Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Khen 8—Diet Khawmpi Maiah Luther

    Germany kumpi tokhom tungah Charles 5na hongkah a, Rome te palaite in pahtawina aliong puak uh hi. Tua thamlo in. kumpilianpa in puahphat nasepna langpan nadingin athuneihna azangdingin azol uh hi. Alanglam panin, Charles akah nadingin apanpih Saxony ukpa in Luther tawh thu kizakna aneih matengin amah alangpan lodingin angen hi. Tua thu hangin kumpilianpa in lungbuai in zalila mahmah hi. Papate in ahilileh kumpilianpa in Luther tungah silma dan apiak ciang bek in lungkim panding uh hi. Saxony ukpa in “kumpilianpa ahi a, midang khat peuhin Luther’ laigelhte khial hi, ci in anial omnailo ahilunanin Dr. Luther pen ngaihmuanna piakding hi. Tua hileh thu um mipilte leh adik thukhente maiah hongding theipan ding hi” ci in khauhtakin athmn hi (D’Aubigne, bu 6, khen 11).KL 109.1

    Charles kumpilian in akah kbit asawtlo in Germany State tuamtuamte kikhopna Wonns ah kibawl a, tua kikhopna ah kipawlna tuamtuamte’ lungtung khin uh hi. Gamsung vai dotnop leh Gam Council ading adeihsakna ngaihsut ding om a, Germany State tuamtuam pan a kumpi neute in khangno kumpilianpa ahong muding uh ahi hi. Gamlapi pek panin biakna leh gam uk uliante akikaituah uli hi. Ukpi lam panin tote, tualsangte, tliuneite, leh apianpih hampliatnate uh akemcing nuamte, biakna lamah akito sakte (146), akiza liatsakna leh thu kineihsaknate phawk sa-in hong kuan a, thuklien zumpi a palikte leh thautawite, gamla leh gamdang panin palaite in Worms ah hong kikhawm uh hi. Ahizongin tuabang mihon kikaihtualma ah lungsim alawngpen thu in Saxon a Puahphapa vai ahi hi.KL 109.2

    Abeisa hun in Charles in Saxon ukpa kiangah Luther Diet khawmpiah apaipih nadingin ngaihmuanna zong akamkhap ngei hi. Akilungkimloh pen dotnate suakta takin kikupna nei in, thugen dingin asiamtuak kimaimu dingin asam hi. Luther in kumpilianpa muhding ngaklah hi. Tua hun laitakin ama’ cidamna hoih hetlo a, Saxon ukpa alaikhakna ah, “Cidam in Worms kapai theih keileh ka cinat bangin keimah hong kipua ding hi. Kumpilianpa in ahongsam ahilizen leh, patauh kullo in Pasian’ hongsapna mah hi, ci in kasang hi. Kei tungah zawhtliawhthu azat sawm ulileh keimah ahong thuhilh nop manin ahongsam ahilikeilelikavaite Topa’ kliut sungah ka apding hi. Khangno thumte meikuang panin ahonkhiapa in tu ni zong nungta lai in auk lai hi. Amah in keimah ahong hut keileh kanuntakna in bangmah piangsak zotuanlo ding hi. Lungdamnathu migilote simmawhin aomloh nadingin ililiu ding hi. Tua hut nadingin ih sisan luangsak ni. Amaute agualzawh ding lauhuai hi. Mi tampite gupkhiat nadingin kanuntakna maw, kasilma in khensatlo ding a, kei kiang panin kidona leh dawlikikna lobuang na khempeuh nong lamen ding hi. Ka leng thei kei hi. Ka dawkkik theikei hi” (Ibid., bu 7, klien 1).KL 109.3

    Luther in Wonns kliua a Diet Khawmpi ah hong pai theiding, cih thu akizak ciangin mihonpite alunglawp uh hi. Pope palai Aleander khut sungah avai aki apphot hi a, khuadak in ahelunalnnah hi. Papa vaihawmna sia khading hi, ci in angaihsun hi. Pope in amawhsaksa hih thu ah thu sittelna neih laiding pen papa ukpipa’ thuneilma simmawlma asuak hi. Tuabek thamlo in. hill mipa ie thugensiamna leh kinialna ah avangliatna in kumpi neute’ lungsimte pope kiang panin akaikhia khading hi, cih akhalau hi. Tua ahihmanin. amah in amanlang theithei in (147) Luther Wonns ah ahong paiding vai langpan dingin Charles kiangah avagen hi. Hihbang hun mahin pawlpi panin Luther akihawlkhiatna akitangko hi. Tua tawh akiton in, papa sawltakte in kumpilianpa in aphal nadingin azol uh hi. Saxon ukpa kiangah alaikhakna all, Luther in adimnun adawlikik keileh amahin Wittenberg ah aomsuak kul ding hi, aci hi.KL 110.1

    Agualzawlma tawh lungkim zolo a, Luther akimawhsak nadingin Aleander in athuneih zah leh akawlngian sitlo in na asem hi. Ahoilizaw nasep nading tawh akituak hanciamna zangin, avai pen kumpi neute, ukpite, leh assembly upate atheisak hi. Tuate maiah Luther in “kikhenkhapna piangsak a, pawlpi langpanin, Pasian zahtakna neilo, leh Pasian gensia hi,” ci in amawhsak hi. Papa palaipa’ lungsim leh asiphut in tuabangin agamtat nadingin atawsawn thusimte apulaak hi. “Amahin muhdalma leh phulakna” nei hi, kici tek a, “upna leh lawpna bek hilo hi” aci uh hi (Ibid., bu 7, khen 1). Diet khawmpi akahte lakah atamzawte in Luther’ nasepna maiplia apia zaw uh hi.KL 110.2

    Aleander in alawpna khanin pope ie thupiakna paukhiat ding tavuan nei hi, ci in kumpilianpa akun hi. Ahizongin Gennany’ thukham ah, kumpi neute tawh kikumphot lo-in, bangmali kikhensat theilo hi. Ahizongin papa palaite hanciamna tawh Charles in tua vai pen Diet khawmpi ah agendingin asam hi. “Palaipa adingin kisialhhuai ni asuak hi. Assembly pen agol mahmah khat hi a, avai zong lian zaw lai hi. Aleander in Rome, pawlpi khempeuhte nu leh nasem, adingin athmnsak hi.” Christian gam panin ahong kikhawm makaite maiah Peter ie kumpi gam adingin agending ahi hi. “Amah inthugen siam a, hunthupi adingin adingkhia hi. Rome in amah akimawhsakma-in aneih thugensiampen zangin ukpite maiah athum ngeungeu dingin Pasianin avaihawm ahi hi.” (Wylie, bu 6, khen 4). Luther apaktate in Aleander ie thugen bang lawk zoding hiam, ci in angak uh hi. Saxony ukpa ornlo a, anuai a upa pawlkhatte in athupiakna bangin papa’ palaipa thugente aciamteh uh hi. (148)KL 110.3

    Pilna’ thuneilina leh thugensiamna tawh Aleander in thumaan asawnthal dingin akalsuanta hi. Luther in pawlpi leh kumpi, asi leh ailing, siate leh pawlpi mi, biakna maikaite leh mimalte’ galpa hi, ci in mawhsakna khat panin mawhsakna khatah agen hi. Luther’ khiallma hangin “tul zalom lampialte hallupna in kicingzolo hi” acilai hi.KL 111.1

    Athukhup nadingin, puahphat upna azuite tung nangawnah helma apulaak hi: “Lutheran ihcihte kuamte hiam? Tuate in zahtak aneilo thuhilhte, akisia siampite, athutanglo phungzite, aliai sitnite, leh dimnun angiam minuamsate leh khemna thuakin, kisia in, lam akipialpih mite ahi hi. Amaute sangin apicing zawte in Catholic te hi a, ami in tamzaw in, siamna nei zaw uh a, thuneihna zong neizaw uh hi. Hanciamna tawh akibawl hili kliawmpi in thupiakna hong neiding a, mimawlte khuavak tanin, ateitanglote thihillma pia in, athanemte athakhauhsak ding hi” (D’Subigne, bu 7, khen 3).KL 111.2

