Bung 8—Rorelnak Hmaiah Luther

Charles V cu Germany ramah lai a hung si. Lungawipinak thu sim dingah Rom cun palai a thlah lohli. Kohhran tuahthatnak boruak khal hi, a thuneihnak hmangih dodal dingah an fawrh phah. Lai Charles V hi Sexony lai Frederick ruangih lai hung si thei kha a si. Frederick cun, “Luther hi nangmah roriin a thu na ngai hlanah cun ziangti hmanin ti hrimhrim hlah.” tiin a rak cah ve a si. Lai hrangah cun a ngaihnak theih a har . Pope dungthlun pawl vethung cu, Luther hi thihnak hnakih tenau hremnak pek a siah cun an lung awi lo zet ding a si. Sexony lai cun nghet takin ,“Luther-ih thu nganmi hi zohmanin, lai khalin, a dik lonak an thei lo. Curuangah lai humhimnak pek hnu ih , mithiam, thinlung dik le tanlam nei lo rorelnak hmaiah a thu hi ngaihtuah ding a si.” a ti.DR 122.2

Charles V cu Lai a hung si pekteah Worms khawpiah ram sung thu poimawh ruahnak khawmpi a um. Germany ram kulh hranhran ihsin palai tampi an ra. Hi khawmpiah hin thu pawimawh ngaihtuah ding tampi a um. Ramkulh lal tampi cun an lal thar cu rorelnakih an vawikhat telpinak a si. A nauhak lai ve zet. Ramkulh hranhranin Kohhran milian le cozah milian pawl tampi an ra. Thu nei taldn, thil ti thei zet pawl, mi uangthuang pawl, milian dangdang pawl le an dungthlun pawl, ram hla zet ihsi cozah dang palai pawl thawn, Worms khawpiah cun an feh khawm. Hi tluk milian pawl hmuahhmuah teter thehtu cu, Sexon mi, Tuahthatu Luther cu a si.DR 123.1

A hmaisa bikah siangpahrang cun Sexony lal hnenah cun,“Rorelnakah Luther cu hun hruai awla, humhim a si ding ih, cincang theimi pawl thawn a thu kan rak rel tlang ding.” tiah a ti. Luther cun siangpahrang hmaiih hun din cu a hiar ngaingai. Asinan, culai fang cu a damsam lo ruangah Sexony lal hnenah cun ca a kuat ih, “Harhdam zetih Worms khua ka feh thei lo a siah cun, dam lo cing khalin, a zawnih zawn khalin ka feh ko ding. Siangpahrangin in ko ih, Pathian kohnak a si ka zum. Ka parih kut thlak duh an siah cun, an thlak khal ka zum. Anmah zirh dingih in ko cu an si lo. Ziangkim Bawipaih kutah ka ret ko. Meialh sungih tlangval pathum a humtu kha a nung lai ringring ko. In humhim lo a si khalah, keiih nunnak men hi cu ziang titlak a si lo pi. Misual pawlih nautat dingin Thuthang Tha hi kan ret lo pei. Kan thisen tla hi pesawn khal sehla. Kan hmelma pawl tla hi nehtu an si sawn pang kei. Kan nun ah maw rundamnaldh kan tangkai sawn ding ih, kan thih ah hin? Himi hi cu ka rel thiam lo. Thil ziang khal tawng dingah in ngai thei. Dungsipsal le zamsiat mai lo cu! Zamsiat timi ka thei lo. Dungsipsal timi khal ka thei lo sinsin.” tiin a ti.DR 123.2

Worms khuaah Luther cu rorelnak hmaiah a ding zik ti thu a than darh cun, mipi pawl cu an um men thei nawn lo. Pope ai awh cardinal Alexander, pope-in caangvaih bik dingih a miruat khal a lungphangin a thin a heng nasa. Pope cu a din hmun sesawn in a thei aw. Pope-in thiamlo a coter zo hnu a thu relthar leh sal ding cu, pope thuneihnak kha nautatnak vek a si thlang. Cu hleiah, Luther cun thu dik le thiam zetin thu a hun rel ih, lal tam zet cu pope an tlansan thluh thei ding vekin a thei fawn. Zamrang zetin siangpahrang hnenah a feh ih, Luther cu Worms khuaah luttir lo dingin a hun ti. Hi lai fang hi Luther kha dawisuah a si thu phuan a rak si zo fawn. Hivek ruangah hin Alexander cun siangpahrang cu a fial thei ceu. Siangpahrang cun Sexany lal cu ca a hei kuat ih, “Luther cu a lamletaw duh lo a siah cun Wittenberg-ah um ringring seh.” a ti.DR 123.3

Hi long hi tawk a ti hrih lo ih, Alexander cun hrawkhrawl suahin a theihpatawpin Luther cu thiamlo coter dingah khua a ruatsal ih, a um men thei lo. Thil tha tuahnakih tul zet si sawn sehla a tha zet ding nan. Lal pawl, member pawl le sakhaw hotu pawl karlakah a tawivak rero ih, Luther cu cozah minung pawl tihminsetu, helnak cawksuaktu, sakhaw siattertu le Pathian relsiaah a puh ciamam. Sihmansehla, a thahnemngainak cun a thinking put a tilang deuhdeuh. “A thinking cu huatnak le phulak duhnaldn a khat ih, thinking tha le thahnemngainak tha a nei lo” ti cu roreltu pawkn an hmuh dan cu a si. Roreltu member tam sawn cun Luther-ih tannak cu an pawm dan leh an ngaihdan a si. -(Ibid b7,cl)DR 124.1

Alexander cun tan a hun khawh sinsin ih, Pope thupek vekih thil ti dingah siangpahrang cu a nawr ve. Sihmansehla, German ram daanah lal pawlin an lungldmpi ve hlanlo cu ti theih a si lo. A nawr rero iruangah siangpahrang cun, “Na thu cu rorelnakah sim aw la.” tiin a ti. Pope aiawh pai hrangah cun ni sunglawi a si. Khawmpi sung a si vekin a thu rel ding khal a ropi. Kohhran hmuahhmuah ih Nu Rom, aiawhin Alexander cu a tang ding a si. Khristian ram pumpiih lal pawl hmaiah Piterih lalnak cu a fiang ding a si.”Thu rel len a thiam si ih, cutivek caan le hmunih ding tlak a si. Rom thiamlo coter a si hlanah, a thu rel thiambik cun rorel nak hmunah cun a thiamthu rel ding in Pathian zangfahnak cun a tuahsak a si. (Wyke b.6,ch. 4). Lutherih lamtang pawl cun thinphang zetin Alexander-ih thu rel cu an rak ngaithla ding a si. Sexony lal kha himi tumah hin a tel lo nan, a upa hrekkhat pawl cu Alexander- ih thu rel rak hminsin dingah an um ve.DR 124.2

A tongkam thiamnak le a zirthiamnak hmangin Alexander cun thu dik cu siat theh dingah a hun zuam. Luther cu sual phunldp tuahah a hun puh thlang. Kohhran le cozah ih ral, a nung lai minung le mithi hmuahhmuah ih ralpa, Kohhran hruaitu le member pawl hmelma, khawkhannak le Khristian pawlih hmelma tiah a puh ih, Luther dik lo ruangah Kohhran fehsual mi thawng ziat simaw ur thah ding an um a si a ti.DR 124.3

A netnakah cun Lutherih zirhnak a thluntu pawl cu a hun deusawn lala. “Hi bang Lutherih thu thlun pawl hi ziangha an si? Kawhmawh bawltu, puithiam suaksual le ruahnak mumal nei lo pawl, daan thei mi khal upat nakcang thiam lo pawl, milian nun tlaktlai lo a zirhtu le mipi hruai sual thehtu men an si lo maw? Catholic Pawl kan sunglawi dan hi, a tarn lamah siseh, thiam le thiltitheinak lamah siseh, kan nasa tuk. Khawkhantu pawlin thupek nan hun suah kei ih, cucun mi aa pawl hi a tifim ding ih, daithlang pawl a fimkhurter ding ih, a laklawh ih um pawl cu lamzin a hmuhtir ding ih, a cak lo pawl a ticak ding a si.” tiin a ti. -D Aubigne,b7,c3.DR 125.1

