Kapitel 3—Tunussineq

Paulusi allappoq Naalakkap ullussaa nalliussanngimmat “Nalliuteqqaartussaavormi tunussineq saqqummersinneqassallunilu inatsisaatsuunerup inuttaa, tammarnerup ernera, akerartortoq annerutikkumaartoq Guutimik illernartumillu taaneqartartunit tamanit, inissikkumaartorlu Guutip naalaffiani imminillu Guutiunerarumaarluni.” Taamatuttaarlu qatanngutini nalunaarfigai: “Inatsisaatsuunerummi anngigisaa sunniilereerpoq”. (2 Th. 2, 3.4.7). Taama siusitsigisukkut tammartitsinerit paaviussusermut aallarniutissat ilagiinnut isertortumik iseriartornialereersimammata.Ak 26.1

Anngigisaq inatsisaannerup pia kigaatsumik tammartitsisutut Guutimullu mitaatiginnittutut sunniukkiartorpoq, aallaqqaataani isertortumik nipaatsumillu, kingornalu inuit isumaanni siuariartortilluni erseqqinnerujartuinnartumik. Guuteqanngitsut ileqqui malunnanngingajattumik ilagiinnut kristumiunut eqqukkiartorneqarput. Tunualaaqqajaaneq upperisamillu sallusuissutaasumit sanioqqutsilaaqqajaaneq ukiorpaalunni kigaallassarneqarput ilagiit guuteqanngitsunit amiilaarnaqisumik malersugaagallartillugit; kisianni malersugaanerit kipitinneqarmata kristumiussuserlu akimarnit illussaarsuinut iseriartulermat Kristusip ajoqersugaasalu pinnersagaarpiarnatillu maniguussusiat kristumiuunngitsut palasiisa naalagaasalu akimassusiannik takorannersuinillu taarserpai, Guutillu peqqussutaanut taarsiullugit inuit isumassarsiaat oqaluttuarsiaallu atulersinneqarput. Konstantiinusersuup ukiut 300-qarnerisa aallartinneranni saanneranik taaneqartoq nuannaarutigineqaqaaq, silamiorlu naapertuilluarnerup qallersaataanik atorluni ilagiinnut iserpoq. Guutiitsuussuseq ajorsartuusaarluni ajugaavoq. Anersaava ilagiinni maleruarneqarpoq, ajoqersuutai upperisapalaalimmillu ileqqui ilagiit upperisaannut guutisiornerannullu ilanngunneqarput Kristusimut malittaanerartuni.Ak 26.2

Guutiissutsip kristumiussutsillu kattunnerisa kingunerisaat tassaavoq “inuk ajortip pia” siulittuummi Guutimilluunniit anneruniartutut Guutimullu akerartortutut taaneqartoq.Ak 26.3

Diaavulup qanga misilissimagaluarpaa Kristusi isumaqatiginiassallugu. Guutip ernera puilasuitsumi ornippaa, usserniarlugulu silarsuup naalagaaffii tamaasa pingaartorsuussutaallu taassumunnga qimerloortillugit oqarfigalugulu tamakku tamaasa Jiisusimut tunniukkumallugit, taartup naalagaa pallorfigiumappagu. Kristusip ussiisorsuaq itigartillugulu pinngitsaalillugu nigortippaa. Ajortorli iluatsitsinerusarpoq ussernartut taakkuusut inunnut nuisikkaangamigit. Silamiutut iluanaarutissat ataqqinaatissallu pissarsiariumallugit ilagiit tammartitaallutik nunami pissaanilinnut iluareqqulerlutillu taakkunani ikiortissarsiulerput.Ak 26.4

Saattanip nalunngeqaa salloqittaanini paasissallugulu namminerminut akiuussinnaassallutik inuit periarfissarsisinnaassasut allakkat illernartut iluaqutigalugit. Saassussigaluarnermini Diaavulu ajorsartitaasimavoq silamiut Annaassisuata oqaaseq sakkugisimammagu. Saassunneqarnermini tamatumani Kristusip sallusuissutip eqqornaveeqqutaa allanngujuitsoq qullarpaa oqarlunilu: “Allassimavoq.” Ussiiniarnerit akeqqap tungaanit nuisitaasut tamaasa itigartippai oqaatsip silatussusiagut pissaaneqarneragullu. Inunnik naalakkersuinini inuillu pissaaneqarnerat atatikkumallugit ajortup inuit allassimasunik ilisimatinnaveersaartariaqarpai. Biibilip Guuti akitsisikkumallugulu inunnguakkuluk inissavianik unnersuukkumavaa, taamaattumillu sallusuissutai iluartuusut isertorneqarlutillu qunusiarineqartariaqarput. Ilagiit ruumalerisut periaaseq tamanna atorpaat. Ukiuni untritilikkuutaani Biibilip siaruarterneqarnissaa inerteqqutigineqarpoq. Inuit illuminni Biibilimik pigisaqaqqusaanatillu atuaqqusaanngillat, palasillu aalajaatsumik maligassaqanngitsut Biibilip ajoqersuutai piumasaminnut tapersersuutissatut nassuiartarpaat. Taama paavi nunarsuarmi tamangajammi Guutip nunami sinniisuatut akuerineqarpoq, ilagiinni naalagaaffimmilu pissaaneqartitaalluni.Ak 26.5

Biibili tammartitaanermik paasisitsisinnaasoq taamatut peersitaareermat Saattani piumasaminik sulisinnaanngorpoq. Siulittuutip oqaatigisimavaa paaviussutsip isumaliutigiumaaraa “nalliussiviit illernartut inatsisillu allanngortinnissaat.” (Dan. 7, 25). Tamanna misilinniassallugu utaqqingaanngilaq. Guutiissusermit saassimasut guutipilussiornerup taartissaanik pissaqartinniarlugit taamalu kristumiussusermik ilassinninnertut ittoq siuarsarumallugu assisiorneq illernartuutisiornerlu kristumiut naalagiartarnerannut kigaatsumik eqqukkiartorneqarput. Kiisalu guutiitsutut naalagiartaaseq tamanna ilagiit isumaginnittaannit atortussaatinneqarpoq.Ak 27.1

Guutiissusermut akuersiumasarnerup Naalakkap naalagaassusianik unioqqutitsinerujartorneq kinguneraa. Saattanip ilagiinni siulersuisut iluaatsut aqqutigalugit inatsisit sisamaattaaq (sapaammik inatsit) Guutip pilluaqqullugulu illernartitaa allanngortinnialerpaa (1 Mos. 2, 2. 3), tamatumalu taartissaanik ulloq nalliuttorsiorfik guutiitsut “seqernup ulluatut ataqqinartutut” nalliuttorsiutigisartagaat atulersinniarpaa. Taamatut allanngortitsiniarneq aallaqqaatigalugu erseqqissumik sulissutigineqanngilaq. Ukiuni untritilinni siullerni kristumiut tamarmik sapaat Biibilimi eqqartorneqartoq sapaatigaat. Guutip ataqqinaatissaa ilungersuutigaat, inatsillu allanngujuitsutut isigigamikku illernartumik inassutigisaa sianigeqqissaarpaat. Saattanilli ikiortigisamigut peqqusersusaarluinnarluni siunertarisani sulissutigaa. Sapaatigitinniagassaq inunnit malugineqaleqqullugu Kristusip makiffiatut nalliuttorsiorfissanngortitaavoq. Ulloq taanna naalagiartitsineqartarpoq, kisianni ullutut qasuersaarfissatut aliikkusersorfissatullu taanna atoraluartillugu sapaat illernartuutineqartuarpoq.Ak 27.2

Suliariumaakkani piareersarlugu Kristusip tikiunnissaa sioqqullugu Saattanip juutit sunnerpai sapaat sukannivissumik peqqussutitaleqqullugu, illernartuutinneqarnissaa nanertuutissanngorlugu. Taavalu kukkusumik isigineqalernera sakkugalugu sapaat juutit pilersitaattut nikanartunngortippaa. Kristumiut amerlanersaasa sapaat nutaaq nalliuttorsiutigiuaannaraluaraat, taamaattorli Saattanip tammarsarlugit sapaatitoqaq kristumiunit ullortut nikanartutut alianartutullu isigineqalersippaa.Ak 27.3