    Hihbang hiam zangin thumaan adinga tetci apangte ahangkhangin akisim hi. Akip khiallmate apulaak leh alangpan ngamte hihbangin siangtak leh thutang takin Pasian’ thu hillmate nakinial sukzel hi. “Doctrine thak agente kuate hiam?” ci in popular biakna adeih zawte in a gen uh hi. “Amaute in sinna neilo, ami in tawm, leh mi tualngiamte ahi hi. Ahililiangin amaute in thumaan aneih uh pulaak uh a, Pasian’ teltuamte ahilma gen uh hi. Tuabang mite pen aliai leh khem athuakte ahi hi. Ami in tam zaw in, ahuzaapna uh zong eite pawlpi sangin lian zaw hi. Eite lakah pilna sang nei leh mi lian bangzah om hiam! Bangzah vangliatna in eite lamah pang hiam!” Genzawh thu tawh leitung ahuzaap mite tliunialna hibang ahi hi. Ahizongin Pualiphapa hun laizahin amaute in tawntun zolo uh hi.KL 111.3

    Mi tampite in angaihsut bangin, Puahphatna in Luther tawh khawllo hi. Luther in midangte tungah khuavak atansak ding nasep nei a, Pasianin ama’ tungali khuavak atangdingin aphal hi. Ahizongin leitung akipiading khuavak khempeuh amahin nangalilo hi. Ama’ hun panin tuni dong, khuavak atliaktliak (149) tatsatlo in hongtang a, tatsatlo in hong kipulaak hi.KL 111.4

    Papa’ palaipa thugenin Diet Khawmpi asimte lungsim thuklawn khak malunali hi. Luther aomloh hangin, Pasian’ thu ie bilvulma tawh papa makailma abeiding ahi hi. Puahphapa ahudingin bangmah hanciamna zong kineilo hi. Tangpi lungsim sungah amah leh ahilh doctrinete mawhsakna bek akinei hilo a, lampialna bullot ding zong veina kinei hi. Rome in ama’ dimnunte ahudingin hun manpha angah hi. Amah leh amah akibilvuh nadingin ahoihpen genkhiatna zong kigenkhin hi. Ahizongin ama’ gualzawlma lim in guallellma lim asuak hi. Tua hun panin thmnaan leh thukhial akilamdanna siangtakin akimu ahita hi. Zangtam a galsimna bangin akilangtang hi. Tua hun pan kipanin Rome in ngailunuang takin adin ngei bangin ding nawnlo hi.KL 111.5

    Rome ie helmgak nadingin Diet Kliawmpi sunga mimalte in zekai lo-in Luther apiakkhiat loh uh hangin mi tampite in pawl sung guaksuakna pammaih asa uh hi. Papa zaneihna hang leh asiatna leh aduliliawpna hangin Gennany minamte in angah uh thuaksiatna leh netcipna kliakcip ding alunggulh uh hi. Papa’ palaite in papa ie ukna ahoihpen lam panin agenkhin uh hi. Topa in Diet Khawmpi ah akihel mi khat tawsawn a, papa ie ngoltolna agenkhiasak hi. Lungsim picing takin Saxony ukpa Duke George in hong dingto a, papa ie khemna, duhhawpna ah angentelna, athaanghuainate leh amaute’ deilma panin apiangkhia thamante siangtakin agenkhia hi. Atawp nadingin agenna ah:KL 112.1

    “Hihte in Rome ie tatsiatna langpangin genkhiatna ahi hi. Azumhuaina khempeuh kihemkhia in, amaute ‘ lunggullina abulpi in, . . sum, smn, sum, . . .Ilia, thmnaan ahilhding thuhilhpa in thukhiallo siah bangmah genlo hi. Tuabangte kithuakzo gengenlohin, thaman kipia zaw lai hi. Banghang hiam, cilileh khemna lian semsem, ngalma tam semsem ahi hi. Hih tuinak hoililo panin tuinin aluangkhia ahi hi. Hih siatna in huaihamna khutzam a, papa makaite zmnmawlma in kha tampite tawntung mawhsakna sungah abua hi. Tangpi puahphatna aom kul hi” (Ibid., bu 7, khen 4, laimai 150).KL 112.2

    Luther aom himah leh zong, hihsangin akhaulizaw in papate’ siatna asiangzaw in nial theilo khading hi. Ahangin, papa’ palaipa in puahphapa anawmvalh sawm galpa ahihmanin ama’ kammal tungtawnin huzaapna alianzaw apiangkhia ahi hi.KL 112.3

    Diet Khawmpi a akahte in amit uli kihong hileh, amaute lakah Pasian’ vantungmite aom lamtak muding uh hi. Mialpi khiallina azekaisak nadingin khuavakte tangsakin, mite lungsim ahongding leh lungtangte in thmnaan asang theidingin amau zong akikhawm uh ahi hi. Pasian’ thmnaan ie vangliatna leh pilna hangin puahphatna alangdote kilencip a, alianzaw nasep azawlikhiat zawh nadingin na asem uh ahi hi. Martin Luther tua Khawmpi ah kihello hi. Ahizongin Luther’ aw sangin alianzaw aw kizakhia hi.KL 112.4

    Diet Khawmpi in Coimnittee khat hongbawl pah uh a, Gennan minamte tunga papa ie netcipna akaikhawmding uh ahi hi. Thu kailikhopna sazian sungali, nam 101 mukhia uha. kumpilianpa kiangali a ap uh hi. Papa tatsiatnate akipualikik nadingin avaihawm pah nadingin angen uh hi. Tuabangin avathumte in “Christian kha bangzah kisum zen Main! Bangzah bullulina kithuak hiam! Bangzahin hong kitepkang hiam! Cliristian gam khalam makaipa in bangzah a zumliuai siatna tawh kiumcih hiam! Ilunite siatna leh amaute tunga mite thukhuallolma daldingin eite tavuan ahi hi. Hihthu hangin koteintangpi puahphatna aom pah nadingin kong thum uh hi. Tua nasepna agualzawh nadingin thupia khia in” aci uh hi (Ibid., bu 7, klien 4).KL 112.5

    Tu in Council in Puahphapa ahong kilangdingin thu apia uh M. Aleander ie ngetna, langpanna, leh linphawnnate awlmawlilo in, Kumpilianpa’ lungkimna tawh. Diet Khawmpi ah Luther akisam ta hi. Tua sapna tawh kituakin ngailunuanna zong kipia a, amuanliuai zaw munah akiciahpih kik nadingin zong kamciam kipia hi. Hihte pen Wittenberg ah kamtai kliatin hongpuak a, tuapa in Luther pen Wonns all ahong paipih ngiatding ahi hi.KL 113.1

    Luther’ lawmte patau in lungkia uh M. Mite’ telkhiallma leh galbawlnate thei uh a, tua ngailunuanna lai nangawn akizahtaksak ding hiam, ci in anuntakna abei loh nadingin athmn uh M. Luther in, “Papate in (151) kasih nading leh mawhsakna hongpia uh M. Tua thu pliamawlilo hi. Kei adingin thu hongngetsak kei unla, Pasian’ thu adingin ngen zaw un.... Hill thukMal siate azo dingin Clirist in Kliasiangtho ahong piading M. Ka hin sungin amaute kasiimnawh M. Ka silina tawh amaute tungah kagualzo ding hi. Wonns ah ka tliu adokkik dingin hongzol in, manlah malunah uh M. Hih in keima nialna hiding M. Tu ma in Pope in Cluist ie tangdingpa hi, kaci hi. AMMiangin tu in amahin Topa’ langpangpa ahi hi, kaci hi. Amahin dawi’ sawltakpa ahi hi” (Ibid., bu 7, klien 6).KL 113.2

    Alauhuai khualzinna ah Luther kia lam kitonsaklo ding hi. Kumpilianpa’ laitaipa banalr alawmkip thmnte in zong amah azuidingin akhensat uh hi. Melancthon in zui pelmawh nuam hi. Ama’ lungsiiMn Luther’ lungshn tawh kihual khawm a, azuih hamtangding alunggulh hi. Akisap leh zong amah tawh thongkiat kliawm ding ngaihsun hi. Ahizongin ama’ thumnate kisanglo hi. Luther in sihding akisap leh zong anasep pihpa tungah puahphatna nasep koih nuam hi. Melancthon kiangpanin apaikhiat ciangin Luther in, “kong cialikik keilelr kagalte in ahong tliah leh. thmnaan hilhin la kiptakin len in . . . Nasuahtak leh kasihna in bangmah susia lo ding hi” (Ibid., bu 7, khen 7) . Luther azinkhiat ding a en sangnaupangte leh gammite’ lungsim sukha malunah hi. Lungdamnathu in alawnkliak mihon tampite in khitui luangin mangpha akhak uh hi. Tuabangin puahphapa leh akhualzinpihte in Wittenberg parnn akuankhia uh hi.KL 113.3

