Ti Tignay dagiti Adventista
Cas idi dackel a Reformacion idi maicasangapulo ket innem a siglo, ti tignay dagiti Adventista nagparang cadagiti nadumaduma a dagdaga ti cacristianoan a naggigiddan. Idiay Europa ken America nga agpadpada, dagiti mammati ken managcararag a tattao naiturongda a nangadal cadagiti padpadto, ket iti panangsukimatda iti nasantoan a surat, nacakitada iti papatien a pammanecnec a ti panungpalan dagiti banbanag asi-degen. Cadagiti nadumaduma a dagdaga adda naisinsina a bunggoy dagiti Cristiano nga iti panagadalda iti Nasantoan a Surat nga isisuda, dimtengda iti pammati a ti yaay ti Mangisalacan asidegen.DP 231.1
Idi 1821, tallo a tawen calpasan ti panangilawlawag ni Miller cadagiti padpadto a mangitudo iti tiempo ti panangocom, ni Dr. Joseph Wolff, “a misionero iti lubong,” inrugina nga inwarragawag ti asidegen nga iyaay ti Apo. Ti panangawawatna cadagiti naipadto a tiempo icabilna ti dackel a pagtungpalan ti sumagmamano la a tawen manipud iti tiempo nga intudo ni Miller. Cadagidiay a manipud iti Nasantoan a Surat ipapilitda a “no maipapan iti dayta nga aldaw ken horas awan ti “macaammo,” ket dagiti tao saanda a rebbeng nga ammoen no casano caasidegen ti maicadua a yaay ni Cristo, insungbat ni Wolff: “Imbaga aya ti Apotayo a dayta nga aldaw ken horas uray caanoman dinto maammoan? Saannatay aya nga iniccan iti pagilasinan dagiti tiempo, tapno maammoantay coma uray laeng ti yaasideg ti yaayna, cas ti pannacaammo ti maysa a tao ti yaasideg ti ticag babaen ti cayo ti higos no patuboenna dagiti bulongna? Mateo 24:32. Saantay aya a rebbeng nga ammoen dayta a tiempo idinto nga isu met laeng ibalacadna cadatayo ti saan laeng a panangbasa ken Daniel a mammadto, no di pay ket ti panangawat kencuana? Maysa pay, ti Apotayo saanna a cayat a sawen ditoy, a ti yaasideg ti tiempo saanto a maammoan, no di ket ti apagisu nga ‘aldaw ken horas awan tao a macaamnio.’ Umdasen ti panagcunana a maammoantayto babaen dagiti pagilasinan ti tiempo, tapno uyotannatay nga agsagana it yaayna, cas idi panagsagana ni Noe iti daong. ”DP 231.2
Cabayatan ti duapulo ket uppat a tawen manipud 1821 aginggat 1845, ni Wolff nagviaje iti adu a luglugar: idiay Africa, sinarungcaranna ti Egipto ken Abisinia; idiay Asia, binalliasatna ti Palestina, Siria, Persia, Bokhara, ken India.DP 232.1
Nagviaje cadagiti caatapan a dagdaga, nga awan panangsalacnib ti sinoman nga autoridad ti Europa, ket inibturna dagiti adu a rigat, ken nalicmut cadagiti di mabilbilang a peggad. Isu naparigat iti pangpang-or ken bisin, nalaco a cas tagabu, ket namitlo a nacondenar a matay. Isut rinaut dagiti tulisan, ket no dadduma nganngani matay gapu iti waw. Iti naminsan, inkisapda a sinamsam ti amin nga icutanna, ket sa nabaybay-an nga agviaje iti ginasgasut a millas a sacasaca iti cabanbantayan, a cabilen ti nieve ti rupana, ket nabibineg dagiti sacsacana gaput pannacaibaddecda iti hielo a daga.DP 232.2
No pagalluadenda tapno di mapmapan nga imaima iti gimong dagiti iggorot ken nacarit a tribu, cunana kencuana met laeng “Ti armasco” isut “cararag, kinaregta a maipaay ken Cristo, ken panagtalec iti tulongna. ” Kinunana pay, “Naarmasanac met iti ayat ti Dios ken ayat iti padac a tao iti uneg ti pusoc, ket ti Biblia adda nga igiggamac iti imac.” Ti Biblia iti saot Hebreo ken Ingles canayon nga incuycuyogna uray adinoman a napananna. Maipapan iti maysa cadagiti naududi a viajena cunana, “Inaywanac ti Biblia a nacalucat iti imac. Naricnac a ti pannacabalinco adda iti libro, ket ti pannacabalinna isut mangsaranay caniac.”DP 232.3
