Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Khen 13—Netherlands leh Scandinavia

    Netherlands ah papa ie agitlo kiukna in hun sawt lai pek panin langpanna apiangsak hi. Luther’ hun ma kum 700 laipckin. Rome Zumpi ah bishop nih akipuak hi. Tua nihte in Rome a pope ie nuntakzia amuhsak uh hi. “Pasianin a Pawlpi, azi, a kumpinu dingin pope’ zmnpi bawl a atawntungin akimangdingin nek leh dawn pia a, amual thei ngeilo moken pia in, amah tawntung lukhu leh ciangkhut apia hi. . . Tua hamphatnate nangmahin guta bangin nagu hi. Nangmali in Pasian’ biakinn sungah Pasian bangin natu a tuucing nahih sangin tuute ane ngia nasuak hi. . . . Alianpen bishop bangin kote mai ah nong kilang a, ahizongin nagamtat nate in mi ngoltol abang hi. Nangmah in silate’ silapa ahiding kimlai, tote’ topa nasuak nuam hi. . . . Nangmah in Pasian’ thupiakte nasim mawh hi. . . . Leimong dongin Khasiangtho in pawlpi alampa ahi hi. . . Eite in ama’ gaimnite ilihi a, Pasian khuapi in vantung mun khempeuh aban hi. Asiangtho kamsangte in Babylon acih uh khuapi sangin alian zaw hi. Tua Babylon in Pasian bangin kineih a vantung angah bangin kigen in, ama’ pilna zong asia thei ngeilo bangin akisial hi. Akhakna all, athu ala bulphuli ding omlo hinapi, ka khial ngei kei hi, zong kakhial thei kei hi, naci hi” (Gerad Brandt, History of the Reformation in and About the Low Countries , bu 1, laimai 6). (238)KL 178.1

    Hih langpanna agenkik kik dingin kum za khat panin kum za khat mite ahong khangkhia hi. Hihbang sia masate in min tuamtuam pua in gam tuamtuam sik kha uh a, Vaudois missionaryte zia leh tong apua uh hi. Atunna khempeuh ah Lungdamnathu kizelsak uh a, Netherlands nangawn aban uh hi. Amaute’ doctrine manlang takin kizel a, Waldensiante’ Laisiangtho zong Dutch lai in ahong letkhia uh hi. Amaute in “Hih nasepna ah metna tampi aom hi. Ciamnuilma hilo, tangthu maimai hilo, thu thelthangh lah hilo, kliemna lah hilo, thumaan kaimnal ahi hi. Ahawngkhauli aom kawikawi hangin alaigil leh akhumna in hoihin baililam takin mulikhiat theih ahi hi” aci uh hi (Ibid., bu 1, laimai 14). Hihbangin kum zahuam 12 lai a tangtawng upna aneite’ lawmte in nagelh uh hi.KL 178.2

    Tu in Rome te bawlsiatna akipan hi. Bawlsiatna leh meikhuamte lakah tliu um kibelilap uh a Laisiangtho in biakna ah aki umdingin kuamah ki aana sawl theilo a thuhillma bek tawh kizozo ding hi” aci uh hi (Martyn, vol 2, laimai 87).KL 178.3

    Luther’ thuhilhna in Netherlands all leihoih mu a, lungdamnathu atangko dingin midik tampi akhansuah hi. Holland kumpi gam khat panin Menno Simons akici mi ahong piang hi. Pilna nei Roman Catholic khat hi a, siampi asem dingin khutngakna angah khat hi a, ahizongin Laisiangtho thei hetlo hi. Lampial akisak ding lau in, asim hetkei hi. Aina’ tungah Molilmn leh leenggah tui in Clirist ie pmnpi leh si taktak suak hi, cih uplalma aneih ciangin amahin Satan’ kiangpan a ze-etna hiding hi, aci hi. Thungetna leh mawlma pulaakna tawh asuahtak nadingin ahanciam hi. Amawkna ahi hi. Thumaan lolma ah atualbial ciangin mawlma kisuantakna amitsak dingin ahanciam hi. Amawkna mah asuak hi. Tawl khat khit ciangin Laisiangtho Thak asimdingin akimakaih hi. Hih leh Luther’ lai-atte simkop in, Puahphate’ upna ahong sang hi. Ki tuiphmn kikna hangin ngawngtanna athuak mi khat akhuavengah amu klia hi. Tua in naungek tuiphmnna hangin Laisiangtho asimsak hi. Laisiangtho sungah naungek te tui kiphmn nadingin kisik kikna leh upna (239) bekbek amu hi.KL 178.4

    Menno zong Roman Catholic Pawlpi panin kihemkhia in, angalisa thumaan hilhdingin akipan hi. Gennany leh Netherlands ah uangtat upna hong lang mahmah a, thu ahilo, langpang doctrine gen in, ki ukna kiklialna omlo, gitlolma leh kmnpi langdona apiang khiasak hi. Hilibang mipawlte masuanding Menno in muhsak a hih uangtat upna aneite nasia takin alangpan hi. Hih uangtat upna hangin lam apial mitampi lakah amaute’ asiahuai doctrine te anusia aom bangin Wldensiante thuhilhna ie agah ahi tangtawng Cliristiante upna ah akiplai zong aom uh hi. Hilibang mihon lakah Menno in nasia takin na hongsem a, gualzawlma zong amu hi.KL 179.1

    Amah in kum 25 sungbang azi atate tawh khualzin in, haksatna tampi thuak a, gentheilina aphul klia hi. Hun kliat khat all anuntakna nangawn amansuah dek hi. Amah in Netherlands leh Gennany gam khung lam nawk in, khuata lakali nasem a, mi tampi ahuzaap hi. Pianpih kampau siamna nei a, pilna laitan sang aneililoh hangin, lungsim kiniamkhiat in, migi gamtat in, lungsim kip anei hi. Thumaan in a upna kliauli ahihmanin anuntakna tawh atliuhilhte alak hi. Mite in zong athupiakte amang uh hi. Ama’ nungzuite kithehthangin kibawlsia hi. Uangtat thu umte ahi Munsterite te akinialna liangin nakpi in athuaksia hi. Ahizongin ama’ nasepna tawh mi tampi mah akikhel uh hi.KL 179.2

    Netherlands zahinkoimah all Puahphate’ thuhilhna kisang siamlo hi. Gam tawm khatte bekah bawlsiatna tamthuak zaw uh hi. Gennany gamah Charles 5na in Puahphatna phiat ahihmanin, tliu umte kipak takin athatmang thei ahi hi. Ahizongin kumpinote in ama’ gitlolma langpan in Puahphatna apanpih uh hi. Netherlands ah ama’ thuneilina lianzaw ahihmanin, bawlsiat nading thupiakna kliat khit khat apia khia hi. Laisiangtho sim in, thuhillma zakna (240) ahilikei leh. Laisiangtho thu genna bek zong meikhuam tungah hallupna akipia thei ahi hi. Asimthamnin Pasian’ tungah tluingctna. milim mai ah kun noplohna. Late sakna zong tliahdan akipia thei ahi hi. Akhiallinate uh apelh sawmte nangawn kimawhsak a, pasal ahilileh namsau tawh thahna. numei ahilileh ahingtangin leisungah phuinna akipia hi. Hih Charles leh Phillip 2na te’ khutnuai ah mi tultampi asi uh hi.KL 179.3

    Khatvei innkuan kliat tliu kisit dingin kipaipiha, mass alak loh man ulileh inn ah akikhop liangun akimawhsak hi. Tuabang a akisitna ah ata neu khat in. “Ko kliuksu in. ka lungsim uli anavak nading leh mawhnate akimaisak nadingin thu kangen uh hi. Kmnpipa alungnop nading leh again akhantoh nadingin zong kangen uh hi. Thukhente zong Pasianin anuntakna uh ahut nadingin thu kangetsak uh hi” aci hi (Wylie, bu 18, khen 6). Thuklien mang pawlkliatte’ lungsim sukha malunah hinapi, apa leh atapa singkhuam tungah liallup dingin thu akikhen veve hi.KL 180.1

    Upna liangin thalma athuakte’ upna in abawlsiate hehna tawh akikhn hi. Pasalte bek hilo, nmneite leh nungakte nangawn in alinglo hansanna alak uh hi. “Nupite in apasalte kithalina ah dingkhawm uh a, mei tawh halna athuak laitak in apasalte hanthawnin helmem in. Late asak uh hi. Nungak khangmoite in amaute ailing hankhuk ah, zansimin alupna mun ah ailnnu bangin lum uh a tua panin meikuang tawh kilialna tau ah kiteenna pawi apaiding bangin puanlioihpen tawh kizem uh hi” (Ibid., bu 18, khen 6).KL 180.2

    Lawki biakna in lungdamnathu asuksiat nop hunlai bang niahin. Cliristiante’ sisan in khaici ahi hi (Tertullian, Apology, laikliawk 50). Bawlsiatna in thmnaan adingin tetci pangte apungsak hi. Kum kliat panin kum khat kumpipa in akizo theilo amite khensatna hangin hailawh phialin. bawlsiatna angong sep semsem hi. Ahililiangin amawkna mah ahi hi. Orange a William ie kmnpi langdona hangin suakta takin Pasian biak theihna Holland gamah ahong tungta hi.KL 180.3

    Piedmont mualdawnte, France zangkuamte leh Holland tuipi dungte ah lungdamnathu amazanna in (241) nungzuite sisan tawh akiciamteh hi. Ahizongin saklam gamah daitakin lungdamnathu alut thei hi. Wittenberg University sang naupangte in inn hong zuankik uh a, Puahphate upna Scandinavia ahongtun uh hi. Luther ie laihawmte in khuavak akizelsak hi. Saklam gam a thagmn ahatte in siatna, kisiallma, leh pupa thuciinte panin kiheikhia in. asiangtho, amawl, nuntakna apia Laisiangtho thumaan all ahong kihei uh hi.KL 180.4

    Demnark a Puahphapa ahi Tausen in lokho mipa khat ie tapa ahi hi. Naupang aneulai in akhuak tai ahihmanin, pilna lunggulh in. anu leh apa’ dimnun in aphalloh hangin. phungzi sang khat ah ahong lut hi. Ama upna, lungsim sianthona, leh asiangtho anuntakna hangin uliante pahtakna angah hi. A laivuanna in ni kliatciangin pawlpi adingin namanpha khat semzo ding hi, cih kilangsak hi. Germany ahilikeileh Netherlands ah pilna sang asindingin khensatna aneihsak uh hi. Akah nopna mun teelsak uh a, Wittenberg apaiding ahi hi. Khutdawh ngen phungzi khat in, Pawlpi sunga pilnasang aneite in lampialte gu tawh akibuaisak ding hilo hi, aci hi.KL 180.5

    Tausen in tua hun lai in, Rome te kuapi khat ahi Cologne azuan hi. Hih munah pilnasang aneite’ thuthuk upna amuh ciangin ahehsak hi. Tuabang hun mahin Luther ie laigelhte angah klia hi. Lamdangsakna leh kipakna tawh sim a, Puahphapa thuhillmate apakta malunah hi. Alungsim kilangsak hileh ulian phungzite hehsak khading, cih akhalau hi. Sawt lo- in, khensatna aneihding kisam a, asawtlo in Wittenberg ah amin apia hi.KL 181.1

    Demnark ahongciah kik ciangin, phungzisang khat ah alut kik hi. Luther’ nungzui ahilma kuamali atheisak nuamkei hi. A lawmte’ muamnawh ding utlo leh hih munah ngailunuang takin a upna siangtho zaw leh anuntakna asiangtho zawdingin hun azang hi. Laisiangtho lem in, akhiatnate sutsiangin, Clirist in mawlmeite’ dikna leh gupna ngah nadingin lam-etna hi, ci in atangko hi. Phungzi sang aukpa’ helma (242) lian malunah hi. Rome ahudingin lam-etna lianpi tawh sang akikahsak ahi hi. Tua phungzisang panin phungzisang mundang khatah kihemkhia a, nakpi takin a encik uh hi.KL 181.2

    Amah acingte pataulma all, phungzi tampite in Protestant upna ah kikhel khin ung, aci uh hi. Akikhmncipna innkhan panin alawmte tungah thumaan aliawmkhia ahi hi. Lampialte tawh kisai in Demnark a pate Siam uh hileh, Tausen ie aw kiza kik nawnloding hi. Hankhuk kawhawm sung khat ah amah aklimncip sangsik in, phungzi sang panin ahawlkhia uh hi.KL 181.3

    Tu in amaute in bangmah alawh theikei uh hi. Kmnpipa thupiakna athak om a, upna thak ahilhsiate hutding ahi hi. Tausen tliuhilh dingin akipanta hi. Ama adingin biakinnte kihon a, mihonte in angai uh hi. Midangte in zong Pasian’ thu ahilh uh hi. Laisiangtho Thak zong Danish lai in kilet khia a, akihawm khia hi. Papate in khaktan ding ahanciamna-in thehthangna asuak hi. Asawtlo-in Demnark kmnpi in puahphate upna apomna uh atangko uh hi.KL 181.4

    Sweden gamah. Wittenberg sangpanin thumaan angah khin kliatin again mite adingin nuntakna tui ahongciahpih hi. Orebo a siksekpa ta nih ahi Olaf leh Laurentius in Sweden gam a puahphatna makaite asuak uh hi. Amaute nih in Luther leh Melancthon khut nuaiali laisin uh a, atheih thute ahillikik uh hi. Olaf in athugen siamna tawh mite lungsim khanglo sak in, Laurentius in Meloancthon mahbangin pil in. thungaihsun in. khing takin ahilh hi. Upna tliahat malunah uh a, theology zong siam malunah in. thumaan kliantoh nadingin gim theilo uh hi. Papa te in langpanlo in oinlo uh hi. Catholic pa kliat in lai theilo leh pupa thuciin aguite toksuahin, mihonpi in Olaf Petri tungah khut angak sawm uh hangin tamveipi asuak ta hi. Hih puahphate nih pen kumpipa ngiat in ahu hi. (243)KL 181.5

    Rome Pawlpi ukna tawh mihonte in zawngklial in, nencipna tawh agenthei uh hi. Laisiangtho zong theilo uh a lim leh zeh biakpiakna biakna anei uli hi. Amaute’ lungsim adingin kliuavak atan zokei hi. Tua ahihmanin amaute in pupa thuciin sungah lut kik in. lawki ngeinate apupate bangmahin azangkik uh hi. Gamsung zong khen nih kisuahin. kibuai ahilunanin gentlieilma akhangsak hi. Kmnpipa in biakna leh kumpi vai all puahphat ding khensat a, Rome alangdo nuamte hulma apia hi.KL 182.1

    Sweden’ lutangte leh kmnpipa maiali Olaf Petri in puahphate upna ciantakin hu in, Rome ie palaite asel hi. Pate’ thuhillina pen Laisiangtho tungtawn bekin sanding hi, ci in ahilh hi. Akisam upna doctrinete in Laisiangtho sungah omkhin ahihmanin, mikhempeuhin ateltheiding uh hi. Christ in agen mahbangin, “Ka doctrine in Kei-a hilo hi, Keimah ahong sawlpa’ a ahi hi” (John 7:16). Paul in, amahin angah lungdamnathu lobuang gending dang kanei kei hi, ci hi. Thu dang agente in samsiatna ngahding hi (Gal 1:8). “Tua ahihleh, ei nopsakna tawh kituak in doctrine kibawltawm ding hiam? Gupna adingin kitangsam hi, ci in mite tungah ihsuan ding hiam?” ci in puahphapa in agen hi (Wylie, bu 10, khen 4). Pawlpi thupiakte in Pasian’ thupiak tawh akilangpan ciangin thuneilma neilo hi. Protestantte thukhunpi in “Laisiangtho leh Laisiangtho bek” in eite upna leh kizekna hiding hi.KL 182.2

    Hih kidemna all, mi tampite muh theililolma munbu khat pan ahihhangin, eite adingin “Puahphate galkap dimnunza tuamtuamte apiangsak milling asiam ahi hi. Amaute in laitheite hilo a, pawl kideidanna zong neilo, mi tawh kithu tuak theilo in agamlumdente zong hilo, amaute in Laisiangtho sim in, Laisiangtho in apiak galhiamte azatdan siamte ahi uh hi. Theilina tawh kisai in amaute’ kum tawh kituaklo uh hi. Wittenberg leh Zurich pilnasangte ah ilikibilhcip ciangin, mi cingtaak (244) Luther leh Melancthonte, leh Zwingli leh Oecolampadius te in puahphatna makaite hi uh a, eite in athuthu in atuamdiak vangliatna leh mulma lianpi ilmgah hi. Ahizongin anungzuite in amaute tawh ilikibang kei hi. Ahizongin akitheithamlo Sweden a pawilalma innpi lamah ih kiheiciangin, akiniamkhiat Olaf leh Laurentius Petri, tote panin nungzuite, panin bang ilnnu hiam? Pilnasang neite leh theology siamte; lungdamna thumaan abucingin telkanin, leitung thungaihsunte leh Rome ie uliante tungah gualzawhna ilmgah hi.” (Ibid., bu 10, khen 4).KL 182.3

    Hih kiselna liangin Sweden kumpipa in puahphate upna asangthei hi. Tuazawh asawt lo in. gambup Kliawmpi in zong asang hi. Olaf Petri in Swedente pau in Laisiangtho Thak teikhia a, kumpipa’ deihna tawh kituakin a unau un Laisaingtho bup ateikhia uh hi. Tuabangin Swendente in amaute kampau tawh Pasian’ thu asim thei uh hi. Diet Khawmpi thupiakna tawh again sung uhali biakna nasemte in sangte ah Laisiangtho simin, sangnaupangte ahilh thei uh hi.KL 183.1

    Kiciantak leh damtakin, liaina leh pupa thuciin khuamialpite in lungdamnathu kliuavak liangin akipaikhia hi. Rome te netcipna panin suahtakna ngah in, kumpi gam in aneih ngei nailoh uh tha leh liatna angah to hi. Sweden in Protestantte kulhpi khat aliongsuak hi. Tuazawh kum 100 khit ciangin, gentheilma alianpi sungah, gam neu leh athanem kumpi gam in, Emope gam khempeuhte lakpanin, “kum 30 galpi” panin Gennanyte ahonkhiate ahongsuak hi. Europe gam saklam khempeuhte in, Rome ie tatsiatna nuai ah atungkik ding abang hi. Sweden galkapte liangin Germany in pope ie thuneihna tuihualte khinkhia in, Protesttantte thuakzawlma angah kiksak hi. Again sung uhah lungsim siangtho suahtakna tung kik a, pualiphatna apomkik thei uh hi.KL 183.2

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents