Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
Impikiswano Enkulu Phakathi kukaKrestu LoSathane - Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Isahluko 6—Imbali kaHuss loJerome.

    Ngomnyaka ka A.D 800, ivangeli laselivele selihlanyeliwe elizweni laseBohemia. IBhayibhili laselihumutshelwe elimini lwabantu bakule indawo, njalo basebesenelisa ukukhonza ngolimi lwakibo. Kodwa lapho amandla kapapa ayelokhe ekhula, ilizwi likaNkulunkulu lalo laqala ukufihlelwa abantu. Upapa uGregory wesikhombisa, owayezinike isikhundla sokwehlisa ukuziphakamisa kwababusi, wakhetha njalo ukufaka umthetho owawusenqabela ukuthi abantu baseBohemia bakhonze ngolimi lwakibo. Upapa wanika isizatho sokuthi “kwakumjabulisa uNkulunkulu ukuthi ukukhonzwa kwakhe kwenziwe ngolimi olungaziwayo, njalo lokuthi imfundiso ezimbi zasezingene ebandleni ngenxa yokungalandeli umthetho lowu.” — (Wylie, b,3 ch, 1). Ngokufaka umthetho lowu upapa weRoma wenza ukuthi ilizwi likaNkulunkulu lisuswe ezandleni zabantu okwabangela ukuthi babesemnyameni. Kodwa izulu lalivule eyinye indlela yokuvikela iqiniso. Abantu abanengi bohlanga lwamaWaldensi lamaAlbigenses, nxa babebalekela ukuhlukunyezwa emazweni aseItaly laseFrance bangena elizweni laseBohemia. Loba nje bengakhethenga ukufundisa egcekeni, basebenza nzima ensitha. Ngale indlela ukholo lweqiniso lwaqhubeka luhlambulukile okweminyaka eminengi. {GC 97.1}IEP 97.1

    Kungakafiki insuku zikaHuss kwakulamadoda elizweni laseBohemia aphakamela ukuphikisa imfundiso zamanga ezazisebandleni ndawonye lokuncindezelwa kwabantu. Imizamo yabo yenza ukuthi abantu balangazelele ukwazi ngokujulileyo lokhu ababekufundisa. Abathungameli bebandla besaba umphumela owawuzalethwa yimfundiso yabo baqala ukuhlukumeza njalo lokubulala abalandeli bevangeli leqiniso. Lokhu kwenza ukuthi babalekele ezintabeni lapho abavula khona amabandla abo, babehlala bezingelwa ngamabutho njalo abanengi babo babulawa. Ngemva kwesikhathi kwabekwa umthetho wokuthi bonke ababetshiye imfundiso yebandla leRoma kwakufanele babulawe ngokutshiswa. Kodwa loba amaKrestu ayezimisela ukunikela impilo zabo, babelalo ithemba lokuthi umsebenzi wabo wawuzanqoba kwelizayo. Omunye walabo owayefundisa ukuthi “usindiso lufunyanwa kuphela ngokukholwa kuMsindisi owabethelwayo,” watsho lawa mazwi nxa wayesifa: “Ulaka lwezitha zemfundiso yeqiniso manje luyasehlula, kodwa kakusoke kube kokuphela, kuzavuka omunye phakathi kwabantukazana, ozabe engelankemba futhi lamandla asemhlabeni, njalo abasoze benelise ukumehlula.” (Ibid, b, 3, ch, 1). Isikhathi sikaLuther sasisesekhatshana, kodwa ukhona omunye owayesephakama, ubufakazi bakhe obabuzaphikisa imfundiso zebandla leRoma njalo buhlokomise izizwe. {GC 97.2}IEP 97.2

    UJohn Huss wayezelwe emulini ethobekileyo, wasala eyintandane ngemva kokufa kukayise. Unina ngokukholwa kwakhe ukuthi imfundo lokwesaba uNkulunkulu kwakulilifa elalifanele ukutshiyelwa usapho lwakhe, wazimisela ukuthi indodana yakhe ikuthole konke lokhu. UHuss wafunda esikolo sedolobheni lakibo, wasuka waya esikolo esiphezulu esasePrague, wathola indawo ngaphansi kwabafundi abaswelayo. Waphelekezelwa ehambeni lwakhe lokuya ePrague ngunina, oweyengumfelokazi njalo engoswelayo, wayengelazo izipho zasemhlabeni ayengazinika indodana yakhe, kodwa nxa babesondela edolobheni elikhulu, waguqa eduze kwendodana yakhe, wacela izibusiso kuBaba osezulwini. Kazange ananzelele unina ukuthi umthandazo wakhe wawuzaphendulwa ngayiphi indlela. {GC 98.1}IEP 98.1

    Esikolo esiphezulu uHuss wazehlukanisa kwabanye njengomfundi owayesebenza nzima njalo owayelengqondo ebukhali ezifundweni zakhe, njalo ukuzehlisa lokuzithoba kwakhe kwenza ukuthi athandwe ngabantu ayephila labo. Wayengumlandeli wemfundiso yebandla leRoma oqinileyo, njalo wayezimisele ukuthola izibusiso ibandla elalizithembisa. Ngensuku zokuthethelelwa wayehamba laye ayevuma izono zakhe, anikele ngemadlana encane ayesele layo, ukwenzela ukuthi laye athole intethelelo eyayithenjisiwe. Ngemva kokuqeda kwakhe ukuqeqetsha emfundweni ephezulu, wangena emsebenzini wokuba ngumpristi, waqhubeka ekhwela eleleni, wacina esesebenzela esigodlweni senkosi. Waphinda waphiwa isikhundla sokuba ngumbalisi esikolo esiphezulu wacina sengumphathi wesikolo lesi ayefunde kuso. Eminyakeni embalwa umfundi owayekhule eswela wayeseligugu lelizwe lakibo, ibizo lakhe laseli sazakala emazweni amanengi. {GC 98.2}IEP 98.2

    Kodwa kwakukweyinye insimu yokusebenza lapho uHuss aqala khona umsebenzi weMvuselelo. Ngemva kweminyaka embalwa emukele umsebenzi wokubangumpristi, waphiwa isikhundla sokuba ngumtshumayeli ebandleni laseBethlehema. Lowo owayesungule ibandla leli wayekhethe ukuthi ilizwi kwakumele litshunyayelwe ngolimi lwabantu bakule indawo. Loba nje ibandla leRoma lalikuvalile lokhu, kule indawo babelokhe beqhubeka besebenzisa ulimi lwabo enkozweni. Kodwa kwakulokukhulu ukungazi iBhayibhili ebantwini, okwabangela ukuthi ububi bande ebantwini bonke. UHuss wazimisela ukuthi uzabuveza bonke ububi lobu, esebenzisa ilizwi likaNkulunkulu njengomgomo weqiniso lokulunga okwakumele ulandelwe. {GC 99.1}IEP 99.1

    Omunye owayedabuka edolobheni lasePrague uJerome, owacina esebenzisana loHuss, wayebuye lemibhalo kaWycliffe nxa wayevela elizweni laseNgilandi. Inkosikazi yaseNgilande eyayiphendulwe yimfundiso kaWycliffe yayizalwa elizweni lase Bohemia, njalo ngenxa yesikhundla sakhe imibhalo kaWycliffe yayifinyelele abantu bakibo. UHuss wayifunda ngokukhulu ukunanzelela, ngoba wayekholwa ukuthi umlobi wayo wayengumKrestu weqiniso, lokhu kwabangela ukuthi amukele imfundiso yakhe. Ngalesi isikhathi loba uHuss wayengakwazi, indlela ayeseyingenile yayizamthatha imuse khatshana lebandla leRoma. {GC 99.2}IEP 99.2

    Ngalesi isikhathi kwafika abahambi ababili ababevela elizweni laseNgilandi, amadoda ayefundile, ayeze ukuzotshumayela ivangeli elizweni laseBohemia. Baqala ngokuveza ububi bukapapa ebantwini kodwa abathungameli babathulisa okwabangela ukuthi basebenzise ezinye indlela zokuhambisa iqiniso. Ngenxa yokuthi babelezipho zokudweba ngezandla lokutshumayela, bakhetha ukusebenzisa izipho zabo. Endaweni eyayivulekile okwakudlula khona abantu badweba imfanekiso emibili. Omunye wawuveza usuku uJesu angena ngalo eJerusalema, “ngokuzithoba ehleli phezu kukababhemi” (Mathewu 21:5), njalo elandelwa ngabafundi bakhe ababelezembatho ezidabukileyo bengagqokanga lutho enyaweni. Omunye umfanekiso wawuveza lapho okwakuhamba khona upapa weRoma, upapa egqoke impahla ezidulayo, lomqhele wakhe ekhanda, ehleli phezu kwebhiza elicecisiweyo, ehanqwe ngabantu abathwele amachacho, elandelwa ngabapristi labaphathi bebandla abacecileyo. {GC 99.3}IEP 99.3

    Imifanekiso leyi yaba yintshumayelo eyathinta abantu abanengi ababesedlula. Abantu abanengi babesiza bezobona imfanekiso leyi. Kakho owayengazwisisi isifundo esasivezwa yimifanekiso leyi, njalo abantu abanengi bananzelela ukuzehlisa kukaKrestu iNkosi lokuziphakamisa kukapapa, owayezibiza inceku kaKrestu. Kwaba lesixhobexhobe ePrague, amadoda lawa ananzelela ukuthi kwasekufanele ukuthi basuke ukuze baphephe ngemva kwesikhathi. Kodwa isifundo ababesifakile sasingeke sikhohlakale ebantwini. Umfanekiso lowu wangena wajula engqondweni kaHuss okwabangela ukuthi afunde imbhalo kaWycliffe ngamandla. Loba nje wayengakazimiseli ukwamukela yonke imfundiso kaWycliffe, wabona ngokucacileyo isimo sombuso kapapa, ngokuzimisela okukhulu wakhetha ukuphikisa konke ukuziphakamisa lobubi obabusenziwa ngupapa labaphathi bakhe. {GC 100.1}IEP 100.1

    Kusukela eBohemia ukukhanya kwaqhubeka kwaze kwayangena elizweni laseGermany, ngoba umvukela owabakhona esikolweni sasePrague, wabangela ukuthi abafundi abanengi ababevela elizweni laseGermany babuyele kibo. Abanengi babo babetholile kuHuss, imfundiso zeBhayibhili, njalo ekubuyeleni kwabo bafundisa abanye elizweni lakibo. {GC 100.2}IEP 100.2

    Umbiko womsebenzi owawusenzakala ePrague wathwalelwa edolobheni laseRoma, masinyane uHuss wabizelwa phambi kukapapa. INkosi lenkosikazi yaseBohemia, lesikolo esiphezulu, labaphathi besizwe, bathumela incwadi eyayisiya kupapa becela ukuthi uHuss angazihambeli yena kodwa kuthunyelwe umeli esikhundleni sakhe. Kulokuthi upapa abanike isicelo sabo, waqhubeka ngokwahlulela wethesa uHuss icala, njalo wafaka umthetho wokuthi idolobho lonke lasePrague laselingaphansi kwesiqalekiso sebandla. {GC 100.3}IEP 100.3

    Ngalezo nsuku isigwebo lesi nxa sasibekwe phezu kwedolobho, sasiletha ukwesaba okukhulu ebantwini. Inkonzo lezehlakalo ezazilandela isigwebo lesi zazenzelwe ukwethusa abantu, ababekhangele upapa njengomeli kaNkulunkulu emhlabeni, futhi owayelamakhiye asezulwini lawasegehena, njalo owayelamandla okwehlisela izigwebo zasemhlabeni lezasezulwini. Kwakukholelwa ukuthi amasango ezulu ayevalelwa idolobho elalithola isigwebo lesi, njalo lokuthi nxa kwakungenziwanga imizamo yokuthokozisa upapa ukuthi ehlise lesi sigwebo, izihlobo zabo ezifileyo zazikhitshwa ezulwini ziyetshiswa okunaphakade. Ngemva kwesigwebo lesi zonke inkonzo zazivalwa edolobheni lonke. Imitshado yayisenziwa ngaphandle kwethempeli. Abafileyo babengangcwatshwa endaweni ezazibekelwe ukungcwatshwa kodwa babengcwatshwa egcekeni nje. Ngenxa yokusebenzisa amaqhinga ayedalelwe ukwesabisa abantu ibandla leRoma lalibusa ingqondo lemzwangedwa yabantu. {GC 101.1}IEP 101.1

    Idolobho lasePrague laba phakathi komvukela. Abantu abanengi babeka icala kuHuss njengembangela yalokho okwasekwehlele idolobho labo, baletha isicelo sokuthi uHuss ahanjiswe edolobheni leRoma. Ngokufisa kwakhe ukuthi athulise isiphepho lesi, uHuss wasuka wayahlala ngaphandle kwedolobho lapho ayezalwa khona. Nxa wayebhalela abangane bakhe ayebatshiye edolobheni lasePrague wathi: “Nxa ngisukile phakathi kwenu, ngizama ukulandela isibonelo sikaJesu Krestu, ukwenzela ukuthi nginganiki ithuba labo abalengqondo yokwenza okubi ukuthi bengaziletheli icala, njalo lokuthi ngingabi yisizatho sokuhlukunyezwa ezandleni zalabo abaziphakamisayo. Ngisukile njalo ngenxa yokunanzelela ukuthi abapristi bazaqhubeka okwesikhathi eside besenza imizamo yokumisa ukutshunyayelwa kwelizwi likaNkulunkulu phakathi kwenu, kodwa angisukanga kini ukwenzela ukuthi ngiphike iqiniso lezulu, ngomusa kaNkulunkulu, engizimisele ukulifela.” — (Bonnechose, The Reformers Before the Reformation, vol. 1, p. 87). UHuss kazange ame ukwenza umsebenzi wakhe, kodwa waqhubeka evakatshela indawo ezaziseduze, etshumayela phambi kwabantu ababethokozelela ukuzwa iqiniso. Ngokunjalo amaqhinga ayesetshenziswe ngupapa okumisa ukuhamba kwevangeli, abangela ukuthi lihambe ngamandla kwezinye indawo. “Ngoba kasilamandla okwenza ulutho olumelana leqiniso, kodwa silamandla uba simela iqiniso. (2 Korinte 13:8). {GC 101.2}IEP 101.2

    “Ingqondo kaHuss kulelibanga lomsebenzi wakhe, yayingathi ngeyomuntu ophakathi kokulwisana lemicabango ebuhlungu. Loba nje ibandla lalizama ukumkhulela ngokusebenzisa amaqhinga abo afana lombani wezulu, wayengakaphikisi amandla alo ngalesi isikhathi. Ibandla laseRoma lalilokhe lingumlobokazi kaKrestu emehlweni akhe, njalo upapa wayelokhu engumeli kaNkulunkulu. UHuss wayelwela indlela amandla ayesetshenziswa ngayo hatshi imfundiso yebandla. Lokhu kwaletha ukuphikisana emoyeni wakhe phakathi kokuzwisisa kwakhe lalokhu umzwangedwa owawumtshela khona. Nxa amandla ebandla ayelungile njalo emsulwa, kungani umoya wakhe wawumtshela ukuthi angawalandeli? Wananzelela ukuthi ukuvuma njalo lokulandela amandla ebandla kwakuyisono, manje yindaba ukulandela amandla ebandla kwakuthungamela ekoneni nxa ibandla laliqotho? Leyi kwakuyingxaki ayekuyo ayezama ukuyixakulula nsuku zonke. Impendulo eyayiseduze kuye kwakuyikuthi njengesikhathi uMsindisi esaphila lapha emhlabeni abaphathi bebandla lamapristi basebephume endleleni eqotho baqala ukusebenzisa amandla abo ukuphambula lokhu okwakulungile ekuqaleni. Lokhu kuzwisisa kwenza ukuthi afundise abantu ukuthi iBhayibhili laliyinsika yeqiniso lokuthi abantu kwakumele balandele lokhu uNkulunkulu abavezela khona eMbhalweni kuphela hatshi lokhu okutshiwo ngabaphathi bebandla.”- (Wylie, b. 3, ch. 2). {GC 102.1}IEP 102.1

    Ngemva kwesikhatshana nxa umvukela owawusePrague wasuphelile, uHuss wabuyela ebandleni lakhe laseBethlehem, waqala ukutshumayela ngamandla amakhulu. Izitha zakhe zazinengi njalo zifuna ukumthulisa, kodwa inkosikazi labanye ababusi babengabangane bakhe njalo labantu abanengi babesehlangothini lwakhe. Nxa babeqathanisa ukulunga lokuzithoba kwakhe lendlela abaphathi bebandla ababeziphakamisa ngayo, abantu abanengi bajabulela ukuthi bebesehlangothini lwakhe. {GC 102.2}IEP 102.2

