Sura Mar 8—Misango: Nphok Mar Kristo

Satan ne osewuondo Judas kendo ne otelone mondo opar ni ne en achiel kuom Jopuonjre Yesu madieri, to kata kamano chunye kod parone ne en mana mar piny mane ok olokore. Ne oseneno tije madongo mag Yesu, ne osebedo kode e tichne, kendo ne oseyie mar bedo ebwo lochne manyiso ni en Mesia, to kata kamano, Judas ne jaguondo kendo jawuoro. Ne ohero pesa. En ema ne ong'ur kuom mo manengo ne tek mane Maria oolo kuom Yesu.SG 72.1

Maria ne ohero Ruodhe. Ne oseweyone richone, mane thoth, kendo nosechiero ne owadgi mane ohero ahinya, kendo mano ema omiyo ne oneno ni onge gima nigi nengo moromo mame onyalo timo ne Yesu. Kaka moo mane en-go ne obedo kod nengo maduong’ e kaka ne onyalo nyiso erokamano mare ne Jawarne ka ochiwe duto ne en.SG 72.2

Kaka gima ne oumogo ngimane mar guondo, Judas ne jiwo ni mondo morni ousi kendo omi joma odhier. To gima chalo kama ne ok owachi nikech ne okecho joma odhier, en mana ni ne en jaguondo kendo ne othoro kawo kendo tiyo gi mwandu mane oketi elwete mar konyo joma odhier kuom tijene owuon. Judas ne ok odewo bedo gi paro mane nyalo kelo hocho kata mana chopo dwaro mar Yesu, emomiyo kuom dwaro mondo ochop gombo chunye mar wuoro, ne owuondore kuom wach joma odhier. Tim Maria mar chiwo ne en kaka pala mabith mane okwedo matek kite mar guondo. Tim machalo kamano ne olosone Satan yoo maber mar temojudas mane koro osebedo moikore e chuny ne tem.SG 72.3

Jodolo kod jotelo mag Jo-Yahudi ne ok dwar Yesu, to kata kamanooganda mathoth ne biro mondo ochik itgi ne wechene mag rieko kendo biro neno tije madongo mane otimo. Oganda ne obedo kod miyumo matut ahinya kendo ne giikore mar luwo bang’ Yesu mar winjo weche mag Japuonj miwuoroni. Jotelo mathoth ne oyie kuome to kata kamano ne ok giyie hulo ayanga yie margi kagiluor ni dipo ka ogolgi oko mar Sunagogi. Jodolo kod jodongo ne ochano ni gimoro nyaka ne tim mondo olok pach ji kagolo kuom weyo luwo Yesu. Ne giluor ni ji duto ne nyalo biro yie kuome. Ne ok ginyal bedo ka gin thuolo kaluwore kod kaka ne gichalo. Gin duto ne giparo ni ka ok giketho thuolo margi kaka jotelo mondo kik ji owegi, to nyaka ne gineg Yesu. Kendo bende kata ka ne gisenege, to pod jomamoko ne biro dong’ kaka ranyisi mangima mar teko mare.SG 73.1

Yesu ne ochiero Lazaro oa kuom joma otho, kendo negiluor ni ka ginego Yesu, to Lazaro nedhi bedo janeno kuom tekone maduong'. Oganda mathoth ne otuk ka dhi neno jalno mana osechier kuom joma otho, kendo mano emomiyo jotelo ne oramo mondo gineg Lazaro bende mondo oduok mor mar ji mane osebedono. Eka bang'e ne gidhi duoko ji e puonj kod chike mag dhano mar golo achiel kuom apar mar ododo kod onyulo, kendo mondo gichak gibed kod loch kuomgi. Ne giwinjore mondo gitue Yesu kane en kar kende nikech kadipo ni negi temo make ekind oganda ka chuny ji nenikuome to ne gibiro chielogi gi kite.SG 73.2

Judas ne ong'eyo kaka negisebedo kod paro mar kaka ne ginyalo yudo Yesu ema omiyo ne ochiwore owuon mondo ondhoge ka ochiwe eluet jodolo madongo kod jodongo kuom pesa matin kende mag fedha. Hera mare kuom pesa emane omiyo oyie mondo odhi ondhog Ruodhe kendo okete elwet jowasike. Mano ne en tich Satan mane tiyo ratiro kod Judas, kendo e kind gik malich manetimore e thuolo mogik mar sawo mogik, jalni ne chano mondo ondhog Ruodhe. Yesu ne okuyo ahinya kane wuoyo gi Jopuojrene duto ka owachonegi ni gin duto ne gidhi chwanyore e otieno nogo nikech en. To Petro ne okwere matek katamore ni kata ji duto ne dhi chwanyore nikech Yesu, to en ne ok odhi weye. To Yesu ne owacho ne Petro ni ‘Simon,Simon,Satan nokwayo thuolo mondo opiedhi kaka ipiedho ngano; to an asesayo ni mondo yieni kik rem, kendo ni kaiselokori, to isir oweteni'(Luka 22:31-32).SG 74.1

Bedo E Puodho-Yesu ne nitiere e puodho mar Gethsemane kod Jopuojrene. Kane en kod kuyo maduong’ e chunye ne okwayogi ni mondo girit kendo gilem mondo kik gidonj e temruok. Ne ong'eyo ni yiegi ne owinjore otem mondo geno margi koro ne odhi chop kare, kuom mano ne en gima dwarore mondo giyud tek duto mane ginyalo yudo kane gichiwore chuth kane girito kendo ginano e lemo. Kane oyuak matek kendo okuyo, Yesu ne olemo kendo owacho niya ‘Wuora, kiyie, gol kikombeni oa kuoma; to ok gima adwaro, to mana gima idwaro mondo otimre’-(Luka 22:42). Wuod Nyasaye ne olemo ka engi chuny malit ahinya. Kane omedo lemo ahinya ruok to luche nodokotone madongo mag remo kawuok e lela wang'e mochuer piny. Jo-malaika ne lworore kanyo kagirango gima timore, to mana malaika achiel kende ema ne ochiki mondo odhi oteg Wuod Nyasaye e litne.SG 74.2