Ukiut 300-llit aallartinneranni kaasari Konstantini inatsivoq Ruumamiut naalagaaffianni sapaat nutaaq inunnut tamanut nalliuttunngortillugu. Seqernup ullua innuttaanit guutiitsunit kristumiullu ilaanit ataqqineqalerpoq. Kaasarip siunertaraa kristumiut guutiitsullu siunertarisaasigut ataatsimoortinniarlugit. Tassuuna ilagiit biskoppiinit kajumissaarneqarpoq, taakkuami naalagaassusermik pilerigisaqarnerminni paasivaat kristumiut guutiitsullu ullormik ataasiusumik nalliuttorsiugaqalerpata guutiitsut kristumiussusermik ilassinnilernissaat ajornannginnerusumik anguneqarsinnaassasoq, taamalu ilagiit pissaaneqarnerat naalannassusiallu nukittorsarneqassallutik. Kisianni kristumiut Guutimik mianerinnittut qassiit sapaat nutaaq illernangajattutut isigileriartoraluaraat, taamaattorli Biibilimi sapaataasoq Naalakkap ulluatut illernartutut isigalugulu sapaatisiorfigiuarpaat inatsisit sisamaat eqquutillugu.Ak 27.4

Tammartitsiniartorsuup suliassani suli naammassisimanngilaa. Anguniagaa tassa kristumiut erfalasumi ataanut katersorniarlugit sinniisunilu, paavi usorsitsaartoq Kristusimullu sinniisuunerartoq, aqqutigalugu naalakkersuiumalluni. Guutiitsut affakumik saanniarsimasut, palasit anneruniartut ilagiinnilu inuinnaasut ikiortigalugit siunertarisani naammassivaa. Ukiut ilaanni ilagiinni isumalioqatigiittussat katersuuttarput, tassanilu silarsuup ilaanit tamanit ilagiit atorfilittaat annerit katersuuttarput. Ilagiit taamatut isumalioqatigiissuini tamangajanni sapaat Guutip atulersitaa nikanarnerulaalersinneqartarpoq sapaallu nutaaq taamaaqataanik ataqqinarnerulersinneqarluni. Taamaaliornikkut ulloq guutiitsut nalliuttuat Guutimit atulersitatut ataqqineqalerpoq, Biibilillu sapaataa juutiussutsip nunngutaatut oqaatigineqarluni, kiisalu ullormik tamatuminnga sapaatisiugaqartut perloqqussaallutik.Ak 27.5

Tunussinersuarmi siulittaasuusimasoq “annerutikkumaartoq Guutimik illernartumillu taaneqartartunit tamanit, inissikkumaartorlu Guutip naalaffiani imminillu Guutiunerarumaarluni.” (2 Th. 2, 4). Sapiiserluni Guutip inatsisaani inassutituaq nalorninaatsumik inunnik tamanik ilumut Guutiusumut uumasumut takoqqussutaasumik allanngortitsisimavoq. Inatsisit sisamaanni Guuti qilaap nunallu pinngortitsisuatut saqqummerpoq guutipilunnit tamanit immikkoortitaalluni. Sapaat inunnut qasuersaarfissanngortitaasimavoq ullut arfineq aappaat pinngortitsinermut eqqaassutaaniassammat. Ulloq taanna siunertarineqarpoq Guutip uumasup inuussutsillu tamarmiusup aallaaviata inunnut eqqaassutigineqarfissaatut, ataqqineqarfissaatut pallorfigineqarfissaatullu. Diaavulup siunertaraa inuit Guutimut ilumoorunnaarsinniarlugit inatsisaanullu naalakkunnaarsinniarlugit, taamaattumillu inatsit Guutip pinngortitsisutut oqaatigineqarfia pingaarnerusumik saassutaraa.Ak 28.1

Ukiut arfinilissaannik untritilinni paaviussuseq naammattumik pilersitaareerpoq. Kaasarip illoqarfiani najugassaqartitaavoq, Ruumamilu biskoppiusoq ilagiinnut kristumiunut tamanut naalaganngortitaavoq. Guutiissuseq paaviussutsimik taarserneqarpoq. Kuukkooriaasarsuup nersummut “pissaanini issiavissaarsuanilu piginnaanersuarlu tunniussimavai.” Maanna ukiut 1260 paavip qunutitsiffii Danialip Johannesillu siulittuutigisimasaat aallarnerput. Kristumiut ilumoorunnaarumanngikkunik Guutisiornerminnilu paavip ileqqoreqqusai naalakkumanngikkunikkik parnaarussaallutilluunniit ikuallataallutilluunniit anniartitaasariaqarput. Tassuuna Jiisusip oqaasia eqquutinneqarpoq: “Killuutigineqarumaarpusi allaat angajoqqaassinnit qatanngutissinnillu, eqqarlissinnit ikinngutissinnillu; ilasilu toqumut eqqartuussaatikkumaarpaat, ateralu pillugu tamanit uumissorneqassaasi.” Ilumoorniartut aatsaat taama sualulluinnartigisumik malersugaalerput, nunarsuarlu tamaat sorsuffissuanngorpoq. Pruffiiti oqarpoq: “Arnarli inoqajuitsumut qimaavoq tassani Guutip imminut piareersimasaanik najugassaqarami ulluni 1.260-ini inuussutissaqartinneqassalluni.” (Saqq. 13, 2; Dan. 7, 25; Saqq. 13, 5-7; Luk. 21, 16. 17; Saqq. 12, 6).Ak 28.2

Ilagiit ruumalerisut naalakkersuilernerat ullunut naalliunnartulinnut aallarniutaavoq pissaaneqarnerat alliartortillugu taarsuaq alliartorpoq. Upperneq Kristusimit ilumoortumik tunngavissaasumit Ruumami paavimut nuunneqarpoq. Guutip erneranut taarsiullugu taannalu Annaassisissatut tunaariunnaarlugu inuit paavi palasillu taassuma pissaaneqartitai saaffigisalerpaat. Ajoqersorneqarput paavi nunami aqqutissarigitsik, Guutilugooq ornigassaanngitsoq taanna avaqqullugu. Aammalugooq paavi Guutimut sinniisuummat naalattariaqarluinnarpaat. Paavip inassutaa unioqqutilaaraanni tarnikkut timikkullu sukannernerpaamik pillagaanissamut naammattaraaq. Taama inuit eqqarsaataat Guutimit inunnut kukkusarlutillu tammarlugit guutisiornermilu ileqqussiat amerliartortillugit.Ak 28.3

Ukiut tamakku ilagiinnut kristumiunut navianartuupput. Ilumooqqissaarlutik siulersuisut ilumut ikittuinnaapput. Naak sallusuissut nalunaajaasoqartuaannaraluartoq, taamaattorli tammarnissap upperisapalaallu ajugaalluinnarnissaat piviusumillu kristumiussutsip nunamit qimagutitaanissaa ilaannikkut ilimanarsisutut ilersarput. Iivangkiiliu aanngartinneqarpoq inuit sukannersunik inanneqartartillugit guutisiornermilu ileqqussiat amerliartortillugit.Ak 28.4

Inuit ajoqersorneqaannanngillat paavi akunnermiliuttussamittut isigeqqullugu, aammattaarli ajoqersugaapput namminneq suliatik iluarsarniassallugit periaasissatut isumalluutigeqqullugit. Ungasissumut ilerfiarnerit, peqqissimissutissatut iliuutsit, pigisanik iluartuutitaqarnerit, oqaluffiliornerit oqaluffinnullu aningaasarpassuarnik tunisisarnerit: Iliornerit taamaattut allarpassuillu peqqussutigineqarput Guutimut saammarsaatissatut Guutimillu iluarineqaatissatut — uffali Guuti inuunnginnami annikitsut kamaatiginavianngikkai tunissutitigullu peqqissimissutissatullu iliuutsitigut saammartitaanavianngitsoq!Ak 29.1

Taarsiartuinnartutut ippoq. Assilissanut pallorfiginninneq siaruariartuinnarpoq. Naneruutit ikumasut assilissat saavinut ilillugit assilissat qinnuigineqartalerput. Palasit biskoppillu aliikkusersorumatuullutillu tiingatuullutillu inuunerluttunngorsimatillugit inuit tamakkunannga ajoqersugaasut ilisimaannissamut inuunerlunnissamullu nakkariartornissaat tupigisariaqanngilaq.Ak 29.2

Paaviussutsip tulliullugu anneruniassusia pivoq paavip Gregorip VII-ata 1100-qarnerani ilagiit ruumalerisut naammalluinnassusiat nalunaarutigimmagu. Immikkoortut saqqummiussaasa ilaat imaappoq: Ilagiinngooq kukkunngisaannarsimasut allassimasullugooq naapertorlugit kukkunngisaannarumaartut. Kisianni taamatut nalunaarutaa Biibilimit uppernarsaaserneqanngilaq.Ak 29.3

Kukkusuitsuuniap taassuma anneruniassusia erseqqivissumik takutinneqarpoq tyskit kaasariannut Henrik IV-mut qanoq iliorneragut. Kaasarip taassuma sapiiserluni paavip oqartussaatitaanera sanioqqussimavaa, taamaattumillu perloqqusaallunilu soraarsitaavoq. Nammineq akimanertani paavimit akuerineqarlutik pikitsitsinialersut qunugilerlugit kaasarip Henriup paasivaa Ruuma saammarsartariaqarlugu. Nuliani kiffarlu ilumoortoq ilagalugit ukiorisseruttornerani Alpetigoorluni aallarpoq paavimut maniguukkiartorluni. Pallittaalisamut Gregorip najulersimasaanut pigami illersortissamik ilaqarnani ungaluukkamut silarlermut isertitaavoq, tassanilu ukiup qiianarseruttornerani nasaqarani atisarloqalunilu paavimut sassartitaanissaminut utaqqisitaavoq. Tassani ullut pingasut iisinaveersaarlunilu nassuiaallunilu utaqqereermat paavip aatsaat nikaginnippalukkaluarluni isumakkeerfigaa. Allaallu kaasari piumaffigineqarpoq ataqqinaatissanik atisitinnani paavip akuersinissaa utaqqissagaa. Ajugaanini tamanna perroorutigalugu Gregor nalunaarpoq kunngit makitassusiat suujunnaartittariaqarini.Ak 29.4

Paavip makitasuup taassuma ajugaasimaarnerata Kristusip maniguullunilu saamassusianit allaalluinnassusia, Kristusimi taannaavoq uummatit matuannut kasuttortoq iserfigigunigit isumakkeerfiginninnermik eqqissinissamillu pajukkumallugit, taannaallunilu ima ajoqersuisoq: “akornassinnilu nuimanerujumasoq ilissinnut inussiaataassaaq!” (Matt. 20, 27).Ak 29.5

Ukiut untritilikkuutaat ingerlanerisigut ilagiit ruumalerisut tammartitsissutissat amerliartuinnartut ajoqersuutiminnut ilanngussorpaat. Paaviussutsip pilersinneqarnera sioqqullugu allaat guutiitsut ilisimaqqissaarniartuisa ajoqersuutaat ilagiinni uitsatigineqarlutillu sunniisarsimapput. Qassiit saassimanerartuusut guutiitsutut isumaliutigisatik aalajangiusimaannartarpaat, isumaliutillu tamakku nammineerlutik ilisimasassarsiorfigiinnarnagit inoqatiminnut saqqummiuttarpaat guutiitsuni sunniiniutissatut iluaqutissaanerarlugit. Taamatut tammartitsissutissat navianartut kristumiut upperisaannut ilanngutaasarput. Isummani tamakkunani ajoqersuut manna malunnaqaaq: Inuinngooq inunnguuseralugu toqusuissuseqarlutillu toqup kingornagut ilisimallutik uumajuartartut. Taama isumaqarneq tunngaviliullugu ilagiit ruumalerisut ajoqersuutertik aaqqissorpaat iluartuutitanik niviarsiamillu Maariamik pallorfiginnittumik. Tamannattaarlu tunngavigalugu peqqissimiumanngitsut naassaanngitsumik naalliunnissaannik ajoqersuut ilumuunngitsoq piaartumik ilagiit paavikkuusut ajoqersuutaannut ilanngunneqarpoq.Ak 29.6

Maanna Ruumamiut isumassarsiaat atulerfissaqalerpoq ilagiit ruumalerisut purgatoriamik (“inneq eqqiarfimmik”) taasartagaat, inuppassuarnillu uppiallutillu upperisapalaalinnik qunusaarutissaq. Isumassarsiaq tammartitsissutissaq tamanna upperisaqalersitsivoq naalliuffissaqarnermik, tarnit naassaanngitsumik pillagaasariaqanngitsut ajortitik pissutigalugit anniarfissaannik kingornalu tassani minguiarneqareerlutik tassannga qilammut isertitaajumaarlutik.Ak 30.1

Salluliaq suli ataaseq pisariaqarpoq ilagiit ruumalerisut uppertimik qununerat inuunerlunnerallu iluanaarniutigisinnaassappatigik. Tamanna siunertaralugu ajortit isumakkeerneqaatissaannik pisiassaqarneranik ajoqersuut atorneqarpoq. Paavip sorsuttarnerini ilaajumasut tamarmik neriorsorneqarput paavip timikkut ittumik naalagaassusia siuarsarlugu, akerai pillarlugit anersaakkulluunniit ittumik naalagaassusianik miserratiginnittunik toqoraareerunik ajortuliareriikkaminnik, maannakkut ajortigisaminnik siunissamilu ajortuliorumaarnerminni isumakkeerfigineqassallutik, taamatuttaarlu akiliisitsissutisiassaminnik pillaatisiassaminnillu tamanik isumakkeerfigineqassallutik. Taamatuttaarlu inuit ajoqersorneqarput ilagiinnut aningaasanik tunisinikkut ajortaajarsinnaassasut ikinngutimillu toqoreersimasut tarnaat innermi eqqiarfimmi naalliuttut aniguisissinnaassallugit.Ak 30.2

Naalakkap nerliivia Biibili najoqqutaralugu atulersitaq guutiitsutut nerliiviliarnermik pilliutitalimmik taarserneqarsimavoq. Palasiusut iffiaannaq viinniinnarlu allanngortissinnaanerarpaat Kristusip uinivianut aappiaanullu. Isertornatik pinngortitsisup piginnaassusianik piginnaaneqarnerarput.Ak 30.3

Paaviussuseq silarsuarmi naalagarsuanngorsimavoq. Kunngiusut kaasariusullu Ruumami paavip peqqussutai maleruartarpaat. Inuit siunissaat matumani naassaanngitsumilu itumaaniittutut ilerpoq, ukiuni untritilinni arlalinni ilagiit ruumalerisut kisiannertalinngivillugit ilassineqarsimapput, malittarisassai ataqqinnittumik maleruarneqarsimapput ullullu nalliuttorsiorfii tamani nalliuttorsiutigineqarlutik. Tamatuma kingorna ilagiit paavikkuusut taama akimatiginatillu naalannartiginatillu pissaaneqartigileqqissimanngillat.Ak 30.4

Kisianni “paaviussutsip ulloqeqqarsiornera silarsuup unnuaqeqqaraa.” (Wylie.) Allakkat illernartut ilisimaneerutingajapput, inuinnarni piinnaratik palasinissaaq. Guutip inatsisaa, naapertuilluassutsip uuttuutaa, peersimammat killeqanngitsumik naalakkersuisinnaallutillu inuunerlussinnaapput. Ukiuni untritilinni arlalinni Europami qaammarsagaanikkut, eqqumiitsuliornikkut atugartuussutsikkulluunniit siumukarneqanngilaq. Ilagiit ileqqorissaarnissakkut eqqarsarluarnissakkullu nukillaarsimapput.Ak 30.5

Ilagiit ruumalerisut nalaanni silarsuarmi pissutsit pruffiitip oqaasi annilaarnangaartumik eqquutippaat: “innuttakka suujunnaarput ilisimasaqannginnamik. Ilisimasaqarnissaq asiginnarakku, asiginnarpakkit palaseriumanatit ... Uanga ernitit isumakkiissavakka.” “Nunamimi sallusuissuseqanngilaq ilumoorsuseqarnanilu, Guutimik ilisimasaqartoqanngilaq. Ingasatsikkiartorput perloqqusineq, salluneq, inuarneq, tillinneq allasiornerlu; aammut pisuunerit imaaginnavipput.” (Hos. 4, 6. 1. 2.) Taamaapput Guutip oqaasiisa narrugineqarnerisa kinguneri.Ak 30.6