    Kuso sonke lesi isikhathi uHuss wayesebenze yedwa, kodwa manje uJerome, owayeyamukele imfundiso kaWycliffe ngesikhathi eseNgilandi, wahlanganyela emsebenzini wemvuselelo. Laba bobabili kusukela lapha babambana empilweni zabo, njalo lasekufeni babengeke bahlukaniswe. Ubungcitshi bengqondo, lesipho sokukhuluma, lezipho ezenza ukuthi umuntu amukeleke ebantwini, zonke lezi zazikuJerome, kodwa kulezi izipho ezibumba isimo esiqotho emuntwini uHuss wayehamba phambili. Ukuqedisisa kwakhe lokuzithoba, kwakuvimba umoya wokungacabangisisi izinto owawukuJerome, owayezimisele ukunanzelela amaphutha akhe, njalo walalela izixwayiso zakhe. Ngaphansi kokubambisana kwabo, umsebenzi wemvuselelo wahamba endaweni ezinengi ngokuphangisa. {GC 102.3}IEP 102.3

    UNkulunkulu wavumela ukuthi ukukhanya okukhulu kungene engqondweni zamadoda lawa ayekhethekile, wabavulela amaphutha amanengi ayesebandleni leRoma, kodwa abatholanga konke ukukhanya okwakuzanikwa umhlaba. Ngokusebenzisa inceku zakhe lezi, uNkulunkulu wayethungamela abantu bakhe phandle kobunyama benkolo yamaRoma, kodwa kwakulemigoqo eminengi ababezahlangana layo, ngakho wabahola kancane kancane ngokuzwisisa kwabo. Babengakafiki esigabeni sokuzwisisa wonke amaqiniso ngesikhathi esisodwa. Njengokukhanya kwelanga emini kulabo abaphuma endaweni emnyama, kwakuzabenza baphindele emuva nxa bebengakuphiwa. Ngakhoke wabavezela kancane kancane ngendlela elingana lalokho abantu ababezakwamukela. Kusukela ngalesi isikhathi ezinye izisebenzi ezithembekileyo zazizalandela, zithungamele abantu kwamanye amaqiniso emvuselelo. {GC 103.1}IEP 103.1

    Ukulwisana ebandleni kwakulokhe kuqhubeka. Opapa abathathu ngalesi isikhathi babelwisana befuna ukubusa umhlaba wonke, lokhu ukulwisana kwabo kwagcwalisa umhlaba wonke ngobubi njalo lokuvukelana. Abasuthisekanga ngokuthumelana amazwi wokwethuselana, kodwa bacina besebenzisa izikhali zempi. Bonke bazimisela ukuthenga izikhali lokubumba amabutho. Konke lokhu kwakudinga imali, njalo basebenzisa amaqhinga okuthi izibusiso lezikhundla zebandla zithengiselwe abantu. Abapristi labo ngenxa yesifiso sokulingisela abathungameli babo, baqala ukulwisa bonke ababengavumelani labo bezama ukuqinisa amandla abo. Ngesibindi esikhulu esasikhula nsuku zonke, uHuss waveza ububi bonke obabusenziwa ebandleni, wabeka icala lomvukela lobubi obabugcwele enkolweni yesiKrestu phezu kwabaphathi beRoma. {GC 103.2}IEP 103.2

    Ngokwesibili idolobho lasePrague laseliseduze kwempi enkulu. Njengalokhu okwenzakala endulo inceku kaNkulunkulu yabekwa icala njengalowo “owayehlukumeza isizwe sakoIsrayeli.” (1 Amakhosi 18:17). Idolobho lafakwa ngaphansi kwesigwebo esifanayo, uHuss wabuyela endaweni yokuzalwa kwakhe ngaphandle kwedolobho. Ubufakazi ayebunika abantu ngokwethembeka ethempelini laseBethelehema bamiswa. Wayezakhuluma phambi kwabantu abanengi kakhulu engakabeki phansi impilo yakhe njengofakazi weqiniso. {GC 104.1}IEP 104.1

    Ngemizamo yabo yokuqeda ububi obasebuzungeze izwekazi laseEurope, kwabizwa umhlangano esigodlweni saseConstance. Umhlangano lowu wabizwa ngaphansi kombusi uSigismund, ngomunye wabopapa abathathu uJohn XXIII. Ukubizwa kwalo umhlangano kwakungamukelekanga komunye wabopapa uJohn, owayesazi ukuthi isimo sakhe sasizahlaziywa phambi komuntu wonke kodwa wayengalawo amandla okwala ukuhamba. {GC 104.2}IEP 104.2

    Injongo yomhlangano lowu kwakuyikuqeda ukulwisana ebandleni lokuqeda labo ababephikisa imfundiso yebandla. Opapa laba ababephikisana babizwa kanye lalowo owayefundisa lokhu okwakuphambene lemfundiso yebandla uJohn Huss. Opapa ababili ngokwesaba ukuthi babengeke baphephe bathumela abameli babo abazibuyelanga bona. UPapa uJohn loba wayeyimbangela yomhlangano lowu, weza kuwo elokusola ukuthi umbusi wayefuna ukuthi akhitshwe esikhundleni sakhe, njalo wayesesaba ukuthi amacala akhe azavezwa phambi komuntu wonke. Loba kwakunjalo wangena edolobheni laseConstance ngokukhulu ukuziphakamisa, ehanqwe ngumthimba omkhulu. Abaphathi abanengi lababusi bedolobho, labantu abanengi baphuma bayamhlangabeza. Phezu kwekhanda lakhe kwakule sivala langa segolide esasibanjwe ngamadoda amane. Udondolo lokubusa kwakhe lwaluthwele ngomunye phambi kwakhe, lezembatho ezidulayo zabaphathi bakhe zenza ukuthi umthimba wakhe wethuse labo ababebukele. {GC 104.3}IEP 104.3

    Ngesikhathi esifananayo, omunye umhambi wayesezafika edolobheni leConstance. UHuss wayenanzelela ingozi eyayingamehlela kulo umhlangano. Wahlukana labangane bakhe sengathi wayengeke aphinde ababone futhi, waqala uhambo lwakhe ayekholelwa ukuthi lwaluzaphelela esilotheni. Loba nje wayethole isiqiniseko sokuthi uzavikeleka enkosini yaseBohemia, lesinye asithola kuSigismund kodwa endleleni wenza umsebenzi wakhe ekholelwa ukuthi wayengeke aphenduke ephila. {GC 104.4}IEP 104.4

    Nxa wayebhalela abangane bakhe ababesePrague incwadi wathi: “Bazalwane... ngisuka ngilesiqiniseko sokuphepha engisiphiwe yinkosi lapho engizahlangana khona lezitha zami ezinkulu... Ngibeka konke esandleni sikaNkulunkulu ophakemeyo, lakuMsindisi wami, ngiyakholwa ukuthi uzaphendula imithandazo yenu, lokuthi uzafaka ukuhlakanipha kwakhe emlonyeni wami, ukwenzela ukuthi ngimelane labo, njalo lokuthi uzanginika uMoya wakhe oNgcwele ukuthi angiqinise eqinisweni lakhe, ukwenzela ukuthi ngime ngesibindi nxa ngihlangana lezilingo, njalo nxa kudingeka ngife ukufa okulochuku. UJesu wahluphekela labo abathandayo, njalo kumele simangale yini ukuthi wasitshiyela isibonelo sakhe, ukwenzela ukuthi lathi simelane lakho konke ngokubekezela ukuze sithole usindiso na? UnguNkulunkulu, thina siyizidalwa zakhe; uyiNkosi, njalo thina sizinceku zakhe; uyiNkosi yomhlaba wonke, njalo thina siyizidalwa ezibhubhayo kodwa lobakunjalo wahlupheka! Kungani ke, thina singahlupheki njengaye, ikakhulu nxa ukuhlupheka kuzabangela ukuthi sihlanjululwe? Ngakhoke bathandekayo, nxa ukufa kwami kuzaletha udumo kuye, thandazelani ukuthi kuze masinyane, njalo lokuthi anginike amandla okumelana lokuhlupheka kwami ngingathandabuzi. Kodwa nxa kulungile ukuthi ngiphenduke kini futhi, asithandazeni kuNkulunkulu ukuthi ngize ngingelasici ngitsho ukuthi, nginganyathezeli loba ngelilodwa iqiniso levangeli, ukwenzela ukuthi ngitshiye isibonelo esihle kubazalwane abazalandela. Kungenzeka, ukuthi lingaboni futhi ubuso bami edolobheni lePrague, kodwa nxa kungenzeka kube yintando kaNkulunkulu olamandla ukuthi sibuye sibonane, asiqhubekeni ngenhliziyo elesibindi ekwazini lasekuthandeni umlayo wakhe.” (Bonnechose, vol.1, pp, 147, 148). {GC 105.1}IEP 105.1