Bang’ kane Yesu oselemo ne oduogo kuom Jopuonjrene to ne oyudo kapod ginindo. E seche malich go ne ok oyudo kata hocho mar lemo moa kata mana kuom Jopuojrene. Petro, mane osebedo ka otegno ahinya mana kuom seche manok chien kanyo, ne nindo matek otero. Yesu ne oparone gik madongo mane osewacho kuome kendo ne owachone ni, ‘Nade kara ok unyal rito koda kata mana saa achiel?’-(Mathayo 26:40). Wuod Nyasaye ne olemo nyadi dek ka en kod kuyo.SG 74.3

Judas Ondhogo Yesu—Kendo Judas ne ochopo kama Yesu ne nitie ka en gi oganda mar jolweny. Ne ochomo Ruodhe tir mana kaka pile mondo omose. Jolweny ne olworo Yesu eka ne onyiso teko mare makende eyo maber, kane openjogi ni, “Kare en ng'a ma udwaro? ‘ An e en.’ “Gin duto ne gipodho nyaka e lowo gi yor kang'egi. Yesu ne openjogi penjono mondo kanyalore to gibed joneno kuom tekone kendo gi adiera ni onyalo resore kende owuon a elwetgi kadine odwaro timo kamano.SG 75.1

Jopuonjre ne ochako bedo gi geno ka negichako neno ka oganda maduong’ oting'o arunge kod ligangla kagidonjo mapiyopiyo. Kane gichung’ kendo gilworo, Wuod Nyasaye, to Petro nogolo liganglane oko kendo ochadho godo it jatich jadolo maduong’ mochot oko. Eka Yesu ne ochike ni mondo odwok liganglano ni e olalo kare ka owachone ni, “Koso iparo ni ok anyal kwayo Wuora, kendo kata kawuono onyalo orona ogend malaika mag lweny makwan-gi okadho apar gi ariyo”-(Mathayo 26:53). Kane osewacho wechego, to wenge mag malaika ne onenore man kod geno. Ne gidwaro ni mondo gilwor Jatendgi ka gikeyo oganda mane igi owang'. To bang’ mano gichako gibedo mokuyo kendo, ka Yesu ne omedo wacho ni, ‘To ka kamano, Ndiko mowacho ni onego obed kama dichop nade?”-(Mathayo26:54). Chuny Jopuonjre bende ne odok chien kaluwore gi gik mane otimore maok ber kod ichwang’ mane gibedogo nikech dwachgi ne ok ochopo kare e kinde ma Yesu ne oyie kende owuon mondo okawe ka ikowe gi jawasike. Jopuonjre ne oluor bende nikech ngimagi giwegi, ema omiyo giduto ne gijwang'e magiringo giweye kende. Yesu ne odong’ kende e luet oganda mag jonek. Oo! Mano doko locho mane Satan oyudo e kinde no! To mano doko lit kod kuyo mane obedo ekind Jo-malaika mag Nyasaye! Kidieny mar monj mathoth mar Malaika maler, moro kamoro ka otelnegi gi Jatelo maduong'kendo marabora, kotelone mony kamony; mane oor mondo odhi obet joneno kuom gima timore. Ne owinjore giket eyor andiko maber achaya duto kod mirima mager mane otimne Wuod Nyasaye, kendo mondo giket piny lit duto mane Yesu dhi kaloe, nikech jogo duto mane oriwore kanyakla e migawo mane lich kama, owinjore ochak onen-gi duto, kendo kaka ranyisi mineno pile ka pile engimagi duto.SG 75.2

Ng’ado Bura Mar Yesu

Satan gi jo-malaika mage ne odich ekar ng'ado bura kagiketho paro mar jogo mane nitie kod kech margi kuom gi mane timore. Alwora mar kanyo ne obedo motimo mudho mapek kendo mokethore nikech gik mane gitimo. Ne giketho chuny jodolo madongo kod jodongo mondo oyany Yesu eyoo marachie moloyo ma dhano moro amora ok nyal yie ting'o. Satan ne geno ni kaluwore kod ayany gilweny mane otemo kelo ne biro miyo Wuod Nyasaye ng'ur, kata mondo onyis tekone makende ka olokore kende owuon mar wuok e lwet oganda mana ni mondo giyorno chenro mar warruok onyal kethore e okang’ mogik.SG 76.1

Petro Okwedo YesuPetro ne oluwo bang’ Ruodhe kane osendhoge kod Judas. Ne ogombo ahinya neno gima ne nyalo dhi timore ne Yesu. To kane oyude ma openje ka donge en achiel kuom Jopuonjre Yesu, to luoro mare kuom ngimane ne omiyo awacho ni ok ong'eyo Jalno. Jopuonjre ne ong'ere kuom ler mar kaka ne giwuoyo, kendo Petro, mondo ne omi jogo mane penje oyie gima ne owacho ni ok en achiel kuom jopuonjre Kristo - negitamore yie, kendo ne omiyo okwedo wachno nyadi dek kendo koro ka oramo kendo ka okuong'ore. Yesu, mane ni mochwalore matin kod Petro, ne olokore mong'iye gi wang’ mokuyo kendo machike nyaka elokruok mar chuny. Eka bang'e japuonjreni ne oparo weche Yesu mane onyise ewi ot mamalo, to kod wachne owuon mane owacho ka oramo ni, “Kata ji duto nochwanyre kuomi, to an ok an achwanyra ngang'”-(Mathayo 26:33). Ne osekwedo Ruodhe, kendo mana ka okuong'ore kendo ka oramo, to ng'icho mar Yesu ne onyong'o chuny Petro kendo bang’ mano ne oresore. Ne oyuak malit ka ohulo richone malich, kendo ne olokore, eka bang'e ne oike mondo oteg jopuonjre wetene.SG 76.2

