Kapitel 19—Uppernissamik eqeersaaneq annertooq

Saqqummersitat kapitalit 14-ianni inngilip nalunaarutaagut Kristusip tikiutingajalerneranut tunngasumik eqeersaanissarsuaq siulittuutigineqarpoq. Inngili takkuppoq “pavani qilaap ataani timmisoq. Nalunaarutigiartorpaa iivangkiiliu atajuartussaq nunarsuarmi najugaqartunut, inuiaqatigiinnut naggueqatigiinnullu, immikkut oqaasilinnut inuiannullu tamanut, inngililu nipitoqisumik oqarpoq: Guuti mianerisiuk naalannartillugulu, eqqartuussinissaa nalliummat. Pallorfigisiuk taanna qilammik nunamillu immamillu ermullu puilaffiinik pinngortitsisoq.” (Saqq. 14, 6, 7).Ak 131.1

Mianersoqqussummik tamatuminnga nalunaartup inngiliusutut oqaatigineqarnera pingaartuuvoq. Ilisimassutsip Guutiata qilammit oqariartortitap taassuma minguissusiagut, naalannassusiagut pissaaneqarneragullu makku saqqummiukkumasimavai: Nalunaarutikkut tamatumuuna suliassarititap pingaassusia aammalu pissaaneq naalannassuserlu tamatumunnga ilassarititaasut. Inngilip “qilaap ataani” timminerata, mianersoqqussutaata “nipitoqisumik” oqaatigineqarnerata aammalu “nunarsuarmi najugaqartunut” — “inuiaqatigiinnut naggueqatigiinnullu, immikkut oqaasilinnut inuiannullu tamanut” nalunaarutigineqarnerata eqeersaanissap sukkassusissaa silarsuarlu tamakkerlugu annertussusissaa nalunaarpaat.Ak 131.2

Nalunaarutip nammineerluni eqeersaanissap tamatuma qanoq ilisukkut pinissaa nalunaarutigaa. “Iivangkiiliu atajuartussaq” ilagisaatut oqaatigineqarpoq, eqqartuussivissallu nalliunnera nalunaarutigaa. Annassutissamik nalunaarut qanoq ilisukkulluunniit nalunaarutigineqartuarsimavoq, kisianni iivangkiiliup immikkoortua nalunaarutikkut tamatumuuna saqqummiunneqartoq ulluni kingulliinnarni nalunaajaatigineqarsinnaavoq, taamaalisukkummi aatsaat eqqartuussivissap nalliussimanera ilumoortumik oqaatigineqarsinnaavoq. Siulittuutini eqqartuussinissap aallarnerfissaa tikillugu pisussat kinguleriiaat eqqartorneqarput. Danielip allagai pingaartumik taamaapput. Kisianni ullut kingullissat pillugit siulittuutigisani pillugit Daniel peqquneqarpoq isertuuteqqullugit aammalu “mappersagaq naqissuseruk naggatissap nalliunnissaata tungaanut.” Taamaalisukkut aatsaat eqqartuussutissamik nalunaarut siulittuutit tamakkua eqquutinneqarnerat tunngavigalugu nalunaajaatigineqarsinnaavoq. Naggatissarli nalliuppat, pruffiiti taama oqarpoq, taava “Inuppassuit nalornillutik tamanut tamaanga angalaarumaarput, paasisimasaqarnerli annertusiartussaaq.” (Dan. 12, 4).Ak 131.3

Apustilip Paulusip ilagiit oqaaqqissaarpai Kristusip tikiunnissaa naligisamini pisussatut ilimageqqunagu “Nalliuteqqaartussaavormi tunussineq saqqummersinneqassallunilu inatsisaatsuunerup inuttaa, tammarnerup ernera.” (2 Th. 2, 3). Naalakkap tikiuteqqinnissaa ilimagisinnaanngilarput tunussinersuaq pereersimatinnagu ukiorpassuillu “inuk ajortip pia” “inatsisaannerup pia” imaluunniit “tammarnerup ernera,” aamma “inatsisaatsoq”, tassa paaveqassutsip siulittuut naapertorlugu ukiuni 1260-ini naalakkersuisussaq qaangiutereersinnagu. Ukiut tamakku 1798-imi qaangiupput. Piffissaq tamanna kingoqqullugu Kristusip tikiuteqqinnissaanik nalunaarut nalunaajaatigineqartussaavoq.Ak 131.4