    Kweyinye incwadi ayeyibhalele omunye umpristi oweyephenduke wabangumlandeli kaKrestu, uHuss wakhuluma ngokuzehlisa okukhulu evuma amaphutha akhe, ezibeka icala “lokujabulela ukugqoka impahla ezidulayo njalo lokuthi wayechithe isikhathi ezijabulisa.” Waqhubeka ngamazwi okukhuza athinta inhliziyo: “Sengathi udumo lukaNkulunkulu lokusindiswa kwemphefumulo kungahlala engqondweni yakho, hatshi ukuba lenotho yasemhlabeni. Unanzelele ukuthi awucecisi indlu yakho okwedlula inhliziyo yakho, njalo, phezukwakho konke, beka amandla akho ekukhuleni kwakho kokwakomoya. Yiba lobuqotho lokuzehlisa kwabaswelayo, ungachithi inotho yakho ekuzijabuliseni. Nxa kungenzeka ungaguquli indlela zakho utshiye impilo yokuzithokozisa, ngilokwesaba ukuthi lawe uzajeziswa kabuhlungu, ngendlela engijeziswa ngayo mina...Uyayazi imfundiso yami, ngoba utholile imfundiso yami kusukela ebutsheni bakho, kuzabayize ukuthi ngikubhalele okwedlula lapha. Kodwa ngiyakuxwayisa, ngomusa kaNkulunkulu, ukuthi ungalandeli amanyathelo ami, okuzithokozisa ongibone ngiwela kuwo.” Ngaphandle kwencwadi wangezelela wathi: “Ngiyakuxwayisa mngane wami, ukuthi ungayivuli lincwadi ngaphandle nxa usukwazi ngokweqiniso ukuthi sengifile.” — (Ibid, vol. 1, pp. 148,149). {GC 105.2}IEP 105.2

    Endleleni yakhe, uHuss wananzelela ukuthi imfundiso yakhe yasifinyelele indawo ezinengi, wabona njalo indlela abantu ababeyamukela ngayo ngentokozo. Abantu babefuqana bezama ukumbona lokumhlangabeza, njalo kwezinye indawo omantshi babehamba phambi kwakhe bemdlulisa emigwaqweni yabo. {GC 106.1}IEP 106.1

    Ekufikeni kwakhe edolobheni laseConstance uHuss wanikwa ukukhululeka. Phezu kwesiqiniseko sokuphepha ayesinikwe ngumbusi, kwabekwa esinye esasivela kupapa. Kodwa kungakadluli isikhathi eside uMvuseleli wabotshwa bephula izithembiso zabo, ilizwi lokuthi abotshwe lalinikwe ngupapa labathungameli bebandla, wafakwa emgodini omnyama njalo ongcolileyo. Ngemva kwesikhathi wathuthiselwa entolongweni watshiywa lapho njengesibotshwa. Upapa laye ngemva kwesikhatshana waphoselwa entolongweni efanayo. Wayetholakale elamacala awesabekayo emhlanganweni lowu. Wathathelwa isikhundla sakhe, labanye opapa laba ababili ababephikasana laye bakhitshwa esikhundleni kwakhethwa upapa omutsha. {GC 106.2}IEP 106.2

    Loba nje upapa lowu wayelamacala amakhulu ayesedlula lawo uHuss ayewabeke phezu kwabapristi beRoma, umhlangano ofanayo waqhubeka wabeka phezu kaHuss icala elikhulu. Ukubotshwa kukaHuss kwaletha intukuthelo elizweni lakibo eBohemia. Ababusi abanengi bakhuluma emhlanganweni bephikisa lesigwebo esasinikwe uHuss. Umbusi uSigismund owayengathandi ukwephulwa kwesithembiso sokuphepha esasinikwa umuntu, laye waphikisana lesigwebo ababemnike sona. Kodwa izitha zakhe zazizimisele kulokhu ababefuna ukukwenza. Basebenzisa amacebo okuthi umbusi akhethe ukuthula njalo abambelele ekuthandeni kwakhe ibandla. Basebenzisa amazwi amanengi ayechaza ukuthi “ukukholwa kwakungamelanga kuhlanganyele lalabo ababefundisa imfundiso ephambene leyebandla, kanye labantu ababecatshangelwa ukuthi bafundisa amanga, kungakhathalekile ukuthi bebelesiqiniseko sokuphepha esivela kumongameli welizwe kumbe enkosini.”- (Jacques Lenfant, History of the Council of Constance, vol, 1, p 516). Ngokwenza njalo banqoba. {GC 107.1}IEP 107.1

    Esephelelwe ngamandla ngenxa yokugula okwaphosa kwathatha umphefumulo wakhe lokuphoselwa kwakhe emgodini owawulephunga elibi, uHuss ekucineni wabizelwa phambi kwabahluleli. Wema phambi kaSigismund ebotshwe ngamaketane onguye owayethembise ukuthi wayezamvikela. Phakathi kokwahlulelwa kwakhe okwathatha isikhathi eside, wema ebambelele eqinisweni, njalo phambi kwabaphathi bebandla waveza bonke ububi obabusenziwa ebandleni. Nxa wayenikwa ithuba lokuthi akhethe ukuphika imfundiso yakhe lokufa wakhetha ukufela iqiniso. {GC 107.2}IEP 107.2

    Umusa kaNkulunkulu wamqinisa. Phakathi kwamaviki enhlupheko ayedlulile usuku lokugwetshwa kwakhe lungakafiki, ukuthula kwasezulwini kwagcwala enhliziyweni yakhe. “ Ngibhala lincwadi,” watshela umngane wakhe, “ngisentolongweni ngesandla esibotshiweyo, ngimelele ukugwetshelwa ukufa kusasa... Ngokuphathiswa nguJesu Krestu sizahlangana njalo entokozweni yempilo ezayo, uzafunda indlela iNkosi ebonise ngayo umusa empilweni yami, indlela angisingathe ngayo nxa bengidibana lezilingo lokuhlupheka.” — (Bonnechose, vol. 2, p. 67). {GC 107.3}IEP 107.3

    Phakathi kobunyama bomgodi ayekuwo wabona ngelihlo lenqondo ukunqoba kokholo lweqiniso. Nxa wayebuyela ngamaphupho ethempelini lasePrague lapho ayetshumayele khona, wabona upapa labathungameli bakhe bebandla bekhipha njalo besesula imfanekiso kaKrestu ayeyidwebe emdulini. “Iphupho leli langephula umoya”, kodwa ngosuku olulandelayo wabona abantu abanengi bebuyisela imifanekiso leyi njalo ngembala ekhanya kakhulu. Nxa basebeqedile ukuyibisela abantu laba bathi, ‘Manje ababuye opapa lababhishopi, ngeke besayesula imifanekiso leyi!’” Nxa wayesitsho iphupho lakhe wathi: “Ngimi emcabangweni lowu ngokukholwa, ukuthi umfanekiso kaKrestu ngekewesulwe emhlabeni. Balesifiso sokuwesula, kodwa uzadwetshwa kakutsha enhliziyweni zabantu, ngabatshumayeli abangcono khatshana kulami.” (D’Aubigne, b.1, ch.6). {GC 108.1}IEP 108.1

    Ngokokucina uHuss wabizelwa phambi kwabathonisisi. Kwakulabantu abanengi, umongameli, lababusi bezizwe zonke, labasekeli babo, labaphathi bebandla leRoma, labantu nje abanengi ababefuna ukubona izehlakalo zosuku. Kusukela endaweni zonke okwakulenkolo yesiKrestu kwakuze abantu ababezobona umnikelo wakuqala wokuzidela owawuzaletha inkululeko kwezokholo emhlabeni wonke. {GC 108.2}IEP 108.2