Casta ti panangituloyna iti trabajona aginggat naipan ti damag ti panangocom iti dackel a paset ti lubong a natawan. Iti gimong dagiti Judio, Turco, Parsis ken Hindu, ken adu a sabali pay a nacion ken raza, inwarasna ti sao ti Dios cadagitoy nadumaduma a pagsasao, ket iti isuamin a disso inwarragawagna ti umasideg a panagari ti Mesias.DP 232.4
Iti panagviajena idiay Bokhara nasaracanna a ti doctrina ti asidegen a yaay ti Apo isut pinati ti maysa a nayadayu ken naisina nga ili. Dagiti Arab diay Yemen, cunana, adda “libro nga icutanda a managan ‘Seera’ isu a mangipacaammo iti maicadua a yaay ni Cristo ken ti panagarina a sigogloria; ket ninamnamada dagiti dackel a mapasamac idi tawen 1840.” “Idiay Yemen . . . nakipagtaengac iti innem nga aldaw cadagiti annac ni Rechab. Dida uminum ti arac, dida agmula ti uvas, awan bukel nga imulada, ket agtaengda cadagiti tolda, ket malagipda ni naimbag a lacay Jonadab, nga anac ni Rechab; ket nasaracac iti bunggoyda dagiti annac ti Israel, iti tribu ni Dan, .... isuda nga agururay agraman dagiti annac ni Rechab. iti mabiiten nga idadateng ti Mesias cadagiti ulep ti langit. ”DP 235.1
Ti casta met laeng a pammati nasaracan ti sabali a misionero idiay Tartaro. Maysa a sacerdote a taga idiay nagintuud iti misionero no caano ti yaay ni Cristo iti maicadua. Idi insungbat ti misionero nga awan ammona maipapan itoy, ti sacerdote cas la nasdaaw unay iti casta a kinanengneng ti maysa nga agparparang a mangisursuro iti Biblia, ket insawangna ti bucodna a pammati, a naibatay iti padto, a ni Cristo dumtengto no nganngani 1844.DP 235.2
Manipud pay idi 1826 nangrugin a naicasaba idiay Inglaterra ti damag ti maicadua a yaay ni Cristo. Ti tignay ditoy saan a nabukel a maysa a bagi a cas idiay America; ti apagisu a tiempo nga iyaay ni Cristo saanda nga insuro iti sapasap, ngem ti dackel a kinapudno maipapan iti asidegen a yaay ni Cristo iti pannacabalin ken dackel a gloria, nasacnap ti pannacaiwarnacna. Ket naaramid daytoy saan laeng nga iti gimong dagiti di mammati ken di umanamong. Ni Mourant Brock, a maysa a mannurat nga Ingles, cunana nga adda nganngani pito gasut a ministro ti Iglesia ti lnglaterra a nangicasaba iti daytoy nga “evangelio ti pagarian.” Ti damag a mangitudtudo iti 1844 a cas tiempo a yaay ti Apo naited met idiay Gran Bretania. Dagiti sursurat dagiti Adventista a naipublicar manipud America adayut nacaiwarasanda. Adda libro ken periodico a naulit a naipublicar idiay lnglaterra. Ket idi 1842, ni Robert Winter, a maysa nga Ingles iti catataona, isu nga immawat iti pammati dagiti Adventista idiay America, nagsubli iti nacayanacanna a daga tapno ipacaammona ti yaay ti Apo. Adu dagiti timmipon keneuana iti trabajo, ket ti damag ti panangocom naiwarragawag iti nadumaduma a paset ti lnglaterra.DP 235.3
Idiay Akinabagatan nga America, iti tengnga ti barbarismo ken nasicap a papadi, maysa a Jesuita a Castila nga agnagan ti Lacunza naiturong iti Nasantoan a Surat, ket iti casta inawatna ti kinapudno maipapan iti mabiiten a panagsubli ni Cristo.DP 236.1
Idiay Alemania ni Bengel, a ministro ti Iglesia Luterana. ken agdindinamag iti calaingna nga estudiante ti Biblia ken agdillaw, insursurona toy a doctrina idi maicasangapulo ket walo a siglo.DP 236.2