Ukioq tamanna sioqqullugu nalunaarummik taamaattumik tutsiuttoqanngisaannarpoq. Soorlu oqaatigineqareersoq, Paulusip tamanna nalunaajaatiginngilaa, qatanngutigisani peqquai Naalakkap tikiunnissaa siunissami ungasissumi ilimageqqullugu. Iluarsaaqqinniat tamatuminnga nalunaaruteqanngillat. Martin Lutherip ulloq eqqartuussivissaq ilimagaa naligisaminit ukiut 300 qaangiunnerisigut. Kisianni 1798-ip kingornagut Danielip allagaanik naqissut ammagaasimavoq, siulittuutinik ilisimassut allisimavoq, eqqartuussinissallu qanillineranik nalunaarut nalunaajaatigineqarsimavoq.Ak 131.5

Ukiuni 1500-linni iluarsaaqqinnersuup nalaanisut tikiunnissalerineq kristumiussutsip nunaanni assigiinngitsuni ataatsikkut aallarnerpoq. Europami Amerikamilu anguteqarpoq upperlutik qinusartunik, taakkualu oqaaseq isumassarsinartoq misissorlugu suut tamarmik naggatissaata nalliutilerneranik nalunaaqutit qularnaatsut nassaaraat. Nunani assigiinngitsuni inunnik kristumiunik immikkoorlutik peqatigiissoqarpoq allakkanik misissuinerinnakkut Annaassisup tikiunnissaata qanillineranik qularunnaartunik.Ak 132.1

1821 “ajoqersuiartortitarsuaq” dr. Joseph Wolff Naalakkap tikiunnissaanut eqeersaasutut aallartippoq ukiuni 24-ni 1812-imit 1845 tikillugu Wolf ungasissumut angalaartarpoq: Afrika, Ægypten Etiopienilu angalaarfigai, Asiami Palæstina, Syrien, Persien, Bokhara Indialu angalaarfigai.Ak 132.2

Nunat atugartuussuseqannginnerpaat angalaarfigai Europami pisortaasunik illersortissaqanngivilluni, artornartorsiortaqalunilu navianartorsiungaartarpoq. Anaalerneqartarlunilu kaattarpoq, inussiatut tunisaavoq, pingasoriarlunilu toqumut eqqartuunneqartarluni. Piiaasunit malersugaasarlunilu ilaannikkut qilalernermit toqungajattarpoq. Ilaanni pigisaminik tamanik piiaaffigineqarsimalluni kilometerit untritillit arlallit pisuinnarluni qaqqatigut kamillaangalluni ingerlasariaqarpoq, aput isikkaminik kamillaangasunik qeraarpalaartillugu.Ak 132.3

Sakkoqarnani naggueqatigiit akeraasut akornanni angalaartaqqunani mianersoqquneqaraangami akisarpoq sakkoqarnerarluni — “qinnutinik, Kristusi pillugu ilungersornermik taassumalu ikiuunnissaanik isumalluarnermik.” “Uummatikkullu Guutimut sanilinnullu asanninnermik pigisaqarpunga, Biibililu tigumiarpara.” (Adams). Sumiluunniit angalaartilluni Biibili tuluttooq hebræarisoorlu nassatarisarpaa. Angalasimanini kingulliit ilaat oqaluttuaritillugu oqarpoq: “Biibili ammarsimasoq assannik tigumiarpara. Pissaanera atuakkami tassaniittoq pissaaneratalu tamatuma atatissagaanga misigaara.” (Adams).Ak 132.4

Sulinini taama ingerlattuarlugu eqqartuussinissamik nalunaarut nunarsuup ilarujussuani siaruarterpaa. Juutit, tyrkit, perserit, hinduit (Indiamiut) naggueqatigiillu inuiaallu allarpassuit akornanni taakkua oqaasiisigut Guutip oqaasia siaruarterlugulu Messiasip naalakkersuilernissaa nalunaajaatigaa.Ak 132.5

Bokharami angalasarnermini Naalakkap erniinnaq tikiunnissaanik ajoqersuutip nunaqarfimmi ungasillunilu avinngarusimasumi inuit ilaanit ajoqersuutigineqarnera paasivaa. Yemenimi araberit, taama oqarpoq, “atuagaateqarput Seeramik taasartakkaminnik Kristusillu aappassaanik tikiunnissaanik naalannartumillu naalakkersuinissaanik imaqartumik, ukiumilu 1840-mi pingaartorsuarnik pisoqarnissaa ilimagaat”. “Yemenimi ... Rekabip qitornai ulluni 6-ni ilagaakka. Viinnisorneq ajorput, viinnequtissanik ikkussuinngillat, karrinik siaruarterinngillat. Tupermiuupput, Jonadebilu Rekabip ernera utoqqaallunilu inugissoq eqqaamavaat. Taakkualu akornanni Israelip qitornai Danip naggueqatai naapippakka, ... Rekabip qitornaasut Messiasip erniinnakanneq qilaap nuiaasigut tikiunnissaanik ilimagisaqartut.” (Wolff).Ak 132.6

