Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
OLÜHI OLÜNENE - Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    EKIHANDE EKYA 4—ABA WALUDENSI

    Omu kati-kati k’omwirimya owabya oku kihugo omu butuku buli obw’eritabala ly’obunya Papa, ekyakakala ky’okwenene mukitalimir’iguma. Omu buli mugulu mwabya imune abakatulago omwatsi wa Nyamuhanga — abandu ababya bakasangira eryikirirya omo Kristo ng’omusangania musa ahokati-kati ka Nyamuhanga n’omundu, ababya basikirye eBiblia ng’enzondoli y’engebe, kandi ababya bakateya eSabato y’okwenene mu yibuyirire. Ekihugo ki kiwite mwinda mungi okw’ibo, sihali oyukendisyaminya obuguli bw’kyobabya bakolire k’omungana. Mubaganzwamo abakalwa n’ekanisa (Kelezia), amalengekania wabo mwatika-tikwako, emibere yabo muyabugibwako nabi, ebisakango byabo mubyalyatangirirwa, byamahindulwa kutse byamasatangibwa. Liriryo mubimana malume-lume, neryo erilwa omu mugulu mulebe erihika oku wundi mubahambirira eryikirirrya lyabo ly’omu butunganene, ng’omwandu owabuyirire busana n’ab’esyondengo esikayasa.OO 61.1

    Ebyo bandu ba Nyamuhanga balabamo omu migulu y’omwirimya binasakire omu lubula, liriryo omu bisakango by’abandu mukabanika bike. Ebikanganisyo bike-bike eby’eribyaho lyabo byanginabanika, erilusyaho mbwino omw’ibihira ery’abakabahandikirira. Kyabya kilayiro eky’e Roma eriburangania obuli kaminyikalo k’erigania esyongangirirya n’erilayira lyayo. Obuli kindu ekikakanganaya eriwa, minya ni bandu, kutse ebisakango, ekanisa muyalengaho eribulegetya ebyosi ebyo. Ebinywa ebyosi ebikakanganaya eritika-tika, kutse eribulya oku butoki bw’esyonyikirirya sy’obunya Papa esikakakawa oku bandu, mulyabya irikagunza busana n’eryitibwa ery’abateke kutse abera, ab’endata kutse abahisi. E Roma muyalengaho nibya eritsandya obuli kisakango ekikatulago oku bukatsu bwayo oku abagana obukatuliki. Abakurati b’omu syo’ndeko sy’obunya Papa mubatwamobati ebitabu n’ebisakango ebyosi ebisakiremoomwatsi oyo bitolere ibyahisibwa. Erisakanga ebitabo by’omu byuma lite lyabya, ebitabu byabya bike kandi ibiri omu musindo owubite byangabikirwamomugulu muli; busana n’ekyo ekyangakolwa ini kike erikakirya ab’e Roma okw’iberererya ekilubirirwa kyabo.OO 61.2

    Sihabya kanisa ahabya hahikire obutabale bw’e Roma eyabya yatwere butuku buli butsir’isulusutibwa oku luhande lw’eriyisyandirira omu bwiranda bw’eriyitwiramo. Obunya Papa bwabere bukanabiritunga obutoki kubwanabya bwakakirye ebyala byabwo byo butya erisebengula abosi abagana eririga esyonzira syabwo, neryo eyindi-oko-yindi amakanisa mwolobera obutabale bwayo.OO 62.1

    Omu Bungereza obu Kristo bw’okukyakera bwasangawa ibwabirtsukayo. Engulu mbuya eyangirirawa abanya-Bungereza omu byasa by’erimbere-mbere oku mugulu oyo yabya eriwa ly’e Roma isiryatatsandyayo. Eryendereribwa eryalwa omu bami b’ekihugo abakafiri, eryabya lyahikire n’oku misike y’engetsi, eyiri hali-hali, niryo lyabya lyabere lusunzo lusa olu amakanisa awatsuka eribya omu Bungereza abya atungire erilwa e Roma. Abakristo abanene, babere bakatibita bakasaga eryendereribwa eryabya omu Ingilanda, mubabana obusayiro omu Scottland neryo okwenene kukwabya kwatwerwe kutya omu Ireland kandi n’omu mahanga aya awosi ibakangirirakwo n’ebitsange.OO 62.2

    Omugulu ab’ekihanda ky’aba Sakisoni (Saxons) babambira e Bungereza, obutikirirye mubwatabala. Abakindi abo mubakorohya erilayirwa abakobe babo, neryo abakristo mubakakwa eritibita oku bitwa n’omu myanya eyuhuhirire kutsibu eyabya isiyikermo bandu. Liriryo ekyakakala ekyabya ikyabiribiswa mugulu muli mukyaloly’embere erikolerya. Enyuma w’ebirimo igana liguma mukyakolerya, erikangabagasania eryabya lyahikire omu bihugo by’ehali. Omu Ireland mumwalwa omulume muminywa iyo Kolumba n’obu abya akakola nabo abo obu ayikakirayako, abikirirya ababya bayitsatsangire kitya-kitya oku kitsira ekiyiherere ekya Iona, mubayira hano mu isanga-sanganiro ly’emibiri yabo ey’eritulawo. Omuguma w’oku batuliri bano abya muteya w’e Sabato y’e Biblia, neryo okwenene oku mukwakanganibwa omu bandu abo. Eritendekero mulyatsukwa omu Iona aho abatuliri b’engulu babya bakalwira bakaya eScottland, n’eIngilanda, e Germany, eSwitzerland, n’eItaly nibya.OO 62.3

    Nikwa e Roma yabya yihandire amweso wayo w’oku Bungereza, neryo yamatwamoerihirayo ahisi sy’obusondoli bwayo. Omu kyasa ky’endatu abakwenda bayo mubatsuka eribindula aba sakisoni abakafiri. Ab’ekihanda ky’emiyihalambo eky’aba Babarian mubangirirabo n’erisima, neryo mubakaka ebigonye-n’ebigonye by’abandu eribya b’eryikirirya ly’e Roma. Omubiri abere akakula, Abasondoli b’ekikatuliki n’ababinduka eribya bakatuliki mubasanga-sanganan’abakristo ab’oku kyakera abo. Muhabya engabane eyikakukubalaya. Abakristo bano babya bandu ba luberera, ini bolo, emibere yabo, engangirirya yabo, n’emitsye yabo yabya yikakangania ng’oku nib’Amasako, ibo abakwamire obunya Papa ibakakanganaya obutikirirye, eriyibimbya, n’emiyiheko y’obukatuliki. Abakwenda abatumawa erilwa e Roma mubanza bati amakanisa awabakristo bano asikaye obukulu bwa Papa. Abanya Bungereza mubasubamon’obwolo-bwolo bati banzire ibanza abandu bosi, nikwa bati Papa syawite butoki bw’eritabala oku kanisa, neryo ibangamusikya ng’oku bakanasikaya obuli mukwami wa Kristo.Muhabyaho n’erihatikana eribindulirabo oku Roma; nikwa abakristo bolo-bolo bano, ibabiritika busana n’emiyihalambo y’abakwenda bayo, mubabuga ibanasikire bati sibasi wundi mukama ate ini Kristo. Oku ndambi eyo omutima w’obunya Papa kwenene mwaminyikalibwa. Omwebembetya oyuwatumawa erilwa e Roma mwabuga ati: “Mwamabya isimwangangirira abagala benyu abakaleta obuholo, mukendisyangirira esyonzigu esikendisyabaletera oluhi. Mwamatendimatikana okw’itwe omw’ikangania aba Sakisoni bw’enzira y’engebe, mukendisyatunga oluholo erilwa okw’ibo.” — Bilwire omu History of the Reformation of the Sixteent Century, ekitabu ekya 17, ekihahande ekya 2, ekyasakawa D’Aubigne. Eri siryabya isagisya erya lugala-gala. Oluhi, esyondeka-teka esya kibiso-biso, n’amatebo mubyakolesibwa erilwa n’abalangiri aba busana n’enyikirirya y’eBiblia, erihika aho makanisa w’e Bungereza atinda kutse erikakwa eryolobera obutoki bwa Papa.OO 63.1

    Omu bihugo eyo obutabale bw’e Roma butahikiremuyabya iyine abakristo ababya hakuhi ini ba bwiranda oku bibi by’obunya Papa eribuga amagana w’ebirimo. Babya batimbirweko abakafiri neryo ebirimo yabere yinemulaba mubabya ibanemusobya; nikwa mubaloly’embere ibanemutwala eBiblia nga nikyo kilayiro ky’eryikirirya neryo mubabya ibanamakirire emyatsi y’okwenene kwayo eminene. Abakristo bano babya bakikirirya omw’itendihwaho ery’Ebihano bya Nyamuhanga kandi ibakategaya eSabato y’ekilayiro ekyakani. Amakanisa awabya awite eryikirirya eri n’erikwamalyo abya omu bipindi ebiri ahukati-kati ka Afirika n’omu ba Armenian ab’e Asia.OO 64.1

    Nikwa okw’abo abagana eryingirirwa obutoki bwobunya Papa aba Waludensi mubalengya abosi. Omu kihugo kinyini-nyini eyo obukatuliki bwanabya buhandire, niyo bandu bayo banabya baganire amabehi wabwo n’ebibi byabwo. Eribuga amagana w’ebirimo, amakanisa w’e Piedmont mwikala inyanayikatwire oku kikatuliki, nikwa endambi muyahika okw’igunzerera omugulu ekelezia yahatikanabo eryoloba. Enyuma w’erihalikana litawite ekyo lyangatamba bakalwa n’obwiti bwayo, Abasondoli b’amakanisa ano mubakwamir’iriga obukulu bw’obutoki obu kihugo kyosi kyabanika nga kikaramaya. Liriryo muhabya abandi abaganir’iguma eryolobera Papa. n’abalerembera buwe. Babya ibabiritwamo eryikala iban’olobere Nyamuhanga kandi n’eriteya obubuya n’obwolo-bwolo obw’eryikirirya lyabo. Muhabyaho eriyigabula. Ababya ibamakirire okw’ikirirya erya kera mubalwa mubo; abaguma ibakasiganaya ebitwa byabo eby’obubutiranwa ebya Alps, mubayatula okwenene kw’omu bihugo by’ehali; abandi mubatibita omu misya yitobere n’omu bihalange by’oku meruka, neryo eyo mubabya ibanawite obwiranda bw’eriramya Nyamuhanga.OO 64.2

    Eryikirirya eryo abakristo b’aba Waludensi babya nalyo eribuga amagana w’ebirimo lyabya lya ngabane kutsibu oku syongangirirya sy’amabehi esyo eRoma yabya yikahererya. Eryikirirya lyabo ery’engangirirya/enyikirirya lyabya lihandire oku kinywa ekisakire ekya Nyamuhanga, ekiri emikolere eyihikire ey’obu Kristo. Nikwa abandu abahisi, abolo-bolo abo ibane eyo batibita eyitehikawa eyo, isibasi ebiri oku kihugo, kandi ibakasiba bakakola omu magana w’esyonyama syabo n’omu malima wabo w’ebinyu, basangawa isibali batahika oku kwenene oku lyabo-lyabo okukalwa n’esyonyikirirya n’amabehi aw’ekanisa eyiwire eyo. Eryabo siryabya ikirirya eriryabanawa buhya-buhya. Eryikirirya lyabo ery’engangirirya/enyikirirya lyabya mwandu-musigirano erilwa oku butata-kulu babo. Babya bakalwira eryikirirya ery’ekanisa ey’abakwenda ba Kristo, - “eryikirirya eryahebawa abagombe ba Kristo oku ngendo nguma.” Yuda 3. “Ekanisa y’omu mbwarara,” eyo yuyabya kanisa ya Kristo ey’okwenene, eyiri muteya w’eby’obuteke bw’okwenene oku Nyamuhanga abirihira omu byala by’abandu buwe erihebwa ekihugo butsira emitondekanirye y’obulemi ey’emiyihalambo eyiri omu muyi mukulu w’ekihugo.OO 65.1

    Enguma y’oku syonzumwa ngulu-ngulu esyaleka ihabya eriyihigula ery’e kanisa ey’okwenene oku bukatuliki yabya obukatuliki eripona e Sabato y’e Bibila.Obuminyereeri ng’oku bwanatulawo obunya Papa mubwagusa okwenene kw’okun kitaka. Ebihano bya Nyamuhnanga mubyalyatangirirwa omy ngyngu, emikongo n’emitsye y’abandu yamahamibwa. Amakanisa awabya ahisi sy’obutabale bw’obunya Papa luba mwakakwa erisikya eSande ng’ekiro ekyerire. Omu sobi nyingana n’eyabyaho n’obutikirirye, abanene, n’omu mwanabya omu bandu ba Nyamuhanga ab’okwenene mubayibana ibabirisoberwa bati n’omu banabya ibakategaya eSabato, sibabya bakakola mubiri w’oku kiro kya Sande nibya. Liriryo kino mukitagunza eritsemesya Abasondoli b’ekikatuliki. Mubasonda bati eSande yiyirawemo yibuyirire, eSabato yitsandibawe; neryo mubatulawo omu butsurumi bati abo abakalengaho erisikya eSabato bawire. Omundu wosi-wosi oyuwabya akasonda eryolobera Ebihano bya Nyamuhanga inyakatokayo mbwino inyabiritibita akasaga obutoki bw’e Roma.OO 65.2

    Aba Waludensi babya baguma b’oku bandu b’ebusungu abatsuka eritunga embindula ey’Amasako Abuyirire. Eribuga amagana w’ebirimo, omukukuru w’erilungula emiramirye n’emikolere y’ekanisa atali abya, mubabya ibanwite eBiblia eyisakire omu kalamu omu mubuge wabo. Babya bawite okwenene okuli nzongole, neryo eki mukyaleka ibaponwa n’eryendereribwa. Mubatura bati ekanisa y’e Roma ni Babeli eyiwire, eyikakanibawako omu Eribisulirwa, neryo ibakatsama esyongebe syabo, mubimana erilwa n’ebibi byayo. Bane oku kalerembo busana n’eryendereribwa eryagunza mugulu muli, abandi mubalwika eryikirirya lyabo eryabya likayirabo mu ba ngabane, liriryo abandi mubamakirira oku kwenene. Erilaba omu birimo minene y’omwirimya n’eryendereribwa, habayaho aba Waludensi abagana obukulu bw’e Roma, abagana eriramya esyosumba, kandi ababya bakateya eSabato y’okwenene ibaneko ekihunga ekikalwa nabo ekirengererye omw’itsuruma, ibane n’eryikirrya lyabo. N’omu banatsimitawa omu itumu ly’omu Savoyard, kandi bamahisibwa okusyongwe sy’ekiroma, mubimana butasegenyuka busana n’ekinywa kya Nyamuhanga n’olukengerwa luwe.OO 66.1

    Enyuma w’ebitwa biri-biri ebikakikirirabo — ebyabiribya busayiro obw’abakendereribawa n’erinubibwa ebirimo eyosi — aba Waludensi mubabanamoobubisamo. Eno, ekyakakala ky’okwenene mukikala ikinemwaka omu kati-kati k’omwirimya ow’ebirimo ey’ahokati-kat. Eno abimiri b’okwenene mubikala ibane n’eryikirirya erya kera eriguza ebirimo kigonye kiguma.OO 66.2

    Nyamuhanga abya inyabiriteka-tekera abandu buwe b’obwikalo obw’olukengerwa eky’eriswekya, obutolerene busanan’emyatsi mikulu y’okwenene eyo ahabo. Abatibiti bayiketerwa abo ebitwa mubyababera kikanganisyo ky’obutunganene bwa Yehova obutebinduka, kandi mubabwirabo okw’oyo oyutebinduka. Mubakangya abana babo bw’emyanya eyiri endata kubo ey’olukengerwa ekitebinduka, kandi mubabwirabo okw’Oyo oyutemoibinduka-binduka kutse ekyutsutsu ky’eribinduka lyosi-lyosi, oyu kinywa kiwe kitesegenyuka ng’ebitwa ebya kera-na-kera. Nyamuhanga abya inyabirihanda ebitwa neryo amateyabyo omu kagala; sihali kuboko okwangasegeryabyo erilusyaho obutoki obutawite busubuliro. Omu musindo muyimereraasangawa inyabirihiraho Ebilayiribyiwe, ebiri musingyi w’eetabalo yiwe omu lubula n’oku kihugo. Okuboko kw’omundu kwanginahika oku bandu banyikiwe n’eritinda esyongebe syabo; nikwa kuboko okwo ng’oku kute kwanga kwangakula ebitwa erilusyabyo omu musingyi wabyo, n’erigusabyo omu ngetse, ku kute kwangabindula kutya omugambo muguma w’Ebihano bya Yehova, kutse eriwsangula muguma w’okw’ilaganisya liwe busana n’abo abakakola erisonda liwe. Omu buyiketerwa bwabo oku bilayiro byiwe, abagombe ba Nyamuhanga batolere ibasika ng’ebitwa ebitebinduka.OO 67.1

    Ameruka awabya ateyirye emisya yago eyiri ahisi syago amabya bwimiri obutebinduka oku butoki bw’obuhangiki bwa Nyamuhanga, kandi erisikya erityumbaya ery’obulolereri bwuwe obukategaya. Ababunga abo mubiga eririsima ebiminyikalo eby’eribyaho lya Yehova. Erikalirirwa mulitaleka bakabya butsira tseme; sibabya n’embwera omugulu babya ibane omu bitwa mweyo eyitehika mundu. Mubasima Nyamuhanga busana n’eribaha obuhumuliro errilwa okw’ihitana ly’abandu n’obukale bwabo. Mubayitsangurira omu bwiranda bw’eriramya embere syiwe. Emigulu eminene omugulu esyonzigu syabo syabya isinakwamirebo, erikala-kala ly’ebitwa mulyahindasyo. Mubimba esyonyimbo sy’eripipa Nyamuhanga ibane endata oku bikwangwa binene ebiri endata kutsibu, neryo amahe w’e Roma mwatatoka erihunia esyonyimbo syabo esy’erisima esyo.OO 67.2

    Engangirirya/enyikirirya y’abakwami ba Kristo bano yabya nzongole, iyolobire kandi iniy’omuhwa. Mubatwala emisingyi y’okwenene muya ndundi nene kwilaba amanyumba, amataka, abira, abanya-luganda, nibya na kwilaba engebe. Mubasonda kutsibu erihira emigambo eyi y’oku mitima y’abana. Erilwa omu bulere, emyusuko muyakangiriribwa Amasako kandi mubakangiriribwa eritwala ekyo bilayiro bya Nyamuhanga bikasonda mu kibuyirire. Esyo biblia sisyabya sikabanika na muhwa; neryo ebinywa byayo eby’obuguli bunene babya bahambirebyo omu mitwe. Abanene ibakatoka erisubamoebipindi binene-binene eby’Endagane Engulu n’Endagane Enyihya. Amalengekania wa Nyamuhanga mwasosekanibwa n’eritungerera ebihangikwa bibuyanga kandi n’emiyisa myolo-myolo ey’engebe ey’a bulikiro. Abana balere mubiga eritungerera n’erisima Nyamuhanga ng’omuhi w’emiyisa yosi n’erihumulikana.OO 67.3

    Ababuti ibane bolo batya kandi ab’olwanzo, babya banzire abana babo omu bwenge bunene isibangabalekerania bakanayitsungira omw’iyiminyako. Babya basamalirwe engebe y’erirengwako kandi eyikalire, mbwino n’eryitibwa busana n’eryikirirya. Erilwa bulere mubakangiriribwa erigumira ebikala-kalire, eririga erisondolwa, kandi ibanemuyirengekanirya n’eriyikolera. Mubakangiriribwa eribya ba lukwamirwa ibakine balere, eriyiteya okw’ibuga nabi, n’eriyitegererya obwenge bw’obukutu. Ekinywa kiguma ekiryabugibawa butsir’iyikengemerera kyamowibwa esyonzigu syabo isikyendihira oyulyabugakyo musa y’omu kabi inikwa n’amagana w’abagala babo; kusangwa esyonzigu esikalwa n’okwenene isikakwama abalwe bakalengaho erilwira obwiranda bw’eryikirirya.OO 68.1

    Aba Waludensi babya ibabirisigania endeke yabo ey’omu kihugo busana n’okwenene, neryo omw’iyiyinia mubakuha-kuha busana n’eribana ak’erirya. Obuli kanya akanginalimwa endata oku bitwa kw’eyo mukakolesibwa ndeke; emisya n’ebitsweka ebindi by’oku meruka ebyabya bityeraya mubyabindulwamoebikeraya. Erisululira n’eriyiyigana mubyabya kiguma ekyo bana babya bigire. Mubakangiriribwa ambu Nyamuhanga akateka-teka engebe eribya nzira y’esyongeso, kandi bati erisonda lyabo lyangabanika omw’iyikolera, omw’itsuk’irengekania, eriyiteya, n’eryikirirya. Erihika okw’itunga erisonda lyabo eryo kyabya likayitsutsa erikola kutsibu kandi erikaluhaya, nikwa iririmoebyosi ebyo omundu akayitsutsa iyo ng’omubihya, eryabya itendekero eryo Nyamuhanga ahiraho busana n’erimukangirirya n’erimukula-kulania. Omugulu emyusuko yabya iyabiribegera erikuha-kuha n’emibere eyikala-kalire, mubatagalagandya eby’obuhangwa eby’obulengekania obw’ab’amenge. Mubakangiriribwa ambu obutoki obwosi nibwa Nyamuhanga, kandi ambu ebyosi bitolere ibyuwanibwa n’erikula-kulanibwa busana n’omubiri wuwe.OO 68.2

    Amakanisa w’aba Vaudois (aba Waludensi), omu bubuya bwago, n’omu bwolo-bwolo bwago, abya asosire ekanisa y’emigulu y’abakwenda. Babere bakagana eritabalwako Papa n’abalerembera buwe, mubatwala eBiblia nga ninayo nyisa eyiwite obutoki obutesobaya obw’endata kwilaba amatooki wosi. Abalisya babo sibabyang’abapadiri b’e Roma abakayikukumba, liriryo ibo ibakakwama eky’erilangirirako ekya Mukama wabo oyu “wasa butsira busana n’erihereribwa nikwa busana n’erihererya.” Ibakalisaya esyombuli sya Nyamuhanga, ibakebembetayabo erikolyabo ahali ebiti bibisi n’oku ngununuko esy’ amagetsi awaliho aw’ekinywa kiwe ekibuyirire. Abandu ibakahinda-hindanira hali oku bikanganisyo eby’eriyibimbya-bimbya n’emiyihalambo y’abandu, butsira omu makanisa awakakangabagasanaya kutse amanene-manene kutsibu, liriryo ahisi sy’ekyutsutsu ky’ameruka, omu misya y’ekitwa ekya Alps, kutse omu migulu ey’akabi, ahisi sy’esyonguka esirerembire nikwa isinakalire, bakahulikirira ebinywa eby’okwenene erilwa oku bagombe ba Kristo. Abalisya abo sibabya bakakangirirya engulu yowene lisa, liriryo ibakayalebaya abakoni, ibakasomesaya abana, ibakahabula abakasobaya, kandi ibakalengaho eritekania amagana n’erikalalirya abandu erikolera omu buguma n’eribya n’olwanzo ng’olwa omundu na mulumuna wuwe. Omu migulu y’obuholo ibakatokesibawa eribyaho ebihembo ebyo bandu babya bakahayo omw’iyitwiramolyabo; nikwa, nga Paulo omuhimbi w’esyo hema obuli muguma mwiga omubiri w’erilusyako olupulo, kyamayitsutsisibwa, aho angayibanira obuwatikya.OO 68.3

    Emyusuko muyatunga erikangiriribwa abalisya babo. Obulengekania bwabo ibunahandire okw’iga ebindu binene, mubayira eBiblia mu ky’eryiga ekikulu kwilaba. Mubahambira Engulu yowene eya Matayo n’eya Yoane sy’omu mitwe, n’esyo nyawalihwa nyinene. Ebisakango ebindi byabyamoe Biblia eyosi, ebindi ibirimoehipindi ehisombwerwe, okwabya kuhirirweko erisoborera emilondo ekyabya ikikolirwe abo ababya bakatoka erisoborera Amasako. Eby’obuteke eby’okwenene kubyabya byahulukire bitya, okwabya ikwabiribiswa abo ababya bakasonda eriyihamya endata oku Nyamuhanga.OO 69.1

    Amasako abuyirire mwakopororwa, mulondo-oku-mulondo, kihande-oku-kihande, ibakakola n’omuhwa munene n’eriyiyinia, emigulu eyindi ibane omu marubo awali omukati k’ekitaka eyiri omwirimya, ibakakolera oku bisosomole. Omubiri kwabya alolire embere yo atya, in’isonda lya Nyamuhanga eribiswirwe, irikakolerayang’esy’ amagetsi esitatulungenemokandi kandu; talebaya ababya bakakola omubiri kubabya balangire omubiri oyo kwabya akangabagasenie bungana, kandi kwali wa butoki bulengererye busana n’erilaba omu bikalakalire. Abalaika b’e lubula babya batimbire oku bakoli bayiketerwa abo.OO 69.2

    Setani abya inyabirikolesya abapadiri n’abalerembera ba papa eritsika ekinywa ky’okwenene ky’omu kyabu ky’amabehi, eriwa n’eriramia ebisisosano, nikwa omu nzira y’eriswekerya kutsibu mukyabya ikinalindirwe butsir’itsandibwa erilaba omu migulu y’omwirimya eyosi. Sikyabya kihambirweko mundu, nikwa ikihambirweko Nyamuhanga. Abandu babirikola butaluha erirengaho erisukulirya amakuru w’Amasako awaminyikere ndeke-ndeke kandi awolobire eriyitegererya, kandi n’erihindulawo anabya inyakaganaya obwimiri bwawo; liriryo ng’obwato obukalereta oku lusi olwabiritabuka, ekinywa kya Nyamuhanga mukyatura ekihunga ky’okumagetsi ekikasagisaya ngakikendiheryayo. Ng’embwa y’esy’amagetsi n’ebitsipa kuyikabyamoemihwa eyoswiremoesy amagetsi isinabisamire ahisi sy’eyigulu-gulu y’ekitaka, neryo abangabana aho sibikire habuya hasyo abosi batolere ibalima, n’Amasako Abuyirire nago kw’atya awite obuteke bw’okwenene obukabisulirawa okw’abo abakasondekanayabwo n’omuhwa, omu bwolo-bwolo, kandi n’omu misabe. Nyamuhanga mwategeka eBiblia eribya ekitabu ekyangakangirirya abandu bosi, omu bulere, omu busuko, n’omu bulume-bukulu, kandi eribya ky’eryiga emigulu yosi. Mwaha abandu bw’ekinywa kiwe ng’eribayibisulirako. Obuli mwatsi w’okwenene ogu mundu akalangira n’ibisula emisosere y’omusakangyi wakyo. Erisoma amasako niyo nzira eyilayiribirwe obunya-lubula erisanga-sangania abandu b’oku Muhangiki wabo n’erihabo eriminya erisonda liwe lyo ndeke. Niyo nzira y’erikanirania aho kati-kati ka Nyamuhanga n’omundu.OO 69.3

    Omugulu aba Waludensi balangira eryubaha Nyamuhanga ng’enzuko y’amenge sibabya balibene ameso busana n’erilangira omubongo w’eribya ibanasi ebindu ng’oku biri omukihugo, eriminya abandu n’eribya n’engebe eyikakola n’eribukya eriyitegererya. Abaguma b’oku myusuko ibakatumawa erilwa oku matendekero wabo aw’omu bitwa erigenda omu miyi y’e Fransa, kutse e Italy, eyabya emyanya eyigalihirekwilaba lulengo busana n’eryiga, obulengekaania, n’erisamalira ebindu ng’oku bikakolawa kwilaba omu bitwa byabo eyo babutirawa. Emyusuko eyiryatumawa eyo ibakahikawako erirengwako, ibakalola oku by’esyonye, ibakagaya abakwenda ba Setani ab’amenge manene, ababya bakabahatikania emyatsi ey’amabehi kwilaba n’amatebo awalengererye. Nikwa erisomesibwa lyabo erilwa omu bulere lyabya ini ly’emibere eyikabateka-teka busana n’ebi ebyosi.OO 70.1

    Omu matendekero eyo bagenda babya isibaliyayibanirayo obu bangayiketera omu kindu kyahi. Ebyambalo byabo byabya bitegekanibirwe omu musindo owangabisa obuteke bwabo — ebisakango eby’obuguli bunene eby’amasako. Ebi ebyalwa omu mubiri owakolerawa emikera te-te-te n’ebirimo minene mubagenda nabyo, neryo banabya bamabana aho bate bangabalulerera, ibakahira emihande mirebe ya kubyo y’omu nzira yabo obu mitima yabo yikabanika nga yangangirira okwenene. Errilwa oku bihinga by’obu koyo wabo, emyusuko y’aba Waludensi muyakangiriribwa iyinayiteka-tekere ekilubirirwa eki, ibakayitegereraya omubiri wabo neryo mubakolawo n’obuyiketerwa. Omu matendekero ano, abandu mubabinduka bamaliga eryikirirya ery’okwenene, neryo obuli ndambi emisingyi yakyo muyabanika iyikingira omw’itendekero eryosi; kandi ibwa Abasondoli b’obunya Papa n’omw’ibulirirya kutsibu nibya owu babya bakahula mu mabehi ayo mubatatoka eritolyago erihika aho atsukire.OO 70.2

    Omulimu wa Kristo ni mulimu w’eritulago omu bipindi by’ehali. Eriyowa ery’erimbere ery’omutima owabindukire ly’erireta abandi nabo b’oku mulamia. Oyu niwo abya mulimu w’abakristo ab’aba waludensi. Mubayowa bati Nyamuhanga akabasondako ekilabire okw’ibya n’okwenene okuli nzongole omu makanisa wabo; omu butoki bunene obw’ekinywa kya Nyamuhanga mubasonda eritwa emiriki y’obukobe eyahiribawaho eRoma. Abahererya b’aba waludensi mubakangiriribwa ng’abatuliri omu bipindi eby’ehandi, obuli muguma oyuwabya akaganirya eribya muhererya inyakayitsutsibawako eritsuka eribya mutuliri w’engulu. Obuli muguma inyakahereraya omu butungereri bw’e kanisa bulebe eribuga ebirimo isatu atali abya mwimaniri w’e kanisa y’ewabo. Omubiri ono owakayitsura eritsuka eriyiyigana n’eriyihayo, lyabya eritsuka eritolere busana n’engebe y’omulisya omu migulu eyo eyabya yikalenga oku ngebe sy’abandu. Abatabana ababya bakahiribwako amaboko oku mubiri abuyirire oyo, isibalitungerera embere y’obuteke bw’oku kihugo n’olukengerwa, nikwa ibakatungererayo engebe y’eriyikuha-kuhira n’eyiri oku kalerema, mbwino nibya n’eryitibwa busana na Kristo. Abatuli b’engulu ibakagenda babiri-babiri, ng’oku Yesu atuma abiga buwe. Obuli mutabana ibakamuhirako omulume mukulu oyuwasi binene, omutabana oyo inyakasondolawa nayo, oyuwabya n’ollukwamirwa lw’erimukangirirya, kandi inyakayitsutsibawako eryowa erihabulwa liwe. Abakakola haguma bano sibabya bakabya ibane haguma obuli ndambi, liriryo babya bakasanga-sangana busana n’emisabe n’erihabula, ku litya ibakasikanganaya omw’ikirirya.OO 71.1

    Erilalagania ekilubirirwa ky’omubiri wabo iryangaleterebo erikindwa; busana n’ekyo, ibakalengaho eribisa ng’oku basosire. Obuli muhererya inyakabya inyanasi mubiri mulebe, kutse suburo nyirebe, kandi abatuliri abo ibakalolaya embere erikola omubiri wabo omu kisuko ky’omubiri w’oku kihugo. Emigulu eminene ibakasombola omubiri ow’erigulya ebindu omu maduka kutse eribungyabyo. Ibakaheka esyongyimba, amaninga-ninga, n’ehindi hindu, oku ndambi eyo ehityanguha erigulwa erilusyaho omu hitale ehiri hali-hali; neryo ibakangirirawa obutundi eyo bangabere ibakaganawa ng’abatuli b’engulu.” — Biri omu Wylie, ekitabu ekya 1, ekihande ekya 7. Emigulu eyosi ibakasumbira emitima yabo y’oku Nyamuhanga busana n’amenge w’erikangania eky’obuteke, eky’obuguli bunene kwilaba esy’ amagetsi kutse esy’amabwe w’obuguli bunene. Omu bubiso-biso ibakabya ibanahekire esyo Biblia, esiluyirirene kutse omu bipindi-bipindi; neryo banabya bamabana akayisa, ibakasaba abaguli babo erihulikirira ebisakango ebi. Emigulu eminene abandu ibakabukamoeriyisunza erisoma ekinywa kya Nyamuhanga, neryo ibakasigira ekitsweka kirebe ky’abo abanzire eriminyakyo.OO 72.1

    Omubiri w’abatuliri bano mwatsuka omu mabatama n’omu biharo ahisi sy’ameruka ogu bikeremwo, nikwa mwagenda akahika hali kwilaba aho. Isibambiteki omu bisando, kandi ibambite esyongyimba sikarakatsire kandi ibanasosire eribya ibakalyata kutsibu nga Mukama wabo, ibakalaba omu miyi minene-minene n’eryingira omu bihugo ebya hali. Ehosi-hosi ibakabibayo embuto ey’obuguli bunene. Eyo babya bakalaba amakanisa mwatsukayo, kandi abandu bangyi mubitibwa busana na Kristo. Ekiro kya Nyamuhanga kikendisyakangania erihulula inene ery’abandu abahululawa omu mubiri ow’abalume bayiketerwa bano.OO 72.2

    Oku ba Waludensi, Amasako syabya ebisakire ng’oku Nyamuhanga abya akakolerana n’abandu omu migulu eya kera n’eribisula esyonyikwamirwa n’eby’erikola omu mugulu ono lisa, liriryo in’ibisula amalige n’olukengerwa ebikayasa embere. Babya bakikirirya bati enduli y’ebindu byosi siyiri hali kutsibu, neryo bakasoma eBiblia n’emisabe n’emisonia, ibakasima kutsibu eby’obuguli bunene ebyo yikabuga kandi ibakatsemera omubiri wabo ow’eritokesya abandi erimnya emyatsi y’okwenene yayo eyikalamaya. Mubalangira endeka-teka y’omulamo iyikakanganibawa ndeke omu hiyani hibuyirire ehyo, kandi mubabana erihumulikana, amaha, n’obuholo omw’ikirirya oku Yesu. Ekyakakala kyabere kikakolerya obuyitegererya bwabo n’eritsanga-tsangya emitima yabo, mubayitsutsa erikolya amasangya wakyo w’okwabo ababya omu mwirimya w’ebihalyo sy’obunya Papa. Mubalangira bati omw’isondolwa Papa n’aba paddiri, abandu banene kutsibu ibakakumbira busa erirengaho eriyitungira eributirwa omw’agalya emibiri yabo busana n’ekibi ky’omutima wabo. Abandu bakakangiriribwa eriyiketera emibiri yabo mibuya erilamiabo, ibakikala bakayisamalira, amalengekania wabo inyakikala inyane oku mibere yabo y’ekibi, ibayilangira erihitana lya Nyamuhanga ngalirindirirebo ibanemwagalya emitima yabo n’emibiri yabo, liriryo isibalibana iluhuka. Abandu bayirindi abo kubabya babohirwe batya esyongangirirya sy’e Roma. Ebigonye n’ebigonye by’abandu mubasigania abira babo n’abanya luganda babo, neryo bamagunzira esyongebe syabo sy’omu bisenge by’amanyumba w’okusyo kelezia ibakikala bakayitsirisya akalyo n’eriswiribwa eminyamba, omw’ikuba otulo bakakola omu kiro, omw’iyibatika oku kitaka bakaramya eribuga esyosaha nyinene omu mbeho, kutse otubwe otutsapire aho bikere ahatuwene, omw’igenda esyongendo nyiri-nyiri bakaya oku myanya mikulu-mikulu, omw’ikola emibiri y’riyikehya eyikala-kalire busana n’erisaba eribuyira oku bibi balyakola kandi n’erinubibwa kutsibu busana n’ebibi balyakola, ebigonye n’ebigonye mubasonda eribana obutekane bw’omu mutima. Bakanubibwa neriyowa ngani babihya, kandi isibatekene mutima busana n’erisaga erihitana lya Nyamuhanga, abangyi mubakwam’iniagalwa erihika oku luholo kandi isibawite na kyakakala kyosi kutse maha neryo ibongoberera omw’isinda.OO 73.1

    Aba Waludensi mubasonda eritwira abakwire enzala bano b’omugati w’engebe, eriboholerabo obukwenda bw’obuholo omw’iyilaga lya Nymuhanga, n’erikanganiabo Kristo ng’amaha masa aw’omulamo. Engangirirya eyikabuga yiti emibiri mibuya yanginalihirira busana n’eritwa Ebihano bya Nyamuhanga mubatwalayo ng’eyihandire oku mabehi. Erisegema oku mundu erikola ebikasimawa likahumirana n’olwanzo olutawite busubuliro. Yesu mwahola ng’obuhere busana n’abandu kusangwa ekihanda ky’abandu abawire sibawite ekyo bangayikolera ekyangaleka ibasimwa Nyamuhanga. Emibiri eyitolere ey’omulamia oyuwabambawa kandi amalubuka niyo musingyi w’eryikirirya ly’obukristo. Erisegema ly’omundu oku Kristo nirya kwenene, kandi n’eriyikundikania kuyo litolere iryabya hakuhi nayo, ng’ekiyingo ku kiri oku mubiri, kutse ng’omutahi kw’akabya oku mulikiriki.OO 73.2

    Erikangirirya ery’aba papa n’aba paddiri mulyaleka abandu ibalangira emibere ya Nyamuhanga, n’eya Kristo nibya, ng’eyikalire, ey’erikungumana, kandi ey’erikaga-kagania. Mubakangania Omulamya ng’oyutekwira omundu oyuwire y’obulige, bati hakatolera ihabya erisaba aba paddiri n’abaholi, abahola iban’ikirirye Nyamuhanga. Abo abasangawa obulengekania bwabo ibwabirisukulirwa ekinywa kya Nyamuhanga mubanza erikangya Kristo y’oku bandu bano ng’Omulamia wabo w’olukeri kandi ow’olwanzo, oyuwimene n’amaboko awasanzire, akabirikira abosi eryasa eyo ali ibane n’omuheke wabo ow’ekibi, emiyilalikirire yabo, n’eriluha lyabo. Mubayitsutsa erihigulaho emikangya eyo Setani abya inyabirilundamania eyabya yikaleka abandu ibataluka erilangira eriyilaga eryo, neryo bakanasa oku Nyamuhanga butsr’ilaba omu wundi mundu, ibanemuyisubamo ebibi byabo, n’eribana eribuyirwa n’obuholo.OO 73.3

    Omu Waludensi abya akikala inyanayiteka-tekire eriboholera emyatsi y’okwenene ey’engulu yowene y’oku bandu abakabuliriraya. Neriyikengemerera inyakahulukaya ebipindi by’Amasako Abuyirire ebisakire n’obuyiteya bunene. Lyabya likabya itsema liwe inene eriha amaha w’oku bakabuliriraya kutsibu oku by’engebe y’erikota, abaswiribirwe ekibi, abakalangira Nyamuhanga ng’oyukatuhulaya, inyalindirire eritswera. Eminywa yiwe iyinemutitira, n’ameso wuwe inyanemoemisonia, emigulu minene inyanasungamire, akaboholera abagala babo bw’eriyilaga ery’obuguli bunene erikakanganaya amaha masa aw’omubihya. Ekyakakala ky’okwenene ku kyabya kingire kitya omu bulengekania bw’abandu banene obulwemoomwirimya erilusyamoerikungumana, erihika aho lyuba ky’obutunganene lyakoleraya omu mutima irine n’erilamia. Emigulu minene ekitsweka kirebe eky’e Biblia ikikasomawa n’erisubirirwamongendo nyingyi, omuhulikiriri inyakasonda ati kisubibawemwo, ng’akendisikya ati owirekyo ndeke. Na kwilabirirya erisubibwamoery’ebinywa ebi irikayitsutsibawa kutsibu biti:“…nʼomusasi wa Yesu Omugala wa Nyamuhanga akatweraya kwʼebibi byosĩ.” 1 Yoane 1:7.“Ngoko Musa asumbira enzoka yʼendata omo mbwarara, litya Omugala wʼOmundu atolere erisumbirwa endata.”Yoane 3:14. Abanene mubatatebibwa okw’ikwamana n’erisonda ly’e Roma. Mubalangira obusangania bw’abandu kutse obw’abalaika ko bute bwangatoka busana n’omubihya. Ekyakakala ky’okwenene kyabere kikakolerya kubo mubabuga omw’ikukubala n’eriyitsangura bati: “Kristo niyo muherererya wage; omusasi wuwe niwo buhere bwage; ekiherero kiwe nikyo kyumba kyage ky’eriyitondogolerako ebibi byage.” Mubayihongera iguma oku mibiri eyitolere eya Yesu, ibakasubirira omu binya bati, “ahate erikirirya omundu syangatoka eritsemesya Nyamuhanga.” Abaebrania 11:6. “…Nyamuhanga sialitahula erindi rina omo kihugo kyosi omo kati kati k’abandu eryangatulamya.” Emibiri y’abakwenda 4:12.OO 74.1

    Abaguma b’oku bandu obu emitima yabo yabya iyabirihunga-hungibwa bano, omwatsi w’erisikyabo oku lwanzo lw’Omulamia mulyabanika kubo ngamakanya kwilaba lulengo busana n’abo n’eriminyago. Erihumulikana eryo omwatsi oyo aleterabo ka mulyabya linene kutsibu, ekyakala kinene ng’eki mukyakoleryabo, bamayowa ng’abakahetukira e lubula. Ebyala byabo mubahirabyo omu byala bya Kristo, ebisando byabo byamatsimbwa oku lukuka olw’emigulu n’emigulu. Erisaga oluholo eryosi mulyahwa mubo. Oku ndambi eyo mubayitsura erihiribwa omu muliki n’erihisibwa bamabya inimobangaheramoerina ly’Omulamia wabo ly’olukengerwa.OO 74.2

    Ekinywa kya Nyamuihanga ku kyabya kyahulukire kitya n’erisomwa, emigulu emiguma oku mundu muguma, eyindi migulu oku katunga kake k’abandu ababya bakayitsutsa ekyakakala n’okwenene. Emigulu eminene ibakabya omu mibere eyi erihika obutuku erikya. Abahulikiriri ibakabya n’erisweka inene ekyabya kikaleka omukwenda w’olukeri inyikala akimania erisoma erihika aho bakendiyitegererya omwatsi mubuya w’omulamo. Obundi ebinya ebiri ng’ebi ibikabugibawa biti: “Nyamuhanga anemwendiriga ekihembo kyage kwehi? Anemwendinyibuyira kwehi?” Erisubamo erikasomawa liti: “Mwase ũkwʼĩngye, ĩnywe bosĩ ko mukanuba nʼeriheka ebĩrĩtohĩre, ngandibalũhũkya.” Matayo 11:28.OO 74.3

    Eryikirirya mulyamakirira eriyilaganisya, n’erisubirya ery’obutseme mulyowibwa liti: “Sihakiri eritaswagenda esyongendo nyirir-nyiri, eriya oku miyi mikulu-mikulu; sihakiri erigenda esyongendo esikalumaya omubiri eriya oku myaliro yibuyirire, nanginasa eyiri Yesu ng’oku nyine, n’omunyine mubihya kandi oyutabuyirire, kandi syendigana emisasbe y’eriyisubamolyage. ‘Ebibi byawe bikubuyirawe.’ Ebyage, nabyo, byanginabuyirwa!”OO 75.1

    Ebitsange ibikosula omutima, n’erina lya Yesu irikakanya omu syonyimbo n’omw’iha e wasingya. Abandu abatsemire abo ibakasuba omu maka wabo eriha ekyakakala kyo abandi, erisubirra mubyo mw’abandi, kandi ng’oku bangatoka eribalabira mubyo ebyo balolireko n’ebyo bowire; bati babwene enzira y’okwenene kandi ey’engebe. Omu binywa eby’Amasako mwabya obutoki obute obwa buli kiro kandi obukalire obwabya bukakanirya emitima ey’abo ababya bakakandira okwenene. Abya mulenge wa Nyamuhanga, neryo inyakagongonola ababya bakowawo.OO 75.2

    Omukwenda w’okwenene mwayigendera omu nzira syiwe; nikwa eribanika liwe ery’obwolo-bwolo, eririmoeriyibisa-bisa, eribya liwe butatsinga-tsinga n’erisika liwe inene ibakikala bakahulalyo. Emigulu eminene abahulikiriri buwe isibalimubulaya eyo akalwa kutse aho akaya. Ibakabya ibabiryosula erisweka ikw’imbere-mbere, neryo enyuma waho ibosula erisima n’ebitsange isibangalengekenie erimubulya. Banabya bamahatikana bati abakwamanisaye erihika omu miyi yabo, inyakasubamoati akatolera inyabungira esyombuli esy’omu kihangulo esitere. Ibakayibulaya bati mbwino angabya inyalwe mulaika erilwa e lubula?OO 75.3

    Emigulu eminene omukwenda w’okwenene oyo isyalisyalolawako na kandi. Abya akabya inyabirigenda omu bindi bihugo, kutse engebe yiwe iyinemusendekerera omu kyuna ky’omuliki ekirimo amagetsi, kutse amakuha wuwe inyanemuhena-henerya aho abya akatulira okwenene. Nikwa ebinywa ebyo alyasiga enyuma isibyangaheribwa. Ibakakola omubiri wabo w’omu mitima y’abandu; eby’omuyisa ebyasyalwamobyasyaminyirwa omw’itswerwa musa.OO 75.4

    Abatuli b’engulu omu bipindi by’e hali ab’aba waludensi babya ibakabambira obukama bwa Setani, neryo amatoki w’omwirimya mwahangana n’eribuka inene. Obuli irengaho erilolya okwenene kw’embere irikatungererawa omukama w’ekibi, neryo irikabukaya omubakwenda buwe mw’obuba. Abasondoli b’ekikatuliki mubalangira ekyutsutsu ky’omulyambo okw’ibo erilwa oku mibiri ey’ababunga bolo-bolo aba. Ekyakakala ky’okwenene kukyalirekawa kikakolerya butsir’ikakiribwa, ikyangabere ikikalusayaho ekitu kiritohire eky’amabehi ekyabya kiswikire abandu; kyangabere ikikasondola obulengekania bw’abandu bw’oku Nyamuhanga musa neryo oku muhindo ikyangatindire obutabale bw’e Roma.OO 76.1

    Eribyaho linyini-nyini ery’abandu aba, erimakirira okw’ikirirya ery’e kanisa eya kera, bwabya bulangiri okw’iwa kimweyo ery’e Roma, neryo busana n’ekyo irikakola-kolaya eriponwa erigunzerereyo erikaliha n’eryendereribwa. Erigana lyabo erilwika Amasako nalyo lyabya ihaya eryo eRoma yite yangayiyinirye. Ekanisa muyatwamoerisangulabo oku busu bw’ekitaka, oku ndambi eyo muhatsuka erikalalirya erikalire kwilaba eryosi erilwa n’abandu ba Nyamuhanga abo omu mahimbano wabo w’oku bitwa. Abakabulirirayan’erisuyira mubahiribwaho eritolyabo, n’ekyakolawa oku Abele oyutabya na kibi akolire na kiguma akaholera omu byala by’omutsindi iyo Kaina ikikikala ikinemusubibwamo.OO 76.2

    Obuli ndambi amalima wabo awalimoomuboga inyakayikwira busa, obuhimbano bwabo n’aho bakaramiraya ihakasambangulawa, neryo ahasangawa ihali amalima awuwene n’emiyi ey’abandu abate na lubanza abakayikolera, iHussigala embwarara. Ng’ekinyama ky’omwoli ekikalya esindi nyama ku kikatsuruma kyamabiriryatsa oku musasi, erihitana ly’abakalalirya b’obunya Papa kulyabya lyagulumire kwilaba lulengo litya bakagalya obu bakendereraya. Mubabya bakakwama abanene b’oku bimiri b’eryikirirya eriri nzongole n’erihigabo oku meruka n’omu misya eyo babya babisamire eyo, ibabisirwe emisitu n’esyonguka sy’amabwe.OO 76.3

    Sihabya hakabya olubanza olubabya bakahira oku bandu b’ekitunga ekibandirweko eki ambu bawite mutse mubi. Nibya n’esyonzigu syabo isikabuga siti ni bandu ba buholo, ab’obukutu, kandi aboswire ekisomo ky’e kanisa. Erilolo lyabo erikulu ambu sibaliramaya Nyamuhanga ng’oku Papa akanza. Busana n’erilolo eri obuli isekereribwa, eritsumwa, n’eriswiribwa abandu kutse mirimu mibi eryo bangakwika-kwika mulyalundwa kubo.OO 76.4

    Omugulu eRoma yatwamo eribulegetya akatunga kaponirwe ako, Papa mwahulukya ekisakango eky’erilayira liwe, erihira kubo kw’olubanza ng’abakalwa n’abanene n’erilayira ati bitibawe. (Ulebaye Endomeke - 1). Mubatahira kubo kw’olubanza ng’abakaganga-ganga, kutse abate bayiketerwa, kutse abatyowa, nikwa mukyabugibwa kubo ambu basosire eribya b’engangirirya/enyikirirya n’obubuyirire ebyabya bikatebererya “esyombuli esy’omu kihangulo ky’okwenene.” Busana n’ekyo Papa mwalayira akatunga kabi akandi akakita’nye ak’ababi ako,” bama “gana eribuga bulolerera bati bamalwika eryikirirya lyabo, bahinolawe ng’esyonzoka esiwite obusewa.” — Biri omku Wylie ekitabu ekya 6, ekihande ekya 1. Omuleemi w’obutoki oyukayikukumba oyu mbwino mwanaganirya erisyabana ebinywa ebi kandi? Mwanaminya ati basakire omu kitabu ky’e lubula, erisyamubambira oku ndambi y’esyombanza kwehi? Yesu ati: “Nʼomwami oyo asyasũbĩryabo ati, Kwenene ngabũga nenyũ nyiti, Ngoko mwakolera omuguma gʼoko bagala betu bake-bake aba, momwakolakyo ũkwʼĩngye.” Matayo 25:40.OO 77.1

    Ekisakango eki kyabya kikasaba abanya kanisa abosi eriyitsungira omu muhigo ow’erilwa n’abalwire oku enyikirirya abo. Ng’erikulya-kulya busana n’erikola omubiri mubi oyu, ekisakango ekyo “mukyasangula oku bakayitsungira omu muhigo oyu kw’eryagalwa n’erisuyirwa erya musindo wosi eryo ekanisa yikahira oku bandu; mukyalusya oku bosi abakayitsungira omu muhigo oyo kw’olubanza lw’eritwa ebilayiryo ebyo bangabya ibatwire; mukyaha abawite oku by’onbuteke obu batatunga omu nzira eyitalungukere bw’erisinganirabwo; kandi mukyalaganisya erisangula ebibi byabo ebyosi okw’oyo oyuwangita oyulwire oku enyikirirya wosi-wosi. Mukyagunzaho esyondagane esyosi esyakolawa sikalwira aba waludensi, mukyalangira ab’omu nyumba y’abo abalwire oku enyikirirya erisiganiabo, mukyakakirya omundu wosi okw’ihabo obuwatikya bwosi-bwosi, n’erilayira abandu bosi eriyimirya eby’obuteke bwabo.” Wylie ekitabu ekya 16, ekihande ekya 1. Ekisakango eki kikabisula ndeke-ndeke omulimu mukulu owakakolesaya ebindu ebi. Omu kisakango eki mukowibawa eriruruma ly’ekiyoka, butsira omulenge wa Kristo.OO 77.2

    Abasondoli b’ekikatuliki emibere yabo muyitabasulira oku lulengo lw’Ebihano bya Nyamuhanga, nikwa mubahiraho olulengo olukabatsemesaya, neryo bamakaka abandu abosi erigendera okw’olu kusangwa eRoma nilwo yanza. Eby’obulige ebirengererye mubyahiribwaho. Aba padiri n’aba papa abatsandire-malengekania na mikolere kandi aboswire ebitsumi babya bakakola omubiri ogu Setani ahabo. Omu bubutiranwa bwabo simwabya lukeri. Omulimu iwan’omuguma owabamba Kristo n’eryita abakwenda, wan’omuguma owakuna oyukwire enyota y’eryuta omusasi iyo Nero erilwa n’ababya bayiketerwa ab’omu mugulu wuwe, abya Akakola eribuga obu Nyamuhanga anzire abo b’oku kihugo.OO 77.3

    Eryendererya eryakolawa oku bandu abakasaga Nyamuhanga mubayiyinialyo eribuga amagana w’ebirimo n’eririndirira n’obutahinduka-hinduka obwabya bukasikya Omulamia wabo. N’omu hanabya habere omuhigo w’erilwa nabo, kandi n’erikerwa ng’ebisoro eryo babya bakerirwemwo, mubalolya embere erituma abatuli b’engulu omu bipindi bye handi erilalagania okwenene okw’obuguli bunene. Mubahigwa erihika okw’itibwa; liriryo omusasi wabo mwabya mbula eyikalasaya embuto eyiryabibawa. Aba Waludense kubabya bahere batya obwimiri oku Nyamuhanga amagana w’ebirimo minene, mubabiba embuto y’erisubyaho emiramirye eyihikire eyatsuka omu mugulu owa Wycliffe, owabya akanyirire n’erigaliha omu biro bya Luther, kandi niy’erilolya embere erihika oku nduli y’ekihugo iyikatwalawa abo n’abo abayiteka-tekire eryagalwa ebyosi busana “Ĩngye indi Yoane, omũlĩkyenyũ, kandi indi mũsangĩrĩ wenyũ omo malĩge, nʼomo bwami, nʼerĩyĩyĩnĩa, ebikawatana na Yesu, nabya omo kitsira ekikahulawa mo Patemo. Nabyaho kusangwa nakangaya ekĩnywa kya Nyamuhanga, ĩnĩngatũla omwatsi wa Yesu.” Eribisulirwa 1:9.OO 78.1

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents