Przedstawienie zakonu i soboty

Nasze szczególne poselstwo — Pan zlecił swym przedstawicielom głoszenie szczególnego poselstwa. Mają ostrzegać ludzi, nawołując do naprawienia wyłomu, jakiego w zakonie dokonało papiestwo. Sobotę uznano za rzecz mało ważną i bez znaczenia, którą władza ludzka może usunąć. Święty dzień Pański zamieniono na zwykły, powszedni dzień pracy. Ludzie zniszczyli pamiątkę Boga i na to miejsce ustanowili fałszywy dzień odpoczynku. — Manuscript 35, 1900.Ew 152.3

Ostatnie poselstwo dla świata — Ostatnie poselstwo przestróg dla świata ma skłonić ludzi do poznania, jak wielkie znaczenie przywiązuje Bóg do swoich przykazań. Prawda ma być głoszona w sposób tak wyraźny, żeby ten, kto słucha, żaden przestępca przykazań, nie mógł usprawiedliwiać się tym, że nie zrozumiał co znaczy posłuszeństwo przykazaniom Bożym.Ew 153.1

Otrzymałam wskazówkę i chcę wam powiedzieć: zgromadźcie dowody z Pisma Świętego świadczące o tym, że Bóg poświęcił dzień siódmy. Niech te dowody będą odczytane przed zgromadzeniem. Niech ci, którzy nie słyszeli jeszcze prawdy, przekonają się, iż wszyscy, którzy odwracają się od wyraźnego nakazu: “Tak mówi Pan” będą musieli ponosić skutki swego postępowania. We wszystkich stuleciach sobota była wyrazem lojalności wobec Boga. “Jest to znak pomiędzy mną a dziećmi Izraela, na wieczne czasy” mówi Pan. — Gospel Workers 148.149 (1915).Ew 153.2

Kwestia o decydującym znaczeniu dla całego świata — Wszędzie należy wykazać, że wymagania przykazań Bożych są obowiązujące. Jest to kwestia o decydującym znaczeniu. Przykazania będą sprawdzianem i próbą dla świata. — Special Testimonies, seria A 17.18 nr 7 (1874).Ew 153.3

Praca na nowym miejscu — Muszę przerwać pisanie, aby pomówić z bratem... Znalazł się on w kłopocie. Brat ten chciałby się dowiedzieć, w jaki sposób należy głosić prawdę na nowym miejscu i czy sprawę soboty należy głosić jako pierwszą.Ew 153.4

Powiedziałam mu, że najlepszy i najmądrzejszy plan działania polega na tym, aby mówić o tych problemach, które poruszają sumienie. Brat ten mógłby na przykład mówić ludziom o praktycznej pobożności i świętości, przytaczając jako przykład ofiarne i oddane życie Jezusa. W świetle życia Jezusa słuchacze poznają różnice między swoim samolubstwem a ofiarnością Jezusa i będą niezadowoleni ze swego niechrześcijańskiego życia.Ew 153.5

Następnie przedstawcie im proroctwa. Wykażcie, że Słowo Boże jest prawdą, a jego żądania są obowiązujące. Ani jedna jota, ani kreska z zakonu nie może być odmieniona; swoje żądania wobec każdego człowieka zakon utrzymuje w mocy aż do końca czasów. Gdy zakon Boży jest znieważany, gdy świat protestancki łączy się z katolicyzmem i wiąże z rzeczami świeckimi, nie zwracając uwagi na przykazania Boże, wtedy lud, przez Boga wybrany, powstaje, aby bronić zakonu Jehowy.Ew 153.6

Apostoł Paweł był rozważny. Posiadał mądrość węża i łagodność gołębicy. Gdy przychodzimy do miejscowości, gdzie ludzie wiedzą w co wierzymy, nie musimy postępować tak bardzo ostrożnie, jednak we wszystkich innych wypadkach trzeba podejmować nadzwyczajne wysiłki, aby móc osobiście zbliżyć się do słuchaczy. Unikajcie krytyki i nie napadajcie na inne kościoły! Niech słuchacze wasi nie odnoszą wrażenia, że praca wasza polega na niszczeniu i burzeniu, a nie budowaniu i głoszeniu prawdy, jaka jest w Jezusie. Mówcie dużo o konieczności prowadzenia pobożnego życia. — Letter 2, 1885.Ew 154.1