Ajoqersuiartortitap allap isuma tamatuma assigisaa Tartariami isumagineqartoq naapippaa. Tartarerit akornanni palasiusup ajoqersuiartortitaq aperaa Kristusip qaqugu aappassaanik tikiunnissaanik. Ajoqersuiartortitap tamanna nalullugu akimmani palasi tupigusoqaaq Biibilimik ajoqersuisup tamanna nalusinnaammagu, oqarporlu siulittuutit tunngavigalugit nammineq isumaqarluni Kristusi ukiup 1844-p missaani tikiutissasoq.Ak 132.7

1826-mi tikiunnissamik nalunaarut Tuluit Nunaanni nalunaajaatigineqartalereerpoq, naak Amerikamisut aalajaatsigisumik ingerlanneqanngikkaluarluni. Kristusip qaqugorpiaq tikiuteqqinnissaa erseqqivissumik nalunaarutigineqarajunngikkaluarluni pissarsuullunilu naalannangaarluni erniinnakanneq tikiunnissaanik sallusuissut angisooq annertuumik siaruarterneqarpoq, ilagiinnilu immikkoorniaqatigiinni naalagaaffiullu ilagiissortaannit tunuarsimasuni piinnarani. Atuakkiortoq tuluk, Mourant Brockimik atilik, allappoq ilagiinni tulunni palasit 700 missiliorlugit amerlassusillit “naalagaaffiup iivangkiiliuanik” tamatuminnga nalunaajaasuunerarlugit. Naalakkap 1844-mi tikiunnissaanik nalunaarut Tuluit Nunaannissaaq oqaluussissutigineqarpoq. Adventisiortut naalagaaffinni peqatigiinni atuakkiaat annertuumik siaruartigaapput. Atuakkiat atuagassiallu Tuluit Nunaanni naqitertitaasarput. 1842-mi Robert Winther tuluusoq Amerikamilu adventisiortutut upperisaqalersimasoq nunagisaminut angerlarpoq Naalakkap tikiunnissaa nalunaajaatigiartorlugu. Qassiit suleqatigilerpaat, eqqartuussutissamillu nalunaarut Tuluit Nunaata immikkoortuini assigiinngitsuni oqaluussissutigineqarpoq.Ak 133.1

Amerikami kujallermi palasit salloqittaavigisaanni jesuitsip Spaniamiup Lacunzamik atillup allakkat iluartut nassaaralugit Kristusip tikiuteqqiaarnissaanik neriorsuut paasivaa. Mianersoqqussutaasoq nalunaajaatigiumagaluarlugu ilagiinnit ruumalerisunit assuarineqarnissani ingalakkumagamiuk isumaliutigisani “Rabbi Ben-Israel”ip aqqagut saassimasutut juutiusuusaarluni atuakkiarivai. Lacunza 1700-qarnerani inuuvoq, kisianni atuakkiaa Londonimut pisimasoq 1825-p missaani aatsaat tuluttut nutserneqarpoq. Naqitertitaanermigut Kristusip tikiuteqqinnissaanik Tuluit Nunaanni soqutiginninneq eqeeriartulereersoq ilungersornerulersippaa.Ak 133.2

Tysklandimi ajoqersuut tamanna 1700-qarneranni saqqummiunneqarsimavoq Bengelimit, Biibilimik misissuisumit tusaamasaasumit ilagiinni lutherikkunni palasiusumit.Ak 133.3

Bengelip atuakkiai kristumioqarfinni tamani siaruarterneqarsimapput. Siulittuutigisaq pillugu isumaliutigisai naalagaaffimmi najugarisaani Würtembergimi amerlanernit Tysklandillu immikkoortuisa ilaani inunnit arlaqartunit ilassilluarneqarsimapput. Toqunerata kingornagut ingerlatsineqartuaannarsimavoq, tikiuteqqinnissamillu nalunaarut Tysklandimi oqaluutigineqarlunilu nunani allanissaaq malunnartumik uitsatigineqarpoq. Uppertut ilaat piaartumik Ruslandiliarput nunasiartorlutik, Kristusillu piaartumik tikiunnissaanik upperisaq nunami tassani tyskit ilagiissortaanni suli atatinneqarpoq.Ak 133.4

Qaammaqqut Frankrigimi Schweizimissaarlu qaamavoq. Genèvemi Kalvinip Farelillu naaggaartut ajoqersuutaannik oqaluussisimaffianni Gaussenip Kristusip aappassaanik tikiunnissaanik nalunaarut oqaluussissutigaa.Ak 133.5

Skandinaviamissaaq adventimik nalunaarut nalunaarutigineqarpoq soqutiginninnerlu annertoorujussuaq eqeersinneqarpoq. Inuppassuit soqutigisaqannginnerminnit eqqasuuteqannginnerminnillu eqeersinneqarlutik ajortuliornitik taamaatillugit Kristusip aqqagut ajortimik isumakkeerneqaatissaat qinnutigisalerpaat. Kisianni naalagaaffiup ilagiissortaasa pisortaasa ingerlatsineq akornusersorpaat, taakkualu sulissutiginninnerisigut nalunaarummik nalunaajaasut ilaat parnaarussaapput. Nunaqarfinni Naalakkap piaartumik tikiunnissaanik nalunaarutip taamatut nipangersitaaffiini qassiini Guutip isumaginninnermigut nalunaarut tupinnartumik meeraaqqatigut angallanneqartippaa. Tamakku inersimasuunnginnamik innuttaasut inatsisaasigut eqqugassaanngillat, akornusigaanngitsumillu oqalunnissamut piffissaqartitaapput.Ak 133.6

Eqeersaaneq inuinnaanerusuni ingerlanneqarneruvoq, inuillu mianersoqqussut tusariartorlugu katersorfigisartagaat tassa sulisartut illui. Meeqqat oqaluussisartut amerlanertigut illuinnalinnguit piitsut qitornaraat, ilannguilu 6-8-innarnik ukioqarput. Inuutsimikkut Annaassisumut asanninnermik Guutillu peqqussutaanut iluartunut naalanniarnermik takutitsigaluarlutik amerlanertigut piginnaassutsinik meeqqat ukioqatigisamik pigisartagaannik takutitsiinnartarput. Kisianni inuiannut sassaraangamik inunnguuseralugu piginnaassutsimik avataa’tungaanit sunniivigineqartarnerat nalunartanngilaq. Nipaat pissusiallu allanngortarput, eqqartuussutissamillu siulittuut ilungersorlutik saqqummiuttarpaat allakkat iluartut oqaaserpiaat oqaatigalugu: “Guuti mianerisiuk, taannalu naalannartissiuk, eqqartuussivissaa nalliummat!” Inuiaat ajortaat assuaraat, inuunerlullutillu aseruussimasumik inuuseqarneq piinnarnagu silamiorpallanneq tunussinertaarlu isoralugit tusarnaartullu oqaaqqissaartarlugit piaartumik kamaanneqarnissaq qimarratigeqqullugu.Ak 134.1

Inuit sajullutik tusarnaartarput. Guutip anersaavata uummataat killinnartumik oqaluffigisarpai. Qassiit nutaamik annerusumillu soqutigisalimmik Biibilimik misissuilersitaapput, inuunerluttut imerajuttullu saapput, ilaasa peqquserluttuliornitik taamaatippaat, suliarineqartullu malunnangaarmata ilagiit naalagaaffimmut atasut palasii allaat nassuertariaqarput Guuti eqeersaanermi suleqataanerarlugu.Ak 134.2

Tamani tamaani misissuisumik nalunaajaaneqarpoq ajortillit silamiorpaluttut ilagiinnullu ilaasortaasut kamaanneqarnissaq qimarratigeqqullugu oqaaqqissaarlugit. Soorlu Johannes kuisisoq, Kristusip siulia, iliorsimasoq, taamatuttaaq oqaluussisut ulimaat orpiit tunngaviinut tutsereerpaat tamaasalu oqaaqqissaarlugit saassimanermut naleqquttumik inerititaqaqqullugit. Qassiit peqqissimillutik maniguullutillu Naalagaq ornippaat. Kajungerisaat sivisuumik silamiorpaluttunut sammisimagaluartoq maanna qilammut saatsinneqarpoq. Guutip anersaata qulangerpai, uummatimikkullu aatsitaallutillu sequmittutigut torlulaalerput: “Guuti mianerisiuk, taannalu naalannartissiuk, eqqartuussivissaa nalliummat!”Ak 134.3