    Lampi tawntungah amaute in dalma tawh gimna angah mai apua mite ainu uli hi. Khua pawlkhatte ah amaute kuamahin zahtakna apia kei uh hi. Zan ilunu dingin akhawl uhciangin. apawlhuai malunah phungzi khat in upna hangin sihna athuak Italy ininam puahphapa kliat ie lim Luther’ maiah lainto in, aklialauna apulaak hi. Azingciangin Luther’ laigelhte Wonns ah kimawhsak hi, cih thu aza uh hi. Kuinpi kamtaite in kumpilianpa thupiakna tangko uh a, tua akikham laibute kuinpi uliante tungah ahong puak nadingin azasak uh hi. Council ah Luther’ ngailunuan nading alung himawh kamtaipa in, Luther’ ngaihsutna kicimta leh kilawm ahilunanin paisuak lai mah ding hiam, ci in adong hi. “Khuapi sialah tuabangin kikhaktan ahihhangin, kapai suakding hi” ci in Luther in adawngkik hi (Ibid., bu 7, khen 7). (152)KL 113.4

    Erfurt atun ciangin Luther pen pahtawina tawh nakidawn hi. Apakta mihonpite in amah kim mu uh a, kongzing zui in apaisuak hi. Tua kongzingte pen khutdawhngen ip pua in azin suk azihtolma mun ahi hi. Phungzi sang vahawh a tulaitakin Gennany gambup atuam khuavak ama’ sungah atunlai angahsun hi. Thugen lodingin akikham kimlai thu gendingin amah akisawl hi. Ahizongin kumpi kamtaipa in hun pia a, hunkhat lai a phungzi sang akahpa khat pulpit tung akah hi.KL 114.1

    Mihon kikaikhawmte maiah Christ ie kampaute agenpih hi. “Note tungah kilemna tungta hen. Thuguisutte, Laisiam doctorte, leh laigelhsiate in nuntak tawntungna ngah nadingin hilhding hanciam uh a, masotlo uh hi. Tu in note konggen ding hi: Pasianin silma panin MI khat thokiksak a, tua Jesu in, silma susia in, mawhna bullot in, hell kongpi akhakcip hi. Hih in gupna nasepna ahi hi . . . Clirist in azozo hi! Hih in lungdamnathu ahi hi. Eite in Ama’ sepna tungtawnin hotkhiat ih hizo hi. Eite’ sepna tawh hilo hi. . . . Topa Jesu Clirist in. Note tungah kilemna omta hen; en un Ka khutte; tua acih ciangin, en un, mihingte aw, Kei bekin namawlma uh lakhia in, kongtankhia zo hi; tu in tawldamna neita un, Topa in ci hi.”KL 114.2

    Athugen zom a, upna maan in asiangtho nuntakna ah akilang hi. “Pasianin eite hong honkhin ahihmanin, Amahin asantham dingin ihsepnate kizekkhia ni. Na liau hiam? Naneihsa in mizawngte kitangsapna huhta hen. Na zawng hiam? Mihaute adingin na nasepte santhamta hen. Nangma’ nasepna in nang adingbekin akimanna aneilileh Pasian’ tungah pia nakisak nasepna in zuau ahi hi” (Ibid., bu 7, khen 7).KL 114.3

    Mihonte in kamka hangin angai uh hi. Agilkial adangtak khate adingin anlmn akibanensak hi. Popete, biakna makaite, kumpihante, leh kumpite sangin asangzaw in Clirist akisanglap hi. Luther in ama’ aituam alauhuai anuntakna genklialo hi. Mite hehpihding leh ngailisut dingin amah leh amah kikoihlo hi. Christ’ thu angaihsutna tawh amah leh amah akimangngilh hi. Calvary tunga asi Mipa nungah amah kisel in, mawlmeite Honpa dingin Jesu bek apulaak hi. (153)KL 114.4

    Puahphapa in akhualzinna zom lai-a. mun citengah na kikinbawl hi. Alunglawp inihonte in na uincih uh a, lawm leh gualte in Rome makaite ngimna nahillikliol uh hi. “Amaute in nangmah mei tawh honghal ding uh hi, John Huss bangin na pumpi vut suaksak ding uh hi” ci uh hi. Tuaciangin Luther in. “Amaute in Wonns kliuapi panin Wittenberg dong meisel ahal uliliangin tua meikuangin vantung dong atunhangin. Topa’ min tawh kapalsuak ding hi. Amaute maiah kakilaak ding a, amaute khaguh golpite balzan in, Topa Jesus Christ kapulaak ding hi” aci hi (Ibid., bu 7, khen 7).KL 115.1

    Wonns khuapi tungkuanta ahilma thu akizak ciangin gamlmnna lianpi apiangsak hi. Ngaihmuanna lunggulhin alawmte alinglawng uh hi. Agalte in ama’ gualzawh ding aklialau uh hi. Khuapi sung alutloh nadingin nakpi takin ahanciam uh hi. Papate mapatna tawh alawmte ulian khat ie kulhinn ah agiak dingin akun uh hi. Tua munah ahaksatna khempeuh abeidingin agen uh hi. Amah alinpliawn lauhuaina atuamtuamte agenna uh tawh alawmte in apatauli theihding adeihsak uh hi. Ahanciamnate uh amawkna asuak hi. Ling zong killing lo-in Luther in, “Innkhuam tunga innsuang zah dawite aom ahiphial zongin khuapi sung kalut veve ding hi,” aci hi (Ibid., bu 7, khen 7).KL 115.2

    Wonns khuapi atunciangin, kongpi ah amah adawndingin mihon tampite akikaikhawm uh hi. Kmnpilianpa adawndingin zong hilizah kikhawm ngeilo hi. Mite lunglawpna nasia lua a, tua lak pan maliah sihvui tamlawlila aw siangtakin akisakna in Luther’ tuahding pianzia ahillikliol hi. Luther in ahilileh “Pasianin keimah ahong hupa ahidng hi” ci in sakol leeng tung panin atuakkhia hi.KL 115.3

    Papate in, Luther in Wonns khuapi hongsik ngamlo ding hi, ci in ngaihsun uh hi. Ahongtunna in mi tampi adingin lamdangsakna ahi hi. Kumpilianpa in thakhatthu in a council mimalte sam pah a, bangci vaihawmding, cih akikuppih hi. Tuate lakah papa’ khutzah angentel bishop khat in “Hih vai sawtveipi ilikikmn khin zo hi. Kumpilianpa in thakhatthu in hih mipa that in, aci hi. Sigismund in Jolm Huss akihaltum nading vaihawm hilo ahi hiam? Kote in hih lampialpa’ ngaihmuan nading (154) kavaihawm ding uh kisamlo hi” acih ciangin kumpilianpa in “Hilo hi, ih kamciam ih palsat keiding hi” aci hi (Ibid., bu 7, khen 8). Tua ahihmanin Puahphapa thugenna angaidingin thu akhensat uh hi.KL 115.4

    Khuapi mi bup in hih mi minthangpa mukim nuam uh hi. Leengla honpite in ama’ gialma inn ah ahong kisituali uh hi. Luther in abeisa anatna panin damsiang nai taklo a, nipi nih sitset akhualzinna panin agimna panin tawldam nailo ahililiangin azingciangin hun thupi adingin akigin akul hi. Gamdai takin lungngailma akisam hi. Mihonpi tawh kimuhna nuamsa ahihmanin tawMiat sung bekinah ailunu man hi. Minuamsa uliante, uliante, siampite leh khuapi mite in hong kikaikhawmta uh ahihmanin athawhbaih akulta hi. Tua mite lakah. kumpilianpa kiang panin kipuahphatna kisam a, biakna tatsiatnate puahphatding angen minuamsa Ulian tampi zong akihel uh hi. Luther in, “Amaute lungdamnathu in suaktasak khin hilo hiam?” aci hi. (Martyn, laimai 393). Lawmte leh galte akibangin alau theilo phungzipa amu dingin ahong pai uh hi. Linna launa omlo in, amaute dawntuahin lungsim khing tak, vangnei tak, leh pil takin adawn hi. Ama’ maitang puakin kip in hansan meel apua hi. Adaang agawng amaitang in natna leh nasepna meel alak hi. Ahizongin migitna leh kipakna maipuak akilangsak hi. Agalte nangawnin athuakzawhloh ding uh vangliatna apia akampau leh lunggullma leh thupi meelpuak avom hi. Lawmte leh galte anih un lamdang asa uh hi. Pawl kliatte in Pasianin amah ahuzo hi, aci uh hi. Pawlkhatte in Pharisee te in Christ acih mahbang un, “amahin dawi anei hi” aci uh hi.KL 115.5