Thu dik phuangtu pawl cu hivek hriamhrei hmangin an hro theu a si. Thu dik zirhih zin dik a fehtu pawl cun hivek hi an tawng theu a si. “Hivek thurin thar a reltu pawl hi zoha an si? Mi zawnzai pawl, mi malte, thiamnak khal nei lo pawl an si lo maw? Thu dik kan thei an ti ih, Pathian mihril kan si an ti sap bai. Ziang hman an thei lo. Bumin an um a si hi. Kan Kohhran cu kan tamin kan sunglawi tuk. Milian le cathiam kan nei tarn fawn. Thiltitheinak khalah kan hlawihaw tuk.” an ti. Hivek hin khawvel hi a neh thei zet theu. Asinan, Luther-ih dam lai khalah siseh, tu lai khalah siseh, hi tannak hi a dik cuang lo.DR 125.2

Hrekkhat cun Kohhran tuahthatnak hi Luther-ih sanah a tawp mai dingih an ruat hi a dik lo. Leilung cem lai hlan lo cu a feh vivo ding. Luther hin hnatuan ding turn zet a nei. Pathianin a pek mi tleunak cu midang hnenah a zem darh ve ding a si. Asinan, anih khal hin Pathianin tleunak a pek mi hmuahhmuah a hmu thluh hrih ce lo. Cu lai ihsin tu tiang Pathian thu thar le thu dik a hung suak vivo a si.DR 125.3

Pope ai awhih thu reltuih thu cun roreltu pawl cu a neh zet. Pathian thu dik hmangih a el neh thei biktuLuther len a um fawn lo. Luther cu zohmanin bawm an turn fawn lo. An ngai dan ah cun Luther cu an mawhthluk ih, a zirhnak dik lo pawl cu a hram ihsin phih suah thluh ding tiin an ti.Rom lam cun thu relnak remcang an neih vekin thiam conak ding thu cu an rel ciamco ih, neh tengteng ding vek khalin an lang. Hmansehla, an tlawm phah leh sawn ko ding. Mipi hmaiah an rel tlang leh ko ding ih, thu dik le dik lo cu a hung lang vivo lai ding. Cutikah cun hnin thei lo ih ruah mi Rom cu, rin vek a si nawn lo ding.DR 125.4

Mi tarn sawn cun Luther cu Rom kutih ap men an duh ding ih, hmansehla, Rom puithiam pawl duhamzia le an hrawkhrawl dan pawl, Kohhran nikhuat lozia le German mipiin an tuar nasatzia thei thluhtu mi tampi cun, Rom thuneihnak hman dik lonak hi tireh an duh sawn a si. Tuah cun Pope sualnaldn thil a ti pawi dan dik tak hailangtu dingah, roreltu lakih mi pakhat cu Pathianin a hun hmang ve thung. Lai pawl tokhawmnak ihsi cun Duke George of Sexany cu a rung ding suak ih, Pope tenum dan le curuangih mipiin an tuar nasat dan cu fel fiah le dik ememin a hun rel hmuahhmo a si.DR 126.1

A thu rel netnakah cun hitin a ti, “Hi hi Rom thil tha lo tuahmi a hrekkhat lawng a si lai, Rom diriamtu an si sawn. An duh mi bik cu tangka! TangkalTangka! Thu dik reltu hmuahhmuah kha thuphan per lawnglawng an si. Hi vek an rel nasat len miin laksawng an pe theu ih, thuphan an per nasat poh len an hlawknak deuh deuh a si. Hi tikhur ihsi hin, tidai rimsia a ra suak ih, nun tha lo a luar ih, duhamnakah an lut a si. A va pawi em! Puithiam pawl khawlonak cun thlarau zangfah thlak pawl cu thiam lo a cotir theu hi kan tuah tha hrimhrim ding a si.” a ti. (Ibid b. 7.ch.4)DR 126.2

Luther kha si seh la, Pope le a dungthlun pawl cu hi hnald nasa cun a rel thei cuang lo ding. Tuih thu reltu hi Lutherih hmelma a rak si zo ruangah, a thurel cun mi thinlung a neh ngaingai a si.DR 126.3

Roreltu pawl cun hmu thei hai sehla, an lakih vancungmi a ding an hmu ding ih, dik lonak thim lakih engin a tlet lai le thu dik hmu thiam dingih mi thinlung a timtuahter lai tiangin an hmuh a zumum a si. Thu dik le fimnak Pathian cun a cahnak hmangin Kohhran tuahthatnak a dodaltu tiangin a hmang ih, a hna tuan sunglawi cu theh zang dingah a remruat mi a si. Martin Luther cu hi khawmnakah hin a tel lo. Hmansehla, amah hnaldh ropi sawn awka cu khawmnakah cun an thei sawn a si.DR 126.4

Roreltu pawl cun komiti an din thlang. Himi komiti hi Pope dungthlun pawlin German mipi pawl an tiduhdahnak turn deuhdeuh pawl cu ngan suak thluh dingin fial an si. Thu za le pakhat lai an tiduhdahnak an ngan suahmi cu Lai hnenah cun an pe ih, hivekih tiduhdahnak pawl hi zamrangte kham dingin an dil a si.”Khristian biaknakih a hotu bik nun sual ruangah thlarau hlohralnak, suasamawknak le neihthil lawnawknak pawl hi a hung um a si. ‘Kan misa pawl siatsuahnak le timualphonak pawl kham hi kan ti dingmi a si. Curuangah an tuah thatawk lohli nak ding thupek hi suah zang dingin kan lo ngen a si. Cuih thupek a thlun lo cu nangmah roriin ngaihven dingah kan lo ngen a si’ tiin an ti.DR 127.1

Roreltu pawl cun Luther cu rorelnak hmaiah ding dingin an ngen sal. Alexandar khan lem le hro fawmin a ti ciammam tikah lal cun rem a ti hram ih, Luther cu an hmaiah ding dingin an ko ill, lalin a humhimnak ca an kenter ruangah, a him theinak hmun a thlen lai hlan lo cu zohmanin an tham thei lo ding. Himi ca kengin Luther cu Worms khuaih run hruai dingin tlangau cu a feh suak. -(Ibid b7,c4)DR 127.2

Luther-ih rualpi pawl cu an mang a bang zet. An huat zia le an duh lo zia an thei thluh si ih, lal humhimnak ca khal ziangah an siar lo pang pei maw tiah an lungphang zet, ziangtihmanih tuahmawh lo dingin an dil rero. Luther cun, “Pope le a minung pawl in Worms khuaih feh dingah in duh lo. Thiam lo coter le ka thih long an duh a si. A pawi lo, ka hrangah thla cam hlah uh, Pathian thu hrang longah thlacam sawn uh. Hi vek dik lonak rawngbawl pawl hi neh dingah Khrihin a Thlarau in pe ko ding. Ka nun sungah cun hi bang pawl hi ziangah ka siar lo. Ka thih khalen ka neh thotho ding. Worms khuaah ka dungtawlh sal theinak dingah thu phiarin an buai zet. Ka zukawknak ding cu hi tin a si: Hlanah khan Pope cu Khrih aiawh ka rak ti theu. Tunah cun Pope cu Bawipaih hmelma, Satanih dungthlun ka ti a si.” tiin a ti. -(Ibid b7,c6)DR 127.3

Lamzin tihnung um zetah cun Luther cu amah longin a feh lo ding. Lal thlahmi bakah, a rualpi tha ngaingai pathumin thlun ve an turn tho tho. Melanchthon khalin feh ve a duh ih, thihnak le thawngtlaknak tiang khalin thlun ve a huam ngaingai. Asinan, Lutherin a siang lo. Kohhran tuah that hna hi Luther a rak thih pang khal len a run tawlrel vivo tu ding a si ruangah a si. An thlahawknak ah Luther cun, “Ka hmelma pawlin in thahih ka ra Idr sal lo khalah, thu zirh hna hi rak ban san riai hlah law. Thu dikah ding nghet aw la, ka tuan ai tuan aw la, nang na damah cun kei cu thi khal ningna a pawi lo.” tiah a ti.-(Ibid b7,c7). Tlawngta pawl le mipi pawl cu Lutherin a feh suah tikah cun an lung a se ngaingai. Thuthang Thain a neh zomi pawl cun tap cingin an thlah hai. Hiti vek cingin Luther le a rualpi pawl cun Wittenberg khua cu an suah san a si.DR 127.4

An fehnak lamzin tluanih mipi pawl ninghang le riahsia cu an hmu phah vivo. Khaw thenkhatah cun zo hman an hlim lo. Zan an riahnak hmun pakhatah cun, Luther a rak lainat vetu puithiam pakhat in a ralmuan lozia lantirnak ah, Italy ramih Kohhran tuah thatu mi pakhat martar tuarzo tu thlalak cu a hmuh zawk rero. Cu lai fangah cun Lutherih ca nganmi hmuahhmuah cu Worms khuaah thiam lo an cotir thawmvang an thei sapbai. Siangpahrang fialmi pawl cun a thupek suahmi cu an tiang au pi ih, ‘zo khal Lutherih thu ngan a neitu cun, roreltu pawl hnenah pek thluh ding’ tiin an tlangau. Luther ra hruaitu tlangau in Luther cu rorelnakah himthei dingah a zum nawn lo ih, Luther khal cu thlaphannak nei ih a theih ruangah, “Feh vivo na duh maw?” tiin a sut. Luther cun,“Khaw tinkimah in kham kha sehla ka feh vivo ko ding.” tiah a ti. -(Ibid b7,c7)DR 128.1

Erfurt khua an thlen tikah cun Luther cu nasa zetin an rak hmuak a si. A fehnak kipah mipiin an thlun hluahhlo. Kutdawhih a rak vah rero nak pawl tla cu a pal vivo. Convent-ih a um laiih a pindan pawl tla a pal ih, a thinking buai lai le a thinlungih eng a ra thlen lai pawl tla a ruat nasa. Tuah cun cui eng cun Germany ram hmuahhmuah a run kah eng theh thlang. Thu rel dingin an sawm ih, himi hi an sian lo thil a si nan, a hruaitu tlangau khan a rel a sian sak. Tui hlanih thil tha lo an tuahmi hmuahhmuah thing thlatu Luther cu, pulpit parah a hung ding vuahvi.DR 128.2

A thu ngaithla dingin mipi tarn zet an ra feh. Jesuhih tongkam rori hmangin thu a hun rel ih, “Nan parah hnangamnak um seh. Mifim pawl, cathiam pawl le ca ngantu pawlin, catuan nunnak thu mi an zirh an turn nan an hlawhtling lo. Keiman ka lo sim pei. Pathianin mi pakhat, thihnak ihsiin a kaitho sal ih, Bawi Jesuh Khrih cu! Thihnak le sualnak hlohtir ih hremhmun lamzin a khar theinakah a si. Hi hi rundamnak hnatuan cu a si Khrih cun a neh zo! Himi hi thuthang tha lungawinak cu a si. Kan mai tuan suah si lo’n, amai hna tuannak long ruangah rundamin kan um a si. Kan Bawi Khrih cun, “Nan hnenah hnangamnak um seh; ka kut pawl tla hi zoh uh.” tiin a ti. A umzia cu, Minung!... ngai hnik. Keimah long hi nan sualnak la hlo ih lo rundamtu cu ka si. Tuah cun catuan hnangamnak nan nei zo, Bawihpa cun a ti.” tiin a ti.DR 128.3

Zumnak dik cu nun dan thianghlim ah a rung lang ti thu a hrilhfiah. “Pathian cun in rundam zo ih, kan thil ti pawl hi a lawm tlak si dingin ti uh si. Mi lian na si maw? Na thil neih pawl cu mi rethei sawmdawlnakah hmang aw. Mi rethei na si maw? Na thil ti cu milian pawl mit tling ding in tuah aw. Na hna tuan cu nangmah long hrangih hlawknak a siah cun, ‘Pathian rawng ka bawl’ na ti mi khal thuphan men a si.” a ti. -(Ibid b7,c7)DR 129.1

Mipi pawl cun caang lo’n an ngai thepthep. Thlarau ril rawng pawl hnenah nunnak sang cu a pek a si. Khrih cu Pope le a dungthlun pawl hnakih sangin cawimawiin a um thlang a si. Luther cun a nunnak hrangih thil tihnung khal a langter lo. Mi zaangfah si le lainatawktir khalin a um lo. Khrihih thuhla a ruahnakah amah le amah khal a theiaw nawn lo. Kalvari ih a thitu kha a phenawktir a si. Jesuh cu misual tlantu a si ti long cu theihtir a turn mi a si.DR 129.2

Luther cu a fehnak kipah mipi ngaihsak a hlawh ngaingai. Mipi tarn takin an thlun hluahhlo ringring. A cangah cun, a rualpi pawlin Rom minung pawl lakih fimkhur dingin an fuih theu. Hrekkhat cun, “John Huss vekin an lo ur that men pang kei. Na taksa tla hi vutcamah an tuah pang kei.” tiin an sim. Luther cun, “Worms khua ihsin Wittenberg khaw tiangin meipi sep kha hai seh la, a alhin van tawng kha seh la, Bawipaih hminin ka feh vivo thotho ding ih, an hmaiah ka ding hrimhrim ding. Jesuh Khrih hmin salin hi sahrang kaa sungah hin ka dawp lut kei ih, a ha pawl cu ka khiak thluh ding. Bawipai hrangah ka ding ding.” tiah a ti. -(Ibid b7,c7)DR 129.3

Luther cun Worms khua a rung thleng zik ti an theih tikah, mipi cu a zatin an za murmo. A rualpi pawl cun hmelma pawlin an rak tham pang pei maw tiah an lung a rak phang zet. Curuangah khawpi sung ra lut lo dingin an lem. Pope dungthlun pawlin, hauhruang sungah ra cawl lut aw la, thu reltlang nak tha tla kan nei ta pei cu tiah an sawm ve. A rualpi tha pawlin a tihnun thu an simih an khap ve fawn. Hmansehla, a zoih thu hman thlun lo’n, “Worms khuaah hin khawsia ziang zat khal um hman seh la ka feh hrimhrim ding.” tiah a ti.-(Ibid b7,c7)DR 129.4

Worm khua cu a va thleng ngaingai ih, mipi tarn zetin an rak hmuak. Lai hman hi tlukin mi tampiin an hmuak dah lo. Mipi pawl cu an helhhawlh ngaingai. Thenkhatin mithi vui hla an rak sak hluarhlo.. Himi hi Luther ih tawn ding cu thihnak a si ti an lanter duhnak a si. Hmansehla, a tonak rangleng ihsiin a turn vetein, “Pathian cu in humtu a si.” tiah a ti.DR 130.1

Pope dungthlun pawl cun, Luther Worms khua hi a luh ngam ngaingai an rak zum lem lo nan a ra thleng ngai ngai a si. Siangpahrang in a khawnbawl pawl cu a ko khawm ih, ‘ziangti ti ha tha ding, ruat tlang uh si’ tiah a ti. Pope dungthlun tu thinlung khoh zet pakhat cun, “Hi thuah hin kan rawnaw rei lutuk. Siangpahrangin hi pa hi that nghal men seh. Siangpahrang Sigmund khan John Huss kha meiin a ur thattir men a si lo maw? Hi mifehsual pa hi humhimnak kan pe thei lo. Hum khal sehla kan zawm thei cuang lo.” tiin a au rero. Siangpahrang vethung cun, “Si hlah, kan thu tiamkammi cu kan tuahsuak tengteng ding a si.” tiin a ti ih, Lutherih thu rel mi cu ngaithla dingin a ti tlu sawn a si. -(Ibid b7,c8)DR 130.2

Khawpi minung hmuahhmuahin hi mi maksak tak hi hmuh an cak nasa a si. A thlen inn cu mi nung an khat hluahhlo ringring. Luther cu damkawr cing in, zarh hnih lai kein a ra feh zo fawn ih, a cau nasa. A thaizingih thu rel ding a si ruangah timtuahawknak le cawlhnak caan a mamawh zet. Asinan, amah hmuh cak an tarn tuk ih, milian le puithiam pawl le vantlang mipi pawlin an bawr vutvo ringring. Milian pawl lakah hin, siangpahrang hnenih ‘puithiam pawl nuncaan hi tuah that ding’ tiih thu theh luttu pawl tla an tel ih, Lutherin “Ka Thuthang Tha simmiin zalennak a hmuhter mi pawl an si a ti.” -Martyr P.393DR 130.3

Luther cu, a rualpi pawl le amah huatu pawl lakah nel um zetin a um ih, an thu suh mi pohpoh cu khun zetin a rak sawn theu. A um danah zianghman phannak nei hmel a pu lo. A mit hmai tawl zet hmuhin, hna a tuan nasat zia le dam cak lo a si ti a theih theih.A si nan, hlim hmel le zaidam hmel a pu thei ringring. A thu khun zet pawl cu amai hmelma pawl hmanin leh thlak dan an thei cuang lo ih, a rualpi le a hmelma pawl hmanin mak an ti zet. Thenkhatin, ‘Pathian Thlarau cun a umpi rori a si’ an ti laiah, thenkhat vethung cun, Farasi pawlin Jesuh an ti vekin, ‘ramhuai ih polh mi a si’rak ti tawk tla an rak um ve.DR 130.4

A thaizingah cun Luther cu rorelnak hmunah ding dingin kawh a si ih, Siangpahrang ralkap pakhat cu rorelnak hmunih run hruai dingin an fial. Pope rori dodal ngam puithiam cu miin hmuh an cak nasa ih, lamzinih mipi tarn lutuk cu harsa zetih kau rero cingin rorelnak hmun cu an thleng thei hram hram a si.DR 131.1

Rorelnak hmun a ra thlen zik zawngah cun, ral donaldh raltha zet, ralkap General pakhat cun a rak lainat ngaingai ih, “PuiThiam zaangfah thlak! Puitiam zaangfah thlak! Kei le ka rualpi pawlin vawi tarn tak ral kan rak do rero zo, Cu hnakih ropi sawn humhim dingin na zuam ding ih, na tannak kha a dik a siah cun , Pathian hminin hun cangvai hnik. Tih hlah. Pathianin a lo feh san hrimhrim lo ding.” tiin tha a rak pe. -D Aubigne b7,c8.DR 131.2

Luther cu roreltuih hmaiah cun a va ding ngaingai ih, Siangpahrang cu a tohkhamah a to in, a ram mi upa ropi pawlin an to hual thepthep. Himi tumih thu ngaitu mipi tarn danzia cu, a hlanah hi vek tlukih rorelnakah mi tarn an um dah lo. Himi hmuh men hmanin Pope thuneihnak cu a neh zia a theih theih. Pope cun thiam lo a coter cia ringring a si, Luther cu roreltu pawl hmaiih an dinter nak hin, Pope tlunah roreltu pawl hi an retaw thlang ti a lang. Tui hlan ihsiin Luther cu thiam lo coter cia siih, Zohmanin pawl lo ding ih an relzo mi a si nan, tha ngaingaiin an bia ih, leilung tlun rorelnak ropi bik cun an hmaiah dinter a siang a si. Pope cun tonglo dingin thu pe khal seh la, ram kipih ra, mipi tamtak hmaiah thu cu a rel ding a si. Lutherih hriamhrei neihmi cun thil a tuah danglam thei nasa a si. Rom cu a lal tohkham par ihsiin a hnuk niam ta riai. Hi hman hi, puithiam pakhat lawng awka men ruangah a si.DR 131.3

Cuti vek mi ropi hmaiah, dai fern mifahrah Luther cu a din dah lo ruangah, zam le hamhaih ding vekin a lang. Lal thenkhatin an hun hmuh cun an run naih ih, mi pakhat cun , “Taksa tithi ih, thlarau tithi thei lo pawl cu tih hrimhrim hlah law.” tiin tha a pe. Mi dang pakhat cun, “Ka hmin ruangih lal le hotu pawl hmaiah an lo hruai tikah cun, nan rel ding cu Thlarau Thianghlimin a lo sim ding, ti a si kha.” a hun ti ve a si. Hiti vekin buainak a tawn lai khalah, lal le milian pawl hnen ihsiin Jesuhih a tongmi pawl an run theihter hai a si.DR 131.4

Luther cu Siangpahrang hmaiah cun an dinter ih, mipi cu an on-ai loin an um thep thep. Ralkap hotu a hung ding ih, Lutherih ca ngan an ret khawm mi cu a hei khih ih, Luther cu thu pahnih hitiin a sut, “Hi mi ca pawl hi na nganmi an si ngaingai maw?” ti le “hi ca ngan sungih ngai dan ihsiin na zukaw thei maw?” timi a si. Luther cun, “Ka ngan mi an si kha. A pahnihnak lawngte, Pathian thukhun a si ih, ruat ngun loih ka sawn maiah cun a fel lo pang thei ih, a sinak aiih nep khalin ka rel pang thei, ka uar lutuk khal a si thei fawn. Bawipa Jesuh ih thu, “Zo khal mi hmaiih in phat ipiang, ka Pa vanih ummi hmaiah ka phat ve ding.’’(Mat. 10:31) timi hi ka bawhse pang ding. Curuangah bawipa, tangdor zetin ka lo ngen, ka sawnnak hin Pathian thupawi a khawih lonak dingah caan in pe hrih dingah ka lo dil.” tiin a ti.DR 132.1

Hiti veldh Lutherin a ti hi, a fim nak a si. A thinking puamin a tawngpann men mi a si lo ti roreltu pawlin an theithiam sawn a si. Mangbang lo le rilru nem te a put ringring theinak hin, a cahnak thazang a ticak deuhdeuh ih, an thu suhmi pawl cu zangkhai zet le fel zetin a sawn thei ih, a hmelma pawl cun mak an ti ih, an uanthuannak le an siatkhatnak pawl a zilh phah fawn a si. Mi rorum le raltha si khal sehla, hi vek lawwmmamin thinking raltha a si ding an rak ruat lo.DR 132.2

A thaizing cu a thu elnak neta bik a sim ding caan a si. Thu dik dodaltu kha zat tluldh tarn kha a vun ruat tikah a huphurh zet. A zumnak tla niam deuh vekin le tihphangin a tha a zuai vekin tla a thei aw ih, a khur nghenghe. A hmaiah thil tihnung a tarn sinsin. A hmelma pawl cun neh tengteng dingin le cak sawn ding vekin an thei. Sum dumpiih khuhmi le, Pathian thawn tla hlaaw vekin a thei aw ih, Bawipa Pathian cun a umpi a si ti hun hmuh fiang thei a cak zet. Mangbangin leiah a bawkkhup ih, Pathian longin a thei, thinlung sungih sirawknak thuk zet cu Pathian hmaiah a phawrh.DR 132.3

“Maw ziangldm tithei Pathian! Khawvel hi a va rapthlak em! Ngai hnik, in dawlh dingah a kaa a ang ih, ka lo zumnak le a derdep zet fawn. Khawvel cahnaldh nghataw sining na, ziangldm hi a cem a si. A neta bik can cu a ra thleng ih, thiam lo ka conak cu phuan a si thlang ding. Maw Pathian! Leilung fimnak hmuahhmuah hi neh dingin in bawm hram aw. Nangmah rori in hna hun tuan hnik. Hi hna hi ka ta a si lo. Nangmai ta a si sawn. Khawvel milian pawl nawr kir dingin keiman thiltitheinak zianghman ka nei lo. Hmansehla, hi hna hi nangmai ta a si. Hna dik le catuan hna a si. Maw Bawipa, in bawm hram aw. Rinum le a danglam dah lo Pathian! Zoih par hmanah ka zumnak ka nghat lo, Minung thil hrimhrim cu rinawk a tlak lo ih, minung ihsi thil suak hrimhrim cu a hlawhtling dah lo. Hi hna tuan dingah in hriil fawn si, ka Idangah dingin in bawm hram aw. I duhdawtu Bawipa Jesuh, ka himnak le ka phaw le ka kulh nghet hminin thla ka cam ka Pa Pathian!” tiin thla a cam. (Ibid b7,c8)DR 133.1

Amai cahnak rinsanin tihphannakah a pawngpa tlan lonak dingah, Pathian fimnak cun Luther cu a dinhmun a tihnung um dan a hun theihter. Hi tlukih a tih hi amai taksa tuar ding a tih ruangah a si lo ih, sawisak a tih ruang khalah a si fawn lo. Tikcu a nai thlang. Caan tawp buai thlak cu a ra thleng thlang. A ringaw tawklo nasa. Amai cah lo ruangah thu dik cun a tuar phahding ti a phang zet. Amai taksa himnak dingah Pathian cu a buan lo ih, Thuthang Thain a neh theinak dingah a si sawn. Israel (Jakob) veldn a nih khal a thinking a mangbang nasa. Jakob vekin santlai lo zetin a theihawk laifangah huham ngah bik Rundamtu Bawi Khrih cu a kai ih, amah longin rorelnak hmaiah a ding zik lo ti theihfiannak a hun nei ih, a cak sal. Hnangamnak cu a thinlungah a hung lut. Ram tampi ihsiih roreltu pawl hmaiih Thuthang Tha a phuan thei ding sian sak a si sawn ti a hun theih suah tikah a lung a awi zet sal a si.DR 133.2

A thinlungin Pathian cu kainghet cingin, a hmaiih thil tihnung ra um do thei dingin napiin a buatsaih aw. A ca ngan pawl tla cu a zoh sal theh ih, a sawn dan ding tla a ruat cia ih, rinsan ding Baibal cang pawl tla a hriil cia thepthep. Baibal a hmaiih kau ciami parah cun a kut keh lam cu asuang ih, a kut vawrh lam cu tlun lamah pharin Thuthang Tha parah ding nghet ding le thisen suah kha huamin, a zumnak cu phuang dingin sesamin a tiamkamaw a si. -(Ibid b7,c8)DR 133.3

Rorelnak hmaiih an hun hruai sal tikah cun, a hmelah tihnak hrimhrim a lang nawn lo. Hnangam tak le ngam zetin khawvel milian pawl lakah Pathian theihpitu si dingin a ding a si. A thurin cu a zuk duh maw duh lo ti an hotu pakhat cun a hun sut ih, Luther cun ngaitlawmaw zetin, thinheng awka tel riai lo’n a sawn. A dinhmun niam zia theiaw zet si awm takin a lang. Hmansehla, roreltu pawl mak ti khawpin a rinawk zia le a hlim zia a hmelah a lang.DR 134.1

“Bawipa le lal pawl le hotu pawl! Mizansunih thu in pek vekin tunah nan hmaiah ka ding a si. Ka thu hram pi, thu dik theihter ka sinak cu, zaangfah ten Pathian zahngainak salin, in ngaithlak sak hram dingin ka lo dil. Ka theih lo ruangih nan hmaiah um dan lo ding vekih ka um pang len, in rak ngaithiam hram uh la. Siangpahrang innah thanglianmi ka rak si lo ih, Convent kilkhawr ihsin ra pitling men ka si ruangah a si.-(Ibid b7,c8)DR 134.2

Nan thu suhnak cu ka hun sawn hnik kei. Ka ca ngan pawl hi a thuhmun thluh lem lo. Thenkhatah cun zumnak le thil ti thu ka ngan. Cumi pawl cun pawi a khawih lo long si lo’n, a tangkai zet a si tiin hmelma pawl khalin an ti ko. Mi hmuahhmuahin thu dik a si an timi lak ihsi hnuhawk Idr ding cu, thu dik hmuhsuamnak a si ding a si. A pahnihnak cu Pope fehsualnak le khawlohnak phuannak thu a si. Himi ihsiih ka zukawk ahcun, Pope puarthaunak a zual sinsin ding ih, Pathian tihzah lonak lamzin a awngaw kau sawn ding a si. A pathumnakah cun, mi pakhat, hi vek suahsualnak hi thazang a rak petu pawl dodalnak a si. Hinah hin cun, ka rak tong na deuh a si. Thil tisualnakin ka fihlim ce lo ih, hmansehla, hi thu khalin ka zukaw lo. Cuti vekih ka tiah cun thu dik dotu pawl an thinking a ruh sinsin kei ih, Pathian mi pawl nasa zetin sawisaknakah an hmang pang ding a si.DR 134.3

“Pathian ka si ce lo ih, minung ve men ka si. Jesuh ih tannak thlunin ka tang ding. “Thilsual ka rel a si ahcun hminsin aw hen uh. Zawlnei pawl le Dungthlun pawl cangan ihsin ka ca nganmi pawl kha, finfiah ula, a dik lo len, cuti vekih ka dik lonak ka theih cian mi cu ka khawnkhawm ding ih, a nawktuah ka tang hmaisa bik ding ih, ka zukaw pumhlum mai ding silawm. Tunih ka thu relmi pawl hin, tihphan umah vawi tam tuk um zo ka si ti a tilang ka zum. Hmansehla, tihphan ihnekin hlanlai vekin Thuthang Tha cun buainak le thenawknak a thlentir ruangah ka lung a awi. Hi hi, Pathian thu um dan cu a si ih, a si dan ding khal a si. Jesuh Khrih cun, “Khawvelah remnak thlentir dingin ra ka si lo, ralnam lentir dingin ra ka si sawn.” a ti. Pathianin thu a khaksuah pawl hi cu a ropiin a tihnung a si. Fimkhur uh, remawk lonak tireh tumin Pathian thu sawn hi nan palbet pang kei. Tu lai siatnak le catuan siatnak tuar rual loin a lo tlakbuak pang kei. Pathian Cabu sung thu ihsiin tahthimnak tampi ka lo sim thei; Faro pawl, Babulon lal pawl, Israel pawl tla kha an ram ticak an tumnak lamah, an thil ti cu fimin remthei zet hman sehla, a netnakah an se thluh thotho. “Pathian cun tlang cu a thawn nan, an thei cuang si lo.” tiah a ti.-(Ibid b7,c8)DR 134.4

Luther cun German tongin a rel ih, a thu rel zo cu Latin tongih rel leh sal dingin an fial. A baang zet nan, si ko seh a ti. A hlan vekin fiah em emin a hun rel sal. Pathian thiltitheinak a tel a si. Lal pawl kha a tirah an thinlung kha sualnakin a rak hruai rei tuk zo raungah, an rak theithiam mai lo a si. A rel sal tikah cun a thu rel umzia cu an kai thiam thlang nasa.DR 135.1

Mit sing hrim le theithiam duh lo hrim pawl cu an thin a heng ih. A thu rel thluh ve ten roreltu pakhat cun, “Kan lo suhnak na sawn hrih lo pi. Fel fiah ngaingaiin na rel ding a si. Na zukaw ding maw, zukaw lo ding?” tiin a ti.DR 135.2

Luther cun, “Siangpahrang le milian pawl hnenah, fiangzetih ka relmi nan theih duh ruangah ka lung a awi. Ka rin dan hi Pope hnenah sim uh! rorelnakah sim uh! ka zukaw Idr sal thei lo. Annih khal an dik lo ve theu ih, an kalhaw ve theu ti cu sunvang vekin a langfiang silawm. Curuangah Pathian Cabu ihsiin simaw, ruahnak fimin simaw ka dik lonak in sim thei nan um loah cun, Pathian thu ka simmi pawl hnenih sin,ldrsal dingih in tur fawn si loah cun, ka sia le tha theihnakin sinlamletaw sal dingih in theihtir fawn si lo hnuah cun, ka zukaw thei lo ih, ka zukaw hrim hrim lo ding. Khristian pawl hrangah cun mai sia le tha theihnak kalhih thu rel cu a tihnung a si. Hi hi ka dinhmun cu a si mai. Thil dang zianghman ka ti thei lo. Pathianin in tanpi hram seh. Amen.” tiin a ti.-(Ibid b7,c8)DR 135.3

Mi fel cu Pathian thuah nghet takin a ding. Van engin a hmel cu a tleuter. Dik lonak a do laiah cun a nunah ropitnak le thianghlimnak, a lungawizia le hnangamzia, a rinnak nghehzia pawl a hung lang a si.DR 136.1

Roreltu pawl cu mak ti le mangbangin an um khiaukhiau. A pekteah cun Luther cu a aw dim nawnin thu a rel ih, a rel tarn zik lo a si hi ti khawpin a tihzahnak a tilang. Rom mi pawl cun, tunah cun a zam thlang a si hi an ti. Ruatawknak caan a dil bet mi khal kha a zukawknak dingah a buatsaihaw zik a si hi an ti. Siangpahrang cun a thuamhnaw siatzia le a tawl dan a zoh tikah, hmuhsuam nawnin, “Hi puithiam hi cun i fehsualtir lo kei cu!” tiah a ti. Tuah cun a nghehzia le ralthatzia, a thu rel dikzia le fiahzia a hmuh tikah mak a ti nasa. Siangpahrang khalin, “Hi pa hi tihphannak nei riai loih thu a rel thei cu teh!” tiah a ti. German mipi pawl cun an miphunpi pa cu an uar zet a si.DR 136.2

Rom lam a tang pawl cu an tlawm nasa. An elnak len a phet theh zo fawn. Hmansehla, an thuneihnak cu lanter an turn thotho. Pathian thu khal tansan an turn cuang lo. Rom ti dan vekin hrodaih an turn tho tho. Roreltu pawl aiawhtu pa cun, “Nang mi luhlul hi, na zukawk lo ahcun, Siangpahrang le cozahin na cungcang an ngaihtuah thotho ding.” tiah a ti.DR 136.3

Lutherih rualpi pawl cu a thu relah khan an rak lungawi zet nan, an thin cu a phang nawn. Luther cun muangcangin, “Pathian cu in bawmtu si hram seh, ziang tihmanin ka zukaw thei lo.” tiin a ti.DR 136.4

Lal pawl cun Luther cu, “Rak va feh hlo hrih awla, kan hun rawnaw hrih zul ding.” an ti. Luther cun thil buai thlak a um ti cu a thei. Luther a zukawk duh lonak hin kum reipi Kohhran a khawihbuai ding ti an thei. “Zukaw dingin nawr hrih phawt kung.” an ti. An ko sal ih, a neta bik dingah hi thu thotho cu an sut sal. Anihin, “Ka rel zo bak kha cu rel ding dang ka thei lo.” a ti. Rom thu thlun ding cun hro simaw, lem simaw a sawt zik lo ti an thei thlang.DR 136.5

Pope hotu bik an tong thlangah cun lal pawl le upa pawl hman an khur durdo theu kha a si ih, puithiam naran menin ziang hmanah a ngai lo cu na an ti zet ih, rek that men an duh a si. Luther cun a tihnung dan a thei ko. Hmansehla, Khristian um dan dik takin a awkaah uanthuannak simaw, thinhengnak simaw, mi dang pawl deusawnnak simaw zianghman a khak suak dah lo. Amah le mi ropi pawl cu theihnghilhin, Pope le Bishop pawl le Siangpahrang hmaiah a ding a si ti long a thei. Luther hmangin Bawi Khrihin thu a rel a si ti an ruah tikah, a hawipi pawl cun mak an ti zet. A hmelma pawl khalin mak an ti zet. Pathian Thlarauin hna a tuan ih, lal tarn takin Lutherih thu rel cu an pawm ve sawn nghenghe. Mi tampiin thu dik cu an thei thlang. Thenkhat longte rei an daih lo. A thenkhat vethung cun Pathian Cabu an siar hnuah ngam zetin an tan ve thei thlang a si. .DR 136.6

Saxony lal Frederick khan rorelnak hmaiih Luther a ding ding kha a rak nghakhlap zet ih, a thu rel ngunngaih zetin a rak ngai ih, Luther a ralthatzia le a thununawk theizia a rak hmuhin, a rak uar zet ih, tanpi vivo a turn. Thu dik huham cun Pope le lal pawl le Kohhran hotu pawl fimnak cu zianghman loah a canter thei ti a hmu. Pope cu a neh thlang ih, hnam tinin an tangkaipi vivo ding a si.DR 137.1

Lutherih thu relin mi thinking a neh dan Pope aiawhtu pain a hmuh tikah, Rom thuneihnak cu a zuai thluh ding ti a phang zet ih, Luther cu thihter dan ngaihtuah a turn sawn a si. Rom thiltithei le ropi hrangih rualpi tha a sinak a hloh ding cu at thlakin a theih ruangah, a tawngkamthiam a suah ih, siangpahrang cu thlemthlu dingin a zuam sal ih, a hlawhtling sal. Siangpahrang Charles V cun, rorelnakah cun thucah a sim ih, “Catholic sakhua humhim ding le a thanlen vivonak dingah, kan pipu pawl ti dan ka thlun ding. Luther hin a dik lonak pawl a zukawk duh lo ruangah, amah le a zirtirnak thluntu pawl cu nasa zetin hrem ding a si. Puithiam menmen pakhat, a atnakin a hruai hlohmi men hin Khristian ram pumpi a do dal ih, himi tawpter dingin ka ram le ka ro sum pawl, ka rualpi pawl, ka taksa ka thlarau ka nunnak tiang can ka huam a si. Luther hi ka thlah ding ih, mipi lakah buainak zianghman tuah lo dingin thu ka pe ding. Amah le a dungthlun pawl hi fehsual, mi luhlul an si ih, ka dumsuak thluh ding. Khapnak le anmah tisiatnak hrimhrim cu ka tuah vivo ding. Curuangah roreltu pawl hmuahhmuah cu Khristian rinum si dingah ka lo sawm.” tiah a ti.-(Ibid b7,c9) Sihmansehla, siang-pahrang cun Luther a humhimnak thu cu a hlawn cuang lo ih, him taldh inn a thlen lai hlan lo cu ziang tihmanih ti lo dingin a khap vethung a si.DR 137.2

Hinah hin ngai dan pahnih kalhaw a um. Pope aiawh pawl khan Luther humhimnak thu kha laksak sal dingin an dil. “John Huss veldn a vap cu Rhine tivaah fenter ding.” an ti. -(Ibid b7,c9) Lal pawl vethung cun, Lutherih hmelma pawl khal si hai sehla, thutiam bawhsiat cu ram le hnam hminsiatnak men a si an tiih an remti lo. Hussih thih tumih thil um dan kha an thei lai ringring. “Khati vek thil kha Germany ram sungah le siangpahrang parih thlentirtu si kan duh nawn hrimhrim lo.” tiah an ti.DR 138.1

Lal Charles cun an thil rawt mi cu a theih tikah, “Khawvel hmuahhmuahah rinumnak le thutiam hlennak hi hnawng kha sehla, lal pawl thinlungah cun thlen inn a hmu hrimhrim ding a si.” a ti.-(Ibid b7,c9) Lutherih hmelma pawl khan siangpahrang cu an nawr zawk rero ih. Siangpahrang Sigismund-in Huss a ti vek khan ti ve mai awla, Kohhran kutah anih cu pe ve mai aw.” tiin an ti. Hmansehla, rorelnak hmaiih Huss kha thirhri khit cingih an dintir tumah khan, “Humhimnak in pek mi hi zoh hnih.” a ti laiih siangpahrang thinheng lutuk kha a hun thei suak ih, siangpahrang cun, “Sigismund vek cun ka sen up au ve lo ding.” tiin a ti.-(vol. 1.P.422)DR 138.2

Lutherin siangpahrang Charles cu thu tak a kawhhmuh nan amai duh thlannak in a el ih, an pi pu ti dan sawn thlun a turn fet fet.-(D’Aubigne,b7,c9) Felnak le thu dik zin zawh dingin an pi le pu pawl zin cu feh san a turn lo. A pa le pawl rak ti dan vekin Pope thuneihnak cu suahsual thawhin bawm a duh. An pa le pawl hmuh dah lo thu dik cu hnawlin, an ti dan kel thlun dingah a nghetaw ter deuhdeuh.DR 138.3