Yesu E OdNg'ado Bura—Oganda maduong’ ne goyo koko kadwaro remb Yesu. Jorit ne ogoye malit, kagiketo kuome law machon maralik makwar ma Ruodhi ema ne rwako, kendo e wiye ne giketoe osimbo mar kudho. Negiketo odundu e lwete kagikulore enyime kendo kagimbote emos margi ka giwachone ni, “Wamosi, Ruodh Jo-Yahudi!”-(Johana 19:3) kendo ne githalo lembe. Eka ne gikawo odundu mane nitiere elwete ma gichwado ewiye, mane omiyo kudho ochwoye mogolo remo kuome kachwer lor elela wang'e nyaka e tike.SG 77.1

Yesu ne ong'eyo ni malaika ne rango gima ne timorene ka obolore. Katamana malaika mayomyom moloyo ne nyalo reso Yesu kamiyo oganda maduong’ mane yanye gore piny ka gibedo maonge gi teko. Yesu nong'eyo ni kadine okwayo Nyasaye Wuoro, to gikanyono jo-malaika ne nyalo biro rese. To ne en gima owinjore mondo En owuon okaw ting’ mar dhano majaricho, mondo eka ne ochop chenro mar warruok.SG 77.2

Yesu ne ochung’ kod muolo gi bolruok mathoth enyim oganda mane igi owang’ ka gidonjone kod weche marichoe moloyo. Ne gi ng'ulo wang'e olaw - mana wang'eno ma chieng’ moro achiel gini dwar mondo gipondne, mana wang'e mabiro chiwo ler ne Dala Maler mar Nyasaye, kendo wang'e ma norieny maler maloyo wang’ chieng'. Kristo ne ok orango jogo mane sande giwang’ mokecho. Ne giumo wang'e gi nanga moti, ka gikete mondo obed kaka muofu kendo gigoyo wang'e kagipenje ni, “Kor wach! En ng'a mogoyi?”-(Luka 22:64).SG 77.3

Jopuonjre Yesu moko koro ne osechoko chir mar donjo kama ne ing'adoe bura ne Yesu mondo gibed joneno kuom gima timore. Ne gigeno ni Yesu biro nyiso tekone maduong’ mar polo, mondo oresre ka owuok a e lwet wasike, kendo okum-gi kuom gik maricho mane gitimone. Geno margi ne seche moko chier kendo kinde moko podho mopogore opogore kaluwore kod gik mane timore. Kinde moko negibedo gi kiawa, kagiparore kendo ka giluor ni dipo kane owuondgi. To duol mane giwinjo chieng’ mane kit Yesu olokore e wigot, kod duong’ miwuoro mane gineno kanyo, ne otego yie margi ni ne En Wuod Nyasaye. Ne giparo kendo gik mane giseneno, kaka honni mane gineno ka Yesu timo, ka ochango jomatuo, ka oyawo wenge muofni, momni itgi ne oyawore, ka okwero kendo ogolo jochiende kuomji, mochiero joma otho mabed mangima kendo, kendo okweyo koda ka yamo kod nam mapie maling’ thi.SG 78.1

Ne ok ginyal yie ni Yesu Nyalo tho. Ne gin kod geno ni pod ne obiro chung’ ka en gi teko, kendo enorogi matek gi duol maduong’ ka okeyo oganda mane ger kadwaro rembe owuon, mana kaka chieng’ mane odonjo e Hekalu ma oriembo oko jolok ohalamane oloko e od Nyasaye kar ohala, ka omiyo giringe mana kagima oganda maduong’ mar jolweny emane lawogi. Jopuonjre ne geno ni Yesu biro nyiso tekone kendo miyo oganda duto ng'eye ni en e Ruodh Israel.SG 78.2

Neno Mar Judas—Judas ne owinjo malit ahinya kendo obedo gi wichkuot kuom gima ne otimo koparo ni ne oriek mar ndhogo Yesu. Kendo kane oneno tim wichkuot mane itimo ne Jawar, to ne owuoro a hinya. Kata obedo ni ne ohero Yesu, to nohero pesa bende moloyo. Ne ok osebedo kata mana giparo ni Yesu owuon ne nyalo yie mondo otelne kod oganda ma en owuon ne en Jatendgi. Ne oparo ni Yesu biro timo hono moro mondo oresre kende owuon gi tekone kendo mondoowegi. To kane oneno oganda mane okayo lakgi eod ng'ado bura, ka gidwaro remb Yesu, to ne owinjo ka oluor ahinya. Mana e kinde mane oganda mathoth donjo ne Yesu ka oramo, Judas ne owuok oko ekind oganda ka ohulo ratiro ni osendhogo remo maonge ketho. Ne odwoko pesa mane jodolo osemiye, kendo ne okwayo ka ohombogi mondo gigony Yesu ka ohulo ratiro ni Yesu ne onge ketho chuth.SG 78.3

Kuom kinde matin, mirima kod paro machapni ne omiyo jodolo oling’ thi. Ne ok gidwar ji mondo ong'e ni ne gisekawo achiel kuom jogo maluongore ni jalup Yesu mondo ondhoge kakete elwetgi. Ne gidwaro pando adiera mar ni ne gisebedo ka gidwaro Yesu mana ka jakuo kendo ni ne gisekawe koro ling'ling'. To neno mane Judas otimo ka onenore ng'at ma ool kod luoro mare, gi chich mane en go ne oyango kaketo elela jodolo e nyim galamoro mar ji, kanyiso ayanga ni nyiego ema ne omiyo gimako Yesu kendo gitweyo. Mana ka Judas ne osewacho giduol maduong’ ni Yesu ne onge gi ketho, jodolo to ne odwoke kawacho ni, “En wachwa karang'o? Mano wachni iwuon” - (Mathayo 27:4). Ne giseyudo kendo koro giketo Yesu ebwo tekogi kendo neginano mar chopo dwarogi. To Judas kane oneno ka litne ahinya, nodhi mowito fedha ma koro ne ok berne e tiend jogo mane okete mondo ondhog Yesu, kendo noa kanyo kaen gi lit kod mirima malich, modhi modere en owuon.SG 79.1

Yesu ne nikod oganda mathoth mane winjo malit e chokruok mane olwore, kendo weyo ma ok odwok penjo mathoth mane ipenje bende ne okawo oganda giwuoro ahinya. Kata obedo ni oneno ayany kod akweda duto mag oganda, to wang’ mojuol, kata chuny maparore, ne ok onenore kuome. Ne ongirore kendo obedo jal motegno. Oganda ne oparo kido maber, mongirore kendo moluor mane en-go ka iporo kod mar jogo mane odonjone e bura, kendo ne giwacho e kindgi giwegi ni Yesu ne onyisore adimba kaka Ruoth moloyo jotelo mamokogo. Ne oonge kod ranyisi moro amora mar bedo jaketho. Wengene ne nenore mamuol, maler, kendo ma odhil kata bed ni gik moko ne ok dhi maber, ka lela wang'e oting'ore malo kendo oyaworemaler. Kido moro amora mane onyiso ne nenore mana ma opong’ gi ng'wono kod ngima mar jal mogen. Terruok mare mos kod tuonruok mar tamruok rikni ne obedo kaka gima wendo mopogore gi kaka koth dhano chalo mane omiyo ji mathoth otetni kabedo maluor. Kata mana Herode kod Pilato bende chunygi ne ochandore kuom kite maber, kendo manyisore kaka ng'at moluoro Nyasaye.SG 79.2

Yesu E Nyim Pilato - Nyaka a kar chakruok mar, wachni Pilato ne oseyie ni Yesu ok en mana dhano adhana machalre kodwa. Ne oseyie kuome kaka Jal mane kite ber kendo maonge ketho moro kaluwore kod weche mane odonjnego. Jo-malaika mane neno gik mane timore ne oyango chuny motur mar Jatend Jo-Rumi, kendo mondo ne okonyre e wach mar Kristo mondo kik odhi e msalaba, malaika moro ne oor ir chi Pilato, mane oorone ote eyor lek ni ne en mana Wuod Nyasaye Mangima ema ng'ado buche nitie e nyim Jaode, kendo ni Jalno ne en jal misando to onge gi ketho moro amora. En bende mapiyo piyo ne ooro wach ne Pilato, ka owacho ni osechandore kuom gik mathoth e lek nikech wach Yesu, ka osiememondo kik otim gimoro amora ne Jal Malerno. Jaote ne odhi mapiyo piyo ka oriyore ekind oganda, ma ochopo moketo andikono e lwet Pilato. Kane osesome, to ne obedo maluor makite olokore, eka mapiyo piyo ne ochano mondo kik otim gimoro amora mane nyalo keto Yesu Kristo mondo otho. Kane dipo ni Jo-Yahudi ne dwaro remb Yesu, to ne ok odwar mondo obed achiel kuomgi, to mana mondo en owuon otim gima onyalo mar rese.SG 80.1

Yesu Oor Ir Herode - Kane Pilato owinjo ni Herode nitie Jerusalem, ne owinjo maber ahinya, nikech ne ogeno ogonyre ka oa e tol kuom timo migawo moro amora e wach mar ng'ado bura kendo chiwo kum ne Yesu. Mapiyo piyo ne ooro Yesu kod jogo mane odonjone ir Herode. Jateloni to ne osedoko jachilo mangoga. Tho mar Johana Ja-Batiso ne oweyo e parone ngima mar chuny motimo mudho mane ok onyal bedoe thuolo kende en owuon. Kane owinjo humb Yesu kod timbe madongo miwuoro mane otimo, to ne obuok kendo obedo maluor, kane oyie ni ne onyalo bedo Johana JaBatiso mochier oa kuom joma otho. Kane Pilato ooro Yesu ire, Herode ne okawo wachno kaka yor yango teko, kata nyalo mare mar ng'ado bura monyalo timo. Gimachalo kamano ne obedo kaka yoo mar keto osiep e kind Jotelo ariyogi, mane kapod gima kama otimore, to ne obedo kaka jawasigu. Herode ne obedo mamor. Kane oneno Yesu, ka ogeno ni Yesu biro timo honni moko madongo mondo chunye obed mamor. To ne ok en tich Yesu mondo ochop mana dwaro mar chunyji kata dwaro resruok mare owuon. Ne onyalo nyiso tekone maduong’ mar polo, mar timo honni mana nikech warruok mar ji mamoko, to ok kuom dwarone owuon.SG 81.1

Yesu ne ok odwoko gimoro a mora kuom penjo mathoth mane Herode openje; to bende ne ok odwoko kata mana mago mag jowasike, mane osebedo kadonjone matek koramo. Herode ne ochwanyore nikech Yesu neok nenre kagima oluoro tekone, kuom mano en kod joge mag lweny ne ginyiso achaya, ka gijaro, kendo giyanyo Wuod Nyasaye. To kata kamano ne obwok ka noneno kaka Yesu nobedo modembore kendo ng'at moluoro Nyasaye kata ka iyanye, kendo inyise achaya kod wich kuot, kendo, kane obedo maluor mar ng'adone bura, en bende ne ochako oore mondo odog ir Pilato.SG 81.2

Satan kod jo-malaika mage ne temo Pilato katemo chike kochomo mana kar kethruok mare kende owuon. Negiwachone ni kadipo ni en bende ok okawo kinde mar ng'ado buch Yesu, to ji mamoko ne dhi timo kamano. Oganda ne dwaro ahinya remb Yesu, kendo ka Pilato ne ok ochiwe mondo ogure, to ne odhi wito tekone, kod duong'ne mar pinyni, kendo ne ibiro kwede kaka jalno ma oyie ling'ling’ to kare en andhoga. Kaluwore kod luoro mar lalo tekone kod lochne, Pilato ne oyie mondo oneg Yesu. Kendo kata obedo ni ne oketo remb Yesu ewi jogo mane odonjone, to oganda maduong’ ne orwako wachno kadwoko matek niya, “Rembe mondo obed kuomwa, kendo kuom nyithindwa”-(Mathayo 27:25), to kata kamano Pilato bende ne ok obedo maler e wachni; en bende remb Yesu ne obedo ewiye, kuom herruok mare kende, kod hera mane oherogo bedo gi huma majomadongo mag piny miyoji, ne omiyo ochiwo Jal maonge ketho mondo otho. Kadine Pilato owuon luw gima chunye owuon ne owachone to ok dine otimo gimoro mane nyalo miyo ing'ado ne Yesu bura mar tho.SG 82.1

Nenruok kod weche mane Yesu owacho chieng’ mane ing'adone bura ne obedo gi nengo maduong’ echuny jogo mathoth mane nitiere kanyo. Duoko mar gimane otimoreni ne onenore ayanga bang’ chierne. Moko kuom jogo mane omedo kwan mar Jo-kanisa, ne nitiere ji mathoth ma lokruokgi ne inyalo yangi nine otimore chieng’ mane ing'adone Yesu bura.SG 82.2

Mirimb Satan ne omedo bedo mager ahinya kane oneno ni akweda duto malit mane osemiyo Jo-Yahudi mondo otim ne Yesu ne ok omiyo Yesu timo gimoro amora kata matin mane odhi ataro kata ng'ur moro amora. Kata obedo ni ne oseketo kuome owuon kit dhano, to ne orite kod tim makare mar luoro Nyasaye kendo ne ok obaro kata matin mar weyo luwo dwaro mar Wuon-gi manie polo.SG 82.3

Chieng’ Mane Ogurie Yesu Kristo

Kristo, mane en Wuod Nyasaye makende, ne otelne ka igole oko ma ochiwe elwet oganda mondo odhi ogure. Jopuonjre kod joma oyie mane oa e aluora mar gweng'no ne oriwore gi kweth mag aganda mane oluwo Yesu nyaka ne gichopo eKalwari. Min Yesu bende ne nikanyo, ka otenore kuom Johana, mane en Japuonjre moher. Chunye ne opong’ gi lit mane ok nyal wachi, to kata kamano en kod Jopuonjre, ne ogeno ni migawo malitni ne biro lokore kendo Yesu ne dhi nyiso tekone kendo nyisore ayanga e nyim wasike kaka Wuod Nyasaye. Kendo kata mana bang’ mano, chuny min-gi ne dhi medo rumo kane oparo weche mane Yesu ohingonegi kaluwore kod gik mane dhi timorene chieng'no.SG 83.1

Yesu ne pok okalgo mabor ahinya ka oweyo dho rangach mar od Pilato; to gikanyono Musalaba mane oselosi ne Barabas ne ogol oko kendo oketi e goke mane oridhore kendo chwer remo. Musalaba mamoko bende noketi kuom osiepe Barabas mamoko, mane owinjore onegi mana machalre chieng’ achiel kod Yesu. Jawar noting'o ting'neno mana kuom ondamo moko machiek, kendo kaluwore kod dok chien mar remo kod holo mathoth gi rem, ne omiyo opodho piny e lowo nikech olo.SG 83.2

Kane tekre Yesu oduogo kendo, to musalaba ne ochak oketi e goke, kendo ne ochak ochune mondo owuothi. Ne otagore bang’ goyo okange moko manok, to nikech ne oting'o ting mapek, ne othoro gore piny mana kaka ng'ato ma tekre ne orumo chuth. Thuolo moro mokwongo ne giparo ni otho to bang'e achien tekone ne oduogo kendo. Jodolo gi jotelo madong'o ne onge kod kech ne Jalni mane sandore e luetgi, kata kamano, ne gineno kendgi giwegi ni gima ne giketo mar kume ne ok onyal ting'o. Mana e kinde mane giparoe gima ginyalo timo, Simon Ja-Kurene mane owuok e yoo machielo ma omanyore kodgi, ne oromo gi oganda maduong'. Kaluwore kod ang'enge mar jodolo, ne gimake kendo gichune mondo oting’ musalaba mar Kristo. Yawuot Simon ne gin Jopuonjre mar Yesu to en owuon ne ok obedo gi tudruok maber gi Kristo.SG 83.3

Oganda mang'ongo ne oluwo bang’ Jawar nyaka ne gichopo Kalwari. Mathoth kuom ogandano ne yanye kendo kwede, to moko kuom-gi ne yuak kaparo gik mane otimonegi. Jogo mane ochango kuom gund tuoche mopogore opogore kod jogo mane osechiero koa kuom joma otho ne lando ratiro gik madongo mane otimonegi kendo ne gidwaro mondo ging'e gima Yesu notimo mane omiyo isande mana kaka Jaketho mangoga. Mana ndalo manok chien kanyo, giduto ne giriwore kode ka gikowe gi mor mar Hosana ka giting'o kendo gifwayo bede othidhe e luetgi ka odonjo Jerusalem gi koko mar locho maduong'. To kata kamano, ji mathoth mane koro eka oa e goyo koko mar mahu ka ipako duong'ne nikech ne en kit gimane ithoro timo ndalono, koro ne olokoreka giwachoniya, “Gureuru! Gureuru!”SG 84.1

Yesu Ogur Kod Musmal E Musalaba-Kane gichopo e kar chiwo kum, joketho ne otwe e gima ne oketi mondo osandgie. E kinde ma joketho ariyo ka ne thuthni e lwet jogo mane temo rieyogi kagurogi e musalaba, Yesu to ne ok otamore timo kaka ne gidwaro. Min Yesu ne orange ka en gi bwok ahinya to nogeno ni obiro timo hono moro mondo oresrego owuon. Ne oneno ka irieyo luetene e musalaba-mana luetene mane osebedo katimo tije mabeyo, ndalo duto kachiwo gweth kendo ne ochopo ir oganda kuom kinde mathoth mar change jogo mane chandore. To koro nyundo gi musmal ne okel, kendo kane igurogi kuom ring'ruokne mayom mondo omakgi e musalaba, to Jopuonjre mane chunygi lit ahinya nikech gi manetimore, ne ok dwar neno migawomalit mar kaka min Kristo mane koro ool ne winjo e kindeno.SG 84.2