    Nxa wayebizwa ukuthi ayenze isinqumo sakhe sokucina, uHuss wakhuluma amazwi akhe ayechaza ukuthi wayengeke atshintshe inqondo, nxa wayebhekisa amehlo akhe kumbusi owayephule isithembiso sakhe, wathi: “Ngazimisela ngokuthanda kwami, ukuzokuma phambi komhlangano lowu, ngaphansi kwesiqiniseko sokuphepha engasiphiwa ngumbusi okhona phakathi kwethu lamhlanje.” (Bonnechose, vol, 2, p. 84). Ubuso bukaSigismund banyukubala nxa amehlo abantu bonke ayesekhangele kuye. {GC 108.3}IEP 108.3

    Isigwebo sesibekiwe, inkozo yokwehlisa isithunzi sesibotshwa sabo yaqala. Amabhishopi agqokisa isibotshwa sabo ngezembatho zabapristi, nxa wayethatha isembhatho lesi uHuss wathi: “Inkosi yethu uJesu Krestu yagqokiswa layo ngesambatho esimhlophe, ngesizatho sokumthuka, nxa uHerodi wayesemthumela kuPilathu.” (Ibid, vol. 2, p. 86). Nxa babemtshela futhi ukuthi aguqule amazwi akhe waphendula ekhangele ebantwini wathi: “Ngizakhangela ngabuphi ubuso izulu na? Ngibakhangele njani laba abantu engibatshumayeze ivangeli leqiniso na? Hatshi, ngikhetha ukuphakamisa usindiso lwabo okwedlula umzimba lowu, osumiselwe ukufa.” Izembatho lezi zasuswa sinye ngasinye, ababhishopi bemthethisa nxa babesenza inkonzo yabo njengenjwayelo. Ekucineni bafaka umqhele owenziwe ngephepha ekhanda lakhe, owawulemfanekiso yamadimoni phambili ulombhalo othi ‘Umhlamuki Omkhulu’. UHuss waphendula wathi: “Ngentokozo enkulu, ngizawugqoka lumqhele wehlazo, ngegama lakho Nkosi Jesu, wena owagqoka umqhele wameva ngenxa yami.” {GC 108.4}IEP 108.4

    Nxa wayesegqokisiwe, abapristi bathi: “Manje sinikela umphefumulo wakho kuSathane.’ “UHuss waphakamisa amehlo akhe wabheka ezulwini, wathi “Khepha mina, ngibeka umphefumulo wami ezandleni zakho, Nkosi Jesu, ngoba wena ungihlengile.” — (Wylie, b.3, ch. 7). {GC 109.1}IEP 109.1

    Ngemva kwalokho wabekwa ezandleni zabaphathi bedolobho bamqhuba bemusa endaweni yokubulawa. Ixuku labantu elikhulu lalilandela, kwakulamakhulu amabutho, labapristi kanye lababhishopi ngezembatho zabo ezidulayo, lezakhamizi zaseConstance. Nxa wayesebotshelwe endaweni yokutshiswa, sekusele ukuthi umlilo ubaswe, wanikwa njalo ithuba lokucina lokuthi aphike wonke amaphutha akhe. “Amaphutha aphi” watsho uHuss, “okumele ngiwaphike? Ngiyazi ukuthi angilacala lelilodwa. Ngicela ukuthi uNkulunkulu abengumfakazi walokho engikubhalileyo lalokho engikutshumayelileyo, ngenjongo yokuhlenga imphefumulo esonweni lasekufeni, ngokunjalo ngizafakaza ngegazi lami ngenkulu intokozo, ukuthi kuliqiniso lokhu engikubhalileyo ngabuya ngakutshumayela.” (Ibid., b. 3, ch.7). Nxa amalangabi ayesekhula indawo yonke, waqala ukuhlabelela, “Jesu, Ndodana kaDavida, ibalesihawu kimi,” waqhubeka ngalawa amazwi ilizwi lakhe laze lacina lingasezwakali. {GC 109.2}IEP 109.2

    Izitha zakhe lazo zamangaliswa yisibindi ayelaso. Omunye wabapristi nxa wayechaza ukufa kukaHuss, njalo lokukaJerome, owabulawayo laye ngemva kaHuss wathi: “Bonke bobabili babonisa isibindi nxa ihola labo lokucina lalisondela. Balungiselela ukutshiswa ngomlilo sengathi babesiya edilini lomtshado. Abazange bakhale ngobuhlungu. Nxa amalangabi ayephakama, baqala ukuhlabela ingoma, njalo amandla omlilo ehluleka ukuthulisa ukuhlabela kwabo.” — (Ibid, b.3, ch.7). {GC 109.3}IEP 109.3

    Nxa umzimba kaHuss wasewutshe waphela, umlotha wakhe, lenhlabathi lapho owawukhona, bawubutha bawuphosela emfuleni uRhine, wagelezela elwandle. Ababulali bakhe banakana ngeze ukuthi basebe suse impande zeqiniso ayekade elitshumayela. Kabazange bacabange ukuthi umlotha lowu ababewuphosele emfuleni wawuzakuba yinhlanyelo ephoselwe emazweni wonke omhlaba, lokuthi endaweni ezazingakazakali izithelo ezinengi zazizathela njengabofakazi beqiniso. Ilizwi elalikhulumile phambi komhlangano eConstance lalivuse abantu abanengi ababezamela iqiniso esikhathini esizayo. UHuss wayesedlulile kodwa iqiniso ayelifele lalingeke life. Isibonelo sakhe sokukholwa lokunganyikinyeki sasizaqinisa abanye ukuthi labo bamele iqiniso, phambi kochuku njalo lokufa uqobo lwakho. Ukubulawa kwakhe kwakubonise uchuku lobubi beRoma phambi komhlaba wonke. Izitha zeqiniso loba nje zazingazi, zazihambise ivangeli elifanayo ababezama ngeze ukulitshabalalisa. {GC 110.1}IEP 110.1

    Khepha kwakukhona omunye owayezabulawa ngokutshiswa edolobheni laseConstance kungekhatshana nje. Igazi lomunye umfakazi kwakumele lifakazele iqiniso. UJerome nxa wayeqeda ukuvalelisa uHuss, ekusukeni kwakhe esiya emhlanganweni wamnika amandla wamthembisa ukuthi nxa kwakungenzeka abesengozini yena ngokwakhe wayezakuza ezomsiza. Nxa wayesizwa ngokubotshwa kukaHuss, uJerome wazimisela ukugcwalisa isithembiso sakhe. Engatholanga isiqiniseko sokuvikelwa wasuka walubhekisa eConstance ehamba lomunye owayemqhuba. Wathi efika wananzelela ukuthi wayesezifake engozini njalo kwakungela ndlela ayengakhulula ngayo uHuss. Wazama ukubaleka ebuyela ekhaya kodwa wabotshwa endleleni wabiselwa emuva ebotshwe ngamaketane njalo ehanqwe lixuku lamabutho. Ekumeni kwakhe kwakuqala phambi komhlangano, imizamo yakhe yonke yokuphendula amacala ayewethesiwe, yayihlangana lamazwi abantu ayesithi, “Kayetshiswa laye! Akayetshiswa!”- (Bonnechose, vol. 1, p. 234). Waphoselwa emgodini, ebotshwe ngamaketane okwabangela ukuthi abesebuhlungwini obukhulu, njalo wayephiwa isinkwa lamanzi kuphela. Ngemva kwezinyanga ebotshiwe, uchuku lwasejele lwaletha umkhuhlane owaphosa wathatha impilo yakhe, izitha zakhe ngokwesaba ukuthi wayezabaphunyuka, bamgcina ngcono, kodwa bamekela entolongweni okomnyaka wonke. {GC 110.2}IEP 110.2

    Ukufa kukaHuss kwakungalethanga umphumela abathungameli bebandla ababekade bewukhangelele. Indlela okwakwephulwe ngayo isithembiso sokuthi wayezaphepha kwavusa ulaka olukhulu ebantwini abanengi, okwabangela ukuthi bakhethe ukuthi bengatshisi uJerome kodwa bezame imizamo yokuthi aphike konke ayekufundisa okwakuphikisana lemfundiso zebandla. Wabizwa ukuthi azothonisiswa, wanikwa ithuba lokuthi akhethe ukufa kumbe ukuphika konke ayekholelwa kikho. Ukufa ekuqaleni kokubotshwa kwakhe kwakuzabonakala njengo zwelo kuye, nxa kwakuqathaniswa lobuhlungu njalo lochuku ayedlule kulo ejele, kodwa ngalesi isikhathi engasela mandla ngenxa yomkhuhlane, lokuhlupheka kwasejele, lobuhlungu bokungazi okwakuzamehlela kusasa, lokwehlukana kwakhe labangane, njalo lokwephulwa kwenhliziyo yakhe ngenxa yokufa kukaHuss, isibindi sika Jerome saphela, wavuma ukulandela lokhu okwakutshiwo ngamalunga omhlangano lowu. Wazinikela ukuthi wayezalandela imfundiso yebandla laseRoma, wamukela isinqumo somhlangano sokuthi imfundiso kaWyciffe njalo lekaHuss yayingalunganga “ngaphandle kwamaqiniso angcwele” ababewafundisile. - (Ibid, vol. 2, p. 141). {GC 111.1}IEP 111.1

    Ngesinqumo lesi uJerome wayezama ukuthulisa umzwangedwa wakhe esenzela ukuthi akhululwe njalo anganathi inkezo yobuhlungu. Kodwa ekuthuleni komgodi ayefakwe kiwo wabona sobala ukuthi wayeseyenzeni. Wacabanga isibindi esasiboniswe nguHuss, wasiqathanisa lesinqumo sakhe sokuphika iqiniso. Wacabanga njalo ngeNkosi ayezinikele ukuthi uzayisebenzela, eyakhetha ukufa esiphambanweni ngenxa yakhe. Ngaphambi kokuphika kwakhe iqiniso, wayethole ukududuzwa ekuhluphekeni kwakhe, ngoba wayelesiqiniseko sokuthi uNkulunkulu wayekuthokozelela ukumela kwakhe iqiniso ayekwenzile, kodwa manje ukuzisola lokuthandabuza kwasekuhlukumeza umphefumulo wakhe. Wayekwazi ukuthi kwakusekhona okunye okwakumele akuphike ukuze kubelokuthula phakathi kwakhe labathungameli bebandla. Indlela ayeseyingenile yayizaphelela kuphela ekuphikeni lonke iqiniso. Isinqumo sakhe saba sinye, ukuthi abalekele ukuhlukunyezwa okwesikhatshana wayengasoke akwenze nxa kwakusitsho ukuthi aphike iNkosi yakhe. {GC 111.2}IEP 111.2

    Masinyane wabizelwa phambi komthethwandaba njalo. Ukuphika kwakhe iqiniso kwakungasuthisanga abathungameli bebandla. Ukomela kwabo igazi, okwakuthanjiswe yikubulawa kukaHuss, kwabenza ukuthi bafune ukuqhubeka bebulala. Kuphela ngokuphika lonke iqiniso uJerome wayezathola inkululeko. Kodwa wayesenqume ukuthi wayezamela iqiniso njalo alandele umfowabo emalangabini. {GC 112.1}IEP 112.1

    Waphika konke ayekutshilo nxa wayephike iqiniso, njengomuntu owayesesifa, wakhetha ukuthi anikwe ithuba lokuzimela. Ngokwesaba indosela yamazwi akhe, abaphathi bebandla bamtshela ukuthi atsho ukuthi wayevuma kumbe esala isigwebo ababemnike sona. UJerome wala ukuvuma ukuhlukunyezwa okunje. “Lingivalele entolongweni eyesabekayo okwamalanga angamakhulu amathathu lamatshumi amane, phakathi kwengcekeza, lephunga, endaweni umuntu angeke afune lutho, manje selingiletha phambi kwenu, ngokufuna ukuvikela izitha zami lifuna ukwala ukuthi ngikhulume...Nxa lingamadoda akhaliphileyo njengokutsho kwenu, njalo liyikukhanya kwezwe, nanzelelani ukuthi alicini lisonela ukulunga. Njengami, ngingumuntu ofayo kuphela, impilo yami ayiqakathekanga, nxa ngisithi kumele lingabeki isigwebo esingafanelanga, angizikhulumeli mina kodwa ngikhulumela lina.” — (Ibid, vol.2, pp146,147). {GC 112.2}IEP 112.2

    Isicelo sakhe sacina siphiwe ekucineni. Phambi kwabahluleli, uJerome waguqa phansi, wakhulekela ukuthi uMoya oyiNgcwele athungamele imicabango kanye lamazwi wakhe, lokuthi angakhulumi lutho oluphambene leqiniso kumbe olungafani leNkosi yakhe. Kuye kwagcwaliseka isithembiso sikaNkulunkulu kubafundi bakhe bakuqala esithi: “Lizakuholelwa phambi kwababusi lamakhosi ngenxa yami...Nxa belinikela, lingakhathaleli ukuthi lizakhuluma kanjani lokuthi lizakuthini, ngoba lizakunikwa ngalesosikhathi lokho elizakukhuluma. Ngoba kakusini elikhulumayo, kodwa nguMoya KaYihlo okhuluma kini.” (Mathewu 10: 18-20). {GC 112.3}IEP 112.3

    Amazwi kaJerome aletha ukwethuka lokumangala, njalo lokwamukelwa ebantwini ngitsho lasezitheni zakhe. Umnyaka wonke wayelahlelwe emgodini, lapho ayengenelisi khona ukubala loba ukubona, esebebuhlungwini bomzimba lengqondo. Loba kwakunjalo impendulo yakhe yaphuma ngokucaca okukhulu kwangathi kazange alahlekelwe ngamathuba okubala. Wakhumbuza bonke ababelalele ngamadoda angcwele ayegwetshwe yizitha zabo bengelacala. Kusukela endulo bakhona abantu ababebotshwa ngenxa yokuzama ukukhulula abantu bakibo, ababehlukunyezwa njalo bebulawa, ngemva kwesikhathi kwabasobala ukuthi babengelacala. UKrestu uqobo lwakhe wayefakwe icala ngaphansi kwenkantolo eyayithunganyelwa ngabantu abangalunganga. {GC 112.4}IEP 112.4

    Ngaphambilini nxa uJerome wayephike inkolo yakhe, wayevumelane labaphathi bebandla ukuthi isigwebo esasibekwe kuHuss sasilungile, kodwa manje wavuma ukuthi wayeyenze iphutha, wakhetha ukuveza ukuthi uHuss wayemsulwa njalo engelacala. “Ngimaze kusukela ebuntwaneni bakhe, ubeyindoda eqotho, elungileyo njalo engcwele, wetheswa icala wagwetshwa kunganakwanga ukuthi wayengelacala ... Lami njalo ngikulindele ukufa, angisoke ngibune phambi kochuku engilulungiselwe yizitha zami labafakazi bamanga, okuzadingeka ukuthi ngolunye usuku bamephambi kaNkulunkulu baphe ubufakazi besenzo sabo, yena ongadukiswayo.” (Bonnechose, vol. 2, p.151). {GC 113.1}IEP 113.1

    Nxa wayezikhuza ngesenzo sakhe sokuphika iqiniso, uJerome waqhubeka wathi: “Kuzozonke izono engizenzileyo kusukela ebutsheni bami, asikho esingisinda okwedlula lesi engisenze kule indawo, njalo esingizwisa ubuhlungu, njengalapho engavumelana khona lesigwebo esehliselwa amadoda angcwele afana loWycliffe kanye lo John Huss umngane wami. Yebo! Ngiyasivuma ngenhliziyo yami yonke, njalo ngitsho ngamazwi okwesaba ukuthi ngenza into eyangisayo ngokuvuma ukuthi imfundiso yabo yayingeyamanga ngoba ngangisesaba ukufa. Ngakhoke ngiyacela uNkulunkulu olamandla ukuthi angithethelele izono zami, lesi ikakhulu, esibi okwedlula zonke.” Nxa wayekhomba abehluleli, watsho lamazwi ngesibindi esikhulu: “Lagweba uWycliffe loJohn Huss, hatshi ngenxa yokuthi babephambanise imfundiso yebandla, kodwa ngokuba baveza sobala ububi obenziwa ngabathungameli bebandla, lokuziphakamisa kwabo, labo bonke ububi obenziwa ngabapristi labanye abasebenzisana labo. Zonke izinto abazivezayo, ezingeke ziphikiswe ngumuntu, lami ngithanda ukuziveza ngime labo.” {GC 113.2}IEP 113.2

    Inkulumo yakhe yaqunywa esakhuluma. Abaphathi bebandla basebeqhuqha ngolaka bakhala besithi: “Sidinga ubufakazi obunganani na? Siyazibonela ngawethu amehlo umhlamuki owedlula bonke!” {GC 114.1}IEP 114.1

    UJerome kazange ayethuswe lulaka lwabo kodwa waphendula wathi: “Licabanga ukuthi ngiyesaba ukufa? Lingivalele ejele okomnyaka wonke, endaweni esabeka okwedlula ukufa uqobo lwakho. Lingiphathe ngochuku okwedlula wonke umuntu, umzimba wami wabola kusukela emathanjeni, kodwa loba kunjalo angikhononi, ngilesimanga sokuthi yiyo indlela eliphatha ngayo umKrestu.” (Ibid, vol.2, pp. 151-153). {GC 114.2}IEP 114.2

    Isiphepho sentukuthelo saqala futhi, bamthatha uJerome bambisela entolongweni. Loba kunjalo kwakukhona abantu abanengi emthethwandaba ababethintwe ngamazwi akhe ababefisa ukuthi bamkhulule. Wavakatshelwa ngabameli bebandla bamcela ukuthi azehlise phambi kwebandla. Bamthembisa izipho ezinengi ayezazithola nxa wayevuma ukulandela imfundiso yebandla leRoma. Kodwa laye njenge Nkosi yakhe nxa yayithenjiswa inotho yomhlaba, wabambelela eqinisweni. {GC 114.3}IEP 114.3

    “Ngiboniseni eMbhalweni oNgcwele ukuthi ngenza iphutha, emva kwalokho ngizaphika yonke imfundiso yami,” wabaphendula. {GC 114.4}IEP 114.4

    Omunye wabalingi waphendula wathi, “UMbhalo oNgcwele! Ngubani ongenelisa ukuwuzwisisa ngaphandle kokuthi ibandla liwuchasise?” {GC 114.5}IEP 114.5

    “Kambe amasiko abantu alungele na ukuthi afakwe phezu kwenkolo yevangeli loMsindisi?” waphendula uJerome. “UPawuli kazange atshele labo ayebabhalela incwadi ukuthi kwakumele balalele imfundiso yamasiko abantu kodwa wathi kubo, ‘Hlolisisani iMbhalo.’” {GC 114.6}IEP 114.6

    Impendulo eyaphumayo yayingethi ‘Mhlamuki!’, “Ngiyazisola ukuthi ngikuncengile kangaka, kusobala ukuthi uqhutshwa ngumoya kaSathane.” — (Wylie, b.3, ch.10). {GC 114.7}IEP 114.7

    Ngemva kwalokhu isigwebo sokufa sabekwa phezu kwakhe. Waseqhutshwa esiya endaweni efananayo lapho uHuss ayenikele khona impilo yakhe. Wahamba indlela yonke ehlabela, ubuso bakhe bukhazimula ngentokozo njalo lokuthula. Ubuso bakhe babubhekiswe kuKrestu, njalo wayengasakwesabi ukufa. Nxa lowu owayezaqala umlilo, wayesebhoda ngamuva kwakhe elungiselela ukuwulumathisa, uJerome wathi kuye: “Woza phambili ngesibindi, qala umlilo phambi kobuso bami. Ngabe bengisesaba bengingeke ngibe lapha.” {GC 114.8}IEP 114.8

    Amazwi akhe awakhulumayo nxa amalangabi ayekhula kwabangamazwi omthandazo. “Nkosi, Baba Somandla,” wakhala, “iba lesihawu kimi, ungithethelele izono zami, ngoba uyazi ukuthi bengilithanda iqiniso lakho ngazo zonke izikhathi.” — (Bonnechose, vol. 2, p. 168). Ilizwi lakhe lathula kodwa indebe zakhe zaqhubeka emthandazweni. Nxa umlilo wawusuyenzile umsebenzi wawo, umlotha wakhe, kanye lenhlabathi owawukuyo, wabuthwa njengokaHuss waphoselwa emfuleni uRhine. {GC 115.1}IEP 115.1

    Ngale indlela inceku zikaNkukunkulu ezazithwele isibane seqiniso zabulawa. Kodwa isibane seqiniso ababelitshumayele, kanye lesibane sesibonelo ababesitshiyile, sasingeke sibulawe. Loba nje amadoda ayezamile ukumisa ilanga endleleni yalo elaselilungele ukuletha ukusa emhlabeni wonke. {GC 115.2}IEP 115.2

    Ukubulawa kukaHuss kwakuvuse ilangabi lolaka elizweni laseBohemia. Kwakuvele sobala ebantwini bonke ukuthi wayewele ochukwini lwabaphathi bebandla engelacala. Waphakanyiswa njengomfundisi weqiniso njalo umhlangano lowu owamnika isigwebo sokufa babeka kuwo icala lokubulawa kwakhe. Imfundiso zakhe zathola inhliziyo lendlebe ezivumayo okwedlula esaphila. Ngenxa yemithetho eyayifakwe ngupapa imibhalo kaWycliffe yayitshisiwe. Kodwa yonke imibhalo eyayiphephile nxa eminye yayitshisiwe, yakhitshwa yanikwa abantu abayifundayo kanye leBhayibhili, abantu abanengi ngale indlela bamukela ukholo lweqiniso. {GC 115.3}IEP 115.3

    Ababulali bakaHuss abazange bame ngokuthula nxa babebona ukuphumelela komsebenzi wakhe. Upapa loSigismund babambana, bathumela amabutho kaSigismund ukuthi abhidlize ilizwe laseBohemia. {GC 115.4}IEP 115.4

    Kodwa umhlengi wesizwe saseBohemia waphakama. Igama lakhe kwakungu Ziska, okwathi nxa impi iqala waba yisiphofu, kodwa loba kwakunjalo wayengumthungameli webutho omkhulu, njalo engumkhokheli wabantu baseBohemia. Ngokwethemba kwabo ukuthi uNkulunkulu wayehamba labo, benelisa ukumelana lamabutho wonke ayethunyelwa kibo. Kwathunyelwa amabutho izikhathi ezehlukeneyo kodwa wonke ehluleka ukubanqoba. Abantu ababeyamukele inkolo kaHuss, babekhuliswe ngendlela yokuthi bengakwesabi ukufa, okwabangela ukuthi kungabi khona owayesenelisa ukuma phambi kwabo. Ngemva kweminyaka impi iqalile, omkhulu webutho uZiska watshona, kodwa indawo yakhe yathathwa nguProcopius, owayelesibindi esifananayo njalo eyingcitshi kwezokulwa. {GC 116.1}IEP 116.1

    Izitha zelizwe laseBohemia, nxa zazisizwa ukuthi uZiska wayesefile, zacabanga ukuthi kwasekulithuba lokuphindisela ukunqotshwa kwabo. Upapa wakhetha ukuthumela ibutho lakhe ukuthi liyethumba ilizwe laseBohemia kodwa ibutho lakhe lehlulwa kakhulu. Kwenziwa njalo imizamo yokuhlasela, kuwo wonke amazwe ayebuswa ngupapa, amadoda aqoqwa kanye lemali, njalo lezikhali. Abantu abanengi babuthana ngaphansi kwebutho likapapa belethemba lokuthi ngokokucina babezaqeda umzila wabahlamuki. Ngenxa yokuba lesibindi sokuthi babezanqoba, ibutho leli elikhulu langena elizweni laseBohemia. Abantu baselizweni leBohemia bazimisela ukumelana lalo. Amabutho lawa womabili aqondana aze ahlukaniswa ngumfula. “Ibutho likapapa lalilikhulu kakhulu, langezikhali, kodwa kulokuthi bachaphe umfula behlasele ibutho labantu ababelandela imfundiso kaHuss bema babakhangela bethule.” (Wylie, b.3, ch.17). Ngokuphazima kweso ibutho likapapa lehlelwa yikwesaba. Bengakahlaseli lakanye, ibutho leli elikhulu laqala ukubaleka kwangathi lalihlaselwe libutho elingabonwayo. Inani elikhulu labulawa ngabalandeli bakaHuss, okwabangela ukuthi impi eyayihlelwe ukuthi itshabalalise ilizwe laseBohemia iliqinise ekucineni. {GC 116.2}IEP 116.2

    Ngemva kweminyaka ethile ngaphansi kukapapa omutsha, eyinye impi yahlelwa futhi. Njengasekuqaleni, amadoda kanye lemali yaqoqwa, emazweni wonke ayengaphansi kombuso kapapa. Bonke abavumayo ukungena ebuthweni leli bathenjiswa izipho ezinengi kakhulu. Bathenjiswa lokuthi izono zabo zonke zazizathethelelwa. Bonke ababezakufa empini leyi, bathenjiswa ukuthi babezathola umvuzo wabo ezulwini, njalo labo ababezaphepha bathenjiswa inotho lezikhundla eziphakemeyo. Ngokwesibili ibutho elikhulu laqoqwa langena elizweni laseBohemia. Ibutho labalandeli bakaHuss laqala ukubuyela emuva labenza ukuthi bacabange ukuthi babehlehlela emuva ngenxa yokwesaba, bakholwa ukuthi basebenqobile. Ekucineni ibutho likaProcopius lama, laphendukela izitha zabo bababonisa ukuthi kwasekuzaliwa. Ibutho likapapa laselinanzelela iphutha abasebelenzile, bazama ukucatsha emagodini bemelele ukuthi impi iqale. Nxa babesizwa umsindo webutho elalibalanda, loba nje abalandeli bakaHuss babengakafiki, behlelwa yikwesaba. Abakhokheli bebutho, lamabutho wonke alahla izikhali baqala ukubaleka. Omunye wabaphathi bebandla wazama ngeze ukuqinisa ibutho lakhe ukuthi lilwe. Loba nje wayezamile ibutho lakhe kanye laye labulawa empini leyi. Impi yaphela ngokwesibili ibutho likapapa lehlulwa. {GC 116.3}IEP 116.3

    Ngale indlela ngokwesibili, ibutho elikhulu, elalibunjwe ngamazwe amakhulu kuzwekazi laseEurope, elalilolongwe kakhulu kwezempi, labaleka lingahlaselwanga phambi kwebutho elincane elalizama ukuvikela ilizwe lakibo. Kwabasobala ukuthi amandla ezulu ayebonakalisiwe. Ibutho likapapa lalehlulwe yisandla esingabonwayo. Lowo owehlula amabutho kaFaro elwandle olubomvu, owabalekisa amabutho aseMidian phambi kaGideon lebutho lakhe, yena ngobusuku obubodwa owatshabalalisa ibutho elaliziphakamisa elaseAssyria, wayephinde njalo welula isandla sakhe wanqoba amandla esitha. “Nampo betshaywa luvalo olukhulu, uvalo olungazange lubekhona, ngoba uNkulunkulu uzakuchitha amathambo abo abakuhlaselayo, bazakuchithwa ngoba uNkulunkulu ubalahlile.” (Amahubo 53:5). {GC 117.1}IEP 117.1

    Upapa labathungameli bakhe, sebenanzelele ukuthi ukusebenzisa udlame kwasekwehlule bazama ukusebenzisa ukukhulumisana. Isivumelwano sabakhona, loba nje sasibonakala sengathi sasiyindlela yokunika abantu baseBohemia amandla wokuzibusa kwezenkolo, basebethengiswe ngaphansi kwamandla aseRoma. Abantu baseBohemia babefake imigca emine okwakumele ilandelwe bengakamukeli ukuthula phakathi kwabo lebandla laseRoma: Owokuqala kwakuyikuthi banikwe imvumo yokutshumayela okulotshwe eBhayibhilini bekhululekile, okwesibili kwakuyikuthi ibandla lonke libelemvumo yokudla isithebe lokuthi benelise ukusebenzisa ulimi lwabo enkonzweni; okwesithathu kwakuyikuthi kungavunyelwa abaphathi bebandla ukuthi babesezikhundleni zombusazwe njalo okwesine abaphathi bebandla babengavunyelwa ukuba sezikhundleni zokwahlulela abantu. Upapa labaphathi bakhe ekucineni “bavuma ukuthi izicelo zabalandeli bakaHuss zazizakwamukelwa, kodwa amandla wokuzichasisa, lokuqedisisa ukuthi zazisitshoni ayezabekwa phezu komhlangano wabo, ngamanye amazwi, okwakusitsho ukuthi kwakusemandleni kapapa lombusi waseEurope.”- (Wylie, b.3, ch. 18). Ngaphansi kwesivumelwano lesi kwabalokubambana, ibandla leRoma lenelisa ukuthola lokhu elalehluleke ukukuthola ngodlame, ngoba ngokuba lamandla wokuchasisa lokhu okwakulotshwe ngabalandeli bakaHuss babelamandla wokudukisa ngendlela ababekhohlise ngayo ngokuguqula imfundiso yeBhayibhili. {GC 118.1}IEP 118.1

    Ixuku labantu abanengi eBohemia, selinanzelele ukuthi ukuzibusa kwabo kwasekuthengisiwe, bayala ukwamukela isivumelwano lesi. Kwabakhona ukuvukelana elizweni okwabangela ukuthi igazi elinengi lichetheke. Ekulweni lokhu uProcopius laye wabulawa, ukuzibusa kwabantu baseBohemia lakho kwatshabalala. {GC 118.2}IEP 118.2

    USigismund ofanayo owayethengise uHuss, wabekwa waba yinkosi yaseBohemia, loba nje wayefungile ukuthi wayezavikela amalungelo abantu baseBohemia waqhubeka ngomsebenzi wakhe wokunika upapa amandla elizweni. Okweminyaka engamatshumi amabili, impilo yakhe yayigcwele impi lokuhlupheka. Ibutho lakhe laliphelile, lomnotho welizwe wawuphelile ezimpini ababeziqalile bezama ukutshabalalisa abalandeli bakaHuss, manje ngemva kokubusa okomnyaka owodwa, watshona laye, watshiya umbuso wakhe useduze kokuvukelana, watshiya ibizo lomuntu owayengumthengisi emuva. {GC 118.3}IEP 118.3

    Ngokwesithathu amabutho angaphandle ahlasela ilizwe laseBohemia, kwabalomvukela laphakathi kwesizwe okwaqhubeka okwesikhathi kwaqeda isizwe seBohemia amandla. Labo abakhetha ukuma bebambelele eqinisweni bahlukunyezwa njalo abanye babulawa. {GC 118.4}IEP 118.4

    Njengoba amalunga ebandla ayengene phakathi kwesivumelwano lebandla leRoma, imfundiso zamanga zaqala ukungena enkolweni yabo, labo ababezimisele ukulandela iqiniso, bahlangana babumba ibandla balinika ibizo elithi “Abazalwane Ababambeneyo.” Isinqumo sabo senza ukuthi bazondwe yilizwe lonke, kodwa abazange banyikinyeke. Bacina bephoqelwa ukuthi bayehlala ezintabeni, kodwa baqhubeka behlangana ezinkozweni zokufunda iBhayibhili lokukhonza uNkulunkulu. {GC 119.1}IEP 119.1

    Bathumela izithunywa emazweni atshiyeneyo, bafunda ukuthi endaweni ezitshiyeneyo kwakulabantu ababekholwa inkolo yeqiniso, loba nje babebalutshwana emadolobheni ahlukeneyo, bafunda njalo ukuthi kwakulebandla elidala ezintabeni zaseAlps elalisebenzisa iBhayibhili njengensika yenkolo yalo, njalo elalimelana lemfundiso zamanga ezaziphuma eRoma. (Wylie, b.3, ch.19). Ulwazi lolu lwamukelwa ngentokozo enkulu, baqala ukukhulumisana lamaKrestu wohlanga lwamaWaldensi. {GC 119.2}IEP 119.2

    Ngokuzimisela evangelini abantu baseBohemia, baqinisela ebunyameni bokuhlukunyezwa, bebhekise amehlo abo phezulu njengabantu ababemelele ukusa. “Impilo zabo zazigcwele usizi, kodwa...bakhumbula amazwi kaHuss loJerome wokuthi kwakumele kudlule isikhathi ilanga lingakaphumi. Amazwi lawa kubo ayefana lalawa akhulunywa nguJosefa nxa wayekhuluma labantwana bakaIsirayeli elizweni lobugqili: “Ngiyafa mina, kodwa uNkulunkulu uzalethekelela, alikhulule.” (Ibid, b.3, ch.19). “Nxa umnyaka wamakhulu alitshumi lanhlanu wawusuphela, kwabalokukhula kwamabandla amancane ayeme eqinisweni. Loba nje babengalakho ukuthula okupheleleyo, kodwa kwakukhona ukuphumula okuncane ebandleni. Ekuqaleni komnyaka wamakhulu alitshumi lesithupha, kwakulamabandla angamakhulu amabili elizweni laseBohemia lelaseMoravia.” (Ezra Hall Gillett, Life and Times of John Huss, vol, 2, p.570). “Kwakukuhle kulabo ababephephile ngesikhathi abanye bebulawa ngenkemba langomlilo, nxa babephiwa ithuba lokubona ukudabuka kosuku uHuss ayethe lwaluzakuza.” (Wylie, b.3, ch.19). {GC 119.3}IEP 119.3

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents