Bung 35—Ruahnak Zalenin Rikrapnak A Tawng (Liberty of Conscience threatened)

Tui hlan hnakin, tuah Prorestant Kohhran pawl hin Rom Kohhran hi an ngaisang sawn a si. Catholic sakhua a cak lonak ram in, Pope thuneihnak thluntu pawlin mipi thinlung an neh theinak dingih thil ziang simaw remcangnak an hawlnak ram pawlah, Protestant le Catholic karlakih an danglam nak thurin ngaipawimawhnak a mal vivo. Protestant mi tampi cun, zum hnak in kan thurin pawl khal kan rak danglam tuk lo pi, maltein hnukniamaw deuh sehla, Rom thaw hin theihthiamawknak tha kan nei thei mai ding ti thinlung an nei thawk rero thlang. Protestant pawlin mai duh hril thei zalen nak an ngai thupit zet laile, an nunnak tiang an pek caan pawl tla a liam theh thlang. An fate pawl cu Pope zirhnak dodal dingin an rak zirh theu zo ih. Pope thawih remawknak a hawl tu pawl cu Pathian lakih mi rinum lo vekih ngai an rak si theu. Sihmansehla, cu tik lai le tu cu a va bangaw lo nasa em!DR 484.1

Pope thuneihnak thluntu pawl cun, an kohhran cu dik lo takih relsiat tawng ah an ngai ih, cumi cu Protestant pawl cun a si ngaingai hmang an rak ti ve. Thiamnak le theihnak a mal lai ah, kum tarn tuk a liamzo mi ih, Rom kohhranin thil ti awmlo pipi le thil tenum a timi pawl ruangih, tulai san tiangih rak dem rero khal hi thil dik bik a si thei cuang lo. A nunsiatnak a tihnun nak pawl tla, cu lai san ih nun dan aat thlak menah an ngai ih, tu ah cun tulai fimnakin an thinlung a thlak danglam zo ah an rel theu.DR 484.2

Hibang pawl hin kum zariat lenglo, hngal zetih thuneihnak tlu thei lo le dik lo thei loih rel theu kha an nghilh theh mawsi? Dik lo thei lo ih a relawknak cu sirawk hnak in, tuhlanhnakih khauh sawnin kum zabi 19 nakah khan, a hmang lai thotho a si. Rom cun raltha zetin, “Kohhran cu a dik lo dah lo ih, Pathian Baibal thu veldn, kumkhuain a dik lo dah lo ding.” (Insitute of Ecclesiatical Hitory,part 2, section 9, note 17) . Tuihlan khalih a rak kaihruaitu Pathian Daan cu ziangtinha tunah a sawisel thei ding?DR 484.3

Pope thuhnuaiih Kohhran cun, dik lo thei lo a ti mi hi a thlah dah lo ding. A thurin kalhtu pawl a mi hrem nak pawl khal kha, thil tha tuah ah a ngai aw thotho a si. Remcan nak tikcu hung um sal sehla, a tuah theu vek kelin a tuah leh sal tho tho ding. Cozah thuneihnaldn a kaihhrennak hi phelh in, Rom pawl thuneihnak pe sal sehla cun, nasa zetih a cangvaihnak pawl le tiduhdahnak cu nasa zetin a rung um sal leh mai ding.DR 485.1

Cangantu hminthang pakhat cun, duh hril thei nak zalennak thu ah Pope lalnak a hmuh dan le, a thil turn kha rak hlawhtling sehla, US hrangih thil tihnung zet a ra thlen dan ding pawl a relnakah hitin a ngan:DR 485.2

“Mi tarn takin America (U.S.A) ramih Roman Catholic biaknak rak tih tuknak hi nauhak ti tawk fangvekah an ruat. Cubang pawl cun Roman Catholic biaknak ze dik tak le thinlung put dan hi, kan ruahnak zalennak thawn a kalhawk dan hi an hmu ban lo ih, a hung thanlen tikih thil um dan ding khal an hmu ban fawn lo. A hmaisa bik ahcun, kan cozah daan le Catholic kohhran daan pawl hi rak khaikhin hnik sehla:DR 485.3

“USA daan cun sia le tha theihnak “Ruahnak” hi zalen zetin hman siang nak dan a tuah a si. Cu hnaldh thupi le thil sunglawi sawn zianghman a um lo. Pope Pius IX cun August ni 15, 1854 ih, a cakuatah hitin a ngan: “Thurin dik lo le mawi lo zet simaw, ruahnak zalen humhalh nak thuhla ih phur lutuknak pawl hi fehsualnak tihnung zet an si thluh ih, thil dang hmuahhmuah hnakin hi ram khal in, a thil tih ding bikcu a si.” a ti. Amah thotho in, December 8, 1864 kumih a cakuatah, ‘Ruahnak zalennak le sakhaw biaknak zalennak’ tha a petu pawl le kohhran hin tharum a hmang ding a si lo’ titu pawl hi cam siatnak a pek a si.DR 485.4

“USA ram ih Rom aw nem te hi a thinlung a thleng ruangah a si lo. Zianghman a tuah thei lonak ramah cun thinsau hramhram a zuam a si. Bishop O’Connor cun, “Sa khaw zalennak hi Catholic hrangah harnak thlen loih nuai a siah hi cun, tuar thei hramhram a si fang a si.” tiah a ti. Cun, St. Louis, a Arch-bishop cun, vawikhatah, “Rin dan dang le rin lonak hi thil pawi a tling a si; Khristian ram Italy le Spain ram pawlah, mi hmuahhmuah Catholic an si theh ih, le Catholic biaknak hi ram daan tiangih a telnakah cun, pawikhawih dang vek thothoin hrem an si.” tiin a rel.DR 485.5

Catholic Kohhran Cardinal pawl, archbishop pawl, bishop pawl hmuahhmuah cun Pope an thlunnak thutiamah cun; “Fehsual pawl, a dang ih suak pawl le ka bawipa simaw a hnuih thlaktu ding hnenih a heltu cu ka theihtawpin ka hrem dingih ka dodal ding a si” a ti a si. (Our Country by Josiah Strong, chap. 5,para 2-5).DR 486.1