Tulai khalah hin pi le pu pawl ti dan kai fet fet an um lai. Pathianin tleunak ziang vek kha run pe sehla, pi le pu pawl ti dan a si lo ruangah an thlun duh lo. Kan pi le pu pawl sanlaiih um kan si lo ih, kan mawhphurhnak khal a bangaw fawn lo. Pathian thu dik hawl suah turn loih, pi le pu pawl ti dan kan thlun menah cun Pathian duh zawng a si lem lo. Kan pi le pu pawl hnaldn kanni mawhphurhnak hi a turn sawn. Kan rocun mi eng thuhlaah mawhphurhnak kan nei ko. Pathian thu ihsi eng ra lang thar bet vivo parah hin mawhphurhnak kan nei thlun vivo lai a si.DR 138.4

Jesuhin, zum lo mi Juda pawl hnenah, “An hnenah ra loin le thusimnak nei loin um ningna, an parah sualnak a um lo ding; a sinain atu vek a si ahcun an sualnak ruangah puhmawh ding dang zianghman an nei lo.” a ti (Johan 15:22). Hi Pathian thotho hin Luther hmangin German siangpahrang le lal dang pawl hnenah thu a sim ih, Pathian thu eng a en laiah Pathian Thlarau cun mi a sawm ih, cucu a sawmnak neta bik a si. Hlanlaiah Pilat khan uanthuan caal lang duh ruangah, Khawvel tlantu parah a thinlung a khar; Felix cun thu dik tlangaupitu (Paul) ih hnenah khan, “Tu cu va Idr hrih aw. Tikcu ka neih tikah ka lo ko sal leh ding.” tiin a ti a si kha. Agrip khal khan Paul hnenah, “Hi tikcu tawi te sungah Khristian canter i turn maw si?” a ti. (Tirhthlah 24:25, 26:28). Cuti veldn,, vanlam thusuak cu an hnawl fingfing. Siangpahrang Charles khalin a porhawknak le a mai thu a duh tuk ruangah eng thu cu hnawl a turn.DR 138.5

Luther an phiar dan thuthang cu ram Idpah a thang ih, mipi pawl cu an phawk lek thluh. Lutherih rualpi tarn zet cun Rom khawlohnak phawrhtu pawl parih Rom siatkhat dan an thei thluh ih, Rom kutih thlenter lo an turn ve a si. Milian tarn taldn humhim dingin thu an tiamaw a si. Mi tarn tak cun, siangpahrang thupek cu an sawisel ih, Rom thu hnuaiih vatlukluhawknak men a si an ti. Ram tinah ca an tar celcel ih, thenkhatin Luther tannak thu an ngan ih, thenkhatin demnak ca an ngan. Cubang ca tar pawl laldh pakhatah cun, “”Ram uktu siangpahrang mi note a si ih, An hotu pawl zanvar puai an tuah; Cui ram cu hmailam ruahsan ding a nei lo. (Thusimtu 10:16),” timi tla an tar. Germany ram sungah Luther lamtang an tarn zet, ti an theih tikah cun, roreltu le upa pawl in, ram pumah buainak a um tengteng ding, siangpahrang hrang khalah tihnung a um thlang tiin an ti.DR 139.1

Saxony lal Frederick cu cangkhai loin a um men ih, Luther parih a ngai dan a tilang duh lem lo. Sihmansehla,a Idlveng thup ringring ih,a fehnak ipiangah Lutherih hmelma pawlih cangvaih dan pawl a thlingthla ringring. Mi tarn tak vethung cun Luther an tanzia an thup duh lo ih, lal le milian pawl le Kohhran hotu tumtum pawl tla a innah an khat thepthep ringring. Spalatin phei cun, Lutherih inn khan fiak teah a innleng pawl a tlemin an tlem lo a ti.-(Martyr vol l.p.404) Thenkhat phei cun minung khal a si lo men awm mange ti thlirin an thlir ringring. A rinnak thlunpi lo pawl khalin, a rinumdan le a thinlung borhban aiih thih kha hriil sawn a si ruangah, ngai sang loin an um thei lo.DR 139.2

Rom thawn remnak tuah dingin Luther cu nasa zetin an lem. Lal pawl le milian pawl an ra ih, “Rorelnak le Kohhran hi dodal zawngin rinnak na nei a siah cun, hi ram ihsiin dumsuah na si ding” tiah an ti tikah, Luther cun, “Kalhtu le dotu um loin Khrihih Thuthang Tha hi phuansuah theih a si lo. Curuangah, tihnung nakin simaw, tihphannakin simaw Bawipa le a Thu ihsi hin ziangah so in then thei ding? Hi long hi thu dik a si. ka taksa, ka thisen le ka nunnak tiang ka pe a si.” tiin a rak sawn theu.- (D’Aubigne b7,cl0)DR 140.1

A si len, siangpahrang thu hi awih mai awla, tih ding nanei lo mai ding silom an ti leh ih, “Siangpahrangin siseh, lal pawlin siseh, Khristian tenau pawlin siseh, ka hna tuan hi zohdik dingin ka thinking ngaingaiin ka remti. Asinan, thil pakhat an tuah rori dingmi cu, a dik leh dik lo Pathian Thu hmangin an zohdik ding a si. Minung hin Pathian thu lawnghi awih mai lo cu zianghman ti theimi a nei lo. Ka sia le tha theihnak kalh zongin zianghman titer in turn hlah uh, Pathian Thu thawn a pehzawm aw mi a si.’’tiin a ti. -(Ibid b7,cl0)DR 140.2

Phundang ih an lemnak cu hitin a sawn, “Siangpahrangih humhimnak thusuah mi cu ka hmang lo khalah pawi ka ti lo. Ka taksa le ka nunnak cu siangpahrang kutah ka ap. Pathian thu longte siangpahrang kutah ka ap dah lo ding.” tiin a ti. -(Ibid b7,cl0) Roreltu pawlih thu then dan khal ka el lo. Asinan, an rorel dan cu Pathian thu thawn a remaw ding a si. Pathian thu le rinnak thuah cun, Khristian hmuahhmuah hi, mi thawng za tampi dungthluntu nei Pope tluldn an tha thluh.’’tiin a ti. Tuah cun a rualpi pawl le a hmelma pawl khakn Rom thawih pehzawmawk cu a turn lozia an hmuh thiam thlang.DR 140.3

Luther hin mai te dungsip hnik sehla, Satan le a dungthlun pawl cun an neh tinak a si ding. A tawlh duh riai lonak hi Pathian Kohhranin thawvennak a ngahnak ding a si ih, tikcu thar le caan tha hersuahthoknak a si. Luther cun sakhaw thu dikah raltha zetih a din ngamnak hin, amah long ih huhang hmanin leilung a fan suak ih, a thih hnu thangthar san tiang a daih ding a si. A din nghehnak hin nehhnu tiang amah veldh tuartu pawl hrangah thazang a tuah. Pathian cahnak le huham cun minung finmak le Satan thiltitheinak hmuahhmuah cu a hlawih theh a si.DR 140.4

Siangpahrang thupeldn Luther cu inn lam tlung dingin an ti. Thiam lo an cotir nak ding ti khal a thei ko. A lamzin cu sum zing mepmep vek a si. Hmansehla, Worms khua a suah san cun, a thinlung cu lungawinak le thangthatnaldn a khat. “Pope kulh cu khawsiain a kil ih, Khrihih kulh cu a awngaw vengveng ih, Satan cun amah hnakin Bawipaih thiltitheizia a hmu ciang zet ding.” tiin a ti.DR 141.1

