SihmanhsehlawCathiang langhtermicua fiang tuk i hlawt khawh ding a si hrimhrim lo.DL 426.3

    Baibal cawnnak ah kum 2 chung a pum aa pe i kum 1818 ah lung fiannak a vun ngeih mi cu kum 25 hrawngah Khrih cu A minung hna khamh awkah a hung lang lai tiah a ruah. “Khamhmi hna lunglomhnak chungah i tel venak kai hngahhlang ning le hmailei a ra ding ka hei cuanhmi lunglamhnak he ka lungthin a khah ning hi chim hau loah ka ruah” tiah a ti. A tu abcun, “Eaihal” hi ka caah cauk thar a si. Chia'ha thleidan khawhnak, lunglcmhter tu taktak a si i, Baikal cawnpiaknak i ka fian lo mi theihhngaih awk a har mi khuaruahhar mi hna kha theihhngaih khawbnak ceunak nih ka lungthin in a lch ter dih i biadik a hxLg lang mi cu a va sunglawi in a va ceu hringhran dah! Hlanlio i a bia an i ran lo, an i peh tluahmah lo ka ti mi vialte kha an lo dih. Khua zeimaw hmun ah cun ka lung a tling deuh lo mi Baibal cang tete urn hmanhhnasehlaw ka lungthin ceuh dingin ceunak tampi a hung chuak i Baibal cawnpiaknak ah lunglcxrihnak i lakding a urn lai lo ti ka rak ruah mi kha a tu ahcun lunglawn thanuam tein rel ka duh cang” a ti. - Bliss, pp. 76,77.DL 427.1

    Cathiang nih a rak chimchung mi a rak biapi ngai mi thil a rauh hlanah a hung urn dingmi cu a tling lai tiah lung fekte i chimfiannak he a chim i, cu kong cu mi simah chimawk rian ka ngei ti biahalnak nih ka lungchung ah biatak tein khua a ka ruah ter. - Ibid., page. 81. Ceunak a hmuhmi cumidang sinah chimlo kho a si lo ti a theih. Fathian zum lo tu hna nih an ka dohhrimhrim lai ti a ruah. Sihmanhsehlaw amah ka daw aa timi Khrihfa hna nih Khamhtu an vun hmuh ding cu an lung aa lawm tuk lai ti hnabei seinak a ngei. A sunglawi tuk mi khamhnak a tling zau lai ti hmailei khua an cuanh i an i lomh tuk nakah Cathiang nih baidik a hmuhsak mi hna zaa ngai in rel lo le cawng loin mi tanpi an urn sual lai ti a phang fawn. A rak paih sual ahcun mi dang a ping in a hruai sual hna lai ti a ruah caah phuang rih loin i oong awr in a urn. A thil hmuh ciami le f iang tein a hngaih lo mi kha ralring bu tein a zoh ‘ban. Nioeu nih miirmei a ‘ ianter hna bantukin Pathian bia ceunak nih a al nak vialte a loh ter dill. Cuticun kum nga chung a caan a hman i a dirhmun a dik ti a lung a hung fiang.DL 427.2

    A tu ah cun Pathian Cathiang nih fiang tein a cawnpiak mi midang simah theiii ter ding rian a ngei ti a zumhmi nih a thar in a vun fial ‘han. “Ka rian ka ‘uan licah hin vawlei mi hna sinah va kal law ‘ ihnunnak i an urn kha va chim hna” ti hi ka hna ah a ring peng. Hi Baibal cang hi ka lungthin chung ah a hung chuak lengmang fawn “Mi pakbatkbat cu a ‘hat lo ruangah a cungah thihnak biakhiahnak ka tlunter ko lai, nangmah nih amah kha a ziaza ‘hinh awkah ralrinnak na pek lo zongah a sulanak cu amah ta si ko i a ‘hatlo nak ruangah a thi ko lai, asinain a thihnak caah cun kanmawhchiat lai. Sihmanhsehlaw a ziaza ‘hinh awkah aa ralrinnak na pek nain a ‘hinh lo ahcun a ‘hatlo nak ruang ah a thi lai, sihmanhsehlaw nang cu na luat lai” (Ezakiel 33:8- 9) . “Misual hna cu misual hna i tinh ning tein ralrinnak ka pek khawh hna ahcun mi tanpi an i ngaihchih lai, ralrinnak pek an si loah cun an thisen kha keimah kut ah Ahal lai ti hngalhnak ka ngei” ati.-Bliss, p. 92. Caanrem a hmuh tik poah ah a hmubnak cu mitlawm tete sinah a chim tawn i Pathian rian'uantu mi zeimaw nih a biapit ning an hngalh lai i a nih nih a caan ngeih mi poah ah a chim chin ve hnga ti ruahchannak a ngei. Sihmanhsehlaw keimah hrimhrimnih ralrinnak ka pek dingmi rian a si timi zumhnak kha a thlah kbo hlei lo. “Kal lawmikip sinah chim tuah, an thisen phuhlamnak cu nangmah cungah a tlung lai” ti mi bia kha a lungthin chungah a hung urn ‘han lengmang. Kum 9 chung a hngah i thilrit nih a nunnak a nenh peng. Kum 1831 lawngah a zumhnak a chan zapi hmaiah a hmasa bik phuannak a tuah.DL 428.1