Dagiti sursurat ni Bengel nairacuracda iti amin a Cacristianoan. Dagiti capanunutanna iti padto nasacnap ti panangawatda idiay dagana a Wurtemberg, ket adu met ti immawat idiay sabali a paspaset ti Alemania. Nagtuloy toy a tignay calpasan ti ipapatayna, ket ti damag ti maicadua a yaay ni Cristo nangngegda idiay Alemania iti tiempo a cagiddan ti pannacayawisna met iti sabali a dagdaga. Idi nabiitda pay, dadduma cadagiti namati napanda idiay Rusia, ket sadiay namukelda cadagiti colonia, ket dagiti iglesia dagiti Aleman iti dayta a daga mamatpatida pay laeng ita iti asidegen a yaay ni Cristo.DP 236.3
Toy a silaw naglawag met idiay Francia ken Swiza. Idiay Geneva, isu a nangiracuracan da Farel ken Calvin cadagiti kinapudno ti Reformacion, incasaba ni Gaussen ti damag ti ma-icadua a yaay ni Cristo.DP 236.4
Idiay Escandinavia ti damag dagiti Adventista naiwarragawag met, ket naparubrub ti nasacnap a ngayangay. Adu da- giti nariing manipud iti saan a naannad a kinatalged tapno ipudno ken idianda dagiti basbasolda, ken tapno sapulenda ti pacawan iti nagan ni Cristo. Ngem dagiti ministro ti iglesia ti estado binusorda ti tignay, ket gapu iti influenciada dadduma cadagiti nangicasaba iti damag naipisocda iti pagbalodan. Cadagiti adu a lugar a nacapasardengan a casta dagiti mangicascasaba iti asidegen a yaay ti Apo, naayayo ti Dios a nangibaon iti damag iti datdatlag a pamayan, babaen ti pannacaaramat dagiti bassit nga ubbing. Idinto ta nacurang pay la ti tawenda tapno mabalinda ti maidarum, ti linteg ti estado dina mabalin idi a paibalud ida, ket napalubosanda nga agsao a di malaplapdan.DP 236.5
Naaramid toy a tignay a naisangsangayan iti gimong dagiti nababbaba a clase, ket idiay nanumo a balay dagiti mangmangged isut naggigimongan dagiti tao nga agdengngeg iti pa-blaac. Dagidi ubbing a mangascasaba caadduanda met ti naggapu cadagiti bassit a balbalay. Dadduma cadacuada dida pay nalabsan ti innem wenno walo a tawen; ket nupay ti panagbiagda sacsianda nga ayatenda ti Mangisalacan, ket padpadasenda ti agbiag nga agtungpal cadagiti nasantoan a bilbilin ti Dios, nupay casta imparangarangda ti sirib ken cabaelan a cadawyan a makita cadagiti ubbing a capatadanda.DP 237.1
Nupay casta, idi addada a nacatacder iti sangoanan dagiti tao, nalawag a madlaw nga adda influencia a nangtignay cadacuada a di magaw-at dagiti nacayanacanda a rangcap. Nagbaliw ti tono ti timecda ken ti cababalinda, ket intedda ti pablaac ci panangocom a binuyogan ti napasnec a pannacabalin, ket inaramatda dagiti cas ti sao ti Nasantoan a Surat, ” Agbutengcay iti Dios, ket isut iccanyo ti dayaw; ta dimtengen ti horas ti panangocomna.” Binabalawda dagiti basbasol dagiti tao, ket saanda la a kinondenar ti kinainmoral ken vicio, no di ket binabalawda ti kinailubongan ken panaglicud, ket pinablaacanda dagiti nagdengngeg cadacuada ti panagdarasda a pumanaw manipud iti pungtot nga umay.DP 237.2
Dagiti tattao dimngegda a sibubuteng. Ti mangbabalaw nga Espiritu ti Dios nagsao cadagiti puspusoda. Adu dagiti na- iturong a mangsukimat iti Nasantoan a Surat a binuyogan ti baro ken naununeg a ngayangay, dagidi awan moralda ken saan a managparbeng, namalbaliwda, dagiti dadduma inidianda dagiti inuulbod nga aramidda, ket naaramid ti maysa a trabajo a nabatad unay iti casta nga uray pay dagiti ministro ti iglesia ti estado napilitda a nangbigbig a ti ima ti Dios bimmuyog iti tignay.DP 237.3