    Azingciangin Diet Khawmpi akah dingin Luther akisam hi. Mihon kikhopna ah Luther apaipih dingin kumpi inn ukpa tavuan akipia hi. Haksa takpi in atut nading mun atung hi. Mun khempeuh pope’ thuneilma anial ngam phungzipa aen dingin mihonte tawh akidim hi.KL 116.1

    Thukliemnangte maiah alut ciangin, gal kisimna khempeuh ah galhang ahi uham galkapmangin awnem takin “hehpililiuai phungzipa! Si leh nai aluanna galphual ah ko galkapmangte kadin uh sangin ulian picing takin adingding nahita hi. Na nasepna in thumaan ahilileh, nang leh nang nakitheihtel leh. Pasian’ min tawh hangtakin namasot in, bangmah lau kei in (155). Pasian in hong nusialo ding hi” aci hi (D’Aubigne, bu 7, khen 8).KL 116.2

    Council maiah Luther ading petmah hi. Kumpilianpa in atokhom tungah atu hi. A kumpigam a mi minthangtengin amah aumcih uh hi. Martin Luther in ama’ upna adawngkik dingin hih mihon maiah adinbangin kuamah dingkhalo hi. “Hih kidawkna in papa tungah agualzawlma limkhat ahi hi. Pope in amah mawhsak khin zo a. Council thukhente maiah adinna in papa sangin asangzaw zmnah akidawkna honglak hi. Pope in amah pen etcik in koihta a, kuamah tawh kiho kizom thei nawnlo hi. Ahizongin kamlioih tawh amah kisamin, leitung bup kumpi maiah zahtakna lianpi kipia in akisang ahi hi. Pope in atawntungin agamdai dingin mawhsak khin zo a, ahizongin tu-in ama’ thugen azading Cliristiangam tuamtuamte panin mi tul tampi maiah thu agending ahita hi. Luther khutzat in akineilma hangin alian malunah kilamdanna atungding ahita hi. Rome in ama’ tokhom panin tuakkhia in, phungzi kliat ie awging hangin akiniamkhiatding ahi hi” (Ibid., bu 7, klien 8).KL 116.3

    Thunei, minnei mihonte kikhopna ah atualngiam Puahpliapa in lamdangsa in azahkaigawp ding abang hi. Kumpi neu tampite in ama’ omdan maipuak en uh a, akiang vanek in. ahuau uh hi, “Amaute lau kei in. amaute in pumpi bek that thei uh a, kha that zolo uh hi” aci hi. Khatpa in “Kef min liangin kumpite leh ukpite maiah ahong kipaipih ciangin nagending uh vangtung Pa’ Khasiangtho in hong gending hi” aci hi. Tuabangin Clirist ie kampaute leitung’ milianpa in thusitna athuak laitakin tha angah nadingin anasempa tungah akipia hi.KL 117.1

    Kumpilianpa tawh mai kisituah dingin Luther akipaipih hi. Mihon kikaikliawmte lakah plum kia akizading zahin gamdailina aom hi. Kumpi ulian khat hongdingin. Luther’ laigelli akikaituahte akhut tawh kawk a, thu nih adawng dingin thu apia hi. Hih laite in nangma’ gelh mah ahi hiam? Ahilikeileh hih laite nadokkik ding hiam? aci hi. A laigelh bu minte kisim khia a, (156) Lutlier in dotna masa adingin ama’ laigelh ahilma agen hi. Thu dotna nilina tawh kisai in amah in “hih dotna in upna tawh akisai thudotna ahih tawh kituakin leh kha gupna tawh kisai ahihmanin. leh hih laite sungah vantung leh leitungah alianpen leh amanphapen haulma ahi Pasian kammal kihel ahihmaiiiii. bangmah genlo in kadawng kik ding hi. Khuahun ngetna sangin atawmzaw in kadawng ding hi, ahihkeileh, thumaan in angetna sangin atamzaw in kadawng ding hi. Tua hi a, Christ mahmah in agen: Tnihingte maiah Keimah ahong nialte, Keimahin vantung Ka Pa maiah kanial ding hi’ (Matte 10:33) hili mawhna kapalsat keiding hi. Hih thu liangin. kumpilianpa maiah kiniamkhiatna lianpi tawh kathum nopna thu in. Pasian’ thu langpang klialo in hih dotna kadawn theih nadingin hun hongpia in” aci hi (D’Aubigne, bu 7, klien 8).KL 117.2

    Hih angetna tawh Luther in pilvang takin thugen akipan hi. Athugenna ah lungsim siphut tungtawnin genlo ahilma akikhawm mipite in amuhsak uh hi. Hangtak, kop leh kai thualilo in agen hinapi ngailunuang tak leh lungsim khingtakin. ama’ neih vangliatna tungah kibelilap in. akidong thute pilna. klicnsatna. ciimna. vangneilma tawh adawnkiknate in agalte lamdang sasakin. zalila sak a, akiphatsakna leh mi azahtaklolma uh atliuhilh hi.KL 117.3

    Azingciangin akliakna dawnna apiading ahi hi. Thumaan alangpan ding kipawlna angaihsut khak ciangin nakpi in alung akia hi. A upna thanem a, ama’ tungah launa leh linna aliong tung hi. Laubuainate kibehlap in. agalte leh kliuamial’ vangliatna in agualzo ding abang hi. Meeilomte kikai k haw min. Pasian’ kiang panin amah akaikhia ding abang hi. Mihonpite’ Pasian in amah tawh omkhawm takpi ding, cih mu nuam hi. Lunggim-in leiah amaipluimin. akisial hi. Pasian bekin atheihtheih lungkia a kahna tawh a awng hi.KL 117.4

    “Vanglian tawntung Pasian aw, hih leitungin bangzahta in haksa hiam! En in, akam ka in hong valhtum sawm hi. Nangmah kong muanna neu malunah lai hi . . .Leitung (157) thahatna bek amuang hileng, na khempeuh abeizo hi . . Ka hun abeiding hita a, keimali hong kimawhsakna kigenkhia khin ta hi. . . . Pasian aw, leitung’ gilna panin keimah hong honkhia hi. Nangmahbekin.. nong hull thei hi. Hih nasepin kei nasep hilo hi. Nangmah nasepna ahi hi. Hih laiah kasepding bangmah oinlo hi, hih leitunga akihansakte ka dem nading bangmah kanei kei hi. . . Hih nasep in Nangma nasep hi a, dikna leh tawntung nasep ahi hi. Topa aw, honghuh in! Thumaan leh akikhel ngeilo Pasian. kuamah tungah kamuanna kakoih kei hi. Milling neih khempeulite in kiciatna neilo a, guallelhna vive hi. Hih na asemdingin keimah nongteel hi. Ka kiangah hongding in. Na it Jesu Christ, keimah ahong hupa leh kagaldal, ka tausang, nacilina tawh kehnali hong hull in” (Ibid., bu 7, khen 8), aci hi.KL 118.1

    A pilkim Huhpa in Amah aphawkdingin Luther aplial ahizaw hi. Tuabangin aina’ tha muanglo in. lauhuaina sungah apuinlut loh nadingin adeihsakna ahi hi. Ahizongin hun toinno sungin ahongtung ding mimal thuaksiatna launa leh bawlsiatna leh silina alau hilo hi. Haksat hun tungzo ta a, tua haksatna aphu dingin kicing kisa lo hi. Aina’ thaneinna tawh thumaan nasepna aguallelh ding patau hi. Aina’ suahtak nading hilo, lungdainnathu gualzawh nadingin Pasian tawh akilai ahi hi. Zankim luitui luang kiangah Israel akisialtombanginah in. alungsim buai in khuisa hi. Israel bangin Pasian tawh agualzo hi. Acihmawh luat mania ama’ upna in alian Honkhiapa, Christ aluai tentan hi. Council maiali amah kia dingkhalo ding hi, cih ngaihmuanna angah hi. A sungah tawldamna honglut a gam ukte tungah Pasian’ thu alamsang dingin phalna angah manin akipak hi.KL 118.2