Catholic Kohhran hruangkulh sungah hin Khristian dik tak an um ve. Tleunak an nei mi vekin a tha thei bikin Pathian rawngbawltu mi thawng tampi an um. Pathian thu tha te zir an sian lo ruangih theithiam lo men fang an si. Thinlung takih rawngbawlnak nung le dan vek fangih rawngbawlnak menmen a bangawk lo dan an hmu ban lo men fang a si. Hitivek mi pawl, bumnak le duhthusam tling lo rinnak zirhnak dawng pawl hi lainat zetin Pathianin a zoh ringring. Anmah a tuamtu thim sah zet cu sun tlang dingin tleunak a hmuhtir leh ko ding. Jesuh hnenih thutak cu an hnenah a phuang ding ih, mi tampi a lamah an ra leh ding a si.DR 486.2

Sihmansehla, Rom Kohhran cun tuih hlan hnaldn Khrih ih Thuthang Tha thawn a rem awknak a um ti nak a si cuang lo. Protestant pawl khal hi thimin a tuam lai ih, cuti si hlah sehla, caan hminsinnak pawl hi an thei thluhve ko ding. Rom Kohhran thil turn pawl le hlawhtling dingih a cang viah dan pawl tla cu a menmen lo. Do awknak nasa zet ra thleng ding hrang ih, rak ralring ding le, a thuthu ih khawvel uk thei ding le tiduhdahnak umter leh dingin leh protestant pawl ih thil ti dan hmuahhmuah siat bal sak thluh ding in lam zin a hawl rero a si. Catholic Kohhran cu ram kipah a karh vivo. Protestant ramih Catholic Kohhran le an biakinn tamzia tla hi zoh hnik uh. U.S ramih college tlawng le Pathian thu zirnak hmun a neih tarn nasat zia le cubang pawl cu Protestant pawlin an ngaisanpi zia tla hi zoh hnik uh. England ah phei cun lenglam land dan an ngaisannak a nasa zia le Catholic thanak thianghlimnak ngainatu hmuahhmuah pawl tla cu, himi thil hin a thangharhter ding a si.DR 486.3

Protestant pawl hin Pope kaihhruainak le thuneihnak hi an ngai na ih an duh sawn thlang a si; Pope thuneihnak a thluntu pawl khalin theihthiam har an ti in an hnuk niamaw ih, an thlahdulaw nasa thlang a si. Rom Kohhran ze dik tak le a thuneihnak tihnung um zet pawl tla, miin an thei ban nawn lo. Mipi le sakhawzalennak hrangih hmelma tihnung um bikin hma a sawn vivo hi do dingin mipi hi thangharhter an tul a si.DR 486.4

Protestant tampi hin Catholic biaknak hi mi hip lo zet sakhua si hmang an ti theu ih, an biak dan tla hi khunkhan lo zet le umze nei mumal lo rawngbawlnak vekin an ngai theu. Hinah hin an tisual a si. Rom zirhawknak hin bumnak a ken tel ruangah, a lang danah mawi lonak le dik lonak nei vekin a lang lo. An sakhaw rawngbawl dan hi mi hip thei zet a si. An ti dan sunglawi le urhsun zet cun mi mit a malter ih, an ruahnak fim a hakterih. An mit a rau ter thluh a si. An biakinn ropi zet pawl, an cangvaih dan mi a neh zet ih, sui biaktheng pawl, lung man tarn ih ceimawi mi an khawmnak pawl, rawng phunphun ih ceimawi mi pawl le an milem mawi zetzet pawl cun, thilmawi a ngainatu pawl cu a hipawl ngaingai. Hna ih theih ding mi pawl khal cu a um thotho. A thil turn mi an organ awnmawi zet, an biakinn zahum emem ihsi a hun awn tikah cun ruahnak cu mak tinak le upatnak, mi a pek ter a si.DR 487.1

Himi lenglam mawinak le sunlawinak pawl hi thlarau sual pawl hmuhsuamnak men a si ih, an sunglam siatnak langtirtu fang men a si. Cutivek mi hipnak cu Khrih ih sakhua hin a mamawh lo. Khros ihsi tleu ra suakmi, Khristiannak dik tak cu a thianghlimin a duh um ih, lenglam ceimawinaldh a tluklo mi a si. Cumi cu, thianghlim mawinak, thinlung ngaitlawmawknak le hnangamnak rah, Pathianin a ceimawimi cu a si.DR 487.2

Minung ih tuah mi sunlawinak hi ruahnak thianghlim le hlimnak tehfung cu a si lo. Leilam thil le tisa caknak thinlungah cun, thilmawi ngaihsaknak thuk zet le thil duh nung zet theihnak hi a um ve hrimhrim theu. Hibang hi miin an thlarau hrangih an mamawh mi cu an nghilhnak dingah le, a ralai ding mi catuan thil nghet cu ziang hman ih a siar lonak dingah, Pathian hnen ihsi an feh hlohnak dingah le leitlun duhnak hrang longih an nun an hmannak dingah Satanin a hmang ringring a si.DR 487.3

Lenglam thil uartuknak sakhua hin thinlung piangthar lo pawl hipnak le a nei ve ih. Cumi ahcun mi tampi cu bumin an um theu ih, Rom Kohhran cu vanram luhnak saangka nei tu vekin an thei theu a si. Thutak lungphumah nghet zetin a dingmi le Pathian Thlarau ih an thinlung tharter mi pawl long lo cu, himi bumnak ihsiin zohman an suak thei lo. Khrih cu theihnak ngaingai a nei lomi pawl thawng tampi cu, Pathian ngaihsak zet vek ih um ill, thiltitheinak nei si lo pawl pawm dingih bum awknak men a si. Cutivek sakhua cu mipi duh zawng tak a si.DR 487.4

Kohhran cun sual ngaidam theinak nei vekih a relawknak cun Rom sakhaw thluntu pawl cu sual tuah dingih zalennak a neihtir. Sual phuannak daan, cumi tel loih ngaidamnak pek thei daan pawl hin, sual tuah siannak pek vekih theihawknak a neihtir fawn. Sual ruangih a tlu ve thothomi hmaiah thilhthiam ih a thinlung sungih a pai thup tiang phuangtu cun, a minung sinak a hmang dik lo ih, a sunlawi nak pawl tla ziangah a rel lo tinak a si.DR 488.1

Puithiam khal, thil a tisual ve theu, zu le tisa caknakin a ti khawlohmiih hmaiah, mai sualnak a phuangtu cun, a nuncan tahfung cu a niamtir ih, a borhhlawh ter theu a si. Pathian a hmuh dan cu sualih a tlu zo minung vek fang a si ih, puithiam cu Pathian ai awhin a din ve ruangah a si. Hitiveldh minungin an mai minungpi hnenah a phuanawknak zathlak zet hi tii hna thupaw, khawvel borhhlawhterih siatnakhmuahhmuah thlentu sual rung luan suahnak a si. Sihmansehla, sup awk lonak nun ngai na tu cun Pathian hmaiih phuanawk ai cun, thi thei minung hmaiih phuanawk cu a duh sawn theu. Minung kan siphungah hin, sual sirih fehsan ai cun, sual ngaidamnak dingih thil ti lam hi kan duh deuh sawn theu. Tisa thinlungin Khrih ih kawn hnaldh a hriilmi kawn cu rit zet a si.DR 488.2