    Elisha cu leikuang a thuan lioah profet rian'uan dingin kawh a si i WilliamMLller zcng a lei lehnak kal takin Pathian rambiathli, mi sinah phuang dingin kawh a si ve. A rian cu thathir buin a thok i a bia ngaitu hna cu duhsah tein chimchungnak ah a luhpi hna i Jesuh rat'hamak tiang a phanhter hna. Abiachimmi lungthin chungah a lut ti a hmuh tikah a ral ‘ha chinchin i a ‘hawmak a ngan chinchin.DL 429.1

    A u le nau nih fak pi in an nawl tik lawngah an nawlnak bia cu Pathian kawhnak a si ti a bngalh i zapi hmaiah a hmuhmi phuang dingin a hna a tla. Atu ahcun kum 50 a tling ve cang i zapi hmaiah bia a chim ballo caah a hmai i chiah mi rian'uan dingah ka tlak lo ti theihnak thilrit nih a nenh. Sihmanhsehlaw a rian'uan a thok ka in a hlawh a tling ngaingai i mi tarrpi nih khambnak an hmuh phah. A biachim hmasat mi cu biaknak lei i ‘hanghnak nih a vun zulh oolh i innchungkhar hleithum lakah minung pahnih dah ti lo cu an lung aa thleng dih. Hmundang ah chim dingin khualrang tein an sawm i a rian'uamak hmunkip dengmang ah zumhnak lei i ‘hangh'hannak a urn. Misual hna an lung aa thleng i Khrihfa hna nih Pathian ah i pumpek an duh chinchin. Pathian a zum lotu hna cu Baikal biadik le Khrihfa zumhnak pom dingin a hruai hna. A rian'uan mi chungah a si hrimhrim ti langhter nak caah chimmi bia cu “Midang phanh khawh lomi lungthin a phanh khawh an ti. - Ibid., p. 138. Aphungchimmi cu biaknak lei thil ngarpi ah zapi lungthin lungthawh ter dingle vawlei lei tlaihchannak le pumsa nuamhnak lawng duhnak a ‘hangmi donhnak ding a si tiah tuaktanmi a si.DL 429.2

    A kal nak khua poah ah mi tampi, hmun cheukhat ah a zaza in a phungchimnak thawngin an lung aa thleng. Hmun tampi ah Protestant Khrihfabu dangdang nih a phungchimnak dingah an biakinn an hun piak i Khrihfa rian'uantu tanpi nih phungchim dingin an sawm. SaMnnak a hmuhnak hmun dah ti lo ahcun hmundang ah phungchim aa tim lo. Sihmanhsehlaw an sawmnak hmuncheu zongah phungchim ding aa daih lo. Miller nih Jesuh a rat ‘hamak ni le thla a tuk mi a zum lotu hna hmanh nih Jesuh ratnak caan cu a nai, cu caah kan i timhtuah a hau ti cu an zumh ve. Khuapi ngan deuh ahcun a phungchim cu i biatak tein an ngeih. Zu zuartu hna nih an zuzuar mak i, an inn cu khomhnak ah an hman. Phekahnak hmun a urn ti lo. Pathian zum lo mi le misual vialte an lung aa theng i cu hna lakah cun biakinn kum zeimaw chung a pal i a pal ti lo mi zong an i tel. Bukip nih thlacam khonhnak an tuah i hmun tanpi ah chawlet chawhrol mi hna nih chunah thang'hatnak le thlacam khomhnak an ngei. Tangka sawksam i duh tawk hman i i nambnak tuah a um lo i mi lungthin cu an i biatak dih. A rian hi hlanlio Ranh'hantu hna bantukin ‘ ihnak hloh temak nakin an theihhngalhnak lung fiang lakin chimnak le an chia'ha thleidannaklungthin lungtbawhter ding lei a hoih. deuh.DL 430.1

    Miller hi Baptist Khrihfabu member a si i kum 1833 ah cu Khrihfabu chungah phungchim khawhnak licence an pek. An Khrihfabu chungah pastor tampi nih a rian'uamak hi anhnatlakpi ve. Anhna a tlakpi caah a rian'uanhi apeh. Dongcat loin phungchim dingin khual a tlawng. Sihmanhsehlaw, New England le Middle States lawngah a tambik a caan a hmang. Kum tanpi chung a khualtlawnnak tangka dih mi cu a mah tein a liam i an sawmnak hmunkip kalnak ding tangka aa za in a ngeib lo caan tampi a urn. Cuticun zapi ca rian'uannak cu tangka miakmi hmu neramam loin a thilri cungah intuarawk a har ngaingai mi thilrit ah an i cang i hi caan licah hin a nunmak duhsah tein ‘urn lam a panh. Fa tanpi a ngei, sihmanhsehlaw khuasak an thiam i a teima ngai mi an si caah an lo i a chuak mi tirawl in an i cawu kho.DL 431.1

    Miller nih Jesuh a ratnak caan a nai cang tiin zapi hmaiah i a rak chim thokin kumhnih nak 1813 kum ah Jesuh a rat'hannak ding hmelchunhnak a rak chimmi kha a hung phan. Jesuhnih “Vancung in arfi an tla lai a ti” (Matthai 24:29) . Johan zong nih Biathlam ah khan Pathian Ni a phan dingmi lamak a hmuh nak kong a rak chim. “Cun thli fak nih a kung a hnimh tik i theipi kuh a ‘il mi bantuk Main arfi cu vancung Mein vawlei ah an rung tla” (Biathlam 6:13) . Hi chimchungnak hi kum 1833 November ni 13 arfi a rak tlak ah khan a fling. Philh lo dingin an rak ‘ialmi ahcunhihi arfi tlak a kau bik le khuaruahhar bik a si i caan saupi chung cu United States pumpuluk meialh thawri in a khat. America ramah umnak an khuar thokin van lei thil hi bantuk hin a um bal hrimhrim lo. Micheu niii cun, “Aa dawh tuk” tiin an cuanh i micheu cu an tuksa a pur ngaingai. Aa dawh ning cu mi lung chungah a cam peng. Ruahpi sur zongah hi tluk tamin ruah ti a tla lo, nichuah, nitlak, chaklei thlanglei an i khat dih. Kan cung van vialte khi a cawlcang mi ko a lo. Professor Silliman’s Journal i aa ‘ ialmi cu “Hi thil hi America khuazei hmun poah in hmuh khawh a si, zing suimilam pahnih in nichuah hnupi tiangin van cu a thiang i khuadawm zeihmanh a um lo. Van pumpuluk cu cat loin a ceu i mit a rat ter dih”. - R.M Devens, American Progress or The Great Events of the Greatest Century ch. 28 pars 1- 5DL 431.2

    “Cu thil dawh ngaingai mi cu hoih in chimkhawh a si lo i a hmu ve lo mi hna caah cun mitthlam hmanhah cuanter khawh a si lo. Vancung aummi vialte arfi vialte lukheng zawn i a um i van ahkhin an i pum dih i vankil kipahnimthlau lek tluk rangin an i thek lulhmalhmi ko a lo. Sihmanhsehlaw a maa kho fawn lo. Thong tampi kha thong tanpi nih khulrang ngaiin an zulh i hi thil tlung ding caah rak ser mi ko an lo”. - F. Reed, Christian Advocate and Journal December 13, 1833. “Theipi kung thli “hawngngai mi nih a hranh hnawh tikah a tlai a thlong mi cu zoh khawh a si lo,” - The old Countrymen, in Portland Evening Advertiser, Nov 16, 1833.DL 432.1

    Kum 1833 November 14 i Newyork Journal of Commerce ah khuaruahhar thil a hung lang khun mi he pehtlai in saupi aa ‘ial mi ahcunhi tin aa ‘ial, “Nizan zing thil umning bantuk kha Philosepher a si loah ca a thiam ngai mi, a hohmanh nih an chim, an ‘ial lo. Kum 1800 tluk a si cang, profet pakhat nih hi hrimhrim hi a rak chimchung, arfi a tla ti a umtuning cu arfi a tla ti tbeihhngalhnak dingin a hlei in rian ah kan i ngeih ahcun hi thil hi a taktak in a dik miasi.DL 432.2

    Jesuh nih a zultu hna sinah a rat'hannak hmelchunhnak a rak chimmi kha hi tin a lang “Cu thil vialte nan hmuh tikah amah cu a nai cang, innka pawng teah a urn ti kha nan hngalh. lai” (Matthai 24:33) . Hi hmelchunhnak hnuah Johan nih thil a rak tlung dingmi a hmuh. “Cazual an zual bantuk Main van cu a lo i tlang le tikulh vialte cu an umnak hmunin an i ‘hial dih. hna i misual hna nih tlang le lungpi cu an auh hna i kan nenh u law bawi ‘hutdan cungah a “hu mi hna le Tuufa thinhunnak cun kan phen tuah u, an thin linh nih ni lianngan cu a phan cang i a ho nih dah a ceih lai” a ti (Biathlam 6:12-17). Arf i tlak a hrautu hna nih hi thil tlungmi “~ih a nung tuk hringhran mi zualkotu taktak a si mi le zaangfahnak hmelchunhnak hna hi a ra ding mi Biacaihnak Ni tlangau nak ah an ruah”. - The old countrymen in Borttland Evening Advertiser , November 26, 1833. Cuticun mi hna lungthin cu chimchung bia a tlinnak a hmuhsak hna i a voihnih Bawi Jesuh ratnak ding ralrin peknak zohkhenh dingin a hruai hna.DL 433.1

    Kum 1840 i chinchiah awktlak mi chimchung bia a tlingmi nih khan duhnak lungthin karpi a chuahter. Hi hlan kumhnih ah Josiah Litch nih Biathlam dal 9 nak chimfianhnak a rak ser i Ottoman Empire a rawknak ding kong a rak chim. Amah hi Jesuh voihnih ratnak ding phuangtu pastor pakhat a si. A tuaktan ning ah cun hi nawlngeihnak hi kum 1840 August thla ah tei a si lai a ti. Hi thil a tlinhlanni tlavmpal te ahkhanhi tin a ‘ial, “Can hmasa kum 150 hi Turkey hnatlak nakin Deacozes nih siangpahrang “hutdan a kai hlanah a tling taktak lai i kum 391 le ni hleinga cu a hmasa 150 cbnghnak in aa thok lai i kum 1840 August thla 14 ah a dong lai, cucu Ocnstantinople ah Ottaman nawlngeihnak a sunglai tiin ruahmi a si. Hi bia hi a diklai tiah ka zumh” tiah a ti. - Josiah litch, Signs of the Times, August 1, 1840.DL 433.2

    A rak chimchung bantukin Turkey cozah nih a ram aiawh palai hna hmangin Europe ram hmunkhat i a ‘ ang timi huhphenhnak an cohlan i cuticun a ram cu Khrihfa uknak tangah amah le amah aa chia. Hi ka ahhin chimchung bia cu a tling taktak. Hi kong hi mi tampi nih an rak theih. tikah cun Miller le a hawi le nih an rak chimchungnak an tuaktanning hi a dik ti an zumh i Jesuh voihnih ratnak kong ah an lung biatak tein a tho. Mifim le cathiam dlrhmun sang a unmi hna nihMiller cu an tarpi i a phungchimmi le a zumhning zapi hngalh awk le rel awk in ca le cauk an chuah. Kum 1840 in 1844 chungah rian cu khulrang ngai in a ‘hangcho.DL 434.1

    WilliamMiller hi lungthin var ngai mi a si, cawnnak lei le khuaruahnak leiah amah le amah aa uk kho mi a si, fimnak Hram he an i pehtlaih. caah van lei fimnak pek chap a si. Arahhipahrangngei, lungput ‘hami a si i ziaza ‘hatnak le lihchim lo dinnak poahpoah a upat i cu lo dang cu hmaizahnak le upatnak a pe kho lotu zong a si. Mah le mah i uk khawbnak Khrihfa tangdomak lungthin le zangfahnak taktak a kemh i zapi he aa kom kho mi a si i midang an ruahnak ‘ha te ngaikpiak i an bia alnak khing thlai thianmi a si. Duh hringhrannak a si loah lungthin thawhnak si loin zumhnak le ruahnak in f iantemak hna cu Pathian bia he a zohchunh hna i a ruahnak dikmi le Cathiang felfai tein le ruah tak thliaimar a herb ti a hngaih khawhnak nih paihnak kha a hrauh khawh i paihnak a langhter khawh fawn.DL 434.2

    Sihmanhsehlaw Remh'hantu hna bantuk khan dohnak a tong lengmang ve. A cawnpiaknak hi biaknak hruaitu hna nih lungtling tein an oohlang kho lo. Cu hna nih an dohnak cu Pathian bia ah i hngat loin pipu le minung cawnpiaknak le zumhnak men ah an i hngat. Sihmanhsehlaw biadik a chimphuangtu hna nih cun Pathian Cathiang lawng hi a si hrimhrim ti langhter nak caah chitimi bia a si ti an pern. “An biapi bik cu Baikal lawnglawng” ti hi a si. A al tu hna nih Pathian bia chirhchanin alnak zeihmanh an hmuh khawh lo caah nehsawhnak, nautatnak te hna an hman tawn. An Bawipa a Rat'hannak lunglawm tein a rak cuan mi hna le midang zong i timtuah ve dingin a savmtu hna cu an thangchiat hna i an f imnak, an caan le an chawva hna zong an hman.DL 435.1