Yesu ne ok owacho gimoro amora kata matin. Lela wang'e ne ok olokore kata matinto ne osiko mamuol kendo mokuwe, to tone madongo mag kwok ema ne osiko kachotne. Ne onge lwedo moro amora mar kech mane nyalo yueyo luya mar tho kuom lela wang’ Yesu kata weche mang'won kod luor mongirore maok nyal lokore mane nyalo jiwo chunye kaka mar dhano. Ne en e kar biyo mzabibu kende owuon; kendo kuom ji duto mane nitiere kanyo, onge ng'ato mane nikode to ne en kende. Kane jolweny ma jorit ne timo tichgi mane gitimo kagiluoro ahinya, to Yesu bende ne kalo e okang’ mar kuyo malit, kendo mana e kindeno ema ne olemoe ne jowasike kowachoniya: “Wuora,wenegi; nikech gikiya gima gitimo”(Luka 23:34). Lemo mar Yesu ne jo-wasikego ne okwako piny ngima ka okawo jaricho moro amora mane nyalo bedo ni neosedak epiny, kaaxhiel kodjogo manodag e piny, nyaka e giko mar ndalo.SG 84.3

Bang’ ka Yesu ne osegur e msalaba, ne oting'e kod ji motegno mogwarore, ka giliere gi ang'enge mathoth nyaka kanyono mane oseikne, ka gimedo keto kuyo maduong’ ne Wuod Nyasaye. Kendo kaluwore gi gima kamano, gima lich ne otimore. Jodolo gijotelo kod jondiko, wigi ne owil kod duong’ mar tichgi mogen kagiriwore kod oganda mayakni mar galamoro mane mboto kendo jaro Wuod Nyasaye kawachone ni,“Kain e Wuod Nyasaye, to resri iwuon, kendo Ka in e Ruodh Jo-Yahudi to resri iwuon!” (Luke 23:37). Kendo oganda mamoko bende ne ojare kendo okwede ekindgi giwegi kagiwacho ni, “Noreso jomoko; to en owuon ok onyal resore”(Mariko 15:31). Jodongo mane ogen mag Hekalu, gi jolweny mane oketo wigi obedo matek, achiel kuom jokuo mane ogur e msalaba, kanyakla gi oganda moko ma acheje kendo majendeke mane odak ekindjijogi duto ne oriwore kaachiel mar yanyo Yesu Kristo.SG 85.1

Jomaricho mane ogur kod Yesu bende ne osandi machalre kode: to achiel kuom-gi kende emane oketo chunye obedo matek kendo ne ong'anjo kaluwore kod rem mane en go. En bende ne onwoyo ayany mane jodolo chwalo ne Yesu, kagiwachone ni “Ok in e Kristo koso? Resri, kod wan bende”-(Luka 23:39). To jal machielo to ne ok otimo kaka wadgi ne otimo. Ento kane owinjo weche mag owadgi mane ogurgigono, to ne odwoke, “Ka okwere niya, ‘Ok iluoro kata Nyasaye, kineno ka bura ma ong'adni ema ong'adne bende? Wan to buchwa ni kare, nikech wayudo gima owinjore gi timwa; to jali ok ne otimo gimoro marach “‘-(Luka 23:40,41). Kendo, mana kaka chunye ne oywaye machiegni gi Kristo, ler mar polo ne opong'o chunye. Kuom Yesu, kata obedo ni ne ochwade malit, ka iyanye, kendo ogure, ento ne oneno Jawarne, mane obedo geno mare kende, kendo gi machalo kama ne omiyo okwaye ka obolore kuom yie ka owacho ni: “Yesu, ‘para chieng’ midonjo e piny Ruodhi.’ Yesu ne owachone ni: “Adier awachoni niyatinende, inibed koda e Paradis’ (Luka 23:42,43).SG 85.2

jo-malaika ne oneno hera modhiero mar Yesu ka gimor ahinya ni kata mana ekinde mane osandore ka okalo e okang’ malit mar chuny kod ringruok, to ne pod onyalo mana paroji mamoko kendo jiwo jaricho moloyo mondo obed gi yie. Mana e kinde mane ochiwo ngimane e tho, pod ne onyiso hera matut moloyo kata tho ne dhano mane opodho. Oganda mathoth mane oneno gik mane otimore e Kalwari ne oyango bang'e ni gigo emane otego yie margi kuom Yesu Kristo.SG 86.1

Jogo mane jowasik Yesu koro ne rito wach thone ka geno margi oyukni. Negiparo ni thone ne biro tieko huma mane dhi nyime kaluwore gi teko mare maduong’ kod midhiero mag honni mage mane osetimo.Ne giwacho e chunygi giwegi ni kaluwore kuom gima osetimoreno koro ok gidhi bedo maluor kata tetni kuom miyumo mare mar ywayoji ire. Jorit mane luor mane orieyo ringre Yesu e musalaba ne opogo lepe ekindgi giwegi, ka gilarore mana kuom law achielno, mane okwo rambre ma onge pogruok. Egiko mar wachno to ne giwinjore mondo gipoge ka gigoyo ombulu. Mano ema omiyo Chuny Mar Koro Wach ne olero wachni kapok otimore higni mathoth adimba ka owachoni,“Nimar guogi oseluora; kendo jo maricho mochokore oseketa diere; ne gichwowo luetena gi tiendena...Gipogo lepa e kindgi, kendo gigo ombulu kuom arwaka mara kuom ng'ama dikaw”-(Zaburi 22:16,18).SG 86.2

Puonj Mar Hera Ne Jonywol —Wang’ Yesu ne oriwni ekind oganda maduong’ mane ochokore mondo one tho mare,kendo etiend musalaba ne oneno Johana ka oteno Mariam, mane en min Kristo. Ne oseduogo mondo one migawo malichni, mana mondo kik ne obed mabor kod wuode kendo.Puonj Yesu mogik ne en kuom hera mar ng'ato ka ng'ato ne jonywolne. Ne orango wang’ min-gi mane okuyo,kod mano mar Johana. Kane ochako ong'iyo wang’ min-gi kendo, to ne owachone ni,“Mama, Ne wuodi!” Eka nowacho ne japuonjreno ni, “Ne meru!”(Johana 19:26,27). Johana ne owinjo malong'o tiend weche mag Yesu kaluwore kod tim genruok mane Yesu otimone kendo onyise. Bang’ mano ne okawo min Kristo ka ogole a e Kalwari kanyono ma gik moko malit ne otimore. Ka ochakore kanyo ne orite kaka wuowi mogen nyalo timo ne jonywolne, kendo chakre chieng'no ne okawo min Yesu ma odhigodo e dalane owuon. Ranyisi maber mar hera Kristo modhiero osebedo karieny maonge gima dine e kit rumbi mar kit ndalo. Kata obedo ni ne okalo elit malich mar sandruokne, Kristo ne wiye ok owil gi mingi, to ne oloso chenro duto mane owinjore kuom ngimane manyime.SG 87.1

Tich mar Kristo kaluwore kod ngima mar pinyni koro ne ochiegni chopo egikone. Duonde kod lewe ne otwo, ma owacho ni, “Awinjo ka riyo oloya!” Ne gikawo awayo ma giketo e sipanj, ne gikete e odundu, ma gimiye mondo omadhi, to bang’ kane osebile ne otamore madhe. Koro Ruodh ngima kod duong’ emane tho, mondo ores gund dhano mane dhi lal mosiko. Ne en mana migap tim richo, ema ne okelo mirimb Nyasaye kuom Yesu kaka Jachung’ ma karwa, kendo en ema ne omiyo Yesu omadho kikombe ma kechni, ka richo chwoyo chuny Wuod Nyasaye.SG 87.2

Richo mar gund dhano ne oketi kuom Kristo kaka Jachung’ marwa, ne okwane kaka jaricho mondo eka onyal reso joricho ka gia e kuong’ mar ketho Chik. Luoro mar nyikwa Adam duto mowuok kuom tieng’ ka tieng’ ne opong'o chunye ahinya. Mirimb Nyasaye kanyakla kod rach mar nyisruok mar richo e okang’ marachie moloyo nikech ketho mar dhano ne okawo chuny Wuowi kod buok maduong'. Bedo ni chalo gima Wuoro ne osegolo wang'e kuom Wuowi mane Jawar ekindeno makende mar lit malich ne ochwoyo chunye kod kuyo ma dhano ne ok nyal winjo tiende chuth. Pek maduong’ mane Wuod Nyasaye oyudo e musalaba; remo mane ochwer ka wuok ewiye, luetene gi tiendene; goruok mare piny ka opodho nikech ting’ mapek mane oloyo tekone mar ringruok; kaachiel kod lit modhiero mane opong'o chunye e kindeno mane nenore ni Wuon-gi ne opandone wang'e, Wan bende magi duto wuoyonwa ka wachonwa ni,“Ne en mana hera ne an, ema ne omiyo Wuod Nyasaye oyie mondo tim richo malich machalo kamano ne oketi e wiye. Nikech an kod in, ne ochuno Yesu mondo oketh teko mar loch mar tho kendo oyawnwa dhorangach materowa e yor Paradis nyaka e ngima mosiko manyaka chieng'.” Mana en mane okweyo apaka mager mokuwe kuom Wachne mowuotho eka bang'e owuotho e wi yembe mogingore,en mane omiyo jochiende okirni ka tuoche chango kuom mul mare, en mane ochiero joma otho ma ochako obedo mangima kendo ne oyawo wenge muofni, mana en ema ne ochiwore owuon e Musalaba kaka misango mogik mar joricho. Mana en jating’ richowa, emane oyie kawo e wiye owuon bura mane ong'adi mar kum nikech kethowa mobedo richo owuon mondo okaw karwa.SG 88.1

Satan ne ochwoyo chuny Yesu kod timbene malich. Richo kaka en gima ok owinjore e nyim Yesu ne oketi e wiye nyaka ne oyuak ka ochur nikech ting’ mare mapek. Gima kamano emaomiyo e okang'no ngimane kaka dhano ne omiyo obedo maluor ekinde malichno. Jo-malaika ne oneno ka gibuok ahinya lit mane Wuod Nyasaye kaloe, lit mane obedo mapek maloyo kata mana lit mar ringruok mane ok nyal por kata pimkod lit moro amora. Jomaler mag Polo ne oumo wenge-gi mondo kik girang migawo malichno.SG 89.1

Kit chwech duto ma ok nyal wuoyo ne onyiso kuyo margi ka giriwore gi Jatendgi kuom achaya kod tho mare. Chieng’ ne otamore mondo kik orang gima lich mane timore. Ler mare, marieny kakelo lerne ne piny e odiochieng’ tir, ne apoya nono Onenore kagima ogol oko. Mudho mandiwa ne okwako Musalaba kod alwora mare duto, mana kaka tipo mar tho. Mudho makamano ne okawo kinde mar seche adek. Kendo kane ochopo saa mar ochiko to mudho ne oweyo umo oganda, to ne pod oumo Jawar kagima en mana ka taya moro matin. Mil Polo makakni ne onenore ka gima okwake kane oliero e Musalaba. Eka Yesu ne okok giduol maduong’ niya, “Eloi, Eloi Lamasabakthani?” tiende ni, ‘Nyasacha, Nyasacha, iweya nang'o?’ ”-(Mariko 15:34).SG 89.2

Orumo! - Oganda mane ochokore ekama gigi ne otimoree ne ochung’ ka dhogi omoko kagineno giko mar migawo malichni. Bang’ mano chieng’ ne ochako orieny, ka kar musalaba to ne pod mudho oimo. Kendo apoya nono e kind kuyo kod luoro malichni mane okwako kama ne ogurie Yesu, duol maler machalo mar tarumbete ne owinjore ne chwech duto, ka Yesu nokok gi duol maduong’ ka owacho ni, “Orumo! ‘Wuora, aketo chunya e lueti’ ”-(Luka 23:46). Ler ne olworo kar musalaba, kendo wang’ Jawar ne orieny kod duong’ machalo kod mar wang'chieng'. Eka bang’ ne okulo wiye piny ma oweyo chunye ochot motho.SG 89.3

E kinde ma Yesu Kristo ne othoe, ne nitie jodolo mane tiyo e Hekalu e nyim nanga mane opogo Ka Maler gi Ka Maler Moloyo. Apoya nono ne giwinjo ka piny oyiengni matek e bwo tiendgi, kendo nanga mane opogo Hekalu, mane otwang’ maber, ne obarore diriyo chakre e wiye nyaka piny kod luedo ma ok otimo remo machalo kod mano mane ondiko weche mag kum e kor ot e kar Joot mar ruoth Belshazzar.SG 90.1

Yesu ne ok oweyo chunye ochot nyaka ne oneno ka otieko tich mane obiro e piny mondo otim, eka bang'e ne owacho gi duol maduong’ ka chunye chot ni, “Orumo!” Jo-malaika ne obedo mamor kuom winjo wechego, nikech chenro maduong’ mar warruok koro ne ochopo e gikone kod locho maduong'. Mor bende ne nitie e polo nikech koro, kane okalo kuom ngima mar rito chik, koth Adam duto ne nyalo yudo duong’ ka gichopo e nyim Nyasaye. Satan ne luor ahinya nikech nong'eyo ni pinyruodhe koro ne osemaye kendo olal.SG 90.2

Iko Mar Yesu —Johana ne obuok mondo ne ong'e gima ne onyalo timo kod ringre Ruodhe mane ohero. Ne obedo gi parruok ka ohingo kaka ringruogno ne idhi mul kod luet jolweny maricho kendo maonge gi chuny maber kod kaka ne gidhi tere e kar liel e yoo maok nyis luor. Ne ong'eyo bende ni onge ng'at mane nyalo dewe kuom jotend Jo-Yahudi, kendo ne oonge gi geno moro kata matin kuom Pilato.To Josef kod Nikodemo ne obiro mana e kindeno mane dwaro nitie ahinya. Gin duto ne gin e kanyakla mar buch Jo-Sanhedrin kendo ne ging'ere gi Pilato. Giduto ne gin kod mwandu kod huma maber. Ne gin kod dwaro mondo ringre Yesu obed kod duong’ kata mana e chieng’ iko mare.SG 90.3

Josef ne odhi gi chir ir Pilato mondo okwaye ka oyie to okaw ringre Yesu mondo odhi oiki. Pilato ne ochiwo chik kod thuolo ma oyang'ore mondo Josef okaw ringre Yesu. Mana e kinde mane Johana mane Japuonjre Yesu parore ka chandore kuom kaka ringre Ruodhe mane ohero ne dhi bedo, to Josef Ja-Arimathea ne oduogo ka en gi chik mowuok kuom jatelo, kendo Nikodemo, mane obedo kane Josef wuoyo kod Pilato, bende ne oyie riwore kod Josef e wachni, ka en bende ne okelo modhi ma nengogi tek mokikore okikore. Onge jal moro amora e Jerusalem mane ji ogeno mane osenyis luor machalo kamano chieng’ thone kaka ne otim ne Yesu.SG 91.1

Kane gin gi luor mathoth ka gibolore ahinya, gi luetegi giwegi ne gigolo ringre Yesukanyono mane oketee bang’ sand, ka pii wang'gi chuer malit ka gikuyo malit nikech ringrene mane ochwadi kod dende mane oriemo, ne gilwoko maler kendo giyweyo remo mane nitie kuome maler. Josef ne nikod kar liel manyien, mane okuny raroki e kind kidi, mane oiko ne en owuon. Ne en machiegni gi Kalwari, kendo kanyono ema koro noiko mondo obed liend Yesu. Ringruok mar Yesu, kane oselose kod modhi ma nengogi tek mane Nikodemo oseng'iewo, ne oboye maber kod nanga moro maler, kendo Jopuonjre adek ne oting'o ringruok malerni nyaka e kar bur manyien, kama onge ng'ato mane oseikie. Kanyo e kama ne gi pieloe Yesu, ka girieyo luetene kod bedene mane osechwadi malit ka giketo e kore ka okuwe mos. Mond Jo-Galili ne obiro machiegini, mondo gine ka gik moko duto mane dwarore mondo otim ne ringre Japuonjgi mane gihero kendo gigeno otim makare. Eka bang'e ne gineno ka kidi maduong’ ong'iel mondo odin-go dho bur, kendo ringre Wuod Nyasaye ne owe mondo oyue. Minegi emane owuok mogik ka gia e tiend musalaba, to bende gin ema ne giwuok mogik ka gia e kar liend Yesu Kristo.SG 91.2

Kata obedo ni Jotend Jo-Yahudi ne otimo tich marach mar riwore e chenro mar nego Wuod Nyasaye, to parruok kod dang'ni mar chuny ne ok orumo e chunygi, kendo kata mana kuyo mar tho mar ringrene ne ok owuok kuomgi. Ka oriwore kod mor mar kuoro mane gineno ni gichulo, to e chunygi maiye ne gisiko ka giluor ni, kata mana ringrene, mane oketi e liend Josef, ne biro chako bedo mangima. Emomiyo “Jodolo madongo gi Jo-Farisai nochokore ir Pilato, ka giwachone niya, ‘Ruoth, waseparo kaka jawuondni, ka ne pod entie, nowacho ni, “Bang’ ndalo adek anachier.” E momiyo ichik mondo orit liel maber nyaka chop ndalo mar adek, dipo ka Jopuonjrene obiro, kendo okwale; mi giwachi ni ji ni, ‘Osechier oa kuom jo motho’; eka wuond machien nobed marach moloyo mokuongo’ ”-(Mathayo 27:62-64). Pilato ma bende ne chalo mana kaka Jo-Yahudi ma ne luor mar neno ka Yesu chako chier kendo gi duong’ maler mondo okum jogo duto mane onege, notimokaka ne giwacho, kendo noketo kweth mar jolweny mag Jo-rumi kaka jodolo ne dwaro.SG 91.3

Jo-Yahudi ne oneno ber mar bedo kod jorit machalo kamano mondo ne orit liend Yesu. Ne giketo ranyisi mar kido e wi kidi mane olorgo liel ni mondo ka dipo ni ochape to ne nyalo ng'ere, ka ne gikawo thuologi makende mondo gigeng’ miriambo mar Jopuonjre kuom wach mar ringre Yesu. To kata kamano, chenro maggi duto kod wechegi mag siem ne obedo mana kaka gigo masiro wach locho mar chier Yesu Kristo kendo nomiyo adierano obedo motegno kendo maler moromo.SG 92.1