Rom Kohhran le Khrih a rat hmaisak laiih Judah Kohhran pawl khan, bangawknak mak tak an nei asi. Judah pawlin Pathian daan cu a thupteih an palhrual laiah, an lenglam lang dan ahcun, a thupek pawl thlun dan thu ah an khirh zet fawn si, phut hrimnak le pipu dan thawn an phur kawpter ih, cumi cun thu awihnak cubang zet in, harsatnak a tuah a si. Judah pawlin daan cu upat an ti awk vek vekin, Roman pawl khalin Khros cu ngaisang an ti aw zet ve a si. Khrih ih tuarlai zohtirnak thu an cawi sang ih, a hmuhtertum mi ngaingai Khrih cu an duh fawn lo.DR 488.3

Roman pawl cun biakinn, an biaktheng pawlah le, an hnipuan tiangin Khros lem an tar. Khawi khalah Khros hminsinnak hmuh ding an nei. Khawiah khal Khros cu a langsar zetih cawimawi le cawisan a si. Hmansehla, Khrih ih zirhnak pawl longte hlanlai pi le pu thurosiah, a zianghman si lo sakhaw serh le sang pawl hnuai ah, hrilhfiahnak dik lo hnuai ah, firfiak zet tuahterawknak hnuai pawlah an phum hlo theh a si. Judah sakhaw ritpi tu pawl hnenih Jesuhin a kamkhatnak hnakih kha sawn hi Rom sakhaw hruaitu pawl parah hin hman phu a si. “Phurrit nasa zet cu mi parah an suangih, anmah cun an kutzung zim hmanin an tham duh si lo,” (Matthai 23:4). Kohhran hruaitu zahum tarn takin nuamtawl le hlimhlawp an cen laiah, mithahnemngai pawlih nunnak cu Pathian thununnak tihnung zet sungah an kharhkhip theu thung a si.DR 488.4

Milem biaknak le hlan lai tidan pawl ngai natnak pawl, mithianghlim pawl hnenih thlacamnak pawl, Pope thangthatnak pawl hi Pathian le a Fapa hnen ihsi mi hruai hlohnak dingih Satanin a tuah suah thluh mi an si. A tisiat tata theinak dingah Satan cun tukhalah a hmang ringring a si. “Thilrit a phurmi le zonzaih a tuartu pawl, ka hnenah ra uh, colhdamnak ka lo pe ding” tituih hnen ihsi a hruai hloh theinak dingah an thinlung cu a pengtir ding a si (Matthai 11:28).DR 489.1

Dik lo zetih Pathian mizia langtir le, sual ze dik tak pawl le, doawknak ropi a tawp dan ding thu thup dingin Satan cun ziang tik lai khalah a tuan ringring hrokhrawl zet ih. A zirtirnak cun Pathian daan thlun a thupitnak cu a ngainep ter ih, sual tuah dingah mi pawl cu a sian sak fawn. Cuhlei ah, Pathian duhdawtnak neih ai cun tihhrutnak le huatnak neih dingin thlirnak dik lo a pe theu. Cun, Satanih mizia, nunsiatkhatnak cu Pathian mizia ah a puh riangri ih, cucu sakhaw daan ah lakluhin a umtir ih, Pathian biak dan pawlah cucu a hmuh theh. Cutiveldn mi mit a rautir ih, Satan cun Pathian donakah a lam tang dingin mi a kai theu. Cutin Pathian mizia cu a dik lo zawngin mi hmuhah a langtir ih, Pathian zum lotu miphun pawl cu Pathian duhsaknak an ngah theihnak dingah, minungih thawiawknak pawl tla tuah a theihter ih, milem biaknak a phunphun hnuaiah hin nunsiatkhatnak tuksumza a phunphun cu a hung suak a si.DR 489.2

Roman Kohhran cun zumlomi pawlih biak dan le Khristian sakhua hi la kawp in, zumlomi pawl tuah dan veldn Pathian ze dik tak cu a si lo zawngih langtirin, siakha zetih thil ti tla an neih ve phah a si. Rom lai vanglaiah cun zumnak danglam neitu cu, a thurin pawm hrimtir dingin hremnak a phunphun a nei. A tuah hrim ter veldh um duh lo pawl cu meisa ih ur thahnak tla a nei. Thuthennaldn thutluknak a tuah hlan hmanah mipi hrek khatin an sah thahmi pawl tla cu theih thlun a si lo. Cumi Kohhranih an hruaitu lai zetzet pawl cun, an hotu pa Satan ho in, an mi kaihmi pawl thi lauhli lo ih harsat hremnak ding tla an ruat suak. An hrem dan rapthlak zia cu minungih tuar thei khal a si lo. A rapthlak tuk ruangah hrem tuartu pawl cun thih lohli hi an duh sawn theu.DR 489.3

Cutivek cu Rom a dodaltu pawlih tuar dan cu a si. A kut hnuaiih um pawl a thununnak dingih a thil tuah dan pawl cu, nasa zetih thawi, rilrawng zetih ret, a hrehum thei bikih an taksa sawisak pawl tla a si. Van duhdawtnak dawng tlakih sual sir aw zo mi pawl khalin, lei daan an bawhsiat hnuah Pathian daan khal cu an bawhse sal leh theu a si. Hi leilungih minung khualtlawnnak nuamtertu dingih Pathian thilruatmi cu hnawl dingih zirh an si theu. Bialdnn kulh sung hmanah, duhdawtnak ret tha tahratin, mai minungpi zaangfah cu Pathian huat zawng veldh ngaitu pawl ih thil tuah mi tampi a um a si.DR 490.1