Sprawa soboty na nowych terenach pracy — Dla mieszkańców tego kraju (Australia), poselstwo jest czymś nowym i zadziwiającym. Nauki biblijne przedstawione zostały jako nowe objawienia, do których odnoszono się z niedowiarstwem. Głosząc o świętowaniu niedzieli, albo o połączeniu się kościoła z państwem wykażcie maksymalną ostrożność! Tutaj nie musimy tego tak dobitnie i jasno głosić, jak to czynimy w Ameryce.Ew 154.2

Te tematy trzeba omawiać ostrożnie, stopniowo i z wyczuciem. W tym kraju nie zdobyliśmy jeszcze stałego miejsca. Nieprzyjaciel wszelkiej sprawiedliwości pracował i pracuje usilnie, aby za pomocą wszelkich dostępnych mu środków przeszkodzić w rozwoju naszej pracy, która musi być wykonana, aby ludzi oświecić i wychować w prawdzie. Siły zła stale wzrastają. Nasze odwłaczanie stworzyło dla szatana korzystną sytuację; na skutek tej zwłoki straciliśmy wiele dusz. Bóg nie jest zadowolony odwłaczaniem pracy. Każda zwłoka utrudnia jej postęp, szatan bowiem, wykorzystując okazję, pierwszy opanowuje dany teren i przygotowuje zdecydowany opór.Ew 154.3

Opieszała działalność naszego ludu w głoszeniu prawdy w wielkich miastach nie pozostaje w zgodzie ze światłem otrzymanym od Boga. Słabe światło świeciło w tych miastach, ale ono wystarczyło, aby dać odczuć fałszywym pasterzom, że nadszedł czas ich działania, głoszenia zmyślonych bajek i fałszerstw celem odciągnięcia ludzi od poselstwa prawdy. Podjęto niewielkie wysiłki, niemniej jednak zabrakło do tej pracy ludzi i pieniędzy. Szatan pracuje i nadal będzie pracował przy użyciu wszystkich swoich kłamliwych cudów i uwodzicielskich metod działania i tam, gdzie mial być wzniesiony sztandar prawdy, uwierzono w złudzenia i kłamstwa. Lud Boży, który poznał prawdę, nie wykonał swego zadania zgodnie ze światłem Słowa Bożego, teraz musimy być ostrożniejsi, aby swoim postępowaniem nie obrazić niewiernych, zanim nie dowiedzą się, jakie są przyczyny, dla których świętujemy sobotę, a nie niedzielę.Ew 154.4

Teraz trzeba cierpliwie udzielać ludziom dokładnych wskazówek, gdyż temu, czego ludzie uczyli się przez całe życie, nie da się łatwo przeciwstawić czegoś innego. Ci, którzy mają w jakikolwiek sposób głosić prawdą, muszą to czynić umiejętnie i cierpliwie. — Manuscript 95, 1894.Ew 154.5

Nie rozpoczynajcie od soboty — Nie uważajcie tego za swój obowiązek, aby zaraz, gdy tylko spotkacie się z ludźmi, przekonywać ich o świętowaniu soboty. Jeżeli ktoś poruszy ten temat, powiedzcie, że nie teraz, lecz później sprawę tę będziecie omawiać. Gdy ludzie poddadzą swoje serca i umysł woli Bożej, dopiero wtedy będą gotowi do przyjęcia dowodów odnoszących się do tych doniosłych prawd, które stanowią próbę naszej wiary. — Letter 77, 1895.Ew 155.1

Przestroga przed niepotrzebną zwłoką — W naszej pracy potrzebna jest ostrożność. Podczas gdy niektórzy nasi pracownicy są ostrożni i spieszą się powoli, inni uważają, że trzeba pracować energicznie i agresywnie. Jeżeli ci pierwsi nie połączą się z tymi, co chcą pracować energicznie, to wiele stracimy. Sprzyjające okoliczności miną, a opatrzność Boża nie zostanie rozpoznana.Ew 155.2

Jeżeli osoby, przekonane o prawdzie, nie doprowadzi się do decyzji, wtedy zagraża niebezpieczeństwo, że to ich przekonanie będzie stopniowo przemijać... Często dzieje się tak, że w momencie, gdy serce słuchacza gotowe jest na przyjęcie prawdy o sobocie, kaznodzieja prowadzący odczyty zwleka i waha się w przyprowadzeniu do decyzji w niesłusznej obawie przed konsekwencjami. Gdy postępuje się w ten sposób, rezultaty nie są dobre. — Letter 31, 1892.Ew 155.3