    Pasian’ tungah alungsim nga in, Luther in ahongtung ding buaina adingin akiging hi. A thudawn nading gualkhol in, a laigellma sung panin sittel kik a, ama’ dimnun akipsak nadingin ahoili Laisiangtho munte asimkhol hi. Aina’ maiah kiphensa in aom Laisiangtho tungah aveilam kliut nga in, ataklam khut vantung lamah lamto a, “lungdamnathu tungah athumaan dingin, leh (158) suahta takin a upna apulaak dingin, akisap leh zong ama’ sisan tawh tetci apangdingin” akiciam hi (Ibid., bu 7, khen 8).KL 118.3

    Diet Khawmpi maiah akipaipih ciangin, amaitangah launa leh zahlatna pua hetlo hi. Ngaihmuang tak leh tawldam takin om a, hangin mipi suah hi. Leitunga miliante maiah Pasian’ tetci apangdingin atu hi. Kumpi ulianpa in a doctrinete nadokkik ding Main, aci hi. Kiniainkhiat tak leh thuinang takin Luther in dawngkik a, lungsona leh ngoltolna kiliello hi. Ama’dawnkiknate in zahtak kai a, kimuanna leh kipakna pulaak ahilnnanin akikhawmte in laindang asa hi.KL 118.4

    “A thudambel kumpilianpa, aininthang gain lutangte, athusiam tote, zan M in kangah note thupiakna tawh kituakin tu M-in note maiah kong kilak hi. Pasian’ hehpilina tawh kumpite leh uliante maiah konggen ding kihutna thu in dikin maan hi, cih katheilina thu nong ngaihsak ding uh kongthum hi. Azenzen in, theililolina tawh thukhen zuin thuluandan kapalsat kliak leh nong maisak ding uh kongthmn hi. Banghang hiam, cilileh, keimahin kumpite ‘ inn pan khangkhialo in. daipam phungzi sang parnn ka khangkhia hi,” ci in Luther in agen hi (Ibid., bu 7, khen 8).KL 119.1

    Amah akidotna lamah thukawng hei in. ama’ hawmkhiat laigelhte in anam kibanglo uh hi. Pawl khatte ah upna leh sepna kagen a, kagalte nangawnin natna pia lo, phattuamna om hi, aci uh hi. Tuabangte dokkik Mlengh hililai all akikhawm mite pulaakna tawh kituakin thumaan mawhsakna asuak ding hi. Ka laigelh anam nilinate pen papa tatsiatna leh khialhnate pulaak nadingin kagelh ahi M. Hih laite dokkik hilengh, Rome ie ngoltolna athahatsak zaw kaMding hi. Mi tampite adingin uplolma kongpi ahongkhia kasuak ding hi. Atlimnna kalaigelh namte in tu tadih in aom siatnate aliu mi pawlkhatte kado nading a kagelh aM hi. Hihte tawh kisai in. apianding sangin migilo tang zaw aMlma amaute maiah akipulaak hi. AmaMnah in khialhna kanei kei, aci Mlo M. Hih laibute kadokkik na tawh thumaan alangdote ahang zaw kanding uh hi. Hun hoih la in. Pasian’ mite tuatcil ding ahanciam zawkan ding uh hi. (159)KL 119.2

    “Ahizongin keimaMn mi maimai ka M a, Pasian ka hikei M. Tua aMlunamn Clirist in Amah adingin akihut mahbangin kei zong ka kihu ding hi. ‘Siatna kagen khaklehka siatna tetci hongpang un’ . . . Pasian’ hehpilma tawlr a thudambel kmnpilianpa, leh aminthangpen ukpite, leh dimnun tuamtuam alente aw, kamsangte’ laigelhte leh sawltakpite laigelhnate tawh ka khiallma nong kawkkhiat nadingin kahong to M. Khial kaMlilam katheihphet in, ka khialhna khempeuli kadokkik ding a, ka laibute meikuang sungah akhia dingin aman masapenpa keimah kaMding hi.KL 119.3

    “Siangtakin kagensa thu in. kei leh keimah lauhuaina ah aki kausiphum kaMlilam pliatakin kakhinkhai sa ahililam ahonglak hi. Keimah in lamdang kasa kei M, abeisa hun in lungdamnathu in buaina leh kikhenkhapna apiansak hangin. tu in, lungdamnathu in ka kipakna aM hi. Hih in Pasian’ thu ie zia leh tong, Pasian’ thu ie masuan aM hi. ‘Keimah in kilemna apiadingin ka hongpai kei M, namsau akhah dingm ka hong pai hi’ Christ in ci hi. Pasianin athuhilhnate ah lamdangin lauhuai mahmah hi. Kikhenkhapna abeisak dingin na hanciainna uh tawh Pasian’ kainmal siangtho abawlsia nahihloh nading uh. leh note tungah alauliuai siatna leh abeitheilo lauhuaina. tu laitak a kisiatna, leh tawntung maimanna atungsak nuam nahililoh nading un kidawm ta un. . . . Pasian’ kaimnal panin gentehna tampi kagen thei hi. Pharoahte, Babylon kumpite, Israel kumpite ‘ hanciainnate in mite mulma ah a ukna za uh aklian nadingin hanciainna ahililiangin ataktakin amaute kisiat nading a hanciainna asuak zaw hi. “Pasianin mualsangte hemkhia in, amaute in theilo uh hi” ci hilo hiam? (Ibid., bu 7, klien 8).KL 119.4

    Hih hun dong, Luther in Gennan pau azang ahi hi. Agensa khempeuh Latin pau in agendingin akingen kik hi. Agen masakna hangin agim hangin atha kaikhawm in. Latin pau in agen kik hi. Amasa agen bang mahin siangtak leh tha nei takin agentliei hi. Tua in Pasian’ piak ahi hi. Khiallina leh pupa thuciinte inuliantampite’ lungsim tawsak ahilunanin Luther in Gennan pau tawh agennate in amaute lawngzolo hi. Latin pau tawh agenkikna hangin Luther in agennop thu amansiam uhhi. (160)KL 120.1

    Khuavak mu nuamlo in ngawng khaulitakin amitsite in, thmnaan in amaute ‘ bil avuhsak loh nadingin akliensat uh ahi hi. Tua hangin Luther thugennain amaute ahehsak uh hi. A thugen akhawl ciangin. Diet Khawmpi hun ukpa in “Nangmah ahong kidong dotna nadawng naikei hi . . . ciantak tomcing takin agendingin hong kingen hi . . . Dokkik ding maw, dokkik lo ding?” ci in helmgawhsa in agen hi.KL 120.2

    Puahphapa in adawnkikna ah: “a thudambel kumpilianpa leh aminthang ukpite in ciantak tomcing takin agen dingin hongngen nahihmanun, konggen ding hi: keimah in ka upna pope tung ahi a, Councilte tung ahizongin kapia zokei hi, banghang hiam, cililch. sun nitang bangin amaute khial thithe uh a, kliat leh khat kikingkalh gawp uh hi. Laisiangtho in ahilikei leh ngaihsutna asiangtho pen tawh kakhialh lamtak ahongkilalikhiat kcilcli. kasimsa laigualte tungtawnin ahi a, Pasian’ thu tawh ka lungsimtawng kipaaikanlo ahilma nong lahtheih kei uhlch. ka upna kadokkik keiding a, ka dokkik theikei hi. Christian khat in ama’ lungsim tawh langpanin akampau thu ah ngaihmuanna omlo hi. Hih laiah keimah ka om hi, bangmah dang kagen theikei hi, Pasian aw, keimah hong hull in. Amen” aci hi (Ibid., bu 7, khen 8).KL 120.3

    Hih midikpa in Pasian’ kammal bulkip tungah ngailnnuang takin ading hi. Vantung’ khuavak in amai ataan hi. Ama’ liatna leh azia leh tong siangthona. ama’ tawldamna leh alungtang ie kipakna. in mi khempeuhte tungah khiallina ie thuneilmate pulaak a, ama’ upna in vanglianzaw ahihna leh tua upna in leitung zozo ahihna tetci apang hi.KL 120.4