    Minih Jesuh Rat'hannak kong an ruahnak lungthin cu pialter dingin a phunphun an i zuam. Jesuh Rat'hannak le vawlei donghnak chimchungnak buaipi hi sualnak le ningzah awk a si an ti. Hi bantukin Khriiifabu hruaitu hna nih mi hna cu Pathian bia zumhnak a hram an rak pheh hna. An cawnpiaknak nih mi tampi Pathian zumhlonak ah a hruai hna i pumsa nuamhnak, Pathian zei rellonak lam an zul. Sualnak sertu nih hi vialte hi Adventist tuahmi ah a puh.DL 435.2

    Miller phungchim ngaih dingin mif im le cathiammi tanpi biakinn khat ko in an ra tawn nain, Miller min hi Khrihfabu thawngthanhnak ca chungah an langhter bal lo i thangchiat an duh tik lawngah an langhter tawn. Pathian zei a rel lo mi le aa thlahthlammi hna cu Khrihfa hruaitu hnanuncanziazanihanhramapbelhhna. Miller le a rian'uan mi cungah nautatnak le nehsawhnak phunphun an pon i nihchuak saihnak ah an hman. Mah inn le lo nuam ngaimi chuahtak in mah tangka in khuapi, khuate kipah a kal i biaceihnak ni a nai cang i dongcat loin mi ralrimak petu Patar pa cu lungthin tlinglo, lihchimlemihrokhrolasitiah bia in siseh, mithmai in siseh, an nehsawhnak an langhter i an thangchiat.DL 436.1

    Nehsawhnak lihbia le volhpambnak a cungah an pon mi nih thinhun, phunzainak a chuahter i cu kong cu vawlei lei thawngthanhnak hmanh ah an ‘ ial, “Hi bantuk rumra a ngei tukmi le ‘ih a nung tukmi thil holh thurhnawii le zei rel loin vawlei tlaihchan mi hna nih thawng an thanh mi hi a phuangtu le a bawmchantu nihchuak capo seihnak men a si lo i biaceihnak ni zeiah an rel lo, an serhsat i, Anah Pathian hrimhrim le ‘ ih a nung mi a biacaih mi an nautat” tiina'ial.DL 436.2

    Sualnak vialte a tukfawrhtu nih Jesuh Rat'hannak biacah chimmi doh lawng aa tim lo i a chimphuangtu hrimhrim hrawh a zalh. Miller nih, Cathiang biadik cu a phungchim ngaitu hna sinah a sining te zuihter ding a duh i an sualnak a mawhchiat hna i mah le mah i lunghmuihnak hna a hnawhter i, fiangte hmual ngei ngai in a chimmi bia nih an thin a hunter. Khrihfabu member nih an dohnak an langhter i cu nih cun misual lungthin ral a ‘hat ter i a phungchim dih i chuah aa timh lioah thah an timh. Sihmanhsehlaw mibu lakah vancung mithiang an um, cu hna lakah pakhat cu minung muisam pu in Bawipa rian'uantu ban a tlaih i mibu thinhung ngai mi hna lakin him tein a hruai. Ariancua ‘uandihrihlo. Setanleathlahmihnanih an thil tilth mi an tlaih.DL 436.3

    An dohnak cu zual chinchin ko hmanhsehlaw Jesuh Rat'hannak kong ah mi lungthin a lut chinchin ve i a ni khawmhnak ah za tlawmte in thong tampi tiang an ra. Khihf abu dangdang in mi tampi khi an lung alak ko nain a rauh hlan ah dohnak lungthin a hung nei ‘han i Miller cawnpiaknak in a lung aa thleng mi hna kha an Khrihfabu nih Khrihfa phung na zul lo tiin an chuah hna. Miller nih an thil tuah mi lehnak ah Khrihfabu dangdang sinah cakuat a ‘ ial. “Ka zumh ning hi ka palh a si ahcun ka palhnak Cathiang in hung ka hmuhsak u” tiah a ti.DL 437.1

    Pathian Cathiang lawng hi kan zumh ding le kan tuah ding i uknak ding a si nan ti fawn, kan zumh mi hi Pathian bia nih zumh lo ding a ti mi zeidah kan zumh? Zei thil dah kan tuah i nan pulpit le nan thawngthanhnak ah nan kan thangchiat i nan biakinnn le i hawikomhnak ah Jesuh Rat'hannak zumtu (Adventist) nan pheu hna i leng ah nan chuah hna. Kan palh mi a um ahcun kan palhnak hung kan hmuhsak u, kan palhnak Pathian bia in kan hmuhsak u law nihsawhnak a tawk a za kan in cang, hi nih hin kan palhnak lung fiang lakin a kan chim kho bal lai lo. Pathian bia lawnglawng nih kan hmuhnak a thlen khawh lai. Kan bia tlangkawmnak cu thlacam bu te le timh ciammam tein, Cathiang chungin kan hrnuh mi langhtemak bantukin kan ser. - Ibid., pp. 250-252.DL 437.2

    Pathian nih a rian'uantu hna hmangin vawlei mi hna sinah ralrinnak a rakpekmi hi an duh lo i an zim lo. HLanlio mi hna an sual ruangah hremnak dingah buanchukcho a tlunter hlanah khan an sualmak an i ngaihchihnak dingah ralrinnak a rak pek hmasa hna. Pathian thinhunnak an cung a phanh i an thih lcnak dingah i ngaihchihnak ding ralrinnak kum 120 chung a rak pek hna. Sihmanhsehlaw cu biacah mi bia cu phuahchommi tuanbia ah an ruah i an zul duh lo. An sualnak nih an ral a ‘hatter hna i Pathian biacah kengtu cu an nihsawh i an sawmnak cu zeiah an rak rel lo i, a si taktak ti bngal set lo mi ruahnak men ah an puh. Vawlei cung mi lianngan vialte mi pakhat nih zeitin dah a doh ngam? Noah biacah mi bia cu a dik a si ahcun zeicadah vawlei mi vialte nih an hmuh i an zumh lo? Mithong tanpi fimnak cu mi pakhat thawngthanh mi nih a doh. Ralrinnak a pek mi bia an zum lo i lawngchungah domak hmun an kawl duh h.DL 438.1

    Nihsawhtu hna nih cun vawlei cung thil an sawh i khuacan a um kel tein a um ko, vancung khuadawm dum mi zcng nih ruah a sur ter hlei lo, zan daptitla nih lochung um thlai hring dildel in an umter ko, “Tahchunhnak a bia chim ko lo maw?” tiin an au. Nihsawh ngai in, “Dinnak kong chimtupa hi a tha a nuamter men mi a si ko” an ti i nuamh tawlnak an uar chinchin i a hlannak khan an sual chinchin. Sihmanhsehlaw rak chimchungmi thil tlung ding cu an zumh lonak nih a kham kho hlei lo. Pathian nih an sualnak saupi a rak in hna i, ngaihchihnak ding caan tanpi a pek hna. Sihmanhsehlaw a caan khiah mi a phanh tikah cun A zaangfahnak a al tu hna cungah A biaceihnak hremak a tlung.DL 438.2

    Jesuh nih voihnih a Rat'hannak kongah hi bantuk zumhlonak a um lai tiah a ti. “Tilian a hung tlun taktak i a fenh dih hna hlan tiang cu zeihmanh an hngal lo. Mi Fapa a rat tikah cun cubantuk cun a si lai,” (Matthai 24:39). Ehthian mi ka si aa ti mi hna cu vawlei mi he an i karih i an nuncan bantukin an nung i khammi nuamhnak an tuah pi ve hna, vawlei lei nuamngai in nunnak cu Khriiifabu nuamhnak ah a cang i ‘hitumhnak darkhing an turn i mikip nih vawlei cung rumnak an i ruahchan lioah, chikkhate ah vancung in mimtlau aa lek bantukin an i ruahchannak le an cuanhmi ceunak cu a dong dih lai.DL 439.1

    Fathiannih tilian a ra lai ti ralrinnakmi sinah chim dingin A rian'uantu a fial hna bantukin a hmanung bik biacaihnak a ngeih. nak kong mi hngalhter dingin a thiirmi hna a fial ve hna. Noah chan lio mi hna nih dinnak phungchimtu i a rak chimchungmi bia cu an nehsawh. Cu bantukin Miller caan zongah mi tampi, Pathian mi ka si aa timi hna hmanh nih ralrinnak a pek mi bia cu an nehsawh!DL 439.2

    Jesuh Rat'hannak zumhnak le phuannak hi zeicadah Khriiifabu nih an huat? Bawipa Rat'hannak cu misual caah cun lungretheihnak le hrawbnak a vun phorh lai i miding hna caah cun ruahchannak le lunglomhnak in an khat lai. Hi biadik hi hlan liopi in Pathian ah zumhawktlak te a um mi hna caah cun an hnangamnak bik a rak si. Zeicadah Pathian mi ka si aa timi hna cungah biadik ~ialtu nih a ti bantukin hi thil hi a hung um, “Rilhnak lung le sualnak lung” a si. Bawipa hrimhrim nih a zultu hna sinah, “Nan hrang ah hmun ka va ser lai i ka rak kir ‘han lai i ka sinah kan lak hna lai” tiah a ti (Johan 14:3). Dawtnak le zaangfahnak he a khat mi Khamhtu nih cun A zultu hna an lunglen ding le ngaihchiat ding cu a rak hmuhcia i vancung mi hna kha “Amah vancung ah a kai i Amah pumsa hrimhrim in A Rat'hannak i bochan i bnangam te an umnak ding chimding in a fial hna”. A zultu hna nih van lei hoik in amah an hmuh khawh tiang an zoh lioah, “Galili mi hna zeicadah vanlei zohin nan dir ko, nan sinin van ah a kai mi Jesuh hi van ah a kai nanhmuh bantuk tein a rak klr ‘han lai” tiah an ti hna (Lamkaltu 1:11) . Vancung mi biacah mi bia nih an i ruahchan mi a tharthawh ter hna. A zultu hna cu Jerusalem lei ah lunglawm tein an kir ‘han. “Biakinn ah an um peng i Pathian an thang'hat” (Luke 24:52,53) . Jesuh he an i ‘hen cang i tukforhnak, hamak, hmeksak nak an tuar ding ruangah an i lawrih si loin vancung mi nih A ra ‘han lai a timi bia an i ruahchan ruangah a si deuh.DL 439.3

    Jesuh Ratnak thanhnak kong cu a tu ah cun vancung mi nih, Bethlehem tuukhal hna sin a phuan lio i, “Lunglawmhnak Thawng'habia” bantuk kha a si awk ding a si. Jesuh a daw taktak mi hna caah cun a Rat'hannak Pathian bia nih a thanh mi le zungzal nunnak vun phortu ding i a Ratnak cu lcmh lo kho a si lai lo. A tu a Rat ‘han tikah cun serhsatnak, nautatnak le alnak hna an um ti lai lo i Ami hna tlanh dingin sunpamak le ‘hawmak he a ra cang lai. Khamhtu a daw ve lo mi hna nih cun A Rat ‘han hi an duh lo i ra hlahseh ti an duh deuh. Pathian biacah mi nih mihna a thin a hunter, an ing a puanter i Pathian sinin Khrihfabu hna cu an i ‘hen cang hna ti hlei cun a cbngbnak langhtertu a urn kbo ti lo.DL 440.1

    A Rat ‘hannak a zumtu hna nih cun Pathian hmaiah i toidomak le i ngaihchihnak ngeih a hau ti an hngalh. Mi tanpi hna cu Khrih le vawlei karlak ah caan saupi chung an dir i a tu cu an dirtxrun khiah a cu cang ti an hngalh. Zungzal thil hna cu a urn taktak ti an ruat. Van nih a vun naih hna i Pathian hmaiahmisual an si kha an i hngal. - Bliss p.146. Khrihf a hna cu Thlarau leiah nun thamak nun an hun ngei. Caan a tawituk cang ti theihter an si i anminung hawi sinah an tuahawk thil cu rianrang tein ‘uan a herh ti an theih. Vawlei caan cu a liam lengmang i an hmaika ah zungzal a hung lang i Thlarau, zungzal aa nuam ding maw, zungzal aa rawk ding maw ti an khuaruahnak nih hi vawlei cung thil vialte hna hi zeihmanh lo ah a can ter. Pathian Thlarau an cungah a urn i an u nau le misual hna Pathian Ni caah an i timhtuahnak ding an sawmnak ah ‘hawnnak a pek hna. An ni fatin nunnak cu dai zirziar tein a un ko nain Khrihfa member hna, a phungmen Khrihfabu chung an umnak le an i biatak lonak cu a mawhchiat peng ko hna. Tangka an kawlnak, nuamngai urn an duhnak le vawlei lei upat an duhnak le, mi nak cungkai duhnak lungthin an ngeih mi hna dawnkhannak pek an duh lo. Cu caah Jesuh Rat ‘hannak zumhnak le a phuangtu hna huatnak le dohnak a hung chuak.DL 441.1

    Chimchungnak caan a ‘ anhtu hna ‘ anhnak hi teikhawh lo a si ti an theih tikah a al tu hna nih cun chimchungnak bia hi thuh le khar a si cang tiin an hram phelh an i zal. Cuticun Protestant nih Ran Khrihfabu keneh an zulh. Ran Khrihfabu nih mi simah Baibal phawtzamh an khap tikah, “Catiiiang bia chungin a biapi ngai mi, a tulio kancaanheakhunhlei inaa tlakbikmi, biadik a vun laughter tu cu theih hngafh khawh a si lo” tiah Protestant Khrihfabu nih an chim.DL 441.2

    “Pastor tarrpi hna le mi tampi hna nih Daniel le Biathlam chung chimchung bia cu theih hngaih khawh lo mi thil thukmi a si” an ti. Sihmanhsehlaw Jesuh nih A zultu hna kha an caan lioah a phan ding mi Ealiel chimchungmi hepehtlai in hi ti hina chim”Areltuhnaniha sullamhi i hngaih u” Matthai 24:15. Biathlam hi a thuk tuk mi a si i theih hngaih khawh a si lo a ti tu hna cu cauk a min thengte nih a kafh hna. “Hi cauk hi Jesuh Khrih nih a phuanmi thil kcng a si. Cu a phuanmi thil cu a urn zau dingmi thil Fathian nih a sal hna hmuhsak awk ah a pek mi hna kha a si Hi cauk a rel mi le hi profet bia a ngai i hi cauk chung i aa ‘ial mi a zuimi cumi lunglawnmi an si. Zeicatiahhi thil a tlin lai caan cu a nai cang” (Biathlam 1:1-3).DL 442.1

    Profet nih cun “a rel mi cu mi thluachuak an si”a ti. A rel lami tampi an um lai, a rel lo mi cu an caah thluachuah nak a urn ve lo. “Hna a thei ko nain chimchungbia he pehtlai in theih a duh lani mi cheukhat an urn, cu hna zong cu an caah thluachuahnak a um ve lo. Hi cauk chung i aa ‘ ial mi thil a pcrntu cawnpiaknak le ralrinnak peknak a pom lo i zei a rel lo mi tampi an um, hi hna zong nih hin biakamh mi thluachuahnak an co kho lai lo. Chimchungnak kong a nehsawhtu le hmelchunhnak pek mi a nihsawhtu vialte hna le Mi Fapa Ratnak caah aa timtuah lani le nunnak a remh duh lo mi hna cu thluachuah an si lai lo.DL 442.2

    Biathlam hi Pathian thawchuah hnawh mi a si hrimhrim ti langhter nakah chimmi bia a si i zeitindah Biathlam hi mi Eheih hngaih khawh leng biathuk tuk mi a si ti ah mi an cawnpiak ngam? Hihi biathuk ngai langhter mi aa hung mi cauk a si. Biathlam cauk cawnnak nih Daniel chimchungnak ah lungthin a sawhpiak i Biathlam le Daniel an pahnih in vawlei donghnak he pehthlai in thil a hung tlung ding, a biapi ngaingai mi cawnpiaknak Pathian nih mi sinah a pek mi an si.DL 443.1

    Johan sinah Khrihfabu hmuh ton ding, lunglawmbnak dawh ngai in a lang mi hmunram hmuhter a si. Khrihfabu umnak hmun i dohnak ‘ ihnung le Pathian mi hna a hmanungbik luatnak an hmuh ding tiangin a rak hmuh. Johan nih a hmanung bik biacah khamak vawlei rawl'uan ding a hmintertu a cheu vancung rawlruk chung rawn ding facang phal le a cheu rawknak meikhangh ding thingtom kong philh lo dingin a ‘ ial. A biapi ngai mi thil kong an sinah phuan a si i a khunhlei in Khrihfa hmanungbik caah a si. Cu hna cu an hmai i ‘ihnungmi le i dohnak he pehtlaiin palhnak in biadik ah an i mer khawhnak dingah cawnpiak an si lai. Vawlei cungah a ra dingmi he pehtlai in muihnak ah a hohmanh an urn awk a si lo.DL 443.2

    Cu asi ahcun zeicadah Cathiang cauk chung i a biapi ngaingai mi he pehtlai in hngaih lonak a karh chin lengmang? Zeicadah Baibal cawnpiaknak dothlat an ngaih lah? Hi hi muihnak bawi nih a mihlemak, langhtertu misin in thuh ding a zuamnak phichuak a si. Hi ruangah hin pei Bia phuangtu Khrih nih Biathlam a rel mi le a cawngmi hna cu dohnak an tong lai ti a rak hmuhcia i chimchungnak bia a rel, a ngai i a zulmi hna cungah thluachuahnak thawng A thanhnak chan a si cu!DL 443.3

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents