Dal 16—Biaknak Ruangah Ramthar I A Pemmi H N A (The Pilgrim Fathers)

Mirang ram, Remh'hantu hna nih Rom zumhnak cu an hlawt cang ko nain, an t±dl tining tarrpi cu an umter peng ko rih. Cuticun Rom nawlngeihnak le zumhnak hrairpi cu hlaw hna hmanhsehlaw an zulh tawn mi phung le lam le phungphai hna cu Church of England biaknak chung ah cun tarrpi an telh rih. Hi thil hna hi chia le ‘ha thleidan khawhnak he zong aa pehtlai lo i, Baibal nih nawl a pek ning zong a si lo i, a herh lo mi thil thlauh mi zong an si fawn lo. A sining vun tuak tikah sualnak a silo tiah an ti. Biaknak lei he pehtlai in an tuahmi phungphai zulhnak nih Rom le Remh'han mi Khrihfabu karlak i an ruahnak a khat lomi kha a fehter lai i, Ran nih Remh'hannak Protestant zumhnak aoohlan khawh nak a umter lai an ti.DL 373.1

Thilhlun a tlaihchan tu le thlennak a duh lotu caah cun hi bia el nak hi a cbnghnak si dawh a si. Sihuanhsehlaw Cubantuk ruahnak a ‘awmpi lo tu phudang an urn. Hi an zulhtawn mi phunglam taktak nih Rom le Remh’ hannak karlak an bia el nak an lung a rualter lo tu a umter peng. - Martyn, Vol. 5, p. 22. Salcan nakin an luat cang i sal sinak chung ah vun luh ‘hannak sal sinak langhter tu tazeih ah an ruah i kir ‘han ding lungput zeihmanh an ngeilo. Pathian nih amah kan biaknak ding zulhawk phunglam cu a bia ah fek tein a chiah dih ko i a bia chap ding in maw asilo ah zuh ding in maw minung nih nawl ngeih khawh a silo tiin an ruah. Zumnakpial aa thoknak zong hi cu Khrihfa hna nih Pathian nawlngeihnak chapchin an i timh caah a si an ti. Rm nih Pathian i a kbap lcmi tuahlo ding in a knap i Pathian nih f iang tein a khap mi thil hna cu micung khinhnak in a cbngh ter hna.DL 373.2

Mi tampi nih Khrihfabu dirhka i, a ummi thiannak le tluantlamnak bantukin um ‘han an duh. Church of England nih fek tein a tuah mi zufh awk phunglam cu milem biaknak philhlcnak lungphun ah an ruah i, an lungthin takin an Pathian biaknak an ‘ awmpi kho lo. Sihmanhsehlaw Khrihfabu le cozah an i pehtlai i, tuah awk an sermi phungcu an tuah awk hirmhrim a si. Biakinn lawnglawng ah khawmhding nawlbia an chuah i, biakinn ah ra loin . . . onhnak hmuh lo mi i, aa pum khawmmi paohpaoh cu nawibia a buar mi an si tiin thongthlak maw, ramdang ‘hawl maw, thihnak maw, huahter ding an si.DL 374.1

Kum zabu 17, thok ka hrawng ah England ah siangpahrang thar a um i cu nih cun Puritan hna cu hi phunglam hi ka zufhter hrimhrimhna lai, a si lo le an ing ka puanter hna lai i ramdang ah ka ‘hawl dih hna lai a si lo le hi nak faak deuh in tiin a thanh hna. - Gerand Brandt, History of the United State of America, pt.l, ch.12. Thah awk ah an tlaih hna, thong an thlak hna, an hrem hna i an caah hnangamnak a um lai lo ti an fiang. England ram cu mah chia'ha thleidan khawhnak bantukin Pathian rian'uan a duh mi hna caah cun um awktlak hmun a silo an ti. - JG palfrey History the New England, ch.3, p.43. A donghnak ah a cheukhat cu himnak kawl in Hollands ram pern ding in bia an khiah. Hamak phurphun lungretlieihnak le, thongtlaknak aning.DL 374.2

Tin i tilth mi cu tuah an donh hna i an ral kut chungah an leirawi ‘han hna. Sihmanhsehlaw fekte le lungdong lo tein an in peng i a donghnak ahcun teinak an hmu i Dutch Republic rili kamah domakanhmuh.DL 375.1

in inn, an thil le an nun khuasaknak thilri vialte an zaam tak dih. Anhngalh. bal lo mi ram ah holh theih lo le an phunglam theih bal lonak ramah khual ah an va cang. Tin pawcawmnak dingah an ‘uan bal lo mi rianthar ‘uan an hau i lothlawh in an paw an i cawm tawnnak can ah sehlei rian'uan a hau i sihmanhsehlaw rian'uan awk an hmuh mi paoipaoh an ‘uan. Tin i thlah dorh bal lo i ngaihchiat lungretheihnakin khuruahnak caan an liamter bal lo. In si a fak ngaingai ko nain a hobmanh nih hnahnawhnak pe loin anmah duh ning tein Pathian an biak khawh caah Pathian cungah an lung aa lawm tuk. Biaknak ruangah hmunthiang ah vakvai mi kan si ti an i thei i vawlei cung thilri ah an lungthin an ‘hum lo i an duh bik mi ram vanram lei an zoh i an lungthin hna a ngam ter. - Bancarft, pt. 1, ch.12, para. 15.DL 375.2

Mi ram ah harnak phunphun tangah um hna hmanhsehlaw, Pathian an zumhnak le an dawtnak a ‘hang deuh. Pathian biakam an i bochan i an herh caan paoh ah Pathian nih a phiih hna lo i an ral ‘hatnak ding le a bawntu ding ah A vancung mi an pawng ah a chiah tawn hna. Pathian kut nih a sial piakmi rili khat lei ralram, anmah ram ah an i neih ding mi ram an fa le hna sin ah ro sunglawi bik biaknak luatnak an chiahta mi hna ram ah Pathian zohkhenhnak lam ah phang loin hmailei ah an kal.DL 375.3

Pathian nih a kawh mi hna an tuah ding mi rian ‘uan kbo dingin hamak an cungah a tlunter tawn. Khrihfabu zong a ‘hanchonak dingah a niamter tawn. Pathian aa bochan mi cu zeitik caan hmanhah Pathian nih a kaltak bal hna lo ti vawlei nih langhter mi thildang an hmuhkhawhnak dingah Khrifabu aiawhtu ah a ‘hawnnak a langhter lai. Pathian nih Setan thinhumak le misual hna nih a thlitein an itimh mi nih a chuahter mi thil hna a hrawh dih i Aai hna hmun him i an urn i amah an thang'hat khawhnak dingin a hruai hna. Hrernak le mah ram chuahtaknak nih luatnak lam a hunpiak hna. Puritan cu Church of England he i ‘hen lo khawh a si lo caah Pathian sinah biakamnak tu hi an tuah. “Bawipa minung kan si i Bawipa nih lam a kan hmuhsak cang mi le a kan bmuhter dingmi lam ah lungrual tein kal hna u sih” an ti. - J. Brcon, The Pilgrim Father p.34. Hfhi lungput dik a si i Protestant Khrihfabu aa bngahchannak hranpi si. Hi lungthin pu in a vakvai mi hna nih cun Holland ram an chuahtak i vawlei thar America ah urn hmun khuar dingin an kal. An pastor John Rcbinson cu an sinah a kal kho ve lo i an i ‘hen hlan ah hi tihin thlahnak bia a chim. “U le nau hna, a rauh hlan ah kan i ‘hen dih cang hna lai. Nanmuisam kan hmuh khawh ‘han hna ding le hmuhkhawh lo ding cu Pathian lawng nih a hngalh. Bawipa nih a ruat hnga maw ruat lo ti cu Pathian le vancung mi min chim in kan nawl hna. Jesuh Khrih ka zuih hlei ning in cun van ti hrimhrim hlah u. Pathian nih thilri dang hmangin thilthar nan sinah a phuan ah cun nan sin ka urn lio i Pathian rian ka ‘uan lioah biadik nan pom duh bantuk tein, biaphuan le oeunak thar pan ding a ngeih rih ko lai tihi ka zumh”.DL 376.1

“Kei cu Remh'han mi Khrihfabu umtuning hi ka ngei peng ko lai. An phak khawhtiang cu an pha ko cang i Khrifa Remh'han lio an cawnmi pin kha cu theih chap an i tim lo. Luther bnu zul pawl hi Luther cawnpiaknak pin ah kalter dingin lemkhawh an si lo. Calvin bnu zultu zong Calvin cawnpiaknak tiang lawngah an dir i a nih nih khan thil vialte a rak hmu kho thlu fawn loh. Hihi a poi ngaingai. Anmah lio caan ah cun ceunak an si ve ko. Sihmanhsehlaw Pathian fimchimhnak i cheuhnak dihlak chung an va pern kho lo. Atu tiang cun rak nung hna sehlaw cu biadik an hmuh hmasat mi pom an duh bantukin biadik an hngalh chap mi zong pom an duh hrimhrim ko hnga”. - Eaniel, History of the Puritane Vol.l, p.264.DL 377.1

“Nan khrihfabu biakamnak kha i cinken peng u. Bawipa lam kan hngalh cia mi le kan hngalh lai mi lam zul dingin biakamh kan rak si hna khah. Pathian le nan karlak nan biakam mi kha i cinken peng u law a bia in biadik thar hmuh tharmi pom dingin bia nan rak i kam hna khah. Sihmanhsehlaw cu vialte zong cu ralring te urn dingin kan nawl hna. Biadik a si ti nan hmuh mi cu nan pom hlan ah Pathian cauk caang dangdang he ralrin bu tein nan zoh chunh hna lai. Khrifa dohnak muihnak chahpi chungin Khrihfa ram ah tu nai teah an hung chuak lai lo. Hngafhnak tling zong khulrang tein a hung ra kho lai lo”. - Martyn, Oval, ch.5, p.70,71.DL 377.2

Luatnak caah chia'ha thleidannak lungthin duhnak niA biaknak lei khualtlawng (pilgrims) hna cu an lung a thawhter hna i rili khatlei ral kalnak khual larhlapi ah thin an ‘ih lo. Mi urn. lcmakhamak tuar zcng an ‘ih lo i, PatMan thluachuahnak thawngin a thawngmi miphun America rili kapahmi ansi konain pilgrim hna nih biaknak lei luatnak hrampi an hngal kho rih lo. Hamak tanpi huam in luatnak an ngeih milii midang peve ding timhtuahnak an ngei kho rihio.DL 378.1

Kum zabu 17 nak i ziaza ‘ha bik le khua thukpi a ruattu mi tlawmte hmanh nih hi ruahnak a hranpi taktak le hi ruahnak hi biakam thar in a ra i cu nih cun minung zumhnak biakhiaktu pakhat te lawng a urn chun mi cu Pathian lawng a si ti hngalhnak kha an ngei lo. - Martyn,vol.5, p.297. Roman Catholic zumhnak fekmi le zumhnak dik lo pakhat cu Pathian nih khriiifa kutchung ah mi chia'ha thleidan thiamnak biaceih khawhnak nawl a pek i a zumhnakpial mi cu mi zeidah an si ti fainter i cu zumhnakpial mi cu hremnak nawl a pek ti hi a si. Khriiifa Remh'hantu hna nih Rom zumhnak an hlawt lio ah khan midang in khawhnak an ngeih lonak khan, a ningpi in an luat kho lo i pope nawingeiii lio i Khrihfa ram vialte muihnak chahpi nih a tuam mi hna kha a dihlak in an letter kho rih lo. Massachusetts rili kam i Pathian rian'uantupakhat nih cun “in khawhnak nih vawlei hi Khrihfa dohtu ah a ser i zumhnakpial pawl hren hi Khrihfabu nih thilsual ah a ruat lo”ati. -Mariya, vol.5, p,335. Hi tihin phunglam an ser. “Khrihfabu chungtel member lawnglawng nih cozah nawlneihnak chungah an i tel kho lai tiin”. Cun oozah Khrihfabu an ser i biaknak lei rian'uantu cawrmak ding ah zapi tangka an thawhter bna i zumhnak dang a zummi bna hrem khawbnak biaceihtu nawl an pek. Hi nih hin hremnak a chuahter zau.DL 378.2

Ramthar dirhpitu hmasa bik, Roger William cu kum (11)hnu ah ramthar (New World) ah a ra. Amah hi a rak kal hmasa mi bantukin biaknak lei luatnak lavmh dingin a ra ve mi a si. Sihmanhsehlaw anmah bantuk si loin, amah caan lio i mi tlawmte lawng nih an rak hmuh mi kha hitin a chim. “A ho mi hmanh zeibantuk biaknak le zumhnak an ngeih zong ah hi bantuk hi mivialte nih an hmuh awk bnga a si mi covo chuhkhawh lomi a si”a ti. Amah hi biadik kawltu a si i, Rjoinson bantukin Pathian biadik hi tling tein hmuhkhawh dih a si lo ti a zumtu a si. William hi, nawlbia nih mi a thleidan awk a si lo i, milian le mi sifak zong aa tluk tein a zohkhenh ding a si. Biaknak be pehtlai inminih an chia'ha thleidan thiamnak nih a hruai hna ningin luatnak an neih awk a si a ti mi cozah uknak a dirh hmasatu asi”. - Baneraft, ph. 1, ch.15, par. 16. Biaceihtu hna an rian cu sualnak an kham awk a si i, mi chia'ha thleidan khawhnak an kham ding a si lo” tiin a thanh. “Zapi nihnawbiaaeihtu nih maw minung le minung karlak an umtuding cu bia an khiah khawh. Sihmanhsehlaw Pathian sinah hitihin na tuah awk a si tiin. Minung nih nawlngeih a timh ah cun an tuah ding leng an tuah i, bnangamnak a urn kho lai lo. Cubantuk nawlngeihnak cu biaceihtu nih hei ngei sehlaw, nihin ah zumhnak zeimaw a ser bnga i, thaizing ah a dang a ser ‘han ko hnga i, cuticun mirang ram siangpahrang le Roman khrihfabu pope le council bna an tuah bantuk kha tuah a hung si ve hnga i, biaknak cu sullam ngei lo buainak ponnak men a si ko lai”a ti. -Martyn, vol. 5, p.340.DL 379.1

Fek tein a dir cang mi Khrifabu i aa khawm lomi paoh cu dantatnak tangka an cawh hna. Asilo le thong ah an thlak hna. “Wiiliam nih minung nawlbia a hlawt, cucu minung upadi ‘halobik Khrihfabu ah hramhram in pumh khawrh temak a si.DL 380.1

Zumhnak dangdang hmuhkhat pumhkhawmh ding ah hramhram hneknak cu, an hmuh awk nawl ngeihnak fanghlang ngai in an ti tawnmi an si ning hrawhpiak a si i, biaknak zei a rel lomi le pumhkhawmh a duh lomi zapi biaknak hmun ah hnuhlennak tehna hi chungthu lengnaal sinak lawng a si” tiah a ruah. Aralpa cu a ruahning a khuaruah a har i, zeitin ee? Rian'uantu cu ‘uan man hmuh a tlak lo maw? Atlak ko. Rian'uan fial tu hna nih an pek awk a si “tiin a leh. -Baneraft, pt.l, ch. 15, par. 2.DL 380.2

Roger William cu mi nih an upat i, an dawt mi zumbawktlak Fathian rian'uantu a si i, thil fawi tein a thiam khomi lihchim hmanglo, mica ‘hatnak tuah duhtu asinain, Khrihfabu cungah vawlei lei biaceihtu hna nih nawl an ngeihnak kba biatak tein a el tawn hna. Biaknak lei luatnak a hal lengmang hna ruang ah an ing kho lo. Hi a vun dauahpi mi zumhnak thar nih hin kan ram cozah uknak hrampi a rawk dih lai an ti. - Ibid., ph. 1, ch. 15, par. 10. An ram in ‘hawlding in daan an tat i, a cbnghnak ah an tlaihnak ding hrialter in hrambram in ramdang zam dingin an fial i, khuasik lio ah vur le thli hrang lakah a zam i, a hmawng ngaimi tipi chung ah aa thup.DL 380.3

“Zarh (14) chung cu Ehlipi le ruahpi nih an ka den i, rawl le ilphah zei an lawhzong ka hngal lo. Sihmanhsehlaw mi um lonak hmun langaak nih an ka cawm i, thingkua chung ah ka dor tawn a ti. - Martyn, vol.5, p.349,350. Cuticun vur le trpi chung ah nganfah ing bu in a vaak a vai i, adonghnak ah thawng'ha bia dik bochan awktlak le dawtnak ngeimi Red Indian hna sinah him tein a um i, thawng'habia biadik a cawnpiak hna.DL 381.1

Cuka hmun cun a chuak ‘han i thla tampi hnu ah, Narragansett Bay ava phan i, cuka ah cun khua thar a va dirh. Cu khua cu tulio mikip nih zumhnak dangdang le biaknak dangdang luatnak kan hmuh hmasatnak khua a si. Roger Wiiliam i a ramthar a simi cu, “mikip nih a chia'ha hngalhnak nih a dikbik a timi mi biaknak zumhkhawhnak luatnak a ngeih awk a si” tihi asi. -Martyn, vol. 5, p. 354. A ram hmete Rhode Island cu, hremnak a tuar tu zamnak hmun a hung si i, an karh ngaingai i, an hlawh a tling ngaingai fawn i, a hnu le bang a cun mizapi caah biaknak lei luatnak cu America ram pumpuluk nawlbia biapi bik a si. A kan hringsortu hna nih upat awktlak ngai mi (Declaration of Independence) mah te i uknak thawngthanhnak an tuah i, cu thawngthanhnak catlap ah cun, hitin an ‘ ial. “Hi hna hi chimf ianh hau lo in a f iangmi biadik an si ti kan ruah. Mikip hi aa khat in ser kan si i, anmah Sertu nih mikip kha chuh khawh lomi nawingeihnak covo kha a ser piak cio hna i, cu hna lakah cun nunnak, luatnak, le lunglawmhnak, zulhnak te hna an i tel. Cun umtuning hruainak ca i sermi phunghrampi ‘ha ‘ha in a ser mi nih chia'ha thleidannak hi buaiter khawh a si lo zia Aamah khaan a tuah. Congress nih biaknak fektein umnak kong ah nawlbia zeihmanh a tuah lai lo i, zalcng tein tuah khawhnak zong a khap lai lo” a ti.DL 381.2

Constition sertu hna nih, minung nih Pathian he aa pehtlaihnak phung hi minung sermi upadi cung ah a um zungzal i, a chia le a ‘ha a thleidannak zong hi a hchmanh chuh kbawh lo mi a si ti a hngalhpi. Hi biadik f ehter ding ah thluak hman zong a hau lo i, kanmah thinlung cio in kanhngalh khawh mi asi. Hi hngalh nak nih hin minung nawlbia zeirel lo nak ruang ah martar tanpi anhrem hna i, mei in an khangh mi hna kha hnabei dong lo in hnangam tein a um ter hna. Pathian duhning thiltinak cu minung nawlbia ser mi nak in a ‘ha deuh ti an hngalh i, an chia'ha thleidannak cung ah minung nih nawl a ngei kholo ti zong an hngalh i, hihi cu kan ichuahpi mi asi i, ahohmanh nih hlohkbawh zong asi fawn lo an ti. Congressional Docments, Serial, No.200, Poets.No27.DL 382.1

Europe rammi hna nih, Cuban tuk ram ah cun an ‘uan mi in an hmuh mi theipar cu hnahnawhnak pe lo in anmah cio in atheipar cu an zun khayn ti le cukaram urami hna nih cun a ‘ha bik an ti mi biak nak zalong tein an biak khayi ti an theih tikah mi tanpi cu vawlei thar ah an hung pern. Massachusetts ah Special nawlbia an chuah i, cu nawlbia ah cun Rili khat lei in a hung zammi Khrifa hna ,,, zeibantuk miphun an si zong ah raldohnak ruang ah maw, hremnak ruangah maw, mang’ am ruang ah maw, a hung zam mi an si ah cun, zapi nih zohkhenh i zapi tangka in cawm ding an si. Cuticun a hremtu hna nih tang i namchih mi hna cu zapi cawm (Commonwealth) mi... khual an si hna. Martyn,vol.5, p.417. Plymouth in an hunphak thok in kum 20 ah cun mi thong tarnpi nih (New England ) ah cun um hmun an khuar.DL 382.2

An kawl mi thil him te i a umnak ding ah, rian fak pi an ‘uannak le khuasak thiam ngai in an nun nakin an i cawn mi khuasak nak ah an lung a tling ngaingai. Anmah cio an ‘uannak chung in an miak mi aa dawh tawk lawnglawng an hal hna. Loram hman man zeihmanh an hal hna lo. An kalnak lam bite hin hmai lei i nuamcennak a ‘ha ngaingai mi hmuh khawhnak nih a tlak hnawh hna lo. An bu i hruainak duhsah tein a hung ‘hangcho ciahmah mi ah hin fek tein an um i, an lung a tling ngaingai. Mi um lonak ram ah an umnak a herhmi chambaunak lungsau tein an tuar i, luatnak thingkung cu anmit thli le an cal in a luangmi thlan in an ram ah hrihhram a thlak tiang ti an toih.DL 383.1

Baibal ca cu zumhnak hrampi, fimnak hram le luatnak nawlpeknak hram ah an i tlaih. Abia cu innchungkhar, sianginn le biakinn ah teimak chuah in an cawn ter hna i, Cu bantuk cawnnak ruang ah i sum ren tein tangka hmannak, khuaruah thiamnak, lungthin thiannak le sumnak te hna a hung um. Puritan khua ah hin kum saupi chung mi pakhat hei um hmanhsehlaw, zuri a hmu lai lo. Chiatserhnak bia zcng a thei lai lo i, rawlhal in a vaak mi zaigaimuhna lai lo. -Banaraft, pt.l,ch.l9, par.25. Ehibal bia bantuk umnak nih hin, miphun a ‘hancho ter tawn ti hmuhsak asi. Khuafa tete zong kha khuapi ah an hung cang. Pope tel lo Khrihfabu le siangpahrang ngei lo mi ram a hlawhtlin ning le a hnangam a si ning cu vawlei caah khuaruahhar a si. Mi tampi nih America an vun panh nain, ahram thok mipem hna lungthin pumi bantuk an si lo. Zumhnak dik le thiang nlh mi lungthin a uk khawh rih ko nain, vawlei lei ‘hathnemnak kawl mi an hung karh i, A nawlngeihnak a zor chinchin.DL 383.2

Tuan deuh lio i a ummi hna nih, Khrihfabu chung a um mi member lawng nih cozah uknak chung ah nawl an ngei lai i, vote an pek khawh lai timi nawlbia an rak ser mi nih....thil a hrawk Moo tu bik a vun chuah ter. Hihi cozah a thiannak ding ah pom mi asinain, Khrihf a thurh-hnawmh ter tu a si. Khrihf a a si mi lawng nih cozah uknak chung ah rian nganngan hmun ah ‘ hut ‘ i khawh a si. Mi tampi cu nawlngeihnak hmun an ‘hut khawhnak dingah, Khrihf a lungput ngei hleng loin, Khrihf a chung ah an hung lut i, cuticun Khrihfabu cu Pathian zum lo mi umnak hmun ti khawh a si ko. Khrihfabu chung rian'uantu hna lak zong ah zumhnak dik lo cu chimhlah..Thiang Thlarau nih mi nun a thlen khawh ti a thei hrimhrim lo mi an um. Cuticun Constantine caan thok in a tu lio caan Khrihfabu tuanbia ah, cu bantuk tuah tawn mi theipar ‘ha lo ngai mi langhter nak cu a um tawn. Hi vawlei hi ka ram a si lo (Johan 18:36) ti a phuangtu Thawng'habia cawmnak dingah cozah bawmhnak le nawlngeihnak he Khrihfabu dirh timhnak nih, cu bantuk a si ter.DL 384.1

Khrihfabu le oozah hmunkhat i fonhnak hi, thil hmete a si bal lo i, vawlei nih Khrihfabu he i naih deuh in a hung langh tikah hin, a taktak ti ah cun Khrihfabu nih vawlei a naih deuh tawn. Roger William le Robinson i an phung hram pi cu, “Biadik cu a hung ‘hangcho i, Pathian biathiang nih mi ceunak vialte cu Khrihfa hna nih pern ding in timbeia in an urn. awk a si, an ti mi kha-an tefa hna nih an thlau dih cang. Anerica le Europe ram i, Protestant Khrifa Remh'hannak thluachuah a co khun mi hna nih Remh'hannak lam zulh peng an duh lo. A zeimaw caan tete ah biadik phuangtu an hung chuak i, biadik thar vun chim in mipalh nak vun chim hna hmanh sehlaw, mi tarn deuh nih cun Bawi Jesuh a nun lio i, Judah hna le Luther caan lio i pope ‘hithruai hna bantukin an pa le zumhnak le an nunning nung ve ding in an lung a awi men ko. Cucaah biaknak cu a “umchuk chinchin i, a phung men biaknak ah a cang. Palhnak le sullam ngeilo mi zumhnak rak hlonh ding kha hlonh in, Pathian bia ceunak chung ah a kal peng ding Khrifabu cu,,, palhnak le sullam nei lo zumhnak chung ah an lung an chiah peng i, an urn peng ko.DL 384.2

Rerih “hamak lungthin putnak cu duhsah tein a hung thi cuahmah i, a hnu le bang ah cun Luther nun lio i, Rom Khrifabu remh a herh bantukin Protestant Khrifabu chung zong ah remh'han a herh. Vawlei chung thil tlaihchannak le thlarau lei ah mah i hngal setsai lo urn nak minung ruahnak an upat i, A Pathian bia cawrpiaknak kha minung ruahnak in fianter nak nih ai a awh.DL 385.1

Kum zabu 19 thok ka hrawng ah Baibal hi tampi, kaipi in an phawt zamh i, Pathian bia theihnak zong a karh chin. Sihmanhsehlaw a karh ning rupin biadik thar hna cu peh zuihnak a urn lo. Baibal cu mikip hmuh khawh ding in phawtzamh a si caah, hlanlio bantukin Setan nih Baibal a kham kho ti lo. Sihmanhsehlaw aa timh mi cu a lim khawhnak dingah Baibal sunlawinak zeiah rel lo dingin mi tanpi a hruai hna. CUticunmimih Ehibal rel an daithlanh i, a hmaan lo mi sullam lebnak an pom i, Baibal rinhchanhnak urn lo mi zumhnak an lung chung ah an riahter peng.DL 385.2

Setan nih hremnak hmangin biadik rial i maan ter dih a tinh mi cu ka sung ti a theih tikah mah timing “humh deuh i, hawi timing hrawm deuhnak hmang in khua a khaang “han i, cu nih cun Rom Khrifabu semak le mah zumhnak chuah tak nak nganpi ah a hruai hna. Khrifa hna cu a tu ah cun lawki mi he si ti loin hi vawlei cung ah caan vialte a petu hna he ‘ang'i ding in a lemhna. Cu hna nih cun milen suaimi bia tu milem bia taktak mi an si kha anmah tein a langhter tu an si. Hi hna he an i kawmhnak hi hlanlio bantukin thil a hrawk kho ngaingai mi a si. Asi nak taktak thuh i, biaknak kha phaw i khuhnak nih porhlawtnak le phaisa sawksamnak a chuah ter i, Khrifabu cu a thurbnawrh dih. Setan nih Baibal zumhnak a ping in a kal pi i, pipu hna phunglam in mi tanpi hrawktu ding hrilihram thukpi chung ah a hruai hna. Mithiang hna sin i hlanlio an rak pek mi zumhnak caah doh ding can ai ah, Khrifabu nih pipu hna phunglam kha an runven i an ‘hohkhan, an oohlan. Cuticun, Khrifa Remh'hantu hna nih an tuarphah nak zumhnak cu mualpho ngai in a urn. Zumhnak upat nak cu a zor chinchin.DL 386.1