W toku krótkiej kampanii — Gdy wygłaszacie odczyty przez okres jedynie dwóch tygodni, nie zwlekajcie z głoszeniem prawdy o sobocie, chcąc najpierw wygłosić inne prawdy, aby przygotować drogę do przyjęcia prawdy o sobocie. Podnieście wysoko sprawę przestrzegania przykazań Bożych oraz wiary Jezusowej. Niech to będzie najważniejszym tematem, a przedstawiając dowody nadajcie im jeszcze większej mocy. Głoście więcej z Biblii, umacniajcie nauki Jezusa.Ew 155.4

Prowadzona przez nas walka ma charakter aktywny i ofensywny. Stoimy przed groźnymi wydarzeniami. Niech nasze modlitwy wznoszą się do Boga, aby aniołowie wstrzymali cztery wiatry, by one nie wiały z chęcią szkodzenia lub niszczenia, dopóki ostatnie poselstwo nie będzie objawione światu. Pracujmy zgodnie z naszymi modlitwami. Niechaj nic nie pomniejsza siły prawdy na czas obecny. Ciężarem naszym ma być prawda. Poselstwo trzeciego anioła musi wykonać swoje dzieło i musi wyprowadzić z kościołów ludzi, którzy staną po stronie prawdy wiecznej. — Testimonies for the Church VI, 61 (1900).Ew 155.5

Poselstwo życia i śmierci — Jako ludowi grozi nam niebezpieczeństwo głoszenia poselstwa trzeciego anioła w tak niezdecydowany sposób; że nie wywrze ono oczekiwanego wrażenia... Poselstwo nasze jest poselstwem życia i śmierci. Musimy ukazać je takim, jakim ono jest, a wielka moc Boża uczyni je skutecznym. Musimy więc głosić to poselstwo z całą mocą. — Letter 209, 1899.Ew 155.6

Głosić treść poselstwa — Szatan obmyślił wiele rzeczy, za pomocą których chce przeciwstawić się poselstwu trzeciego anioła. Musimy czujnie obserwować wszystkie jego plany oraz metody. Nie wolno obniżać znaczenia prawdy, ani łagodzić mocy poselstwa, przeznaczonego na czas obecny. Poselstwo trzeciego anioła musi być wzmocnione. 18 rozdział Objawienia przedstawia ważność głoszenia prawdy i dodaje, że będzie ona głoszona wyraźnie i z mocą... Głosząc poselstwo trzeciego anioła, głoszono je wiele razy niezrozumiale i niewyraźnie, nie tak, jak powinno się głosić — jasno i zrozumiale. — Manuscript 16, 1900.Ew 156.1

Tak jak Chrystus przedstawiał zakon — Chrystus przedstawiał żądania zakonu Bożego bezpośrednio i z taką mocą, aby wykazać słuchaczom oczywistość faktu, że zaniedbali spełnienia ich. Słowa Chrystusa były tak dobitne i rzeczowe, że słuchacze nie mieli żadnego powodu do jakichkolwiek zarzutów. — The Review and Herald, 13 wrzesień 1906.Ew 156.2

Paweł przyjął metody Chrystusa — Paweł głosił poganom wiarę w Chrystusa jako jedyną nadzieję zbawienia. Na początku o zakonie nic konkretnego nie wspomniał. Z chwilą jednak, gdy serca słuchaczy rozgrzały kazania o Chrystusie, darze udzielonym przez Boga naszemu światu, gdy pojęły one sens dziela zbawienia w kosztownej ofierze, którą Bóg złożył z miłości do człowieka, okazując zarazem Swoją miłość całej ludzkości, Żydom i poganom, aby przez oddanie Bogu swoich serc mogli być zbawieni, gdy słuchacze Pawła skruszeni i upokorzeni oddali serce Bogu, wtedy Paweł głosił im, że zachowanie przykazań jest dowodem posłuszeństwa Bogu. Taki był sposób jego pracy i te jego metody powinniśmy przyjąć w pracy zdobywania dusz dla Boga. — Special Testimonies, seria A 55 nr 6 (1895).Ew 156.3

