Idiay Escocia
Idiay Escocia dagiti bukel ti kinapudno nga inwaras da Columba ken dagiti cadduana uray caanoman saanda a nadadael amin. Iti ginasgasut a tawen calpasan ti panagrucnoy dagiti iglesia ti Inglaterra iti Roma, dagiti iglesia sadi Escocia tinaginayonda ti wayawayada. Nupay casta, idi maicasangapulo ker dua a siglo, ti kinapapa naipasdec ditoy, ket awanen ti nacion a naululpit ti panangiturayna. Awanen ti van idi ti nacarearo a sipnget. Nupay casta dimteng dagiti sinamar ti lawag a nangsilnag iti sipnget, ken nangipanamnama iti umay nga aldaw. Dagiti ag Lollards, a naggaput Inglaterra agraman ti Biblia ken dagiti sursuro ni Wicleff, adut naitulongda iti pannacataginayon ti ponnacaammo iti evangelio, ket tunggal siglo adda sacsina ken martirna.DP 191.2
Idi panangrugi ti Dackel a Reformacion immay dagiti sursurat ni Lutero, ket sa immay ti Baro a Tulag iti saot Ingles a sinuratan ni Tyndale. Idinto a di nadnadlaw dagiti papadi, dagitoy a babaonen siuulimecda a limmasat cadagiti bantay ken tay-ac, ket pinarayrayda a pinagbalin a baro a biag ti silaw ti kinapudno a nganngani naeddep idiay Escocia, ket sinatsatdn ti trabajo nga inaramid ti Roma iti aguppat a gasut a tawen a panangupupitna.DP 192.1
Iti casta ti dara dagiti martir nacaited ti baro a pigsa toy a tignay. Dagidi pangulo a Catolico, idinto ta nadlawda ti peggad a mangamames iti panggepda, inyegda iti pagpuuran ti dadduma cadagiti catacnengan ken cadayawan nga annac ti Escocia. Pulpito ketdi ti inaramidda, ta nangngeg iti amin a daga dagiti sao a nagwayaway manipud eadagitoy matmatay a sacsi, ket pinabilegda dagiti cararua dagiti umili nga agpakinakem a mangibelleng cadagiti cawar ti Roma.DP 192.2
Da Hamilton ken Wishart, isuda a principe iti cababalin ken nacayanacan, agraman atiddug a bilang dagiti napacumbaba nga adalan inyawatda ti biagda idiay pasuc a pagpuuran.DP 192.3
Ni Juan Knox pinanawanna dagiti ugugali ken palpalimed ti iglesia, tapno agbussog iti kinapudno ti sao ti Dios; ket ti sursuro ni Wishart pinalagdana ti pakinakemna a mangbaybay-a iti comunion ti Roma, ket sa makitipon cadagiti maidaddadanes a Reformador.DP 192.4
Idi idagdag dagiti cadduana ti panangawatna iti saad ti kinapredicador, nagbuteng nga umawat itoy a baclayen, ket sa la immannugot calpasan ti adu nga aldaw a panagpacnina ken napait a pannakigubalgubalna kencuana met laeng. Ngem apaman nga inawatna ti saad, intuloyna ti trabajona a binuyogan ti pakinakem a natibker ken tured a di maublag bayat ti caadda ti biagna. Toy nalinteg ti pusona a Reformador dina kinabuteng ti rupa ti tao. Dagiti apuy ti kinaraartir, a pinasgedandan iti liclicmutna, pinapartacda ketdi ti anepna tapno rumegregta.DP 192.5
Idi inyegda ni Knox iti sangoanan ti reyna ti Escocia, nga iti sangoanan dayta a reyna adu a pangulo a Protestante ti napacapuy ti reggetda, ni Juan Knox saan a nagsarimadeng a nanaesi iti pudno. Isu saan idi a paabac gapu iti ayayo; saanna nga inlemmengan dagiti pammutbuteng. lmpabasol ti reyna keucuana ti kinahereje. Insurona dagiti umili nga umawat ti maysa a religion nga iparit ti estado, kinuna ti reyna, ket iti casta nasalungasingna ti bilin ti Dios a mangituyang iti isusurot dagiti paiturayan cadagiti principeda. Ni Knox sititibker a sim. mungbat:DP 192.6
“No casano a ti nalinteg a religion saan a naggapu cadagiti nailubongan a principe ti sigud a pigsana wenno autoridadna. no di ket naggapu laeng iti agnanayon a Dios, casta met a saan nga incapilitan cadagiti paiturayan ti panangyannurotda ti re. ligionda iti gartem dagiti principeda. Ta masansan a dagiti principe isudat canengnengan cadagiti amin a sabsabali no maipapan iti pudno a religion ti Dios... .No amin dagidi caputotan ni Abraham simmurotda coma iti religion ni Faraon, isu a nangituray cadacuada, dawatec kenca, Senora, ania a kita ti religion coma ti adda ditoy lubong idi? No amin a tao idi tiempo dagiti apostol simmurotda coma iti religion dagidi emperador ti Roma, ania eoman a kita ti religion ti adda ditoy rabaw ti daga? .... Anansata, Senora, mabalinmo nga awaten a dagiti paiturayan saan nga incapilitan a surotenda ti religion dagiti agturayda, nupay maibilin cadacuada ti panagtulnogda cada cuada.”DP 193.1
Kinuna ni Maria, “Sica ipatarusmo dagiti Sursurat iti maysa a pamayan, ket isuda (dagiti mangisuro iti Catolica Romana) ipatarusda iti sabali a pamayan; sino ngarud ti patiec, ket sine ti mangipato?”DP 193.2
“Rebbengmo a patien ti Dios, isu a nabatad ti panangisawangna iti saona,” insungbat ti Reformador; “ket ti adda iti law.as ti isuro kenca ti Sao ti Dios, dimo rebbeng a patien ti maysa wenno ti sabali. Ti sao ti Dios nabatad a maawatan nga uray isisuna; ket no cas adda agparang a nasipnget iti maysa a disso, ti Espiritu Santo, isu a dina caniwasen ti bagina met laeng uray caanoman, isut ilawlawagna iti nabatbatad iti sabali a disso, tapno awan coma ti maduadua no saan la a daydiay mangipatangken a matda a nanengneng.”DP 193.3
Casta dagiti pudno nga insawang ti awan butengna a Reformador iti pagdengngeg ti reyna, uray pagpeggadan ti biagna. Tinaginayonna ti casta met laeng a di maublag a tured, ket nagcarcararag ken nakiruprupac iti pannakidangadang ti Apo, aginggat nawayawayaan ti Escocia manipud iti Kinapapa.DP 194.1