Worms khua a suah san veten Luther cun siangpahrang cu ca a kuat ih, a din ngehnak kha siangpahrang pawisak lonakah an ngai pang kei ti a phang ih, “Hminthatnakah simaw, hminsiatnakah simaw, nunnakah simaw, thihnakah simaw, ziangldmah minung pawl nun san Pathian thu long ti lo cu, na thu awih dingin ka um ko, thinlung a theitu Pathianin in theihpi a si. Ka dam sungah rin tlakih ka umnak cu a hnin lo ding, leilung lam hlawknak simaw, heunak simaw hi rundamnak thu ah hin zianghman an si lo. Catuan nunnak longah cun, minungin minung hnen lala ih a pumpekawknak cu Pathian duh zawmg a si lo. Cutivekih pumpekawknak cu Pathian tlukih biak nakvek a si. Ziangkim a sersiamtu Pathian hnenah pumpekawk ding a si.”tiin a ti. -Ibid b7,cl 1DR 141.2

Worms khua ihsi a kir leh cu a feh lam hnakin mi’n an rak lawm nasa. Puithian dumsuah zomi cu Kohhran milian turn zetzetin an rak lawm.. Thurel dingah an sawm ruangah, siangpahrangin kham kha sehla pulpit parah a kai lala. “Pathian thu hi cu phuarbet dingin sia ka sam lo pi. Ka sam dah hrim hrim lo ding.”tiin a ti. - Martynvol l,p.420DR 141.3

Worms khua a suah san hnu ah khan, Pope dungthlun pawlin siangpahrang kha an rak hmin sal ih, thupek an tuahtir. Hi thupekah hin Luther cu, “Satan, minung tisa kengih puithiam kawr hruh,“tiin an ti.-D’Aubigne b7,cll. Humhimnak thu a cem veten a hna tuan cu titawp thluh ding, zohmanin rak thlen ding a si lo, ei le in khal an pe ding a si lo. Thuin simaw, thiltiin simaw, tlang theih simaw, a thupin simaw zohmanin bawmnak an pe ding a si lo. Khawiah khal um sehla kaihih Siangpahrang hnenah pek ding a si. A thu rel awihtu pawl khal thawnginn ah khum theh ding. An inn le lo pawl khal lawn sak theh ding. A thu ngan mi hmuahhmuah cu tisiat theh ding. Hi thupek a thlun lo pawl cu hiti vek thothoin hrem theh ding a si.”tiin. Luther tantu Saxony lal le lal dang pawl khalin, Luther suah hnu te ah Worms cu an suah san ve zul a si. Siangpahrang thupek cu rorelnak khalin a remtipi ve. Tuah cun Rom pawl cu an lung a awi ngaingai ih, Kohhran tuahthatnak caan cu a tawpah an ngai.DR 141.4

Pathianin a rawngbawltu himnakah, himi caan tihnunglai ah hin saangka a run awng. Lamzinih a feh lai tla cu a rak zohthlun vivotu an um ih, thinlung namen lo neitu Pathian cun humhim a turn ve a si. Rom vethung cu, Luther ih thihnak long lo cu lungawinak ding a nei lo. Sakeibaknei kaa ihsi him theinak zin pakhat long a um. Cumi cu, thuh hloh lawng hi a si. Saxony lal Frederick cu Luther a humhimnak ding ruatsuak dingah Pathianin fimnak a pek. Rualpi tha pawl ih bomnakin Saxony lal cun hmelma pawl hmuh ban loah a thup hlo. Lamzinih a feh laiah a dungthluntu pawl thawn an hlatawk lai fangah Luther cu an kai ih, ram ngaw lakah an fehpi ih, tlang pari um tan inn ropi zet Castle of Wartburg-ah cun an fehpi a si. An kaih dan le an thuh dan pawl cu an thuprelh nasa. Rei nawn cu lal Frederick khalin a umnak cin a thei ve ce lo. Hi hi an ti pang si loin, an turn dan hrimhrim a si. Lutherih umnak a thei ve ce loih cun zoih hnen hmanah a phuang lo. Luther cu a him a si ti a theih cu a duhtawk a si.DR 142.1

Thai nipi, fur le favang a cem thlang ih, thlatang a ra thleng ih, Luther cu thawnginn ih tang a rak si ringring. Thuthang Tha eng cu a cuai zik veldh a lan ruangah, Alexander le a misa pawl cu an ai a puang zet. Asinan, a cuai lo ding. Luther cun thu dik bulhram ihsiin a khawnvar cu a ti a thun rero fang a si. Tui hlan hnaldh nasa sawnin a eng cu a hung suak lai ding a si.DR 142.2

Luther cu Wartburg kulh ah cun a um khiaukhi a si. Buainak le harsatnak in a kian san thei ruangah a lung a awi zet. Asinan, cawlh um men cu nuam a ti lo. Hna rit le thil harsa rak tawng thang ti takah, zianghman tuan lo roriih um cu nuam a ti lo sawn. Um har zetih a um laiah cun Kohhran um dan pawl tla a mitthlaah a hmu ih, beidawng zetin, “A va pawi ha! A thinhengnak caan netaah cun Bawipaih hmaiah kulh vekih dingih Israel pawl runsuak ding mi an um lo.” a ti.-Ibid b9,c2 Amah le a mah a hun ruatawk sal tikah ‘buainak ka hun feh san mai cu tihhrut in ti ding a si hi’ a ti. A dinhmun siat le amai taksa himnak long a ruat cu a thiamlo aw zet. Hmansehla, mi pakhat lawngih tuanthei lo ding mi hna, ni tin ten a tuan ih, a pen a awltir dah lo. A hmelma pawl cun, kan neh thei thlang si hmang an ti. Asinan, a um men men lo ti theihnak fiang zet an hmuh tikah cun mak an ti zet. Ca tampi a ngan ih, Germany ram pumah a thehdarh ciamam. A miphun pawl hrangah cun a thupi zet a si. Thukam Thar cu German tongin a let. “Patmos” ihsiin kum khat zikzik Thuthang Tha a thehdarh ih, misual pawl le dik lonak a thluntu pawl cu a zilh phahphah fawn a si.DR 142.3

Pathianin a rawngbawltu hi vantlang lakih a rawngbawlnak ihsi a lak hloh hi, a hmelma pawl lakih runsuahnak long a si lo ih, a cawlh hahdamtir long khal a si lo. Hi hnaldh rah sunglawi sawn seng ding a um. A umnak tlang fianrialah, mipi pawlih cimbuai ban lonak hmunah a um ih, zohmanih faknak awn kha a thei ban fawn lo. Hlawhtlinnak cun porhawknak le thiltithei tiawknak a hring suak theu. Cutivek ihsi Idlvenawknak tha a si fawn. Tuah cun a dihmun cu hmakhat ten a hung sang ih, cumi hmunih him takih a um ringring theihnak dingah, tuarnak le dinhmun niam zetih um hi, buatsaihawknak ah caan tha a si theu tho a si.DR 143.1

Thu dikin thawvennak a rawn thlentir tikah mi an lung a awi ih, dik lonak le sakhaw dik lo biaknak thirhri catterih Pathianin minung a rawn hmanmi pawl kha fak sawn an turn theu. Satan cun, mi an Pathian an theihnak le an duhdawtnak siat ter ih, minung par ih bensal a turn theu. Hmanrua men kha cawi sanih thil ziangkim cingfeltu sawn cu hngilhter a turn theu. Hivekin sakhaw hruaitu pawl khal fak le upat an hlawh tikah Pathian tello ih thil an ti thei lozia a nghilhtir theu ih, mah le mah ngaisanawknak thinlung an nei theu. A rahsuah cu mipi thinlung hi neh theh an turn theu ih, Pathian rinsan hnakin anmah pawl cu hruaitu sawnah an neihter aw theu a si. Kohhran tuahthatnak khal hi a bawmtu pawlin hivekih an ti iruangah a sawt lonak a um theu. Hitivek thil tihnung ihsiin Kohhran tuahthatnak hna cu Pathianin a Idlveng ding a si. Hna tha zet tiih minungin an ruah mi hi, Pathian cun a duhtawk dah lo. Amai duhnak tling rori hi a duh a si. Luther cu thudik thehdarhtu a si ruangah, mipi in an ngai sang zet a si. Thudik hram toh tui parah, mi mit tlung ih a um theinak dingin Luther cu ret hlohin a um hrih a si.DR 144.1