Najpierw zasady fundamentalne — Nie podkreślajcie na początku tych prawd poselstwa, które potępiają zwyczaje i praktyki ludzi, dopóki się ludzie nie dowiedzą, że wierzycie w Chrystusa, w Jego boskość i fakt Jego praistnienia. Głoście o Chrystusie jako o Zbawicielu świata. — Testimonies for the Church VI, 58 (1900).Ew 156.4

Głosimy Ewangelię — Trzeba, aby ludzie zrozumieli, że głosimy zarówno Ewangelię, jak i zakon, wtedy będą rozkoszowali się tymi prawdami, a wielu słuchaczy stanie po stronie prawdy. — Letter 1, 1889.Ew 156.5

Przekonanie o grzechu — Ludziom mają być głoszone prawo i Ewangelia, objawienie w Słowie, prawo bowiem i Ewangelia połączone razem przekonywają o grzechu. Prawo Boże, potępiając grzech, wskazuje na Ewangelię, która objawia Jezusa Chrystusa, w którym “cała pełnia Bóstwa mieszka cieleśnie”. Chwała Ewangelii rzuca światło na erą żydowską, tłumaczy i nadaje sens całej żydowskiej strukturze symboli i figur. Taka jest łączność zakonu z Ewengelią. Nie należy ich nigdy rozdzielać, w żadnym kazaniu ani odczycie. — Manuscript 21, 1891.Ew 156.6

Religioznawcy na ogół oddzielają zakon od Ewangelii, myśmy czynili zazwyczaj to samo, tylko z innego punktu widzenia. Nie głosiliśmy ludziom sprawiedliwości Chrystusa, ani znaczenia Jego wielkiego planu odkupienia. Przestaliśmy głosić Chrystusa i Jego niezgłębioną, bezgraniczną miłość; zabawiając się teoriami i mędrkowaniem głosiliśmy niekiedy własne argumenty. — Manuscript 24, 1890.Ew 157.1

Idą ręka w rękę — Jeśli chcemy mieć ducha i moc trzeciego poselstwa anielskiego, musimy przedstawić zakon i Ewangelię jednocześnie, gdyż zakon i Ewangelia idą ręka w rękę. — Gospel Workers 161 (1915).Ew 157.2

Literatura wzmacnia głoszenie poselstwa — Dni, w których żyjemy, to czasy wymagające nieustannej czujności, czasy, w których lud Boży powinien obudzić się i przystąpić do wielkiego dzieła — głoszenia prawdy o sobocie...Ew 157.3

To ostatnie poselstwo ostrzegawcze, głoszone mieszkańcom ziemi, ma ukazać ludziom doniosłe znaczenie, jakie przywiązuje Bóg do Swego świętego zakonu. Prawda ma być przedstawiona tak jasno, aby słuchający jej przestępca zakonu nie mógł nie zrozumieć ważności posłuszeństwa należnego przykazaniu o sobocie... Wszystkim została zlecona praca do wykonania, wszyscy mają głosić proste prawdy Słowa Bożego. Słowa Pisma Świętego należy drukować i publikować tak, jak są napisane. Dobrze by było, gdyby wydrukowano w calości dziewiętnasty rozdział oraz większą część dwudziestego rozdziału Księgi Wyjścia (2 Mojżeszowa), a także wiersze od dwunastego do osiemnastego z rozdziału 31 tej Księgi. Zbierzcie te prawdy i wydajcie je w małych książeczkach i broszurach, aby Słowo Boże przemawiało do ludu. Gdy głosi się prawdy dotyczące zakonu, dobrze jest, w wypadku posiadania środków, wydać odpowiednią ulotkę. Gdy następnie ci, którzy zastawiają się o prawo niedzielne spotykają się z wami, dajcie im ulotki do ręki. Powiedzcie, że nie dyskutujecie na temat niedzieli, skoro twierdzenie “Tak mówi Pan” brzmi wyraźnie i wyraźnie odnosi się do sprawy święcenia dnia siódmego. — The Review and Herald, 26 marzec 1908.Ew 157.4

Podkreślajcie wyróżniający nas znak Boga — Mamy pokazać światu czyste, szlachetne i święte zasady, które odróżniają lud Boży od ludzi tego świata. Zamiast stawać się coraz bardziej podobnymi do tych. którzy nie przestrzegają soboty — siódmego dnia, lud Boży musi święcić sobotę tak wyraźnie i otwarcie, aby świat nie mógł pomylić się w rozpoznaniu Adwentystów Dnia Siódmego. — Manuscript 162, 1903.Ew 157.5

