Sa Escocia
Sa Escocia ang binhi sang kamatuuran nga ginpalapnag ni Columba kag sang iya masigkamanugpangabudlay wala gid malaglag sing bug-os. Sa tapus sang mga pila ka gatus ka mga tuig ang mga iglesia sang Inglaterra nagpanugyan sa Roma, apang yadtong sa Escocia nagpadayon sang ila kahilwayan. Sang siglo doce, walay sapayan, ang papanhon nalig-on diri, kag wala na sing duta nga gingahuman nila sing labi ka tul-id sang sa sini nga duta. Wala na sing duug nga naglabi ka dulum sang sa sini nga duug. Apang ang kasilaw sang kapawa nagalapus gihapon sa labing madulum, kag nagahatag sing saad sang manug-abut nga adlaw. Ang mga Lolardo nga naghalalin sa Inglaterra nga may mga Biblia kag mga pagtolon-an ni Wicleff, nakabuhat sing maayo sa ila paghuput sang kaalam sang balita, kag sa kada siglo may iya nga mga saksi kag mga martires ang kamatuuran.AP 195.1
Sang pagbukas sang labing daku nga Reformasion nagabut ang mga sinulat ni Lutero, kag sang olihi ang Bag-ong Katipan ni Tindale sa Iningles. Sa wala madeparahi sang mga pangolo sa iglesia, ining mga manugbalita naglalakbay sing malinong sa mga bukid kag mga nalupyakan, kag sindihan sa isa ka bag-o nga kabuhi ang mitcha sang kamatuuran mgr. pangolo sa iglesia, ining mga manugbalita naglalakbay buluhaton sa pagpanlupig nga nahimo sang Roma sa sulud sang apat ka siglo.AP 195.2
Niyan ang dugo sang mga martir naghatag sing lab-as nga kabaskug sa buluhaton. Ang mga pangolo nga Romano nga pinamata sing hinali sa katalagman nga nagapakulba sa ila buluhaton, nagpangdala sa kalerohan sadtong mga dungganon kag mga halangdon nga mga inanak sang Escocia. Nagpalatindug sila sing mga pulpito, kag gikan sa sini ang mga pulong sang tagumatayon nga mga saksi nabatian sa bug-os nga duta, nga nagapakugmat sa kalag sang mga tawo upod sang walay kapalongan nga tinutuyo sa pagbugras sang gapus sang Roma.AP 195.3
Si Hamilton kag si Wishart, nga mga duugganon sing karakter subung sang ginpakatawohan nila, kaupod sang malaba nga kubay sang mga mainilubon nga mga disipolos nagtugyan sang ila mga kabuhi sa kalerohan.AP 195.4
Si Juan Knox nagtalikod sa mga tradision kag mga misterio sang iglesia, kag magkaon sang kamatuuran sang pulong sang Dios; kag ang mga pagtolon-an ni Wishart nagpalig-on sang iya pagtapat sa pagsikway sang pagtoo sa Romano, kag magtingub sa mga ginahingabut nga mga Reformador.AP 196.1
Sang ginpilit sia sang iya mga kaupdanan sa pagkuha sang palangakuan sa pagkamanugwali nag-isol sia nga nagakurug gikan sa iya mga katungdanan, kag sa tapus na ugaling sang mga pila ka mga adlaw nga pagpanago kag mapait nga pagpakig-away batok sa iya kaugalingon kag magpasugot sia. Apang sang nabaton na niya, nagpadayon sia sa dili mabuyok nga pagtapat kag dili maduhaduhaon nga kaisug tubtub nga may kabuhi pa sia. Ining maminatud-on sing tagiposoon nga reformador wala nagakahadluk sa guya sang tawo. Ang kalayo sang pagmartir, nga nagadabdab sa palibut niya, nagpabuhi lamang sang iya kakugi sing labi pagid.AP 196.2
Sang pinaatubang sia sa haring babae sa Escocia, nga sa iya atubangan ang kakugi sang madamu nga mga pangolo sang Protestante nagbuhin, si Juan Knox naghatag sing dili maduhaduhaon nga pagpamatuud sa kamatuuran. Dili sia madaug sang mga oloolo; wala gid sia mag-isol sa atubangan sang mga pagpahog. Ang haring babae nagtawag sa iya nga erejes. Nagtud-lo sia sa mga tawo sa pagbaton sang isa ka religion nga ginadumilian sang estado, ang siling sang haring babae, kag ginlapas niya ang sugo sang Dios nga nagatudlo sa mga sinakup sa pagsunod sa ila mga principe. Si Knox nagsabat sing malig-on:AP 196.3
“Tungud kay ang matarung nga pagtoloolian wala magkuha sing kusug bisan gahum gikan sa mga kalibutanon nga mga principe, kondi sa walay katubtuban nga Dios lamang, busa wala sila kinahanglan sa pagtukud sang ila religion suno sa binubuut sang ila mga principe. Tungud kay sa masami ang mga principe amo ang labing ignorante sang tanan sa matuud nga pagtoloohan sang Dios.... Kon ang tanan nga mga kaliwatan ni Abraham nagtukud sang pagtoloolian ni Paraon, nga sila mga sinakup niya sang malawig nga mga dag-on, ginaampu ko sa imo, señora, anano nga pagtoloolian ang diri karon sa kalibutan? Okon abi ang tanan nga mga tawo sa mga adlaw sang mga apostoles nagsunod sa pagtoloolian sang emperador nga Romanhon, anano nga pagtoloolian ang nangindiri karon sa kadaygan sang duta .... Kag busa, senora paghangpon mo nga ang mga sinakup dili mga nahigut sa pagtoloolian sang ila mga principe, bisan sa pagkamatuud nga ginasugo sila sa paghatag sa ila sing pagkamatinumanon.”AP 196.4
Si Maria nagsiling, “Ginasaysay mo ang kasulatan sa isa ka bagay, kag sila (ang mga manunudlo nga Katoliko Romano) nagasaysay sa lain man; sin-o ang akon patihon, kag sin-o ang pagapahukmon?”AP 197.1
“Patihon mo ang Dios, nga nagahambal sing maathag sa Iya mga pulong,” ang sabat sang Reformador, “kag ang lain nga ginatudlo sang Pulong sa imo, dili mo pagtoohan ni ining isa okon ining isa. Ang pulong sang Dios maathag sa iya kaugalingon; kag kon may yara nga nagapahayag nga madulum sa isa ka bahin, ang Espiritu Santo, nga wala nagabatok sa Iya kaugalingon, magasaysay sang amo gid sa labi pa kaathag sang sa iban nga bahin, agud nga wala sing mabilin nga pagpangduhaduha kondi sa sadtong mga nagapakaignorante lamang sing hungud.”AP 197.2
Ini amo ang mga pulong sang kamatuuran nga ginhambal sining walay kahadluk nga Reformador, bisan pa sa katalagman sang iya kabuhi, sa idulungug sang haring babae. Upod sang amo man kag dili mapalong nga kaisug iya nga ginhuptan sa iya mga tinutuyo, nga nagapangamuyo kag nagapakigaway nga sa Ginoo, tubtub nga ang Escocia nahilway sa Papanhon.AP 197.3