Satanih sual dan zia hi Pathian thei dah hrih lo pawl hnen hmanahhin, Khristian ram le Khristian thinlung kum tampi rak si zo tu pawl thuhla kan theih duh ahcun, Rom Kohhran thuanthu hi kan zoh mai ding a si. Himi bumawknak maksak zet hmangin, Pathian hminsiattirih minung pawl neh a turn nak cu, sual lalpa Satan cu a hlawhtling a si. Amah cu thupaw tahratin Kohhran hruaitu pawl hmangih a hna a tuan dan kan hmuh veldn, Baibal hi ziang ruangih hua zet ha a si cu kan theithiam ko ding. Himi Cabu hi siar tikah, Pathian zaangfahnak le duhdawtnak an theithiam pang dingih, Pathian cun minung pawl parih harsatnak zianghman a tuah lo thu tla hmuter an si dingih. Pathian thil duhmi cu thinlung kekruai le sual sirnak, thlarau ngaitlawmaw le thu awihnak hi a si. Vanram kai tlak si dingin, hmun fianrial puithiam zirnak hmunih, puithiam pawl le nunau pawl kharkhip dingin Khrih in zianghman zirhmi a nei lo. Duhdawtnak le lainatnak pawl tla palbet dingin mi a zirh dah lo. Rundamtuih thinlung cu duhdawtnakin a luangliam sawn a si. Minung hin sunglam thianghlimnak nun thlun len, a ruahnak khal a hung fim sinsin ih, a sualnak a theih fiang poh len hrehum tuar pawl a zaangfahnak cu a thuk deuhdeuh a si. Pope cun Khrih ih aiawh ah si maw, dinhmunih dingin simaw a relaw ill, asinan, Rundamtu thawn ih hun zoh thiam tikah cun Pope nungcang cu zianghman a va si lo ve? Khrih cun Van Lai a si nak vekih amah a thangthat lo pawl cu thawngthlaknak simaw, hremnak phunkip hmangin simaw, a tuah dah maw? Amah pawm lotu pawl cu thi dingih thiam lo a cotirnak awkaa kan thei dah maw? Samari khaw mi pawlin amah an lawm lo tikah khan, dungthluntu Johan cu a thin a rak heng zet ih, “Bawipa hibang pawl hi kangthat tu dingah Elija bangin van isin meisa ko thla ningna rem na ti maw?” tiin a sut. A dungthluntu thin tawi zet cu nem ten a zilh phahih, “Minung Fapa hi minung pawl nunnak hloralter dingih ra a si lo, rundam dingih ra a si sawn.” tiin a sim a si kha (Luka 9:54, 56). Khrih ih thinking le a aiawh ih relaw tu paih thinking thawn cu a va bangaw lo ha! Roman Kohhran cu tunah hin a lang mawi awtir zet ih, a nunsiatnak le a thil tuah mi pawl tla khawvel mi pawl hmaiah ngai dam dil in a run thup mawi aw a si. Khrih veldn a thuam aw ih, asinan a danglam taktak cuang lo. Pope in thuneihnakdan a rak neihciami vek kha tuah a um ringring lai a si. Caan thim bik laiih an thurin le zirhawknak tuahmi cu tu tiangin an kai nget lai a si. Zohman bumin um hlah uh. Protestant pawlin tui Pope cawimawi an cakmi hin, Pope thuneihnak a dik lo zia pawl rak phawrh suak tu, Kohhran tuahthatnak laiih nun tiang pe ih Pathian mi pawlin an rak domi, cu lai ih a Pope thuneihnak thaw a danglam nak a um cuang lo si. A hngal nak le a duhawknak pawl tla a kel ringring lai. Lai pawl hnaldh cungnung sawnih a ngai awk dan tla a kel a si lai. Pathianin a hleice ih a neihmi thuneihnak vek neiah a ruataw lai a si. Minung ih zalennak kan neih mi a sak lai le mithianghlim pawkh nunnak a siatsuah ciamco lai hnakin a nunsiatnak le a lalnak khal cu a thum duh hrih cuang lo.DR 490.2

Pope thuneihnak cu hrilhlawknaldn a rak phuan cia vekin, ni neta ih fehsualnak ahcun a lut ngah zo a si (Thesalon 2:3,4). A thiltum a hlawhtlin theinak dingah cun, laiking veldn a cang le a awr a dum ih, a cang le a sen thul vekin, a tuah danglam aw thiam ih, cucu a cangvaih dan pakhat a si. Culai fangah a thuptein rul tur na zet cu a thupten a nei ringring. “Zumnak phun dang nei pawl simaw, zum dan danglam nei ih theihmi pawl simaw cun zuah ding an si lo” tiin a phuang a si. (Lenfant,v.l, p. 516).A thuneihnak, kum thawngkhat sung a thuhla mithianghlim pawlih thisen nganmi rak um zo hi, Khristian Kohhran pakhat vekin pawm a si thei kei maw?DR 491.1

Catholic Kohhran hi tui hlan hnakin Protestant Kohhran thawih danglamnak a nei mal mi a si tiih Protestant minung pawlin an relhi a san tha a um. Danglamnak cu a nei tuk ko. Asinan, danglamnak cu Pope dinhmun simaw, a thuneihnak simaw cu a si lo. Tuahthatu pawl sanlai le tui kan san ah hin, Protestant Kohhran hi a tlak niam lutukruangah, tulai Protestant Kohhran dinhmun hi Catholic Kohhran thawnin a bang aw thlang a si.DR 492.1

Protestant Kohhran cu leilung that nak, mawi nak lam a thlun tuk ruangah, an mit a caw ter a si. Thil tha lo hmuahhmuah khal thil tha vekih ngainak hi a nei ruangah, thil tha hmuahhmuah khal tha loih ngainak hi an nei a si. Mithianghlim pawl thawn zumnak hmunkhatih rak um zo pawl khal an zumnak nghettir vivo hnakin, Rom hnenah tui hlanih an rak donak pawl le a rak huat nak ruangah, ngaidam an dil sawn riangri a si.DR 492.2

Roman hi ziangih a siar lem lotu pawl tiangin, mi tarn tak cun a thuneihnak le a minehtheinak hi tih ding khalah an mat lo. Caan laifang (Middle Age) laiih fimnak le nun thim khan Rom Kohhran thurin pawl, puithunak pawl, mi a palbehnak pawl cu a tumter deuhdeuh vekin mi tampi cun an thei a si. Tulaiih limnak le theihnak hung karh zai vivo le sakhaw zalennak hung um vivo hin Kohhran dang a huatnak le a duh dan veldh a cangvaih ding kha a kham dingah an ruat ve. Tulai tleunak caan, limnak le thiamnak san ah hin cun, cutivek hung um leh sal dingih a rak zum pawl cu ngaisan a hlawh lo a si.Tulai thangthar pawl parah hin, thinking le thlarau le sakhaw lamih tleunak ropi zet cu a hung tleu thlang a si. Baibolih kan hmuh vekin, van tleunak cu leilungah hin a ra thleng a si. Sihmansehla, tleunak ropi cu a tleu nasat poh len, a hnawngtu le a hmang khawlotu pawl hnenah thimnak ra thleng khal cu a sah sinsin ding a si ti hi theih ding a si.DR 492.3

Thlacamnak thawn Baibal zir hin Pope thuneihnak dik tak hi Protestant pawl hnenah a langtir lehsal ding ih, duh lo zetin a tlan san lehsal ding a si. Sihmansehla, mi tam tak cun fim an ti awk ruangah, thutakih hruai luh an sinak dingih ngaitlawmawknak thawn Pathian hawl hi tulin an thei lo. An fim an varnak cu ngai sang zet hmansehla, Pathian Cabu thu le Pathian thiltitheinak hi an thei thiam lo a si. An sia le tha theihnak cawlh damternak ding dan hawl tulin an thei ih, thlarau lam le tangdawrnak lam thil a mal thei dan ding lam cu an hawl theu a si. An duhmi bik cu Pathian an theihnghilh thei nak ding dan, amah theih ringringnak ding vekih an hman thei ding mi pawl cu a si. Hibang pawl ih mamawh pe dingah, Pope thuneihnak cu thil remcang zet a rak si. Minung ci hnih hrangih tuahmi a si ih, leilung pumpi a hrangah ti theih a si. Cumi ci hnih cu, an thil ti ruangih rundamnak a beiseitu pawl le an sualnak thawn rundam dingih beiseitu pawl an si. Hi nak hin a thiltitheinak thuthup cu a um a si.DR 492.4

Fimnak thiamnak a mal laiah cun Pope thuneihnak a hlawhtlinnak dingih caan remcang bik a si thu tarlan zo a si. Fim thiamnaka pungtik ah khal a hrangah caan remcang thotho a si ding thu cu a ra lang leh ding. . Kum tampi liam zo ah, Pathian thu le thutak thei loih mi an khawsak laiah khan, an mit cu tuam sak an si ih, mi tam tak cun an thangkam mi cu hmu loin, an thangin an awk theu. Tulaiih fimnak tie zohzo, dik lo zetih fimnak an timi cun, mi tam tak mit cu a kah thimter vethung. An mit tuam sak pawl mi veldn, an hmuh lo thangkam miah cun an khum hluahhlo a si. Pathianin a ruat dan ahcun minungin a fimnak le ruah thiamnak pawl hi amah sersiamtu Pathianin a lakih a pekmi a si ti theiin, thutak le felnak rawngbawlnak longah a hmang ding a si. Sihmansehla, tluangkhawnnak le duh san lutuknak ruangah Pathian thu hnakin anmaih zirhawknak lam cu an rak ngaisang sawn theu a si. Tulaiah Baibal zir mi siatbal ter tu leh kar phawngtu, fimnak lem ngai san um zet vekih lang si, Caan Thim laiih Pope fimthiamnak an upat vek khan, mipi hrangih Pope an pawm theinak lamzin tuahtu tha a si leh ding a si.DR 493.1

Tulaiih US ramah an thil uar zetmi le thang cak zet cu, tlawng le Kohhran mamawh phuhruknak dingih cozah bawmnak cungcangah, Protestant pawl cun, Pope dungthluntu pawl tuah dan vek rori in an thlun thlang. Cu long si loin, Europe le England ih thu neih nak a nei nawn lo mi cu, Protestant ram leh US ah hin a neih leh theinak ding lamzin an awng kau deuhdeuh a si. US ram sakhaw feh dan ih thupi bik ih a ruah mi cu, Sunday ulhtir hrimnak daan tuah hi a thil turn bildh neih mi a si ih, cucu Roman pawl lam ih a tan nak a si ih, a thuneihnak hminsinnakih mi a si. Pope thuneihnak phun khat leh cu, leilung daan thawih remawknak, Pathian thusuak hnakih minung thusuak ngai upatnak a si. Cumi cun Protestant Kohhran cu a rero a ciah neh si. Tui hlanih Pope in a rak ti dan theu veldn, Sunday upat dingin a hruai lut rero nak hi a si.DR 493.2

Do awknak ra thleng cing dingih an hman dingmi cu, a thei na duh a si ahcun, tuihlanih Romin a rak hman zomi pawl thuhla hi zingzawi mai ding a si. RomanCatholicle Protestant Kohhran tangrualin an thurin hnawltu pawl parih an thil tuah dan ding a thei na duh a si ahcun, Sabbath le a ulhtu pawl parih Romin thinking a rak neih zo mi hi zoh mai ding a si.DR 494.1

Lai thupek pawl, khawmpi pawl, Kohhran thupek le daan pawl, khawvel thuneihnak thawn a rak kenkawhpi pawl tla hi, Khristian ramih ramhuai betu pawlih kut pi upat pawl nak va neihnak thenkhat an si. Mipi vantlang huamih Sunday serh hrimtirnak daan hmaisa bik cu Constantine ih tisuah a si (AD 321). Himi thupek hin khawpiih mipi pawl cu “Ni ni sunglawi” ah cawl theh dingih phut an si ih, tlangram lam longte cu an hna tuan sian sak an si hrih. Himi hi ramhuai hnatuan si khal sehla, siangpahrang cun a hminih Khristiannak a rak pawm hnu ahcun a run hmang thlang a si.DR 494.2

Siangpahrang thupek cun Pathian thuneihnak cu a neh thei ngai ngai lo a si ti a theiin, siangpahrang duhsaknak beiseitu Bishop Eusebius, Constantine ih rualpi tha le amah fak thiam zet tu cun, Sabbath cu Sunday ah Khrih-in a thawn zo tiin a ti a si. Cui thurin thar nghettertu ah Baibal thu cang khat te hman tarlang nak a um fawn lo. Eusebius hmanin himi hi a dik lo ti cu a thei ih, a thlengtu dik tak pawl cu hitin in sim a si; “Ziang khal Sabbath Ni ih tuah dingmi cu, Bawipai Ni ah kan thawn theh zo,” tiin (RobertCox, Sabbath Laws and Sabbath Duties, p. 538). Sihmansehla, Sunday upatnak, thumawknak nei si lo hin, mi tampi pawl cu Bawipai Sabbath bawhsiat ngamnak a neihtir a si. Khawvel cawimawinak a ngainatu pawl cun, cumi Kut Pi lar zet (Sunday) cu an pawm thluh a si.DR 494.3

Pope thuneihnak a nghet zet hnu cun, Sunday upatnak khal a hung luar vivo a si. Caan ziangmaw sung cu, khawm loih a um ahcun, lo lam hna an tuan ih, Ni sarih ni cu Sabbath ah an ngai lai a si. Asinan, mal tetein a hung danglam vivo a si. Hna thianghlim tuantu pawl cu, a lenglam thubuai ah Sunday niah an rel thil sak an siang lo. Reilote hnuah cun, zokhalin Sunday ah hna ziang vek khal an tuan ahcun kuantir an si ding tiin thupek tuah a si vivo. Cucu mi zalen pawl hrangah a si ih, siahhlawh an si ahcun, thawi hrep ding ti a si. A nehhnuah cun mi lian pawlin cui daan cu an bawhsia a si ahcun, an ram hrek khat cu lonsak an si ding ih, an rim lo len saalah kaih an si ding, tiin thupek an tuah lala si. Mi nauta pawlin Sunday daan cu an bawhsia a si ahcun, ram sung ihsiih dumsuah ding ti a si vethung.DR 495.1

Thilmak tuah tla a tul caan a rak um ve. Thilmak lakih an rel theumi pakhat cu hi mi a si; Lo neitu pakhat in Sunday ah leileh a turn ih, thir te in a leilehnak cu a ziat fai ih, thir cu a kutah a tang ta tlat mai ih, ” na ti zet le ningzak zet cingin” kum hnih sung rori cu, a fehnak kipah thir cu a pu vivo” ti thu hi. (Francis West, History and Practical Discourse on the Lord’s Day, p.174) .DR 495.2

Nehhnu deuh ahcun bial khat puithiam pawl cu, Sunday bawhsetu pawl hrem dan ding cu Pope in a zirh hai. Anmah le an innhnen pawl parah harsatnak cu an thlentir lo nan, bialdnnah thlacamnak neihtir dingin dan bawhsetu pawl cu an sim theu a si. Sakhaw rawngbawltu pawlih rorelnak cun himi thu, Protestant pawl khalin an hmanpi hi, Sunday ni ah mi pakhat teldn a tlak that iruangah, cawlhni dik a si a si rori ding tiin ngaidan an nei a si. Puithiam pawl cun himi ni hi an ngaihthah ruangah Pathian a lungawi lo zet a si hi” an ti. Puithiam pawl, rawngbawltu pawl, siangpahrang pawl, lal le mirinum hmuahhmuah pawl hnenah cun, “theihtawp suah le cuih ni cu upatnak pe dingih fimkhur dingin, Khristian pawl hmin mawinak dingah, hmailam caan khalah urhsun zetih hmang uar sinsin” dingin ngennak cu tuah a si. (Thomas Morer, Discourse in Six Dialogues on the Name, Notion, and Observation of the Lord’s Day, p.271).DR 495.3

Roreltu pawlih thupeknak cu a cah tawk lo ruangah, mipi tlunih thuneitu pawl cu, Sunday ni ah zohman hna an tuan lonak dingah, mipi hrodainak ding thupek suah dingin an ding. Rom khawpiih an khawmpi ahcun, tuihlanih an thu rak rel cat zo mi hmuahhmuah cu upat zet le uar zetih hmang dingin an nemnghet tha sal thluh a si. Cumi cu, Kohhran daan ah tla an tuahcih vivo ih, Khristian ram pumpi deuhthaw ah, cozah khalin a thluntir theh a si. (Heylen, Historty of Sabbath, pt.2,ch.5,sec.7) .DR 496.1

Sunday ulh dingih thupek, Baibal ihsiin an hmuh lo ruangah Sunday a relmawitu pawlin ningzahnak an tawng a si. Pathian thuphuan mifiang zet, “Ni sarih ni cu Bawipa na Pathian Cawlh ni a si” timi hnawlih, a aiih ni dang an cawimawi theinak san cu mipi pawlin an saya pawl cu an sut theu. Baibal ihsi hrilhfiahnak an tlaksam mi phihru dingin zin dang a hawl a tul. Thahnemngai zetih Sunday a relmawitu pakhat cun, kum zabi hleihnih tawp lamah khan England ih Kohhran pawl cu a vehvai ih, sihmansehla thutak a theihpitu mi rinumzet pawl cun an rak do ih, a hlawhsam ruangah a zirhmi nemnghehnak hawl dingin cui ram ihsin a suak sal. A ra kir leh salah cun, a tlaksam mi phihruknak cu a run hmu sal ih, a hlawhtling zet a si. Cazual, Pathian hnen ihsiin a rung tla tiin a rel, Sunday serh dingih thupek le, a serh duh lotu pawl hronak thu tihnung zet ngannak ca cu a run keng. Himi cazual, Sunday serh dingih thupeknak vekih thuphan muhlum men hi van ihsi rung tla, Jerusalem khuaih Golgotha ih, St. Simeon maicam parih a sarmi vekin a rel. A ngaingai ah, Rom khuaih puithiam lal pawl umnak inn ihsiin ra suak mi a si. Pope lalnak kut hnuai ahcun, ziangtik khalah Kohhran thuneihnak tumternak ding le hlawknak ding a si ahcun, mi bumnak le thuphanpernak khal hi thil thiangah ngai a si theu a si. Cumi cazualah cun nazi pakuanak, Inrin ni zanlam nazi thum ihsiin, Thawhtan zing ni suah tiang hnatuan a khap ih, a thuneihnak cu thilmak tampi thawn nemhnget vekin a rel. Vainim rialnak neitu pakhat khalin, a vainim rial a turn ih, vainim phut ra suak loin, thisen a ra suak ciamco ih, tiidai khauh zetin a khawh ter cingin a khawl cu a her thei nawn cuang lo an ti. Nu pakhat khalin saang urnak thukah a saang cu a ur ih, thuk kha sa zet nan a saang cu amah kel in a um ringringin. Midang khalin, a nazi pakuanaldh a saang ur dingin a tuah cia thehmi cu, Thawhtan ni ih ur dingin a ret tha sal ill, a thaiziang ahcun Pathian thiltitheinaldn saang cu ur cia thehin a hmu a si. Inrin ni nazi pakua ih saang urtu pakhat cun, a thaizingah a hun phel, cu saang ihsiin thisen a rung suak cu a hmu. Cutivek thil dik lo lutuk le puithunak atthlak phuahcawp men hmangin, Sunday upattu pawl cun, a thianghlimnak sawh hnget tumin an tuah ciamco. (See Roger de Hoveden, Annas, vl.2, pp.228-530) .DR 496.2

England ram bang in, Scotland ram khalah Sabbath a rak hmang zotu mi hrek khat pawl ih ruangah Sunday an upatnak cu an Idlhim hrih lai. Sihmansehla, serh thianghlim dingih an caan hman mi longte, a dangdang aw thluh a si. Scotland siangpahrang thupek ahcun, “Inrin sun nazi hleihnih ihsiin siar thok ding a si”, zokhalin cutawk ihsin Thawhtan zing tiang lo cu khawvel lam hnatuannak lam ah hnamhnawih awk ding a si lo. (Morer, pp.290,291.) DR 497.1

Pope dungthlun pawl cun theihpatawpin Sunday thianghlimnak ding nghehtir turn hman sehla, Sabbath cu Pathian tuah mi a si zia le a thlengnak cu minung tuahcawp a si nak cu mi hmuahhmuah lak khalah an zep cuang lo. Kum zabi hleiruknakih an khawmpi rorelah cun, “Khristian hmuahhmuah in ni sarihnak cu Pathianin thianghlim zetih hman dingih a rak ret that cai mi,, Judah pawl hrang longah si loin, mi dang hmuahhmuah khalin Pathian cibai buktu pawl cun an pawm ih, an serh ti thei hai seh; Kannih Khristian pawl cun an Sabbath cu Bawipai Ni ah kan thawn men a si,” tiin an phuang. (Morer, p.281,282). Pathian daan a tawk buaitertu pawl hin, an thil tuah mi pawl dik tak hi an thei Hang ko. Thei ringring cingin Pathian tlunih a umter awknsak a si.DR 497.2

Romin amah rem lotu pawl parih a thil ti daan cu, kum tampi sung thisen suahin Waldenses pawl le mi hrekkhatSabbath serhtu pawl parih, an tiduhdahnakah hin a lang fiang tuk a si. Thupek palinak thlun ruangih hremnak a rak tuartu tampi an um ve fawn. Ethiopia le Abyssinia ram Kohhran pawl thuanthu khal hi himsin tlak a si. Caan Thim lai ih lungngainak mero a zin laiah khan, kum tampi sung sakhaw zalennak thawn Pathian rak betu, mi ah a theih tuk lo mi Khristian pawl Aferica ram laili ah an um. Cuvek an um ti Rom cun a thei ih lalAbyssinia cu siangpahrang Khrih ai awh ih Pope cu pawm dingina lem ngah a si. Cu long si loin, Sabbath serhtu cu a na thei bikih hremnak daan tuah sakin Sabbath serh cu phap bet a si lala. (Michael Geddes, Church History of Ethiopia, p.311,312) .DR 497.3

Sihmansehla, Pope lalnakcu phurrit a hung si tikah cun, Byssinia mi pawl cun an phurrit cu a hlihawk dan hawl an turn ta a si. Nasa zet ih an do awk hnuah cun, Rom zirhnak a kengtu pawl cu an dawi suak thluh ih, an pawm kel thurin cu an pawm sal a si. Zalen nak an hmuh cun Kohhran pawl khal an nuam zet a si. Rom lalnak a siat zia leh, sakhaw atcilh pawl ih an bumnak le an thil zirmi pawl cu an nghilh dah lo ding a si. An ram daidepdi ah cun mi theih loin lungawi zetin an um a si.DR 498.1

Africa ramih Kohhran pawl cun, Rom Kohhran a tlaksiat hlanih an serh vekin Sabbath cu an serh. Pathian thupek thlunih a ni sarihnak an serh lai ah kom, Kohhran pawl ti dan thlunin Sunday-ahcun an hnatuan cu an cawlh san ih. Rom cun amai phuacawp serh dingih a thuneihnak sangbik hmangin cawlh ni cu a hun palzut a si. Sihmansehla, Africa ram Kohhran pawl cun, kum thawngkhat zikte, himi tluksannak ah hin an tel ve lo a si. Rom kuthnuaiih an hun um tikah cun cawlh ni dik cu hnawlin, a dik lo cawisang dingih tuah hrimter an si ve. Sihmansehla, zalennak an hmuh veten thupek palinak lamah an Idr lauhli sak a si.DR 498.2

Hitivek kan thil tawnzo mithuanthuhminsin mi a rak um in, Sabbath dik le a humtu pawl Rom a do nat sat le, amai tuahcawp cawisang dingih a cangvaih dan pawl cu a lang fiangter nasa. Sunday cawimawi dingih Roman Catholic le Protestant pawl an sihkhawm awk tikah cun, hibang thil pawl hi a ra thleng sal ding ti Pathian thuin a rak relcia zo a si.DR 498.3

Thuphuan 13 hrilhlawknak hin, Tuufa ki vek pahnih neiih a zohtirmi thuneihnak cun, “Lei tlunih a um mi hmuahhmuah pawl cu” tlavang vek Sahrangin a zohtirmi Pope thuneihnak cu cibai a buktir ding tiih a rak phuang mi a si. Cun, ki pahnih nei sahrang cun, “Leilung ih a ummi pawl hnenah cun sahrang lem cu tuah dingin” a sim leh ding; cu long si loin, ” Mi tum,minauta, mi lian,mi farah, saal le mi luat pawl khal” sahrang hminsinnak nei thluh dingin thu a pe ding a si (Thuphuan 13:11-16). Tuufa No vek sahrang ki pahnih nei in, United State ai awhtu ti cu tarlang a si zo ill, himi hrilhlawknak hi United States in Sunday a serhnak caan cu, Rom Kohhranin a thuneihnak hminsinnakih a hammi a hman ngai ngai tikah a ra thleng 1dm leh ding a si. Sihmansehla, Pope hnenih thurualpitu cu US long a si lo ding. Rom lalnak a pawm zotu ram pawlah hin huhang nei zet a si ill, a hunghang cu tisiat a si hrih lamlam lo. Hrilhlawknak khalin a thuneihnak cu dinthar sal a si ding ti a rel cia. “A lu pakhat cu thihpi tlak in hriam hma a tuar vekin ka hmu ih, sihmansehla, thihpi tlak hriam a tuar mi cu a dam sal ih, leilungih minung hmuahhmuahin sahrang cu an thlun” tiin zawlnei cun a rel (cang 3). “Thihnak tlakih hriam hma” timi cun, 1798 ih Pope, salah an kaih turn kha a zohtir. Cumi hnuah cun, “thihnak tlakih hriam hma cu a dam ih, leilungih minung hmuahhmuahin mak ti zetin an thlun” tiin zawlnei cun a rel a si. Jesuh a ratsaal tiangin “daan bawtse pa” cun hna a tuan ringring lai ding tiin Paulin fiang zetin a rel ve a si (2 Thesalon 2:3-8). Caan tawp tiangin mibum hna cu a tuan ringring lai ding. Pope thuneihnak thuah, Thuphuan ngantu cun hitin a sim, “Lei tlunih a ummi hmuahhmuah, leilung um tirih thahzomi Tuufa No Nunnak Cabu ah hmin ngan lomi pawl cun, Pathian cibai buk vekin an buk ding.” Thuphuan 13:8). US le ram dangah khal, Rom thuneihnak parih thum aw rori mi Sunday serh dingih zirh awknak ah hin, pope cun thangthatnak a co ding a si.DR 498.4

Kum zabi hleikua lai ihsi khan, US ramih hrilhlawknak thu zirtu pawl cun, leilungah himi theihtirnak an rak phuang thok zo. Himi hrilhlawknak hi a ra thleng cing ding ti cu, tulaiih thil thleng mi pawl fiangter a si. Rom Kohhran hruaitu pawlin Pathian thupek thlak nak dingah thil mak an phuahcawp vek khan, Protestant hruaitu pawl khalin Sunday serh cu Pathian pek mi vekin an rel lai ih, asinan Pathian Cabuah a sirhsan ding a um fawn si lo. Sunday bawhsiatnak ruangih Pathian hremnak an parih ra thleng ding veldh raltha zetih an rak relzomi kha, an rel sal ding ih, tu khalah an rel a thawk rero. Sunday serh dingih nawr hrimnak cun tu tiang hma a sawn cak zet a si.DR 499.1

Rom Kohhran fim dan le remtheih dan hi, a mak sak nasa a si. Thil ra thleng leh ding tla hi a rak thei thiam. Protestant Kohhran cun Sunday an pawmnak ah hin, Rom Kohhran cu an cawimawi a si ti le, tuhlanih a tuah kel vekin, Sunday serh hrimtirnak daan cu, Protestant pawlin an tuah rero a si ti a thei ruang ah, a caan remcang a rak bawh kheau khi a si. Thutak a hnawl pawl cun dik lo thei lo veldh a ngai aw tu mi cu cawimawiin, bawmnak tla an dil leh ding a si. Protestant Kohhran pawl bawm ding a cak dan cu theihthiam a har lo. Kohhran thu awih lo pawl hrem dan hi, Rom Kohhran hnakih thiam sawn zo ha um ding?DR 499.2

Roman Catholic Kohhran cu, leitlun ram Idpih a hnatuan nak pawl ah, Pope thuneihnak a pek veldh tuah vivo dingin pawl tumpi a si. Ram tampi ih a member a thawng telih um mi pawl hi, Pope thu vek vivo ih um dingih pe aw hnget dingih zirh an si. Ziang hnam le ziang sorkar khal si sehla, Kohhran thuneihnak cu cungnung bildh ruahtu ding an si. Cozah parah rinum dingin sia khal rak sam sehla, cumi hnak in Kohhran thu cu awi sawn dingin an tiamaw theh a si. Rom hrangih heunak ding hrimhrim thutiam ihsi cun, an zukaw thluh sal thotho ding a si.DR 500.1

Hnam dang dang thil tidan ah hin therawk vivo a turn natsat dan cu, san thuanthu ah a lang fiang nasa. A ther luhawk hnu cun, lai le mipi pawl siatnak ding khal siseh, a thiltum tuahsuaknak dingah zianghman tuah a hr eh lo. Kum 1204 ah khan, Pope Innocent III cun Arrogon ram lai Peter II cu hi ti vekin sia a samtir; “Kei Arragon ram siangpahrang Peter II hin, ka bawipa Pope Innocent le amah thlengtu ding Catholic minung pawl le Rom Kohhran thu vek vivo ih rinum dingin le a thu vek vivo ih ka ram kilveng dingin le, Catholic thurin humhimih, zumnak dang nei misual pawl cu hrem vivo dingin thu ka tiam aw a si.” tiin. (John Dowling, The History of Romanism, b.5 ch.6. sec.55). Himi sesamnak hin Rom Kohhran lu bik ih thuneihnak a lang dan cu a si, “A hrangah cun siangpahrang khal bantir a thiang ih, roreltu fel lo hnenih a mipi pawl pekawknak khal a phelh sak thei.” timi thaw hin a milaw zet a si. (Mosheim, b.3, cent. 11, pt.2, ch.2, sec.9, note 17).DR 500.2

A lamdang dah lo ti hi Rom uanthuannak a si ih, cumi cu theih ringring tlak a si. Gregory VII le Innocent III pawlih daan cu Roman Catholic Kohhran daan a si ringring lai. Thiltitheinak cu nei sehla, kum za tampi liamzo mi ih tuah vek khan khauh zetin a daan pawl cu a hmang sal leh tengteng ding. Sunday cawisannak ding ill, Rom a rak pawm zo dan an bomnak ah hin, Protestant pawl hin ziang thil ha an ti timi cu an theiaw lo nasa. An thiltum puitlinter an turn lai ah, Rom cun a thuneihnak le thiltitheinak din thar sal ih, a hloh zomi cungnung bik sinak cu co sal a turn ringring a si. US ramah cun Kohhranin cozah a hman theinak ding ah le, cozah thuneihnak cun sia le tha theihnak parih thu a neih theinak dingah daan hi, vawikhat te hun tuah tuah si hnik sehla cun, US ramah hin Rom cu a dingsuak ti a fiang mai ding a si.DR 500.3

Tihnung laldh ralrinnak cu Pathian thuin a rak phuang cia theh ih, cumi cu ziang hman ih kan siar lo a si, Protestant pawl hmuahhmuahin Rom thiltum cu ziang a si ti cu tlaikhawhnu ah, thangih a awh hnuah a thei thiam fang ding a si. A thuptein thiltitheinak le thuneihnak cu a nei tarn sinsin. Tuihlan vekih hremawknak a hman sal theinak dingin a thup ten a tim a tuah rero. Caan remcang a um veten a thil turn a pitlinter theinak ding ah tan a la thup ringring a si. Caan remcang hi a mamawh bik ih, cumi cu pek a si rero. Rom thiltum a hrampi bik cu, rei hlanah kan hmu mai ding. Zo khal Pathian thu a zumih a thluntu ipiang cun thahnak le hremnak an tuar leh ding a si.DR 501.1