Wezwany do objawienia człowieka grzechu — Bóg powołał swój lud w czasie, w którym żyjemy, i obdarzył poselstwem, które lud winien jest głosić. Bóg kazał Swemu ludowi objawić złośliwość człowieka grzechu, którego prawo niedzieli napiętnuje jako tego, który zamyślił odmienić czasy i prawa i uciskać lud Boży, gdy ten zastawia się za Boga i oddaje mu chwałę przez świętowanie prawdziwego sabatu, pamiątki stworzenia świętego dnia Pańskiego. — Testimonies to Ministers and Gospel Workers 118 (1903).Ew 158.1

Wyróżniony lud poselstwem próby — Bóg z upodobaniem dał Swemu ludowi poselstwo trzeciego anioła, aby je głosił światu jako poselstwo prawdy. Jan widzi lud wyróżniony i odłączony od świata, lud, który nie czci bestii, ani jej obrazu, lud, który nosi znak Boga i świętuje sobotę, czyli dzień siódmy, ustanowiony na pamiątkę Boga żywego, Stworzyciela Nieba i Ziemi. “Tu jest cierpliwość świętych, tuć są ci, którzy chowają przykazania Boże i wiarę Jezusową”. — Letter 98, 1900.Ew 158.2

Piętno bestii — Gdy nakaz święcenia niedzieli będzie wydany i gdy świat zostanie powiadomiony o obowiązku święcenia prawdziwego sabatu, wówczas każdy, kto przestąpi przykazania Boże, aby być posłusznym przepisom, które pochodzą nie od Stwórcy, lecz od Rzymu, będzie tym samym czcił papiestwo nad Boga. Każdy człowiek, który tak postąpi, odda hołd Rzymowi oraz tej mocy, która wprowadza ustanowienia Rzymu. Człowiek taki czci bestię i jej obraz. Gdy ludzie odrzucą ustanowienie Boże, które Bóg uczynił znakiem Swojej władzy i w miejsce tego będą czcić znak zwierzchnictwa Rzymu, przyjmą tym samym znak przynależności do Rzymu. Będzie to znamię “bestii”. Sprawa ta musi być ludziom wyraźnie przedstawiona i ludzie muszą wybrać albo przykazania Boga, albo przykazania człowieka, aby ci, którzy trwać będą w tym przestępstwie otrzymali “piątno bestii”. — The Great Controversy 449 (1888).Ew 158.3

Przyjęcie znaku bestii — Zmiana święcenia soboty na święcenie niedzieli jest znakiem, czyli piątnem władzy kościoła rzymskiego. Ci, którzy rozumieją żądanie czwartego przykazania, a postanowili święcić fałszywą sobotę zamiast prawdziwej, oddają tym samym hołd tej mocy, która to postanowiła, piątnem bestii bowiem jest papieska niedziela, którą świat uznał i przyjął na miejsce dnia odpoczynku, ustanowionego przez Boga.Ew 158.4

Nikt jeszcze nie otrzymał piątna bestii. Czas próby jeszcze nie nadszedł. W każdym kościele znajdują się prawdziwi chrześcijanie, nie wyłączając Kościoła rzymskokatolickiego. Nikt nie zostanie potępiony dopóty, dopóki nie otrzyma światła i nie pozna obowiązku wobec czwartego przykazania. Jednak z chwilą, gdy dekret nakazujący świętować fałszywą sobotę zostanie wydany i gdy głośny okrzyk trzeciego anioła ostrzeże ludzi przed oddawaniem czci bestii i jej obrazowi, wówczas wyraźnie zostanie wytyczona linia podziału pomiędzy fałszem a prawdą i wtedy ci, którzy wciąż będą trwać w przestępstwie, otrzymają piątno bestii. — Manuscript 51, 1899.Ew 158.5

Gdy odrzuci się pieczęć Bożą — Jeżeli światło prawdy zostało wam przedstawione i objawiona została sobota czwartego przykazania, gdy udowodniono wam, że w Słowie Bożym nie znajdziecie żadnych podstaw do święcenia niedzieli, a wy mimo to uznajecie nadal fałszywą sobotę, odrzucając święcenie soboty, nazwanej przez Boga “Moim dniem świętym”, wówczas przyjmujecie piątno bestii. Kiedy ma to miejsce? Wtedy, kiedy okazujecie swe posłuszeństwo postanowieniom dekretu, nakazującym przerwać prace w niedzielę i czcić Boga, mimo że wiecie dobrze, iż w Biblii nie ma ani słowa, z którego by wynikało, że niedziela jest czymś więcej niż zwykłym, powszednim dniem pracy, wtedy zgadzacie się na przyjęcie piątna bestii i odrzucacie przyjęcie pieczęci Bożej. — The Review and Herald, 13 lipiec 1897.Ew 159.1

Rezultat wzgardzenia światłem — Bóg dał ludziom sobotę jako znak pomiędzy Sobą a nimi i jako próbę ludzkiego posłuszeństwa. Ci, którzy otrzymawszy światło dotyczące zakonu Bożego nadal okazują nieposłuszeństwo temu zakonowi i w czasie wielkiego kryzysu, który ma nastąpić, wywyższają prawa ludzkie ponad zakon Boży, ci ludzie otrzymają piątno bestii. — Letter 98, 1900.Ew 159.2

Roztropność w głoszeniu o świętowaniu niedzieli — Nie wolno prowokować tych, którzy przyjęli fałszywą sobotę i świętują dzień ustanowiony przez papiestwo zamiast sabatu Bożego. Ponieważ na poparcie świętowania niedzieli nie mają w ręku żadnych dowodów biblijnych, wpadają w tym większą złość i zdecydowani są zastąpić dowody, których brak w Słowie Bożym, siłą swojej potęgi. Krokom smoka towarzyszą przemoc i prześladowanie, dlatego trzeba przejawić wielką ostrożność, aby go nie prowokować. — Letter 55, 1886.Ew 159.3

Niech prawda tnie jak miecz — Wysiłki szatana, skierowane przeciwko obrońcom prawdy, będą coraz żywsze i bardziej zacięte, coraz bardziej zdecydowane, w miarę jak będziemy się zbliżali do końca czasów. Tak jak w dniach Chrystusa arcykapłani i władcy podjudzali przeciwko Niemu lud, tak i dzisiaj przywódcy religijni będą usiłowali wzniecić uprzedzenie i złość przeciwko prawdzie, przeznaczonej na czas obecny. Ludzie mogą być sprowokowani do takich aktów gwałtu i nienawiści, o których by nigdy nie pomyśleli, gdyby nic byli podburzeni przez tak zwanych chrześcijan.Ew 159.4

Jaką więc taktykę mają stosować obrońcy prawdy? W ich posiadaniu znajduje się odwieczne, niezmienne Słowo Boże, i mają udowodnić fakt, że głoszą prawdę, jaka jest w Jezusie. Słowa ich nie mogą być ostre, ani złośliwe. Przedstawiając prawdę powinni okazywać miłość, łagodność i uprzejmość Chrystusową. Niech prawda sama robi cięcia. Słowo Boże jest tak ostre jak miecz obosieczny i będzie torować sobie drogę do serca. Ci, którzy wierzą, że posiadają prawdę, nie mają posługiwać się surowymi czy brutalnymi wypowiedziami, ponieważ daje to s7atanowi sposobność do mylnej oceny ich ducha. — The Review and Herald, 14 październik 1902.Ew 160.1

Wezwanie — oświecić masy — Pokazano mi, że szatan skrada się i czyha na nas Działanie szatana znieważa zakon Boży. W Ameryce, chełpiącej się wolnością, religijna wolność będzie wkrótce odebrana. Tam się toczyć będzie spór o sobotę, który poruszy cały świat.Ew 160.2

Czas naszej pracy będzie ograniczony, dlatego Bóg wzywa wszystkich kaznodziejów i cały nasz lud do szybkiego, aktywnego działania. Musimy być ludźmi służby. Nauczyciele, posiadający mądrość wężów i łagodność gołębic, muszą przyjść na pomoc Bogu, pomagać Bogu wszechmogącemu, wielu jest bowiem takich, którzy nie pojmują proroctw odnoszących się do naszych czasów. Ludzi tych trzeba koniecznie oświecić. — Letter 1, 1875.Ew 160.3