    Akikhawm mihonpite in lamdangsakna tawh hunkliat sung gending atheikei uh hi. Adawn masak lai-iin Luther in aw nem in. zahtakna leh thumanna alak hi. Romete in ahansanna kiamta hi, ci in anangaihsun uh hi. Amaute ‘ dotna adawnpaklohna zong athu dokkik nuam hiding hi, ci in angahsutsak uh hi. Charles malimah in zong, mawhsakna phelkhat, adamlo phungzipa pumpi, mawltakin akizepnate muhsak a, “Hih phungzipa in cikmah hunin lam hong pialsak buang kei in teh” acisim hi. Tu in amahin alalikhiat kipna, hansanna, vangliatna leh siangtak-a a ngaihsutnate mi khempeuhte’n lamdang asa hi. (161)KL 121.1

    Kumpilianpa in palitakna tawh: “Hih phungzipa in galhang bang lungtang leh akilok zolo hansanna tawh thu agen hi” aci hi. Gennan ukpi tampite in kipakna leh kiphatsakna tawh amaute ‘ gam ai-awhin athugenpa uh aen uh hi.KL 121.2

    Rome lamah akopte in maisia malnnah uh hi. Amaute nasepna in adeih uh banglo hi. A thuneihna uh akliahsualiloh nadingin Laisiangtho’ hulma ngenlo-in, linphawnna leh Rome ie gensiamna amuang uh hi. Diet hun ukpa in: “Na dokkik keileh, kumpilianpa leh ukpite in angawngkhauh lampialpa bangci bawlding, cih akikum ding uh hi” aci hi.KL 121.3

    Luther ie lawmpa ahihleh kipak takin alawmpa’ kihutna nazaksak a, akampaute ah linglawng klia hi. Ahizongin doctor Martin in oltakin, “Pasian in keimah ahong huhpa hizaw hen, ka dawlikik ding bangmah kanei kei hi” aci hi. (Ibid., bu 7, khen 8).KL 121.4

    Ukpite akikup kik sungin akihemkhia dingin Diet Khawmpi panin Luther kipaipih hi. Buainapi hongtungta hi, kici hi. Luther in ngawngkhauh takin dawlikik ding anialna in khangtampi sung pawlpi ahuzaap ding ahi hi. Kikupna sungah dawlikik nading hunkhat piak laidingin akliensat uh hi. Akhak nadingin Council ah hong kilutpih kik hi. Adoctrine te adokkik ding hiam, ci in adong kik uh hi. “Bangmah dawnding kanei nawn kei hi, kadawnsa bang mah hita hen” aci hi. Kamciam ahi a, linphawnna tawh ahizongin Rome ie thupiakna azuidingin kigenpih theilo ahilma amu uh hi.KL 121.5

    Kumpite leh mangpite alauthawngsak papa makaite thuneilina in tualngiam phungzi pa’ maiah maizumna angah hi. Bawlsiatna tawh ahelma uh ama’ tungah nga in athat nuam uh hi. Luther in anuntakna lauhuai ahililam phawk a, Cliristian ukpite hopihin daitakin aom hi. Aina’ kammalte in kipliatsakna omlo, siphut omlo, genkhialh zong neilo hi. Amahmah leh akim a miliante mansuah in, pope, papa makaite, kumpite, leh kumpiliante sangin alian zaw Mongneilo Pa bek aphawk hi. Luther’ tetci panna tungtawnin Christ in kampau khinzo a, lawm leh gal akibangin (162) lamdangsakna tawh ahuzaap hi. Pasian’ Khasiangtho in tua Khawmpi ah om a, Gambup uliante’ lungsim alawnsak hi. Kuinpi ulian tampite in Luther’ nasepna maan hi, aci uh hi. Tampite in thumaan bilvuluia ngali uh a, ahizongin tuabang thutheihna atawntungin lungsim sungah kip paisuaklo hi. Hih hunin bilvulma athuakna uh apulaaklo mi honkhat zong aom hi. Ahizongin anung ciangin Laisiangtho phenin amau malnnahin thmnaan azonna uh tawh Puahphat nasepna ahong panpih uh hi.KL 121.6

    Saxony ukpa Frederick in Diet maiah Luther akilalma patau takin na ngaihsun khol hi. A thugente zong phatakin nangaihsak hi. Kipakna leh kiphatsakna tawh doctorpa hansanna, akipna, akimuanna, leh kihut nading a akhensatnate amuhsak hi. Akidem pawl nihte asaikak ciangin popete, kmnpite, biakna makaite pilnate in thumaan ie vangliatna maiah bangmah amatlolma zong amu hi. Khang tawntung leh gam khempeuh ah papa ie guallellina akimu khia ahita hi.KL 122.1

    Luther’ thugenna in bangzah huzaapna nei hiam, cih papa makaite in amuh uliciangin abeisa hun banglo in, Rome ie lungmuan nadingin, Puahphapa alumlet zawh matenguh lampi ombangbang tawh vaihawm asawm uh hi. Amaute’ siamnapen ahi kampau siamna leh holhnna zangin, akhangno kumpilianpa tungali bangmah amanlo phungzipa ngaihsutna tawh Rome tawh kipawlna leh Rome ie hulma apailikhiat ding haihuai leh lauliuai ahihna agenpih uh hi.KL 122.2

    Athugennate gu neilo in omlo hi. Luther in adawnkik khit azingciangin, Charles in Diet Khawmpi ah thuzaksakna aneisak hi. Aina’ maiah ukpite ngeina zui in Catholic biakna kepcing ding khensatna atangko hi. Luther in a upna dokkik kei ning, cikhin ahihmanin, akhauhpen lampi tawh lampialpa leh anungzuite danpiakding asuak hi. “Phungzi khatin ama’ haina hangin Cliristian gamte’ upna langpang in lam apialsak hi. Tua uplolma plialna tawh kagamte, ka haulmate (163) ka lawmte, ka pumpi, ka sisan, ka kha, leh ka nuntakna piakhia ding kahi hiam? Augustine Phungzi ahi Luther in buaina atawmpen apiak nadingin khamin, kahemkhia ding hi. Tua hi a, ngawngkhauhin alampialpa leh anungzuite langpangin kakalsuan ding a, pawlpi panin hawlkhiatna. etcikna, leh lampi tuamtuam tawh suksiat ding kazongding hi. Ka kurnpi gam sungah State tuamtuamte in athumaan Cliristiante bangin anungta dingin ka sam hi” aci hi (Ibid., bu 7, khen 9). Ahizongin Luther’ tungah akipia ngailunuanna kazahtak ding hi. Asawtlo in thukhenzum panin vaihawmna kineiding a, amali zong inn nuamtakin atun nadingin akiphalding hi, aci hi.. Diet Khawmpi akahte lakah ngaihsut kibatlolma nam nihin akiklien hi. Pope leh pope sawltakte in Puahphapa’ ngah ngailunuanna lakkhiatsak ding hi, ci uh hi. “The Rhine” aki pawlte in ama’ vuute tuma kum 100 lai in John Huss vuute Rhine gun sungah akikhiat bangin khiatding agen uh hi (Ibid., bu 7, khen 9). Gennany a kumpi neuneute in pope tawh kipawl in Luther’ galte kahi uh hi, acih uhhangin, mihonpite muanna palsat in Gennany gam ie pahtakna anitsakloh nading uh apulaak uh hi. Amaute in Jolm Huss asilina hangin athuak uh thusia lasiate lakin. tuabang tuahsiatnate Gennany gam tung leh akhangno kmnpilianpa tungah atungkik dingin kasam ngam kei uh hi, aci uh hi.KL 122.3

    Charles mahmah inzong, aliaitat mite genna adawnna ah: “Leitung maitangah pahtawina leh muanna akilakhiading ahizongin, hih kmnpi neuneute lungtang sungah mun angahding ahi hi,” aci hi (Ibid., bu 7, khen 9). Sigismund in Jolm Huss abawl bangmahin kumpilianpa in zong Luther abawl nadingin Luther ie papa galte in angen uh hi. Pawlpi’ hehpilma kliut sungah Luther a apdingin asawl uh ahi hi. Ahizongin Huss mihon lakah dingin ama’ kolte kawkin, kumpipa Sigismund ie upna atollma ngaihsun kik a, Cliarles 5na in: “Sigismund bangin kazahla nuam kei hi” acikik hi (Lenfant, vol. 1, laimai 422).KL 123.1

    Ahililiangin Charles in Luther’ thumaante anial zo hi. Kmnpilianpa in alaigelhna ah “Ka pu kapate limlahna bangin kazuiding hi” aci hi (D’Aubigne, bu 7, khen 9). Thumaan leh dikna lampi azuiding kahiphial zongin Pupa ngeina panin kapial keiding hi, (164) aci hi. A pa in papa lenkip ahihmanin amah in agitlohna leh asiatna tawh alen ahi hi. A pa ngalizah khuavak sangin atamzaw khuavak angaliloh nadingin pamnun ala hi a, a pa in asep ngeiloh tavuante zong asemlo dingin akhensat ahi hi.KL 123.2

    Tuabang mahin tu ni in zong mi tampite in ngeina leh pupa’ thuciinte luai tentanin aom uh hi. Pasian in amaute tungah khuavak apiakbeh ciangin, asang nuam kei uh hi, bangliang hiam, cilileh tua khuavakte apate tungah kipia ngeilo hi. Eite in ihpate dimnun ah aliong kikoihlo ahilunanin eite tavuante inzong amaute’ tavuan tawh kibang theilo hi. Eite’ adingin thumaan zongkhia lo-in, pu leh pate’ limlahna en in ihtavuante akhensat ding ihhihleh Pasian’ lungkimpilma ilmgali keiding hi. Ihpupate tavuan sangin eite tavuan alianzaw hi. Amaute tung panin kikhaksawnin ilmgahsuk khuavak adingin eite in tavuan ihnei hi. Amaute ngahloh Pasian’ piakbeh khuavak adingin zong eite in tavuan ilmeihbeh hi.KL 123.3

    Thu umlo Judah mite tungah Christ in: “Note kiangah hong pailo in thu ahonghilhlo hilengh, amaute in mawhna aneiding uh hiam: tu in, amaute in amawlinate uh asel nading anei nawnkei uh hi” (Jolm 15:22). Tuabang Pasian’ vangliatna mahin Luther zangin Germany kmnpilianpa leh ukpite tungah thu ahilh hi. Pasian’ thu panin khuavak atankhiat mahbangin Pasian’ Khasiangtho in Khawmpi akah mite tungah atawp nadingin athumsak hi. Tuama kum za tampi lai a Pilate mahbangin, akiphatsakna leh milak a popular nopna kiphal in, Leitung’ Honpa adingin alungtang akliakcip hi. Felix in lingliangin thumaan kamtaipa mangpha apiak mahbangin “Tu tung paisuak phot inla, hun hoih kangah kik ciangin nang kongsamkik ding hi,” acihbangin leh akisathei Agrippa in “Kei nangawn Clnistian nongsuaksak dektak hi” (Sawltak 24:25; 26:28) ci-a apulaak hangin vantungin apuak thumaan panin akihei khiat bangmahin Charles 5na in zong leitung kiphatsakna leh policy te thukongheina tawh thumaan khuavak nialdingin akhensat hi.KL 123.4

    Luther akisuam nading thu kiza ahihmanin kliuazangin kipatau hi. Puahphapa in (165) lawm tampi nabawl khin a, Rome ie siatna apulaak ngamte tungah atatsiatna uh kithei ahilnnanin, Luther asuploh nadingin ahanciam uh hi. Ulian za val bangin ama’ nuntakna ahudingin akiciam uh hi. Kumpilianpa thugenna in Rome ie ukna nuai ah thanem takin ki apna hi, ci in mi atawm hetlote in amawhsak uh hi. Innte, zumte kongpite tungah lai kisuangin pawl khatte in Luther mawhsak in, pawl khat in Luther ahu uh hi. Tua laisuante lakah khat in mipil khat ie thugen agelh hi: “Na kmnpipa in naupang ahih hunin, gam aw, nang tungah gimna atung hi” (Thuhillisia 10:16). Popular takin Luther maipha piakna in Germany gam bupali kizel a, kumpilianpa leh Diet Khawmpi mimalte in Luther’ tungah thumaanlolma khat lalma in gambup kilemna leh kmnpi tokhom akipna suasia thei ahilma aphawksak hi.KL 124.1

    Saxony ukpa Frederick in Puahphapa asimthamin encik in, ama’ lamah pang ahilma kilangsaklo hi. Tua bek tliamlo in, gimlo tawllo in vil in cing hi. Ama’ gamtatna khempeuh leh agalte tatdan kliempeuh a encik hi. Mi tampite in Luther apanpilina uh seelsim dingin ngailisunlo uh hi. Ama’ kiangah kmnpi neute, ukpite, mihaute leh biakna leh pawlpimi minthangte ahawh uh hi. Spalatin in agelhna ah, “Doctorpa khanneu in aleenglate khawl nading mun piazolo hi” ci hi (Martyn, Vol. 1, laimai 404). Mihonpite in amah pen milling sangin alian zaw dingin ngaihsunin en uh hi. Ama’ doctrine a umlote nangawnin ama’ tliutanna pakta uh hi. Silma athuak sangin ama’ lungsim sianthona apalsat dingin haksa sa zaw hi.KL 124.2

    Luther in Rome tawh kop-le-kai athuah nangin ahanciam uh hi. Kumpi uliante leh kumpi neute in, pawlpi leh councilte langpanin ama’ thukhensatna bekmah acih tentan leh Germany gam panin hawlkhiatna ngahding a, amah alluding omlo ding hi, aci uh hi. Amah in dawngkik a, “Christ ie lungdamnathu pen langdona oinlo in kitangko theilo hi. . . . Lauhuaina katheilina in banghangin ka Topa tawh hongkhenkhia ding hiam? Khenlo ding hi! (166) Ka pumpi, ka sisan, ka nuntakna kapiakhia zaw ding hi” aci hi (D’Aubigne, bu 7, khen 10).KL 124.3

    Launa aoinlo dingin kumpilianpa thukhenna ah aki apdingin akun uh hi. “Ka lungtang kliempeuli tawh kalungkim hi, kuinpilianpa. kuinpi neute leh acilgilpen Cliristian nangawnin keimah hong sittel uh hen! Amasa in Pasian’ thu tuktehin zangin thuklien uh hen! Mihingin thuinan ding lobuang bangmah hihding neilo hi. Asiangtho ka lungsim tawng adingin ngongtatna hongpia kei un. bangliang hiam, cilileh ka lungsim in Laisiangtho tawh kikhihcip hi” (Ibid., bu 7, khen 10).KL 125.1

    A thuinna adangkhat adawnna all, “Ka ngailunuanna kadokkik nuam hi. Ka mimal hilina leh ka nuntakna kuinpilianpa khut sungah hilo, Pasian’ thu ah ka ap hi. Tualo, kuamali tungah ap ngeikei ning!” (Ibid., bu 7, khen 10). Council in Laisiangtho tawh kituakin akhensat nakleh amaute khutsungah ka ki apding hi, ci hi. “Bangliangin Pasian’ thu leh upna ci ka hi Main? A dik Christian khat peuli in ini awn tampite panpih angali pope zalunahin thukhenna ahoih apia tliei hi” (Martyn, vol. 1, laimai 410). Rome leh Luther akilem nading vaihawmna in amawkna hi, ci in lawm leh galte atheisak hi.KL 125.2

    Puahphapa in thukliat bek khiam hileh Satan leh a mihonte in gualzawlma angahding ahi hi. Hoi lo-in akipna in pawlpi suaktakna apiakna hi a, huntliak kipatna asuak hi. Hih mikliat ie huzaapna tawh ama’ aituam dingin biakna ngaihsunin. gamtangin, aina’ hun sungbek hilo, ahongpai laiding khangte adingin zong ahuzaap ahi hi. Aina’ kipna leh upna in amah bangin hun haksa anawk mite thakliauhsak ding hi. Pasian’ vangliatna leh thupina in mihingte’ thuhillina dawnah tuang a, Satan’ thuneihna akhup hi.KL 125.3

    Aciah dingin kumpilianpa’ thuneilma tawh Luther thu akipia ding hita a, tua nungah asawtlo in amah kimawhsak ding hi. Alampi ah alinphawn meilomte in akhuh hi. Ahizongin Wonns khuapi panin ahong paikhiat ciangin ama’ (167) sungah kipakna leh phatna akidim hi. “Satan mahmah in pope ie kulhpi cinsak a, ahizongin Clirist in anawkkeksak hi. Amah sangin Topa thaliat zaw ahilma apulaakloh phamawh hi.” (D’Aubigne, bu 7, khen 11).KL 125.4

    Khuapi panin ahong paikhiat laitak nangawnin, mite in ama’ kipna pen langpanna in angaihsut sakloh ding adeihsak hi. Luther in kumpilianpa laikliak a, “Lungsim azawt Pasian in keima’ tetci ahi hi. Pahtawina ahi a, pahtawilolma ahizongin, silina ah ahia hinna ah ahizongin, kmnpilianpa’ thu amangdingin kakiging tawntung hi. Thumanlohna kaneih kliak lelizong mihingte nuntakna ahi Pasian’ tliu hang hiding hi. Hih nuntak hunsunga thupiang khempeuhte in. Pasian kamuanna kilinglo in. hih leitungah kasup ding ahihkei leh kamet ding thu in gupna tawh kisainawnlo hi. Tawntungthu tawh kisai in. mihingte tungah aki apdingin Pasianin hong deihsaklo hi. Tuabang klialam ki apna in biakpiakna taktak hi a, Piangsakpa tung bekah akipiading thu ahi hi” (Ibid., bu 7, klien 11).KL 125.5

    Wonns panin aliong cialikhiat ciangin, ahongkuan lai sangin pahtawina nasia zaw hi. Kumpi ulian abang biakna makaite in pawlpi panin akiliawlkhia phungzipa nadawntuah uh a, kumpi uliante in kumpilianpa nialna angahpa namuak uh hi. Kumpilianpa kliainna manglo in thugen dingin amali akisawl hi. “Pasian’ kaimnal kol abulhdingin kiciamna kabawl ngeikei a, kabawl keiding hi” (Martin, vol.l, laimai 420) ci hi.KL 126.1

    Wonns khuapi anutsiat zawh asawtlo in papate in amah langpanin etcikna apiadingin kumpilianpa athuzawh uh hi. Tua thupiakna laisungah, Luther pen “Milling meel apua Satan hi a, phungzi puantual asilh hi” ci-in amawhsak uh hi (D’Aubigne, bu 7, khen 11). Ama’ ngaihmuanna abei phet leh anasep kitawpsak ding hi. An leh tui pia in kampau leh gamtatna tawh mihon lak ahi a, asimtham ahizongin hulma kipialo ding hi. A omna mun mun panin kiman in, thuneite tungah aki apding hi. Aina’ nung azuite zong thong kikhia ding a, aneihsate uh kilaksak ding hi. Ama’ laigelhte zong kisusia ding hi. Hih thupiakna tawh kilehngat in agamtang aomleh hih mawhsakna sungah amalizong kihelding hi. (168)KL 126.2

    Luther alawmbawlpen Saxony ukpa leh kumpi neute in Luther Wonns panin apaikhiat khit asawtlo in cialikhia pah uh a, kumpilianpa thupiakna zong Diet Khawmpi in angah hi. Tu in Rome te in pawi akhaam uh hi. Puahphat nasepna akiciangtan ta, ci in alungmuang uh hi.KL 126.3

    Hihbang mantlian hunin anasempa suahtak nadingin Pasianin lampi ahonsak hi. Luther ie gamtatna khempeuh mitang khat in vil gige hi. Lungsim maanin adik mikliat in amah honkhia dingin akhensat hi. Silma lobuangin Rome te lungkim zolo ding, cih kithei hi. Hmnpi neelkaai kamsung panin asuahtak nading pen selsimna bek aomlai hi. Puahphapa akikepcing nadingin Pasian in Saxony ukpa pilna apia hi. Lawmhoihte tawh kipawl in, alawmte leh agalte tawh akimu nawnlo dingin aseel khia dingin angim hi. Inn ahongcialma lampi ah amah kiman a, amah acingte kiang panin kikhenkhia a, gamlak tawnin mun simtham mualdawn Wartbmg kulhinn ah nawhsa takin apaikhiatpih uh hi. Akimatna leh aseeldan ulipen thulamdangpi hi a, Frederick mahmah in zong kodak ah kiseel hiam, cih theizolo hi. Hih theildolma pen ngiinna oinlo in akivaihawm hilo hi. Saxony ukpipa in Luther omna atheihloh laiteng, ainahin pulaakding khatzong aneilo asuak hi. Pualiphapa muanliuai takin kikem hi, ci in alungmuang hi. Hih theilina ah amah alungkim hithiat hi.KL 126.4

    Tuk, kliuakhal, plialbite hong bei a, Luther ahihleh thongkia lai hi. Aleander leh alawmte ahihleh lungdamnathu khuavak amit ding hita. ci in akipak uh hi. Tuabang apian sangsikin. Puahphapa in thumaan saal panin a meivak sungah sathau adim hi. Tua panin kliuavak in atangzawkan lai hi.KL 127.1

    Lawm leh gualte’ cinna tawh angailunuanna Wartburg ah. Luther in tawlkhat sung lungsona leh gamsimna panin suakta akisa hi. Gamdaihna leh tawlngakna ah sawtvei lungkim zo nawnlo hi. Buaina lakpanin nuntakna leh tangzanna tawh zongsangkhin ahihinanin. gamtang lo-in om theilo hi. Tuabang a kidaithahna hunte sungali pawlpite khuahun amaitangah hong kilang a, lungmangin (169) akap hi. “Alai! Hih hehna ni nunglam ah kuamah om nawnlo a Topa maiah kawmbangin adingding, Israel alionding kuamah omlo hi” aci hi (Ibid., 9, khen 2). Aina’ ngaihsutnate ah kilelikik in, hih kidemna panin akihepkhiatna in meidawina akisak ding apatau hi. Amot om, aki awnghon nahangin akimawhsak tawm hi. Ahizongin nisim in milling khatbek in asepna sangin zozo akisa zaw zel hi. A laikungte in thadah hunding neilo hi. Amah gamdai ta hi, ci in agalte akisialh laitak malum amah nungta in manlah hi, cih amuhtheihna liangun a amkliam uh hi. Ama’ laikung panin laihawm tampi Germany gambup ah kizelkhia hi. Again mite adingin amanpha malunah nasep ahi Gennan lai in Laisiangtho Thak ateikhiatsak hi. Hih suangsangdawn patmos panin kum khat bit lungdamnathu tangko a, ama’ hun a mawhna leh khiallmate a thuhilh hi.KL 127.2

    Hih thu in galte khut panin ama’ nuntakna hutna maimai hilo hi. A thupi nasep nadingin gamdaihna hun akipia hibeklo hi. Mihon lak nasepna panin Pasianin anasempa asamkhia hilo hi. Ngahding zah sangin athupi zaw thu apiangkhia hi. Mualdawn simtham gamdailma ah leitung mite panpilma panin Luther kihemkhia in, mihingte’ phatna panin akilakhia hi. Gualzawlma hangin apiang kiphatsakna leh kipummuanna panin akihonkhia ahi hi. Thuaksiatna leh niamkhiatna tawh mualsangdawn lungvaihna ah anungta dingin gitneililohpi, thakhatthu in akipahtawi ahi hi.KL 127.3

    Thumaan in apiak suahtakna liangin mite akipak mahbang un, thukhialh leh pupa thuciinte hencipna panin sikkolte asattat dingin Pasianin azat mite amaute in apahtawi nuam uh hi. Satan in mihingte lungsim peklensak leh Pasian itna panin pialkhiat pih nuam a milling mah mitsuansak in. Pasian’ khutzat maimaite palitawi in. vaihawmna Khut in amakaih thupiangte akin kei uh hi. Pliat leh zahtakna angali biakna makaite in Pasian’ tungah akingapna uh mangngilh mun uh a, amau leh amau akimuang theizel uh hi. Tuabangin (170) amaute in midangte’ lungsim siangthote ukcip asawm theizel uh hi. Ainaute’ amakaih dingin Pasian’ thu akawlunuh uh sangin amau mail akikawkmuh uh hi. Puahphatna nasep zong mihonpite panpilma ngahin nuam asa hihbang lungsimte liangin tuantul pahpah hi. Puahpliatna nasepna ah hihbang laubuainate panin Pasianin ahongdal ahi hi. Pasian in mite huzaapna ilmgah sangin Aina’ piak nasep ilmgaliding hongdeilisak zaw hi. Mihingte mittangin thumaan ahillikhia Luther en uh a, ahihhangin thumaan nak Pasian amitsuan dingin amah akihemkhia ahi hi.KL 127.4

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents