Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
Η Τελικη Παγκοσμια Συρραξη - Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First

    Κεφάλαιο 14 - Νεώτερoι Άγγλοι Μεταρρυθμιστές

    Ενώ ο Λούθηρος παρουσίαζε ανοικτή τη μέχρι τότε κλειστή γιά το Γερμανικό λαό Γραφή, το Πνεύμα του Θεού παρακινούσε τον Τύνδαλο να κάνει το ίδιο γιά την Αγγλία. Η Βίβλος του Ουḯκλιφ είχε μεταφρασθεί από το λατινικό κείμενο που περιείχε πολλά λάθη. Δεν είχε ποτέ εκτυπωθεί και τα χειρόγραφα αντίγραφα στοίχιζαν τόσο πολύ, που ελάχιστοι, μόνο οι πλούσιοι και οι ευγενείς, μπορούσαν να τα προμηθευτούν. Εκτός από αυτό, αυστηρά απαγορευμένη από την εκκλησία, η μετάφραση αυτή είχε μία σχετικά περιορισμένη κυκλοφορία. Το 1516, ένα χρόνο πρίν από την ανάρτηση των θέσεων του Λουθήρου, ο Έρασμος τύπωσε την Ελληνική και Λατινική απόδοσή του της Καινής Διαθήκης. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ο λόγος του Θεού εκτυπώνονταν στην πρωτότυπη γλώσσα. Σ’ αυτή την εργασία, πολλά λάθη προηγουμένων μεταφραστών είχαν διορθωθεί και η έννοια επίσης αποδίδονταν κατά τρόπο σαφέστερο. Η έκδοση εκείνη οδήγησε πολλούς εγγράμματους σε μία πληρέστερη κατανόηση της αλήθειας και έδωσε μία καινούργια ώθηση στο μεταρρυθμιστικό κίνημα. Ο κοινός όμως λαός, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, στερείτο ακόμη το λόγο του Θεoύ. Ο Τύνδαλος έμελλε vα συμπληρώσει το έργο του Ουḯκλιφ, προσφέροντας τη Βίβλο στους συμπατριώτες του.TΠ88 290.1

    Επιμελής μαθητής και εμβριθής ερευνητής της αλήθειας, ο Τύνδαλος είχε δεχθεί το ευαγγέλιο από την Ελληνική Καινή Διαθήκη του Εράσμου. Διακήρυττε άφοβα τις πεποιθήσεις του, συνιστώντας να συγκρίνεται η κάθε διδασκαλία με τις ‘Αγιες Γραφές. Στον παπικό ισχυρισμό ότι η εκκλησία ήταν εκείνη που έδωσε τη Γραφή, αυτός αντέτασσε. «Ξέρετε ποιός δίδαξε τους αετούς να βρίσκουν το θήραμά τους; Ε, λοιπόν ο ίδιος αυτός Θεός διδάσκει τα πεινασμένα παιδιά Του να ζητήσουν να βρούν τον Πατέρα τους μέσα στο λόγο Του. Όχι μόνο δεν μας δώσατε τις Γραφές, αλλά εσείς είστε εκείνοι που τις κρύψατε από εμάς. Εσείς είστε που καίτε όσους τις διδάσκουν, και αν μπορούσατε θα καίγατε και τις ίδιες τις Γραφές.» (D’Aubigné, History of the Reformation of the Sixteenth Century, Τόμ. 18, κεφ. 4.)TΠ88 290.2

    To κήρυγμα του Τυνδάλου προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, ώστε πολλοί δέχονταν την αλήθεια. Αλλά ο κλήρος αγρυπνούσε. Μόλις αυτός έφευγε από μία περιοχή, προσπαθούσαν με απειλές και με διαστρεβλώσεις να καταστρέψουν το έργο του. Και πολύ συχνά το κατόρθωναν. «Τι πρέπει να γίνει;» φώναζε εκείνος. «Ενώ εγώ σπέρνω σ’ ένα μέρος, ο εχθρός ρημάζει το άλλο χωράφι απ’ όπου μόλις έφυγα. Δεν μπορώ να βρίσκομαι παντού. Ώ! αν είχαν μόνο οι Χριστιανοί στη διάθεσή τους την Αγία Γραφή στη γλώσσα τους, θα ήταν σε θέση να αντικρούσουν μόνοι τους τους στρεψόδικους αυτούς. Χωρίς τη Βίβλο είναι αδύνατο ο λαός να εδραιωθεί στην αλήθεια.» (Ίδιος Τόμ. 18, κεφ. 4.)TΠ88 291.1

    Μία καινούργια ιδέα ήρθε τότε στο μυαλό του. «Στο ναό του Κυρίου οι ψαλμοί ψάλλονταν στη γλώσσα του λαού του Ισραήλ. Δεν πρέπει λοιπόν και το ευαγγέλιο να μιλάει σ’ εμάς στη γλώσσα της Αγγλίας; ... Πρέπει η εκκλησία να έχει λιγότερο φώς το μεσημέρι απ’ ότι είχε την αυγή; ... Οι Χριστιανοί πρέπει να διαβάζουν την Καινή Διαθήκη στη μητρική τους γλώσσα.» Οι καθηγητές και οι διδάκτορες της θεολογίας διαφωνούσαν μεταξύ τους. Μόνο η Γραφή μπορούσε να οδηγήσει τους ανθρώπους στην αλήθεια. «Ο ένας υποστηρίζει ετούτον τον διδάκτορα και ο άλλος τον άλλον ... Αλλά ο καθένας απ’ αυτούς τους συγγραφείς έρχεται σε αντίφαση με τον άλλον. Πώς λοιπόν μπορούμε να διακρίνομε ποιός έχει δίκαιο και ποιός έχει άδικο; ... Πώς; ... Ασφαλώς με το λόγο του Θεού.» (Ίδιος Τόμ. 18, κεφ. 4.)TΠ88 291.2

    Λίγο αργότερα, ένας λόγιος Καθολικός ιεράρχης, κατά τη διάρκεια μιάς θεολογικής διένεξης που είχε μαζί του, φώναξε: «Προτιμότερο να απαλλαγούμε από τους νόμους του Θεού παρά από του πάπα.» Σ’ αυτό ο Τύνδαλος απάντησε: «Αψηφώ τον πάπα και όλους τους νόμους του. Και άν ο Θεός μου χαρίσει τη ζωή, σε λίγα χρόνια θα κάνω ώστε κι ένα χωριατόπαιδο ακόμη που σέρνει το αλέτρι να ξέρει τη Γραφή καλύτερα από σένα.» (Anderson, Annals of the English Bible, σελ. 19.)TΠ88 291.3

    To περιστατικό αυτό δικαίωσε τη μεγάλη του επιθυμία να εφοδιάσει το λαό του με τις Γραφές της Καινής Διαθήκης στη γλώσσα του, και ρίχθηκε αμέσως στη δουλειά. Εγκαταλείποντας το σπίτι του εξαιτίας του διωγμού, πήγε στο Λονδίνο, όπου γιά ένα διάστημα επεδόθηκε στο έργο του ανενόχλητος. Αλλά και πάλι η βία των παπιστών τον ανάγκασε να φύγει. Ολόκληρη η Αγγλία φαίνονταν απροσπέλαστη γι’ αυτόν και αποφάσισε να ζητήσει άσυλο στη Γερμανία. Εκεί άρχισε την εκτύπωση της Αγγλικής Καινής Διαθήκης. Δύο φορές το έργο αυτό διακόπηκε. ‘Οταν του απαγόρευαν την εκτύπωση στη μία πόλη, εκείνος κατέφευγε σε άλλη. Τέλος έφθασε στη Βόρμη όπου πρίν λίγα χρόνια ο Λούθηρος είχε υπερασπισθεί το ευαγγέλιο μπροστά στην Εθνοσυνέλευση. Στην αρχαία εκείνη πόλη υπήρχαν πολλοί φίλοι της Μεταρρύθμισης και σ’ αυτήν ο Τύνδαλος αποτελείωσε το έργο του χωρίς περισσότερα εμπόδια. Σε λίγο τρείς χιλιάδες έντυπα της Καινής Διαθήκης είχαν ετοιμασθεί και μία νέα έκδοση ακολούθησε στον ίδιο χρόνο μέσα.TΠ88 292.1

    Συνέχιζε τις προσπάθειές του με μεγάλη υπομονή και επιμονή. Αν και άγρυπνα οι Αγγλικές αρχές φύλαγαν τα λιμάνια τους, ο λόγος όμως του Θεού με διάφορους τρόπους κατόρθωνε να φθάσει ως το Λονδίνο και απ’ εκεί μετά κυκλοφορούσε σ’ ολόκληρη την υπόλοιπη χώρα. Άδικα οι παπικοί κληρικοί προσπαθούσαν να κατασιγάσουν την αλήθεια. Κάποτε ο επίσκοπος του Δούραμ αγόρασε από ένα βιβλιοπώλη, φίλο του Τυνδάλου, ολόκληρο το απόθεμά του από Άγιες Γραφές γιά να τις καταστρέψει, νομίζοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα προξενούσε στο έργο σημαντική ζημιά. Αλλά ακριβώς το αντίθετο έγινε. Με τα χρήματα που κατ’ αυτό τον τρόπο συγκεντρώθηκαν, αγοράσθηκαν υλικά γιά μία νεώτερη και καλύτερη έκδοση που, αν δεν ήταν γι’ αυτή την αφορμή, δεν ήταν δυνατό να τυπωθεί. Όταν αργότερα ο Τύνδαλος φυλακίσθηκε και του πρότειναν να εξαγοράσει την ελευθερία του προδίδοντας τα ονόματα εκείνων που τον είχαν βοηθήσει οικονομικά γιά την εκτύπωση των Γραφών του, εκείνος απήντησε ότι ο επίσκοπος του Δούραμ είχε βοηθήσει το έργο αυτό περισσότερο από κάθε άλλον. Επειδή η μεγάλη τιμή που πλήρωσε γιά ολόκληρο το απόθεμα των βιβλίων τον βοήθησε να συνεχίσει γεμάτος θάρρος.TΠ88 292.2

    Ο Τύνδαλος προδόθηκε και πέφτοντας κάποτε στα χέρια των εχθρών του καταδικάσθηκε σε πολύμηνη φυλάκιση. Τελικά σφράγισε την πίστη του με το μαρτυρικό του θάνατο. Tα όπλα όμως που ετοίμασε ικάνωσαν άλλους στρατιώτες να συνεχίσουν τον αγώνα στο διάβα των αιώνων φθάνοντας μέχρι και στην εποχή μας.TΠ88 293.1

    Ο Λάτιμερ επίσης υποστήριζε από τον άμβωνα ότι η Βίβλος πρέπει να διαβάζεται στη γλώσσα του λαού. Ο συγγραφέας της Αγίας Γραφής, έλεγε, είναι ο ίδιος ο Θεός. Και η Γραφή αυτή έχει τα ισχυρά και αιώνια ιδιώματα του συγγραφέα της. «Δεν υπάρχει βασιλιάς, αυτοκράτορας, δικαστής ή νομοθέτης που να μην είναι υποχρεωμένος να υπακούει στον άγιο λόγο Του. Ας μη ακολουθούμε το δικό μας δρόμο, αλλά ας αφήσομε να μας οδηγεί ο λόγος του Θεού. Ας μη ακολουθούμε τα ίχνη των πατέρων μας ούτε και να μας μέλει τόσο πολύ το τι έκαναν αυτοί, όσο το τι έπρεπε να έχουν κάνει.» (Hugh Latimer, First Sermon Preached Before King Edward VI.)TΠ88 293.2

    Δύο πιστοί φίλοι του Τυνδάλου, ο Μπάρνς και ο Φρίθ, παρουσιάσθηκαν επίσης γιά να υπερασπισθούν την αλήθεια. Ακολούθησαν οι δύο Ράϋντλη και ο Κράνμερ. Οι αρχηγοί αυτοί της Αγγλικής Μεταρρύθμισης ήταν άνθρωποι εγγράμματοι και οι περισσότεροι απ’ αυτούς εκτιμώταν πολύ από τη Ρωμαιοκαθολική κοινωνία γιά το ζήλο και την ευλάβειά τους. Εναντιώθηκαν στον παπισμό μόνο όταν αντελήφθηκαν τις πλάνες της «Αγίας Έδρας.» Η γνωριμία τους με τα μυστήρια της Βαβυλώνας έδινε μεγαλύτερο κύρος στην εναντίον της μαρτυρία τους.«Θα ήθελα τώρα να υποβάλω μία περίεργη ερώτηση,» έλεγε ο Λάτιμερ: «Ποιός είναι ο μεγαλύτερος ζηλωτής επίσκοπος και ιεράρχης σ’ ολόκληρη την Αγγλία; ... Σας βλέπω να με ακούτε προσηλωμένοι περιμένοντας να σας τον ονομάσω ... Ε, λοιπόν θα σας τον πω: Είναι ο διάβολος ... Αυτός δεν απουσιάζει ποτέ από την επισκοπή του. Καλέστε τον όποια ώρα θέλετε. Είναι πάντοτε στο πόστο του πάντα σέρνοντας το αλέτρι του ... Αργόσχολο δεν θα τον βρήτε ποτέ, μπορώ να σας το εγγυηθώ ... Και όπου πρωτοστατεί ο διάβολος, εκεί κάτω τα βιβλία και ζήτω τα κεριά. Κάτω οι Γραφές και ζήτω τα κομπολόγια. Κάτω το φώς του ευαγγελίου και ζήτω το φώς των καντηλιών μάλιστα, ακόμη μέσα στο καταμεσήμερο ... Κάτω ο σταυρός του Χριστού και ζήτω το μάδημα γιά τη λύτρωση από το « καθαρτήριο πύρ.» Κάτω η πρόνοια γιά τους φτωχούς, τους γυμνούς και τους ανήμπορους και ζήτω ο στολισμός των εικόνων και το φανταχτερό γαρνίρισμα των πέτρινων και ξύλινων αγαλμάτων. Ζήτω οι παραδόσεις και οι νομοθεσίες των ανθρώπων και κάτω οι παραδόσεις του Θεού και ο Πανάγιός Του λόγος ... Ω, αν ήταν μόνο οι ιεράρχες μας τόσο ζηλωτές στο να σπείρουν το σπόρο της καλής διδασκαλίας όσο είναι ο Σατανάς σπέρνοντας τα ζιζάνια και τις κολλητσίδες!» (Βλέπε ίδιο μέρος, Sermon of the Plough.)TΠ88 293.3

    H μεγάλη αρχή που υποστήριζαν οι Μεταρρυθμιστές αυτοί—η ίδια που πρέσβευαν οι Βαλδένσιοι, ο Ουḯκλιφ, ο Ιωάννης Χούς, ο Λούθηρος, ο Ζβίγγλιος και οι συνεργάτες τους—ήταν η αλάθητη αυθεντία των Αγίων Γραφών σαν κανόνας της πίστης και των έργων. Δεν αναγνώριζαν το δικαίωμα των παπών, των συνόδων, των Πατέρων και των βασιλέων να παραβιάζουν την ανθρώπινη συνείδηση σε ζητήματα που αφορούν τη θρησκεία. Γιά αυθεντία τους είχαν τη Γραφή και με βάση τη διδασκαλία της δοκίμαζαν κάθε δόγμα και κάθε προβαλλóμενο ισχυρισμό. Η πίστη στο Θεό και στο λóγο του ενίσχυαν τους αγίους εκείνους ανθρώπους óταν κατέθεταν το σκήνωμά τους πάνω στους μαρτυρικούς βωμούς. «Κουράγιο,» φώναζε στο συμμάρτυρά του ο Λάτιμερ, ενώ οι φλόγες κόντευαν να σβύσουν τη φωνή και των δύο. «Θα ανάψομε σήμερα με τη βοήθεια του Θεού μία τέτοια λαμπάδα στην Αγγλία που δεν πιστεύω ότι θα σβύσει ποτέ.» (’Εργα του Hugh Latimer, Τόμ. 1, σελ. XIII.)TΠ88 294.1

    Στη Σκωτία ο σπόρος που σκόρπισαν ο Κολούμβας και οι συνεργάτες του ποτέ δεν αφανίσθηκε ολότελα. Αιώνες ολόκληρους μετά την υποταγή των εκκλησιών της Αγγλίας στη Ρωμαϊκή κυριαρχία, οι εκκλησίες της Σκωτίας είχαν διατηρήσει την ανεξαρτησία τους. Το δωδέκατο όμως αιώνα, ο παπισμός εγκαθιδρύθηκε σ’ αυτή με τέτοια απόλυτη υπεροχή όπως σε κανένα άλλο κράτος. Αλλά και πουθενά αλλού δεν παρουσιάσθηκε πυκνότερο σκοτάδι. Μολαταύτα μερικές φωτεινές ακτίνες διαπέρασαν το ζόφος, φέρνοντας την υπόσχεση της χαραυγής. Οι Λολλάρδοι ήρθαν από την Αγγλία με τη Γραφή και τη διδασκαλία του Ουḯκλιφ και συνετέλεσαν κατά πολύ στο να διατηρηθεί η γνώση του ευαγγελίου σ’ αυτή τη χώρα όπου κάθε αιώνας είχε τους αντιπροσωπευτικούς της τύπους και μάρτυρες.TΠ88 295.1

    Με το ξεκίνημα της μεγάλης Μεταρρύθμισης άρχισαν να έρχονται τα συγγράμματα του Λουθήρου και αργότερα η Αγγλική Καινή Διαθήκη του Τυνδάλου. Απαρατήρητοι από την ιεραρχία, οι αγγελιοφόροι εκείνοι διέσχιζαν αθόρυβα τα βουνά και τα λαγκάδια, ξανανάβοντας την ολότελα σχεδόν σβυσμένη δάδα της αλήθειας στη Σκωτία και επανορθώνοντας το κακό που γιά τέσσερες αιώνες η παπική καταδυνάστευση είχε επιτελέσει.TΠ88 295.2

    Καινούργια τότε ώθηση στο κίνημα έδωσε το αίμα των μαρτύρων. Ξυπνώντας ξαφνικά μπροστά στον κίνδυνο που απειλούσε το σκοπό τους, οι παπικοί κληρικοί έσυραν στον τόπο του μαρτυρίου μερικούς από τους πιό ένδοξους και ευγενείς γόνους της Σκωτίας. Τίποτε όμως δεν κατόρθωσαν μ’ αυτό εκτός από του να στήσουν ένα εκκλησιαστικό άμβωνα από όπου τα λόγια των μελλοθανάτων μαρτύρων αντηχούσαν σ’ ολόκληρη τη χώρα, ανάβοντας στις καρδιές των ανθρώπων ένα άσβεστο πόθο γιά νά σπάσουν τα δεσμά της Ρώμης.TΠ88 295.3

    Ο Χάμιλτων και ο Ουΐσαρτ, ευγενείς τόσο στην καταγωγή όσο και στο χαρακτήρα, πρόσφεραν τη ζωή τους ολοκαύτωμα στο βωμό του μαρτυρίου μαζύ μ’ ένα ολόκληρο πλήθος οπαδών ταπεινότερης καταγωγής. Από την καιόμενη όμως στιβάδα του Ουΐσαρτ αναστήθηκε κάποιος στον οποίο οι φλόγες δεν μπορούσαν να επιβάλουν τη σιωπή ένας ο οποίος με τη δύναμη του Θεού έμελλε να δώσει τη χαριστική βολή στην παπωσύνη της Σκωτίας.TΠ88 295.4

    Ο άνθρωπος αυτός, ο Ιωάννης Νώξ, είχε στραφεί από τις παραδόσεις και τους εκκλησιαστικούς μυστικισμούς γιά να θρέψει την ψυχή του με τις αλήθειες του λόγου του Θεού. Η διδασκαλία του Ουΐσαρτ επεκύρωσε την απόφασή του να εγκαταλείψει κάθε επικοινωνία με τη Ρώμη και να ταχθεί με το πλευρό των καταδιωκομένων Μεταρρυθμιστών.TΠ88 296.1

    Παρακινούμενος από τους φίλους του να αναλάβει τη θέση του ιεροκήρυκα, το απέκλεισε τρέμοντας στη σκέψη της ευθύνης που αυτή συνεπάγονταν. Μόνο ύστερα από πολυήμερη περισυλλογή και σκληρή πάλη με τον εαυτό του, αποφάσισε να συγκατατεθεί. Αλλά αφού πιά δέχθηκε τη θέση αυτή, προχώρησε με αλύγιστη αποφασιστικότητα και με ακλόνητο θάρρος μέχρι την τελευταία του πνοή. Ο γενναιόκαρδος εκείνος Μεταρρυθμιστής δεν πτοείτο από πρόσωπό ανθρώπου. Οι φλόγες των βασάνων που τις εβλεπε να λαμπαδιάζουν γύρω του συνέτειναν μόνο στο να προσθέτουν καινούργια ένταση στο ζήλο του. Με τον πέλεκυ του τυράννου να αιωρείται απειλητικά πάνω από το κεφάλι του, έμενε ακλόνητος στη θέση του, καταφέροντας καίρια πλήγματα δεξιά και αριστερά γιά την καταστολή της ειδωλολατρείας.TΠ88 296.2

    Όταν φέρθηκε πρόσωπο πρός πρόσωπo αντιμέτωπος με τη βασίλισσα της Σκωτίας, η παρουσία της οποίας έκανε το ζήλο πολλών Προτεσταντών αρχηγών να παραλύσει, απτόητος ο Ιωάννης Νώξ, υπεραμύνθηκε την αλήθεια. Δεν ήταν άνθρωπος που κατευνάζεται με χάδια, ούτε που κλονίζεται από απειλές. Είχε ενοχοποιηθεί από τη βασίλισσα ως αιρετικός, επειδή δίδασκε το λαό να ασπασθεί μία θρησκεία απαγορευμένη από το κράτος, παραβιάζοντας έτσι την εντολή του Θεού η οποία επιβάλλει στους υπηκόους να υποτάσσονται στους αρχηγούς τους. Σ’ αυτό ο Νώξ απάντησε χωρίς να διστάσει:TΠ88 296.3

    «Όπως η πραγματική θρησκεία δεν έλκει ούτε την καταγωγή της ούτε τη, δύναμή της από τους επίγειους εστεμμένους αλλά αποκλειστικά από τον αιώνιο Θεό, έτσι και οι υπήκοοι δεν είναι υποχρεωμένοι να διαμορφώσουν τη θρησκεία τους σύμφωνα με τις προτιμήσεις των αρχηγών τους. Επειδή συχνά οι αρχηγοί είναι πιό ανίδεοι από όλους τους άλλους σχετικά με την πραγματική θρησκεία του Θεού ... Αν όλοι οι απόγονοι του Αβραάμ είχαν ασπασθεί τη θρησκεία του Φαραώ που τους είχε τόσα χρόνια υπηκόους του, σας ερωτώ, Κυρία μου, ποιά θα ήταν η θρησκεία του κόσμου σήμερα; Ή αν όλος ο κόσμος την εποχή των αποστόλων είχαν ακολουθήσει τη θρησκεία των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ποιά θρησκεία θα κυριαρχούσε επί της γής; ... Αντιλαμβάνεσθε επομένως, Κυρία, ότι αν και οι υπήκοοι υποχρεούνται να υποτάσσονται στους ηγεμόνες τους, το θρήσκευμα τους όμως δεν μπορούν να το εξαρτήσουν απ’ αυτούς.»TΠ88 296.4

    Η Μαρία Στούαρτ είπε τότε: «Εσείς ερμηνεύετε τις Γραφές κατά ένα τρόπο και εκείνοι (οι Ρωμαιοκαθολικοί θεολόγοι) κατ’ άλλον. Ποιόν πρέπει τότε εγώ να πιστέψω και ποιός θα κάνει τον κριτή;»TΠ88 297.1

    «Πρέπει να πιστέψετε το Θεό που με σαφήνεια Σας μιλάει μέσα από το λόγο Του,» αποκρίθηκε ο Μεταρρυθμιστής. « Περισσότερο από ότι Σας διδάσκει ο λόγος Του, δεν χρειάζεται να πιστέψετε ούτε τον ένα ούτε τον άλλο. Ο λόγος του Θεού είναι αυτοερμήνευτος. Και αν συναντάτε κάπου κανένα σκοτεινό σημείο, το ‘Αγιο Πνεύμα που ποτέ δεν αντιφάσκει, διευκρινίζει σαφέστερα το ίδιο θέμα σε κάποιο άλλο σημείο • ώστε να μη δικαιολογείται αμφιβολία παρά μόνο γιά κείνους που με πείσμα προτιμούν να παραμένουν στην άγνοια.» (David Laing, The Collected Works of John Knox, Τόμ. 2, σελ. 281, 284.)TΠ88 297.2

    Τέτοιες αλήθειες εξέθετε σε βασιλικά αυτιά με κίνδυνο της ζωής του ο ατρόμητος Μεταρρυθμιστής. Και με το ίδιο αήττητο θάρρος έμεινε πιστός στο σκοπό του προσευχόμενος και μαχόμενος τις μάχες του Κυρίου μέχρι που η Σκωτία λυτρώθηκε από τον παπικό ζυγό.TΠ88 297.3

    Στην Αγγλία, με την εδραίωση του Προτεσταντισμού σαν επίσημη θρησκεία του κράτους, οι διωγμοί μειώθηκαν, αν και δεν εξαλήφθηκαν τελείως. Παρ’ όλο ότι αρκετά από τα Ρωμαιοκαθολικά δόγματα είχαν αποκηρυχθεί, πολλοί όμως από τους τύπους της είχαν διατηρηθεί. Η υπεροχή του πάπα είχε απορριφθεί, αλλά τη θέση του πήρε τωρα ο βασιλιάς που ενθρονίσθηκε σαν κεφαλή της εκκλησίας. Η θρησκευτική λειτουργία είχε παρεκλίνει αισθητά από την αρχική αγνότητα και απλότητα του ευαγγελίου. Η μεγάλη αρχή της θρησκευτικής ανεξαρτησίας δεν είχε ακόμη γίνει κατανοητή. Αν και σε σποραδικές μόνο περιπτώσεις οι Διαμαρτυρόμενοι αρχηγοί του έθνους κατέφευγαν στις ολέθριες ωμότητες που μετέρχονταν η Ρώμη γιά την καταστολή της αίρεσης, το δικαίωμα όμως του να λατρεύει ο κάθε άνθρωπος το Θεό κατά τις υποδείξεις της συνείδησής του δεν ήταν αναγνωρισμένο. Όλοι γενικά υποχρεώνονταν να δεχθούν τη διδασκαλία και να ακολουθούν τη λειτουργία την καθορισμένη από την αναγνωρισμένη Εκκλησία του κράτους. Ώστε σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα, γιά εκατoντάδες χρόνια οι αντι φρονούντες υφίσταντο διωγμούς.TΠ88 297.4

    Κατά το δέκατο έβδομο αιώνα χιλιάδες ιεροκήρυκες αποβλήθηκαν από τις έδρες τους. Με την απειλή προστίμων, μακράς ειρκτής ή εκτοπισμού, είχε απαγορευθεί στο λαό να παίρνουν μέρος σε οποιαδήποτε άλλη θρησκευτική συνάθροιση εκτός από εκείνη της επίσημης εκκλησίας του κράτους. Οι πιστές ψυχές που δεν συγκατατίθονταν να απόσχουν από τις συναθροίσεις της πραγματικής λατρείας του Θεού ήταν αναγκασμένες να συγκεντρώνονται σε στενά σκοτεινά σοκάκια, σε καταθλιπτικές σοφίτες και, σε ορισμένες εποχές του χρόνου, μεσάνυχτα μέσα στα δάση Στα προστατευτικά εκείνα κρυσφύγετα του δάσους, το φυσικό ναό της δημιουργίας του Θεού, τα σκορπισμένα και κατατρεγμένα παιδιά του Κυρίου συγκεντρώνονταν γιά να ανοίξουν την καρδιά τους προσευχόμενα και δοξολογούντα το Θεό. Παρ’ όλες τις προφυλάξεις τους όμως, πολλοί απο αυτούς υπέφεραν γιά την πίστη τους. Οι φυλακές ήταν γεμάτες. Οικογένειες διαλύονταν, και πολλοί εκτοπίζονταν σε ξένες χώρες. Αλλά ο Θεός ήταν με το μέρος του λαού Του και ο κατατρεγμός δεν κατόρθωσε να σιγήσει τη μαρτυρία τους. Πολλοί πήραν το θαλάσσιο δρόμο γιά την Αμερική, όπου έθεσαν τα θεμέλια της πολιτικής και θρησκευτικής ανεξαρτησίας τα οποία αποτελούν τον προμαχώνα και τη δόξα της χώρας αυτής.TΠ88 298.1

    Και τη φορά αυτή, όπως κατά τους αποστολικούς χρόνους, οι διωγμοί συνέτειναν στην ευρύτερη διάδοση του ευαγγελίου. Μέσα στην αποκρουστική του φυλακή, τη γεμάτη από κακοποιούς και εγκληματίες, ο Ιωάννης Μπάνυαν, ανάπνεε την καθάρια ατμόσφαιρα του ουρανού και εκεί έγραψε το αλληγορικό του αριστούργημα της χριστιανικής οδοιπορίας από τη χώρα της απώλειας στη άγια πόλη του ουρανού. Πάνω από διακόσια χρόνια η φωνή εκείνη μίλησε από τη φυλακή του Μπέντφορδ συγκινώντας βαθύτατα τις καρδιές των ανθρώπων. «Η Πρόοδος του Πρωτοπόρου» και « Η Yπερέχουσα Χάρη προς τον Πρώτο των Αμαρτωλών,» πολλές οδήγησαν ψυχές στο μονοπάτι της ζωής.TΠ88 299.1

    Ο Μπάξτερ, ο Φλαβέλ, ο Αλλέην και άλλοι, άνθρωποι προικισμένοι με τάλαντα, μόρφωση και πείρα βαθειά χριστιανική, σηκώθηκαν με τη σειρά τους να υπερασπισθούν «την πίστην την άπαξ δοθείσαν εις τους αγίους.» Τα έργα των ανθρώπων αυτών, κηρυγμένα εκτός νόμου και απογορεύμενα από τους άρχοντες του κόσμου τούτου, εξακολουθούν να παραμένουν αθάνατα. « Η Πηγή της Ζωής » και « Η Μέθοδος της Χάρης,» γραμμένα από τον Φλαβέλ, έχουν διδάξει σε χιλιάδες ανθρώπους πως να εμπιστεύονται τη φύλαξη της ψυχής τους στο Χριστό. «Ο Μεραρρυθμισμένος Πάστορας» του Μπάξτερ έγινε μεγάλη ευλογία σε πολλούς από αυτούς που επιθυμούν την αναζωπύρωση του έργου του Θεού, ενώ η «Αιώνια Ανάπαυση των Αγίων” του, συνετέλεσε στο να οδηγήσει ψυχές σ’ εκείνη την «κατάπαυση « η οποία μένει » εις τον λαόν του Θεού.» (Εβραίους 4:9.)TΠ88 299.2

    Εκατό χρόνια αργότερα, σε μία περίοδο μεγάλου πνευματικού σκότους, εμφανίσθηκαν ο Χουάϊτφιλδ και οι δύο Ουέσλεης, καινούργιοι φωτοφόροι του έργου του Θεού. Κάτω από τη δεσποτεία της επίσημης εκκλησίας του έθνους, ο Αγγλικός λαός είχε φθάσει σε τέτοια κατάσταση θρησκευτικής κατάπτωσης που ελάχιστα διέφερε από την ειδωλολατρεία. Η θρησκεία της φύσης είχε καταντήσει η αγαπημένη μελέτη των κληρικών και αυτή αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος της θεολογίας τους. Οι ανώτερες τάξεις ειρωνεύονταν την ευσέβεια και με ικανοποίηση έβλεπαν τον εαυτό τους πάνω από τη σφαίρα του φανατισμού, όπως την αποκαλούσαν. Οι κατώτερες τάξεις είχαν βυθισθεί στην άγνοια και εγκαταληφθεί στην εξαθλίωση, ενώ η εκκλησία δεν είχε πιά ούτε την τόλμη ούτε την πίστη γιά να υπερασπισθεί την αλήθεια που είχε πάρει τον κατήφορoTΠ88 299.3

    H σπoυδαία διδασκαλία της «δια πίστεως δικαιοσύνης,» την οποία τόσο εμφατικά είχε διδάξει ο Λούθηρος, εξέλιπε σχεδόν καθολοκληρία. Tη θέση της είχε πάρει το Ρωμαιοκαθολικό δόγμα της σωτηρίας πoυ απoκτάται με τα καλά έργα. Ο Χoυάϊτφιλδ και οι Ουέσλεης, που ήταν μέλη της επίσημης εκκλησίας του κράτους, ζητούσαν με ειλικρίνεια ψυχής να αποκτήσουν την εύνοια του Θεού η οποία, σύμφωνα μ’ αυτά που είχαν διδαχθεί, εξασφαλίζονταν με την ενάρετη ζωή και με την τήρηση των θρησκευτικών κανόνων.TΠ88 300.1

    ‘Οταν κάποτε ο Κάρολος Ουέσλεη έπεσε βαρειά άρρωστος και είχε φθάσει στα πρόθυρα του θανάτου, κάποιος τον ρώτησε σε τι επάνω στήριζε την ελπίδα του γιά την αιώνια ζωή. «Πάσχισα όσο μπoρoύσα περισσότερο γιά να υπηρετήσω το Θεό,» απάντησε εκείνος. Επειδή ο φίλος που του είχε υποβάλει την ερώτηση δεν φαίνονταν απόλυτα ικανοποιημένος με την απάντησή του, ο Ουέσλεη σκέφθηκε: «Τι; Δεν είναι οι προσπάθειές μου ικανές γιά να στηρίξω την ελπίδα μου σ’ αυτές; Δεν θα λάβει υπόψη Του [ο Θεός] τις προσπάθειές μου; Τότε δεν έχω πουθενά αλλού να στηριχθώ.» (John Whitehead, Life of the Rev. Charles Wesley, σελ. 102.) Τέτοιο πυκνό σκοτάδι είχε καταλάβει την εκκλησία, που απέκρυβε την αξία της εξιλαστικής θυσίας, στερούσε το Χριστό από τη δόξα Του και έστρεφε τις σκέψεις των ανθρώπων μακρυά από τη μοναδική τους ελπίδα σωτηρίας το αίμα του σταυρωμένoυ ΛυτρωτήTΠ88 300.2

    O Oυέσλεη και οι σύντροφοί του ανακάλυψαν ότι η πραγματική θρησκεία εδρεύει μέσα στην καρδιά και ότι η εφαρμογή του νόμου του Θεού δεν περιορίζεται μόνο στα λόγια και στις πράξεις του ανθρώπου, αλλά επεκτείνεται επίσης και στις σκέψεις του Αναγνωρίζοντας την ανάγκη της εσωτερικής εξυγίανσης, παράλληλα με την αναμόρφωση της εξωτερικής συμπεριφοράς, πήραν τη σταθερή απόφαση να αρχίσουν μία νέα ζωή. Με τις πιό φιλόπονες προσπάθειες συνοδευόμενες από ένθερμη προσευχή επεδίωκαν να καθυποτάξουν τη φύση της σαρκικής καρδιάς. Ζούσαν μία ζωή αυταπάρνησης, αγαθοεργίας και ταπεινοφροσύνης. Τηρούσαν με κάθε λεπτομέρεια και αυστηρότητα κάθε όρο που τους φαίνονταν απαραίτητος προκειμένου να φθάσουν στο σκοπό που λαχταρούσαν πάνω από όλα: την αγιωσύνη που θα τους εξασφάλιζε την εύνοια του Θεού. Δεν κατόρθωσαν όμως να φθάσουν στον επιδιωκόμενο σκοπό. Μάταιες πήγαιναν οι προσπάθειές τους να απαλλαγούν από την καταδίκη της αμαρτίας ή να αντικρούσουν τη δύναμή της. Ήταν η ίδια εκείνη πάλη που ο Λούθηρος αντιμετώπιζε στο κελλί του της Eρφούρτης. Η ίδια εκείνη ερώτηση που βασάνιζε την ψυχή του: «Πώς ο άνθρωπος θέλει δικαιωθή ενώπιον του Θεού;” (Ιώβ 9:2.)TΠ88 300.3

    Η φλόγα της θεϊκής αλήθειας, ολότελα σχεδόν σβυσμένη πάνω στους Προτεσταντικούς βωμούς, έμελλε να ξανανάψει από το φώς της αρχαίας δάδας που οι Βοημοί Χριστιανοί είχαν μεταδώσει από γενεά σε γενεά. Στα χρόνια που ακολούθησαν τη Μεταρρύθμιση, ο Προτεσταντισμός στη Βοημία είχε κατασυντριβεί κάτω από το πέλμα των Ρωμαϊκών ορδών. ‘Ολοι όσοι αρνήθηκαν να αποκηρύξουν την αλήθεια υποχρεώθηκαν να φύγουν. Μερικοί από αυτούς βρήκαν άσυλο στη Σαξωνία όπου διατήρησαν την αρχική τους πίστη. Από τους απογόνους των Χριστιανών αυτών το φώς έφθασε μέχρι τον Ουέσλεη και τους συντρόφους του κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες.TΠ88 301.1

    Ο Ιωάννης και ο Κάρολος Ουέσλεη, μετά τη χειροτόνησή τους, είχαν σταλεί με ειδική αποστολή στην Αμερική. Με το ίδιο πλοίο ταξίδευε και ένας όμιλος Μοραβών. Σφοδρές θαλασσοταραχές ξέσπασαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και ο Ιωάννης Ουέσλεη, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με το θάνατο, δεν αισθάνονταν σίγουρος ότι η καρδιά του ήταν τακτοποιημενη με το Θεό. Αντίθετα εκείνοι οι Γερμανικής καταγωγής Σάξωνες έδειχναν μία ηρεμία και εμπιστοσύνη που γι’ αυτόν ήταν εντελώς άγνωστες.TΠ88 301.2

    «Από καιρό πρόσεχα την άψογη συμπεριφορά τους,” διηγώταν αργότερα ο Ουέσλεη. « ‘Εδιναν διαρκώς δείγματα της ταπεινοφροσύνης τους με το να επιτελούν τις πιό εξευτελιστικές δουλειές που κανένας Άγγλος δεν καταδέχονταν να κάνει. Γιά τις υπηρεσίες τους αυτές ούτε ζητούσαν, ούτε δέχονταν ποτέ αμοιβή, λέγοντας ότι η πείρα ήταν ωφέλιμη γιά την υπερηφάνεια της ψυχής τους και ότι ο αγαπημένος τους Σωτήρας είχε κάνει πολύ περισσότερα γι’ αυτούς. Καθημερινά τους παρουσιάζονταν η ευκαιρία να εξωτερικεύουν μία τέτοια πραότητα που δεν υποχωρούσε μπροστά σε καμία προσβολή. Αν τύχαινε οι άλλοι επιβάτες να τους σπρώξουν, να τους πατήσουν, ή να τους ρίξουν κάτω, αυτοί σηκώνονταν πάλι και απομακρύνονταν χωρίς το παραμικρό παράπονο στα χείλη. Σε λίγο παρουσιάσθηκε μία ευκαιρία γιά να αποδειχθεί αν ήταν απαλλαγμένοι και από το αίσθημα του φόβου, όπως ήταν από το πνεύμα της υπερηφάνειας, της οργής και της εκδίκησης. Μία μέρα, την ώρα που άρχιζαν τη λατρεία τους ψάλλοντας έναν ύμνο, η θύελλα ξέσπασε με λύσσα, καταθρυμματίζοντας το μεσαίο κατάρτι, καλύπτοντας ολόκληρο το πλοίο και πλημμυρίζοντας τα καταστρώματα με μανιασμένα κύματα, έτσι που νομίσαμε ότι είχαμε κιόλα καταποντισθεί στον πάτο της θάλασσας. Τρομακτικές τσιρίδες ακούονταν από τη μεριά των Άγγλων. Μόνο οι Μοραβοί, διατηρώντας την ψυχραιμία τους, συνέχιζαν να ψάλλουν. «Δεν φοβηθήκατε;” ρώτησα αργότερα έναν από αυτούς. «Δόξα το Θεό όχι,» αποκρίθηκε. «Αλλά οι γυναίκες σας και τα παιδιά σας δεν φοβήθηκαν;» ξαναρώτησα. «Όχι, οι γυναίκες μας και τα παιδιά μας δεν φοβούνται το θάνατο,” απάντησε ήρεμα. (John Whitehead, The Life of Rev. John Wesley, σελ. 10.)TΠ88 302.1

    Φθάνοντας στη Σαβάννα, ο Ουέσλεη έμεινε γιά λίγο διάστημα μαζύ με τους Μοραβούς που η χριστιανική τους συμπεριφορά του είχε προξενήσει βαθειά εντύπωση. Συγκρίνοντας μία περίπτωση της θρησκευτικής τους λατρείας με την άψυχη τυπολατρεία της Αγγλικανικής εκκλησίας, έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Γενικά η μεγάλη απλότητα και σεμνοπρέπεια με μετέφεραν δεκαεπτά περίπου αιώνες πρίν και με έκαναν να νομίζω πως βρίσκομαι σε μία από τις συναθροίσεις εκείνες όπου δεν υπήρχαν οι τύποι και η επισημότητα και στις οποίες προΐσταντο ο Παύλος ο σκηνοποιός, ή ο ψαρράς ο Πέτρος, με έκδηλη όμως την παρουσία του Πνεύματος και της δυναμικότητας.» (Βλέπε ίδιο μέρος, σελ. 11, 12.)TΠ88 302.2

    Όταν επέστρεψε στην Αγγλία, ο Ουέσλεη απέκτησε με τη βοήθεια ενός Μοραβού ιεροκήρυκα, μία πληρέστερη κατανόηση της Γραφικής αλήθειας. Είχε πεισθεί ότι γιά να αποκτήσει τη σωτηρία έπρεπε να αποποιηθεί κάθε εξάρτηση από τα καλά του έργα και να στηρίξει όλη του την εμπιστοσύνη στον « Αμνό του Θεού τον αίροντα την αμαρτία του κόσμου.» Σε μία συγκέντρωση του Μοραβιανού Συλλόγου στο Λονδίνο, είχε αναγνωσθεί μία δήλωση του Λουθήρου η οποία περιέγραφε τη μεταλλαγή που το Πνεύμα του Θεού επιφέρει στην καρδιά του πιστού. Ενώ ο Ουέσλεη άκουγε, η ελπίδα γεννήθηκε στην καρδιά του. «Ένοιωσα μία ζεστασιά να θερμαίνει την ψυχή μου » αναφέρει. «Ένοιωσα ότι μπορούσα να εμπιστευθώ στο Χριστό και μόνο στο Χριστό γιά τη σωτηρία μου. Και τότε βεβαιώθηκα ότι Εκείνος είχε σηκώσει τις αμαρτίες μου, μάλιστα τις δικές μου αμαρτίες, και με είχε σώσει από το νόμο της αμαρτίας και του θανάτoυ.» (Ίδιο μέρος, σελ. 52.)TΠ88 303.1

    Όλα αυτά τα ατελείωτα χρόνια των εξαντλητικών και στείρων αγώνων—χρόνια σκληρής αυταπάρνησης, αυτοέλεγχου και ταπείνωσης—ο Ουέσλεη απέβλεπε σ’ αυτό το μοναδικό σκοπό να βρεί το Θεό. Τώρα Τον είχε βρεί. Και Τον είχε βρεί όχι με τις προσευχές και τις νηστείες, όχι με τις ελεημοσύνες και με τις στερήσεις, αλλά δωρεάν, «άνευ αργυρίου και άνευ τιμής.»TΠ88 303.2

    Στερεωμένος τώρα στην πίστη του Χριστού, ο Ουέσλεη φλέγονταν από το διακαή πόθο να διαδώσει παντού τη γνώση του δοξασμένου ευαγγελίου της δωρεάν χάρης του Θεού. «Θεωρώ τον κόσμο ολόκληρο σα να είναι η ενορία μου, » έλεγε « θέλω να πώ μ’ αυτό ότι σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και αν βρίσκομαι, πιστεύω ότι έχω το δικαίωμα και το επιτακτικό καθήκον να εξαγγείλω την αγαθή αγγελία της σωτηρίας σε όλους όσους θέλουν να με ακούσουν.» (Βλέπε ίδιο μέρος, σελ. 74.)TΠ88 303.3

    Εξακολούθησε να ζεί μέσα στην αυστηρότητα και στην αυταπάρνηση. Όχι όμως τώρα πιά σαν προϋπόθεση της πίστης, αλλά σαν αποτέλεσμα της πίστης όχι σαν τη ρίζα, αλλά σαν τον καρπό της αγιωσύνης. Η χάρη του Θεού, όπως φανερώνεται στο Χριστό, αποτελεί το θεμέλιο της ελπίδας του Χριστιανού και αυτή η χάρη εξωτερικεύεται μετά με την υπακοή. Ο Ουέσλεη αφιέρωσε τη ζωή του στο κήρυγμα των μεγάλων αληθειών που ασπάσθηκε: της δικαιοσύνης μέσο της πίστης στο εξιλαστικό αίμα του Χριστού και της αναγεννητικής δύναμης του Αγίου Πνεύματος στην καρδιά με αποτέλεσμα την καρποφόρο ζωή κατά το παράδειγμα του Χριστού.TΠ88 304.1

    Αφορμή γιά την προετοιμασία στο έργο του Χουάϊτφιλδ και των αδελφών Ουέσλεη έδωσε η μακρόχρονη και έμμονη ιδέα που τους κυρίεψε γιά την ατομική τους απώλεια. Πάνω απ’ όλα η πεποίθηση ότι έπρεπε να υπομένουν κάθε δοκιμασία σαν καλοί στρατιώτες του Χριστού, τους είχε καταστήσει στόχο οδυνηρών χλευασμών, καταφρόνειας και κατατρεγμών τόσο κατά τα φοιτητικά τους χρόνια, όσο και κατά την αρχική περίοδο του λειτουργήματός τους. Αυτοί, καθώς και μερικοί άλλοι συμπαθούντες με αυτούς, περιφρονητικά τιτλοφορήθηκαν από τους άθρησκους συμφοιτητές τους Μεθοδιστές—επίζηλος σήμερα τίτλος μιάς των μεγαλυτέρων αντιπροσωπευτικών εκκλησιών της Αγγλίας και της Αμερικής.TΠ88 304.2

    Σαν μέλη της Αγγλικανικής εκκλησίας, είχαν στενά προσκολληθεί στους λειτουργικούς τύπους της λατρείας της. Ο Θεός όμως τους παρουσίασε μέσα από το λόγο Του ένα ανώτερο ιδανικό. Το Πνεύμα το Άγιο τους παρακινούσε να κηρύξουν «τον Χριστόν και τούτον εσταυρωμένον.» Η δύναμη του Υψίστου ευόδωνε το έργο τους. Χιλιάδες άνθρωποι αναγνώριζαν την ενοχή τους και μεταπείθονταν πραγματικά. Τα πρόβατα αυτά έπρεπε όμως να προφυλαχθούν από τους αδηφάγους λύκους. Χωρίς καμία από μέρους του προοπτική γιά το σχηματισμό καινούργιας εκκλησίας, ο Ουέσλεη οργάνωσε τους νέους προσήλυτους σε μία θρησκευτική, Μεθοδιστική όπως την ονόμασε, Κοινότητα.TΠ88 304.3

    Ανεξήγητη και σκληρή αντίσταση συνήντησαν οι ιεροκήρυκες αυτοί από μέρους της καθιερωμένης εκκλησίας του κράτους. Αλλά ο πάνσοφος Θεός ανέτρεψε τα γεγονότα, ώστε η Μεταρρύθμιση να αρχίσει μέσα από αυτά τα σπλάχνα της εκκλησίας. Αν αυτή αποκλειστικά προέρχονταν από εξωτερικούς παράγοντες, δεν θα είχε εισχωρήσει εκεί όπου υπήρχε η μεγαλύτερη ανάγκη γι’ αυτή. Αλλ’ αφού οι κήρυκες του αναζωπυρωτικού κινήματος ήταν οι ίδιοι κληρικοί και εργάζονταν μέσα στα πλαίσια της εκκλησίας κάθε φορά που έβρισκαν ευκαιρία, η αλήθεια εισχωρούσε εκεί όπου διαφορετικά οι πόρτες θα παρέμειναν κλειστές. Μερικοί κληρικοί αφυπνίζονταν από τον πνευματικό τους λήθαργο και μεταβάλλονταν σε ένθερμους προπαγανδιστές στις ενορίες τους. Εκκλησίες απολιθωμένες από την άψυχη τυπολατρεία, ξαναγύριζαν στο σφρίγος της ζωής.TΠ88 305.1

    Στην εποχή του Ουέσλεη, όπως εξάλλου σε κάθε εποχή της εκκλησιαστικής ιστορίας, άνθρωποι προικισμένοι με διάφορα χαρίσματα εκτελούσαν το έργο που τους είχε ανατεθεί. Μπορεί να μήν εναρμονίζονταν πάντοτε όλες οι δογματικές τους λεπτομέρειες, όλοι τους όμως παρακινούνταν από το ίδιο Πνεύμα του Θεού και είχαν κοινό μεταξύ τους παρονομαστή το κέρδος των ψυχών γιά το Χριστό. Οι διαφορές των αντιλήψεων μεταξύ του Χουάϊτφιλδ και των Ουέσλεης φάνηκαν πρός στιγμή ότι θα επέφεραν τη διάσπαση. Αλλά στο σχολείο του Χριστού είχαν διδαχθεί την πραότητα, και η αμοιβαία ανεκτικότητα και η αγάπη τους συμφιλίωσαν. Δεν είχαν καιρό γιά φιλονεικίες τη στιγμή που η πλάνη και η παρανομία κυριαρχούσαν παντού και οι αμαρτωλοί βάδιζαν πρός την αιώνια καταστροφή.TΠ88 305.2

    Οι δούλοι του Θεού διάβαιναν ένα σκληρό μονοπάτι. Άνθρωποι με μόρφωση και επιρροή επιστράτευαν όλες τις δυνάμεις τους εναντίον τους. Σε λίγο διάστημα ένα μεγάλο μέρος του κλήρου εκδήλωσε μία απροκάλυπτη εχθρότητα και οι εκκλησίες έκλεισαν τις πόρτες τους κατά πρόσωπo στην αγνή πίστη και σ’ αυτούς που τη μετέδιδαν. Αποκηρύσσοντάς τους από τον άμβωνα, ο κλήρος ξεσήκωσε εναντίον τους όλα τα στοιχεία του σκότους, της άγνοιας και της παρανομίας. Πολλές φορές ο Ιωάννης Ουέσλεη διέφυγε τον κίνδυνο χάρη στη θαυματουργή επέμβασητης ευσπλαχνίας του Θεού. Όταν ο όχλος ξεσηκώνονταν οργισμένος εναντίον του και φαίνονταν ότι δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής, ένας άγγελος με ανθρώπινη μορφή παρουσιάζονταν στο πλευρό του, ο όχλος οπισθοχωρούσε και ο δούλος του Χριστού απομακρύνονταν από τον τόπο του κινδύνου ασφαλής.TΠ88 305.3

    Ο Ουέσλεη διηγείται μία απ’ αυτές τις σκηνές της διάσωσής του από τα χέρια του μαινόμενου πλήθους. « Καθώς κατηφορίζαμε ένα γλιστερό μονοπάτι πρός την πόλη, πολλοί προσπάθησαν να με ρίξουν κατά γής πιστεύοντας ότι μιά και θάπεφτα δεν θα μπορούσα να ξανασηκωθώ. Αλλά ούτε σκόνταψα, ούτε γλίστρησα καθόλου μέχρι που γλύτωσα από τα χέρια τους ... Αν και πολλοί αγωνίζονταν να με αρπάξουν από το γυακά ή από τα ρούχα γιά να με ρίξουν κάτω, δεν μπορούσαν να με πιάσουν. Ένας μόνο κατόρθωσε να με γραπώσει από το πέτο του παλτού μου που έμεινε στα χέρια του. Το άλλο πέτο, όπου στην τσέπη του είχα ένα χαρτονόμισμα, σχίσθηκε μόνο ως τα μισά ... Πίσω μου, ένας μεγαλόσωμος άνδρας άρχισε να με κτυπάει συνέχεια μ’ ένα μεγάλο ξύλινο ραβδί. Αν περιορίζονταν σ’ ένα μόνο κτύπημα μ’ αυτό πίσω από το κεφάλι, δεν θα χρειάζονταν να καταβάλει όλη αυτή την προσπάθεια. Κάθε φορά που κτυπούσε όμως αστόχευε, χωρίς να μπορώ να το εξηγήσω, αφού δεν ήμουν σε θέση να κινηθώ ούτε δεξιά ούτε αριστερά ... Ένας άλλος όρμησε ανάμεσα από το πλήθος και σηκώνοντας το χέρι να με κτυπήσει, ξαφνικά το κατέβασε και αρκέσθηκε να μου χαϊδέψει το κεφάλι λέγοντας: «Τι μαλακά μαλλιά που έχει!” ... Οι πρώτοι από αυτούς που γνώρισαν την αλλαγή της καρδιάς ήταν οι αρχηγοί της οχλοκρατίας, οι απάχηδες, ένας μάλιστα ξακουστός πρωταθλητής της πάλης με τις αρκούδες ...TΠ88 306.1

    «Με τι μελετημένα βήματα μας προετοιμάζει ο Θεός γιά να κάνομε το θέλημά Του! Πρίν δύο χρόνια ένα σπασμένο τούβλο με άγγιξε στον ώμο. Ένα χρόνο αργότερα μία πέτρα με κτύπησε ανάμεσα στα μάτια. Τον περασμένο μήνα δέχθηκα ένα γερό κτύπημα και απόψε άλλα δύο, το ένα πρίν να μπούμε στην πόλη, το άλλο αφού βγήκαμε απ’ αυτή. Αλλά και τις δύο φορές δεν αισθάνθηκα τίποτε. Αν και τη μία φορά κάποιος με κτύπησε με όλη του τη δύναμη στο στήθος και την άλλη στο στόμα με τόση ορμή που το αίμα ξεπήδησε αμέσως, πόνο όμως δεν ένοιωσα με κανένα από τα δύο κτυπήματα περισσότερο από ότι αν με είχαν εγγίσει με ένα καλαμάκι.» (John Wesley, Works, Τόμ. 3, σελ. 297-298.)TΠ88 306.2

    Οι Μεθοδιστές της εποχής εκείνης, λαϊκοί και κληρικοί, είχαν γίνει στόχος χλευασμού και κατατρεγμού τόσο από μέρους τακτικών μελών της εκκλησίας, όσο και από τους αναγνωρισμένους αρνησίθρησκους που είχαν εξαφθεί από την παραποίηση της αλήθειας. Τους έσερναν στα δικαστήρια που μόνο κατόνομα υφίσταντο επειδή η δικαιοσύνη ήταν άγνωστη σχεδόν στα δικαστικά χρονικά των ημερών εκείνων. Πολλές φορές οι διώκτες τους βιαιοπραγούσαν εναντίον τους. Ο όχλος έτρεχε από σπίτι σε σπίτι, καταστρέφοντας έπιπλα και οικιακά σκεύη, λεηλατώντας ότι τους άρεσε, και κακοποιώντας άγρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Σε μερικές περιπτώσεις, ανηρτημένες δημόσιες ανακοινώσεις, καλούσαν αυτούς που ήθελαν να σπάσουν τα παράθυρα και να λεηλατήσουν τα σπίτια των Μεθοδιστών να συγκεντρωθούν μία ορισμένη ώρα σ’ ένα ιδιαίτερο μέρος. Αυτές οι κατάφωρες αδικίες σύμφωνα με τους γραφτούς και άγραφους νόμους διαπράττονταν χωρίς την παραμικρή επέμβαση από μέρους των αρχών. Ένας συστηματικός διωγμός ασκείτο εναντίον του λαού του οποίου το μοναδικό κρίμα ήταν ότι προσπαθούσαν να στρέψουν την πορεία των αμαρτωλών από το δρόμο της καταστροφής στο μονοπάτι της αγνής ζωής.TΠ88 307.1

    Αναφερόμενος ο Ιωάννης Ουέσλεη στις εναντίον του ιδίου και των συντρόφων του κατηγορίες, παρατηρεί: «Μερικοί διατείνονται ότι οι διδασκαλίες μας είναι λαθεμένες, γεμάτες πλάνες και θρησκευτική έξαψη. Ότι είναι πρωτάκουστες και νεωτεριστικές. Ότι είναι συνώνυμες του Κουακερισμού, του φανατισμού και του παπισμού. Όλες αυτές οι κατηγορίες έχουν ήδη αποδειχθεί εντελώς αβάσιμες. Κάθε πτυχή της διδαχής αυτής είναι η απλή διδασκαλία της Γραφής ερμηνευμένης από την εκκλησία μας. Επομένως δεν χωρεί λάθος ή πλάνη αφού η Γραφή είναι αληθινή.» «Άλλοι ισχυρίζονται ότι η διδαχή μας είναι πολύ αυστηρή και ότι καθιστούμε το δρόμο του ουρανού υπερβολικά δύσκολο. Στην πραγματικότητα αυτή ήταν η αρχική—και μάλιστα γιά ένα διάστημα η μοναδική—αντίρρηση η οποία κρυφοφωλιάζει μέσα σε χιλιάδες άλλες που παρουσιάζονται με διάφορες μορφές. Είναι τάχα γεγονός ότι η διδαχή μας είναι αυστηρότερη από ότι εκτίθεται στη Βίβλο και καθιστά στ’ αλήθεια το δρόμο του ουρανού πιό στενόχωρο απ’ ότι ο Κύριος ή οι απόστολοί Του παρουσίασαν; Φέρετε μόνο στη σκέψη σας μερικά απλά εδάφια: « Θελεις αγαπά Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου και εξ όλης της διανοίας, εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της δυνάμεώς σου.» «Επειδή διά πάντα λόγον σαπρόν τον οποίον θέλουσι λαλήσει οι άνθρωποι θέλουσι δώσει λόγον εν ημέρα κρίσεως.» «Είτε λοιπόν τρώγετε, είτε πίνετε, είτε πράττετε τι, τα πάντα πράττετε εις δόξαν Θεού.» (Α’ Κορινθίους 10:31.)TΠ88 307.2

    «Αν πραγματικά η διδαχή μας ξεπερνάει αυτά τα αυστηρά όρια, τότε φυσικά είμαστε ένοχοι. Αλλά ελέγχοντας τη συνείδησή σας, το ξέρετε ότι δεν είναι έτσι. Ποιός θα τολμούσε να πράξει κατά ένα γιώτα λιγότερο χωρίς να παραποιήσει το λόγο του Θεού; Μπορεί ο οικονόμος των μυστηρίων του Θεού να βρεθεί πιστός αν αλλάξει έστω και ένα μέρος της ιερής αυτής παρακαταθήκης; Όχι. Δεν έχει το δικαίωμα τίποτε να μειώσει, τίποτε να μετριάσει. Είναι υποχρεωμένος να δηλώσει σε όλους τους ανθρώπους γενικά: «Δεν μπορώ να υποβιβάσω τη Γραφή στο σημείο που να ανταποκρίνεται στα γούστα σας. Εσείς πρέπει να υψωθείτε στο δικό της επίπεδο ειδέ μη θα χαθείτε γιά πάντα.» Σ’ αυτό οφείλεται επίσης εκείνη η άλλη λαϊκή κατακραυγή ότι είμαστε «άνθρωποι χωρίς αγάπη.» Αλλά είμαστε στ’ αλήθεια χωρίς αγάπη; Στο τι; Στο ότι δεν τρέφομε τους νηστικούς και δεν ντύνομε τους γυμνούς; «Όχι, δεν ενοούμε αυτό. Σ’ αυτό δεν υστερείτε,» λέγουν. «Αλλά σας λείπει η αγάπη όταν κρίνετε τους άλλους! Νομίζετε ότι κανείς δεν πρόκειται να σωθεί παρά μόνο όσοι κάνουν όπως κάνετε εσείς.» (Βλέπε ίδιο μέρος, Τόμ. 3, σελ. 152-153.)TΠ88 308.1

    Η πνευματική κατάπτωση της Αγγλίας λίγο πρίν από την εποχή του Ουέσλεη οφείλονταν κατά το μεγαλύτερο μέρος στη διάδοση των διδασκαλιών των αντινομιστών. Πολλοί ισχυρίζονταν ότι ο Χριστός είχε καταργήσει τον ηθικό νόμο και επομένως οι Χριστιανοί απαλλάσσονταν από την τήρησή του ότι ο πιστός είχε ελευθερωθεί από « τη δουλεία των καλών έργων.» Άλλοι, αν και αναγνώριζαν τον αιώνιο χαρακτήρα του νόμου, υποστήριζαν ότι δεν ήταν ανάγκη να παροτρύνουν οι ιεροκήρυκες το λαό να φυλάγει τα διατάγματά του, αφού όσοι προορίζονται από το Θεό γιά σωτηρία, θα οδηγηθούν «από μία ακατανίκητη ώθηση της θεϊκής χάρης στην εξάσκηση της θεοσέβειας και της αρετής,” ενώ οι υπόλοιποι, προορισμένοι γιά την αιώνια καταδίκη, «δεν έχουν τη δύναμη να υπακούσουν στο θεϊκό νόμο.»TΠ88 309.1

    Άλλοι πάλι οι οποίοι επίσης πρέσβευαν ότι «οι εκλεκτοί δεν είναι δυνατό να εκπέσουν από τη χάρη ούτε να στερηθούν τη θεϊκή εύνοια,” κατέληγαν στο πιό απαίσιο ακόμη συμπέρασμα ότι «τα ανοσιουργήματα που αυτοί διαπράττουν δεν θεωρούνται κατά βάθος κολάσιμα, ούτε και λογίζονται παραβάσεις του θεϊκού νόμου και ότι επομένως δεν γεννάται ζήτημα γι’ αυτούς ούτε να εξομολογηθούν τις αμαρτίες τους, ούτε μετανοώντας να αποχωρισθούν απ’ αυτές.» (McClintock and Strong, Cyclopedia, άρθρο Antinomians.) Δήλωναν λοιπόν ότι και μία από τις χειρότερες ακόμη αμαρτίες « η οποία κατά τη διεθνή κοινή γνώμη κρίνεται τρομερή παράβαση του θεϊκού νόμου, στα μάτια του Θεού δεν θεωρείται αμαρτία » όταν διαπράττεται από έναν από τους εκλεκτούς Του. «Επειδή το χαρακτηριστικό ιδίωμα των εκλεκτών είναι ότι αδυνατούν να κάνουν οτιδήποτε προξενεί την απαρέσκεια του Θεού ή απαγορεύεται από το νόμο.»TΠ88 309.2

    Οι ίδιες αυτές τερατώδεις διδασκαλίες ουσιαστικά υιοθετήθηκαν αργότερα από λαϊκούς εκπαιδευτικούς και από θεολόγους, ότι δηλαδή δεν αποτελεί ο αναλλοίωτος νόμος του Θεού τον κανόνα του δικαίου, αλλ’ ότι αυτή η κοινωνία διαμορφώνει πάντοτε τον ηθικό κανόνα που διαρκώς υπόκειται σε τροποποιήσεις. Όλες αυτές οι θεωρίες εμπνέονται από το ίδιο ακριβώς εκείνο κυρίαρχο πνεύμα που ανάμεσα στους αναμάρτητους ακόμη κατοίκους του ουρανού είχε αρχίσει το καταστρεπτικό του έργο εναντίον των δικαίων περιορισμών που επιβάλλει ο νόμος του Θεού.TΠ88 310.1

    Το δόγμα ότι ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι αμετάκλητα προκαθορισμένος από το Θεό, ώθησε πολλούς στην ουσιαστική απόρριψη του νόμου του Θεού. Ο Ουέσλεη αντέδρασε κατηγορηματικά στις πλάνες των αντινομιστών προπαγανδιστών αποδεικνύοντας ότι τα δόγματά τους έρχονταν σε αντίφαση με τις Γραφές. «Διότι εφανερώθη η χάρις του Θεού η σωτήριος εις πάντας ανθρώπους.» (Τίτος 2:11.) «Διότι τούτο είναι καλόν και ευπρόσδεκτον ενώπιον του Σωτήρος ημών Θεού, όστις θέλει να σωθώσι πάντες οι άνθρωποι και να έλθωσιν εις επίγνωσιν της αληθείας. Διότι είναι εις Θεός, εις και μεσίτης Θεού και ανθρώπων, άνθρωπος Χριστός Ιησούς, όστις έδωκεν Εαυτόν αντίλυτρον υπέρ πάντων.» (Α’ Τιμοθέου 2:3 - 6.) Το Πνεύμα του Θεού χορηγείται δωρεάν ώστε καθένας να μπορεί να επωφεληθεί από τα μέσα της σωτηρίας. Έτσι ο Χριστός, «το Φώς το αληθινόν » «φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον.» (Ιωάννη 1:9.) Οι άνθρωποι χάνουν τη σωτηρία όταν οικειοθελώς απαξιούν να δεχθούν το δώρο της ξωής.TΠ88 310.2

    Στον ισχυρισμό ότι με του Χριστού το θάνατο καταργήθηκε ο Δεκάλογος, όπως συνέβη με τον τελετουργικό νόμο, ο Ουέσλεη αντέτασσε: « Ο ηθικός νόμος ο οποίος περιέχεται μέσα στο Δεκάλογο και τον οποίο εφήρμοζαν οι προφήτες δεν καταργήθηκε από το Χριστό. Ο ερχομός Του δεν είχε σκοπό να καταργήσει κανένα απολύτως μέρος του νόμου. Αυτός ο νόμος ο οποίος παρίσταται σαν πιστός μάρτυρας στον ουρανό δεν είναι ποτέ δυνατόν να καταλυθεί ... Αυτός υφίσταται από καταβολής κόσμου, όχι χαραγμένος πάνω σε λίθινες πλάκες, αλλά γραμμένος μέσα στις καρδιές όλων των παιδιών του Θεού που πλάσθηκαν από τα χέρια του Δημιουργού. Παρόλο που τα γράμματα τα χαραγμένα αρχικά με το δάκτυλο του Θεού υπέστησαν σημαντική αλλοίωση από την αμαρτία, δεν μπορούν όμως να σβεσθούν εντελώς, εφόσον οι άνθρωποι εξακολουθούμε να έχομε συνείδηση του καλού και του κακού. Κάθε τμήμα του νόμου ισχύει γιά ολόκληρη την ανθρωπότητα και γιά την κάθε εποχή. Δεν εξαρτάται ούτε από τον τόπο, ούτε από το χρόνο, ούτε από τις περιστάσεις που υπόκεινται σε μεταλλαγές, αλλ’ από τη φύση του Θεού και τη φύση του ανθρώπου και την αμοιβαία απαράλλακτη συνάφεια μεταξύ τους.TΠ88 310.3

    « «Δεν ήλθον να καταλύσω, αλλά να εκπληρώσω.» ... Αναντίρρητα, στο σημείο αυτό ο Χριστός εννοεί (σύμφωνα με ότι προηγείται και με ότι έπεται:) Ήρθα να τον επικυρώσω κατά πάντα, παρόλες τις δικαιολογίες των ανθώπων. Ήρθα να αποδώσω σαφέστερα και ευκρινέστερα κάθε σκοτεινή πτυχή του. Ήρθα να διακηρύξω την πραγματική και τέλεια σημασία του κάθε σημείου του. Να αποκαλύψω το μήκος και πλάτος και όλη την έκταση που καταλαμβάνει η κάθε εντολή καθώς και το ύψος και το βάθος του και την ασύλλυπτη αγνότητα και πνευματικότητά του σε κάθε του πτυχή.» (Wesley, Κήρυγμα 25.)TΠ88 311.1

    Ο Ουέσλεη διακήρυττε την τέλεια αρμονία που υφίσταται ανάμεσα στο νόμο και στο ευαγγέλιο. «Υπάρχει,” έλεγε, «μεταξύ τους η στενότερη σχέση που μπορεί να φαντασθεί κανείς. Από το ένα μέρος ο νόμος προετοιμάζει διαρκώς το δρόμο γιά το ευαγγέλιο και μας παραπέμπει σ’ αυτό. Από το άλλο μέρος, το ευαγγέλιο μας οδηγεί διαρκώς στην ακριβέστερη επίγνωση του νόμου. Ο νόμος λόγου χάρη απαιτεί από μας να αγαπούμε το Θεό, να αγαπούμε τον πλησίον μας και να είμαστε πράοι, ταπεινοί και αγνοί. Εμείς αισθανόμαστε ότι είμαστε ανίκανοι να εκτελέσομε τα πράγματα αυτά. Μάλιστα «παρ’ ανθρώποις τούτο είναι αδύνατον.» Ανακαλύπτομε όμως την υπόσχεση του Θεού ότι Εκείνος θα μας χορηγήσει την αγάπη και θα μας καταστήσει πράους, ταπεινούς και άγιους. Επωφελούμαστε απ’ αυτό το ευαγγέλιο, από τις αγαθές αυτές αγγελίες. Και επενεργεί σύμφωνα με την πίστη μας. «Η δικαιοσύνη του νόμου εκπληρούται εν ημίν δια πίστεως της εν Χριστώ Ιησού.» ...TΠ88 311.2

    «Οι χειρότεροι εχθροί του ευαγγελίου του Χριστού,» έλεγε ο Ουέσλεη, «είναι εκείνοι που απερίφραστα και ανεπιφύλακτα επικρίνουν και καταδικάζουν το νόμο, διδάσκοντας τους ανθρώπους να παραβιάζουν (δηλαδή να καταλύουν, να παραβαίνουν, να απαλλάσσονται από την υποχρέωση να τηρούν,) όχι μόνο μία, είτε από τις μικρότερες, είτε από τις μεγαλύτερες, αλλά όλες γενικά τις εντολές μονοκονδυλιά ... Η πιό αξιοπερίεργη απο όλες αυτές τις παραπλανητικές εκδοχές είναι ότι εκείνοι που επιδίδονται στο έργο αυτό πιστεύουν κατά βάθος ότι τιμούν το Χριστό με το να ανατρέπουν το νόμο Του και ότι μεγαλύνουν την αρμοδιότητά Του με το να καταλύουν τη διδαχή Του! Φυσικά Τον τιμούν όπως έκανε ο Ιούδας όταν είπε: «Χαίρε, Ραββί,» και Τον φίλησε. Κατά τον ίδιο τρόπο ο Χριστός μπορεί να πεί στον καθένα από αυτούς: « Μέ φίλημα προδίδεις τον Υιόν του ανθρώπου;” Δεν έχει καμία διαφορά το να Τον προδίδει κανείς ενώ Τον φιλεί, ή το να μιλάει γιά το αίμα Του ενώ Του αφαιρεί το στέμμα Του ή το να περιφρονεί οποιοδήποτε μέρος του νόμου Του προφασιζόμενος ότι συντελεί στην πρόοδο του ευαγγελίου Του. Στην πραγματικότητα κανείς δεv μπορεί να μείνει ακατάκριτος όταν κηρύττει μία τέτοια πίστη, που αποβλέπει με έμμεσο ή άμεσο τρόπο στη μερική έστω παρακοή. Όταν κηρύττει ένα Χριστό που ακυρώνει, ή κατ’ οποιοδήποτε τρόπο αλλοιώνει και την παραμικρή εντολή του Θεού.» (’Ιδιο μέρος, Κήρυγμα 35.)TΠ88 312.1

    Σ’ αυτούς που υποστήριζαν ότι το κήρυγμα του ευαγγελίου αναπληρώνει όλες τις απαιτήσεις του νόμου, ο Ουέσλεη απαντούσε: «Αυτό το απορρίπτομε κατηγορηματικά. Δεν αναπληρώνει ούτε αυτό τον πρωταρχικό σκοπό του νόμου, συγκεκριμμένα ότι δείχνει στους ανθρώπους την αμαρτωλή κατάστασή τους, ότι αφυπνίζει αυτούς που κοιμούνται ακόμη στο χείλος του γκρεμού. Ο απόστολος Παύλος διακηρύττει ότι «διά του νόμου έρχεται η γνώσις της αμαρτίας, «και ότι μόνον όταν ο άνθρωπος πεισθεί γιά την αμαρτία, τότε θα αισθανθεί πραγματικά πόση ανάγκη έχει από το εξιλαστήριο αίμα του Χριστού ... Όπως ο ίδιος ο Κύριός μας δήλωσε: «Δεν έχoυσι χρείαν ιατρού οι υγιαίνοντες, αλλ’ οι πάσχοντες.» Άρα είναι παράλογο να φέρει κανείς το γιατρό σ’ αυτούς που είναι υγιείς, ή τουλάχιστο φαντάζονται ότι είναι. Πρέπει πρώτα να τους πείσει ότι είναι άρρωστοι. Διαφορετικά δεν βλέπουν και το λόγο να σ’ ευχαριστήσουν γιά τον κόπο σου. Το ίδιο είναι παράλογο να παρουσιάσει κανείς το Σωτήρα Χριστό σ’ εκείνους των οποίων η καρδιά δεν έχει ακόμη συντριβεί.» (Βλέπε ίδιο μέρος, Κήρυγμα 35.)TΠ88 312.2

    Ενώ λοιπόν κήρυττε το ευαγγέλιο της χάρης του Θεού, ο Ουέσλεη προσπαθούσε, κατά το παράδειγμα του Κυρίου του, «να μεγαλύνει το νόμο και να καταστήση αυτόν έντιμον.» Με πιστότητα εκπλήρωσε το έργο που ο Θεός του ανέθεσε να κάνει και αξιώθηκε να ιδεί τα λαμπρά αποτελέσματά του. Πρός το τέρμα της μακρόβιας ογδοντάχρονης ζωής του—της αφιερωμένης πάνω από μισόν αιώνα στο λειτούργημα του περιοδεύοντα ιεροκήρυκα—οι αναγνωρισμένοι οπαδοί του αριθμούσαν πανω από μισό εκατομμύριο ψυχές. Αλλά το πλήθος των ψυχών που χάρη στους κόπους του αποσπάσθηκαν από τον όλεθρο και την εξαθλίωση της αμαρτίας σε μία ανώτερη και αγνότερη ζωή, καθώς και ο αριθμός εκείνων που με τη διδασκαλία του απέκτησαν μία βαθύτερη και πλουσιώτερη εμπειρία, δεν θα γίνει ποτέ γνωστός πρίν ολόκληρη η οικογένεια των λυτρωμένων συναχθεί στη βασιλεία του Θεού. Η ζωή του αποτελεί πολύτιμο παράδειγμα γιά κάθε Χριστιανό. Μακάρι η ίδια πίστη, η ταπεινοφροσύνη, ο άοκνος ζήλος, η αυτοθυσία και η καθιέρωση αυτού του υπηρέτη του Χριστού να απαντώνταν στις σημερινές εκκλησίες!TΠ88 313.1