INDI ang tanan nga nagaprofesor sa pagpati sang pagliwan sa kalan-on ang mga matuudtuud nga manugliwan (reformadores). Sa madamu nga mga tawo ang pagliwan amo lamang ang pagbiya sang iban nga mga dili maayo nga mga pagkaon. Wala sila makahangup sing maathag sang mga palatukuran sang panlawas, kag ang ila mga lamesa, nga napun-an gihapon sang mga makadalaut nga mga pagkaon, malayo nga manginhuwaran sang Kristohanon nga paghaganhagan kag pagkahumok.PP 173.2

Ang isa ka klase, sa ila handum sa pagbutang sing matarung nga huwaran, nagakaladto sa isa man ka pagpatama. Ang iban indi makakuha sang labing nagakaigo nga mga pagkaon, kag sa baylo sang paggamit sang mga butang nga magatabon sang kakulangan, nagaadoptar sila sang hawothawot nga kalan-on. Ang ila pagkaon indi makahatag sang mga kinahanglan nga elemento sa paghimo sing maayo nga dugo. Ang ila panlawas nagaalantus, ang ila pagkamapuslanon magalain, kag ang ila huwaran na- gapamatuud batok sa baylo sang favor sa pagliwan sa kalan-on.PP 173.3

Ang iban nagahulunahuna nga tungud kay ang panlawas nagakinahanglan sang sensilyo nga kalan-on, diutay lang nga pagtatap ang kinahanglan sa pagpili okon paghimos sang pagkaon. Ang iban naga-id-id sa ila kaugalingon sa tama ka diutay nga pagkaon, sa wala sing suficiente nga pagkalainlain nga makahatag sang mga kinahanglan sang lawas, kag nagaalantus sila sa patubas,PP 174.1

Yadtong may bahin lang nga paghangup sang palatukuran sang pagliwan sa masunsun amo ang tama ka id-id, indi lamang sa pagtuman sang ila nahangpan sa ila kaugalingon, kondi sa pagpamilit man sini sa ila panimalay kag sa ila mga kaingod. Ang efecto sang ila sayup nga pagliwan, subung nga makita sa ila indi maayo nga panlawas, kag sa ila mga tinguha sa pagpamilit sang ila nahangpan sa iban, nagahatag sa madamu sing sayup nga idea nahanungud sa pagliwan sa kalan-on, kag nagadul-ong sa ila sa pagsikway sa iya sing bug-os.PP 174.2

Yadtong nakahangup sang mga kasugoan sang panlawas kag ginagahuman sang palatukuran, magasikway sang mga pagpatama, tama nga pagpatuyang, kag tama nga pag-id-id. Ang ila kalan-on pinili, indi sa pagbusog lang sang gana, kondi sa pagtukod sang lawas. Nagatinguha sila sa pagpadayon sang tagsa ka gahum sa la-bing maayo nga kahimtangan para sa labing mataas nga pag-alagad sa Dios kag sa tawo. Ang gana ginagahuman sang katarungan kag consiencia, kag ginabalusan sila sang maayong panlawas kag painoino. Sang sila wala nagapamilit sing mabaskug sa iban sang ila nahibaloan, ang ila huwaran isa ka pamatuud favor sa matarung nga palatukuran. Ini nga mga tawo may masangkad nga influencia nga sa kaayohan.PP 174.3

May yara nga matuudtuud nga sentido comun sa pagliwan sa kalan-on. Ang halambalanon dapat nga pagton-an sing masangkad kag sing madalum, kag wala sing isa nga magmulay sa iban tungud kay ang ila mga buhat, sa tanan nga mga butang, indi suno sa iya kaugalingon. Indi mahimo ang paghimo sing dili malisa nga tulumanon sa pagmandu sang mga pamatasan sang tagsatagsa, kag wala sing maghunahuna sang iya kaugalingon nga talaksan sang kahimpitan para sa tanan. Indi ang tanan makakaon sang angay nga mga butang. Ang mga pagkaon nga manamit kag maayo sa isa ka tawo indi manamit, kag ayhan makadalaut pa sa iban. Ang iban indi makagamit sang gatas, kag ang iban makapuyo sa iya. Ang iban nga mga tawo indi makatunaw sang gisantes kag mga lamigas; ang iban makakita nga ini maayo sa ila. Sa iban ang lamigas nga mabahol ang paghimos maayo nga pagkaon, kag ang iban indi makagamit sa ila.PP 175.1

Yadtong nagapuluyo sa bag-o nga mga kadutaan okon sa mga lugar nga may gutum, sa diin ang mga frutas kag mga malanang bunga maiwat, dapat nga indi pagpiliton sa paglikaw sa gatas kag mga itlog sa ila kalan-on. Matuud nga ang mga tawo nga matambok kag sa ila ang balatiagon nga sinapat. mabaskug kinahanglan sa pagli-kaw sa paggamit sang mga pagkaon nga mga estimulante. Ilabi nagid sa mga panimalay sang mga kabataan nga may kaduyogan sa malaw-ay nga mga pamatasan, ang itlog dapat nga indi paggamiton. Apang sa mga tawo nga ang ila mga organo sa pahimo sang dugo mga maluya,—ilabi na kon ang iban nga mga pagkaon nga makahatag sang kinahanglan nga mga elemento indi sarang makuha,—ang gatas kag mga itlog dapat nga indi pagisikway sing bug-os. Apang, daku nga paghalong ang himoon sa pagkuha sang gatas gikan sa may maayong pan- lawas nga mga baka kag sang mga itlog gikan sa may maayong panlawas nga mga manok nga napatuka kag natatap sing maayo; kag ang mga itlog dapat nga paglotoon sa paagi nga mahapus matunaw.PP 175.2

Ang pagliwan sa kalan-on dapat nga magmapinadayonon. Sang nagatubu ang balatian sang mga sapat, ang paggamit sang gatas kag sang mga itlog magalabi kag magalabi ka katalagman. Pagtinguhaan nga mailisan ang ila lugar sang iban nga mga butang nga maayo sa panlawas kag indi magasto. Ang mga tawo sa bisan diin lamang dapat tudloan kon anhon nga pagluto sa wala sing gatas kag itlog, sa labi nga masarangan, kag mahimo man gihapon nga maayo kag manamit ang ila pagkaon.PP 176.1

Ang pamatasan sa pagkaon sing duha lang ka pagkaon kada adlaw kalabanan nasapwan nga maayo sa panlawas; apang sa idalum sang iban nga mga hitabu ang mga tawo kinahanglan sang ikatlo nga pagkaon. Ini dapat, kon kaonon gid man, nga magdiutay lamang, kag pagkaon nga labing mahulas nga matunaw. Ang biscuit, kag frutas, okon kafe nga nahimo sa mga lamigas (indi matuud nga kafe), among mga pagkaon nga labing maayo nga nagakaigo kaonon sa gab-i.PP 176.2

Ang iban nagahimud-os sing dayon basi ang ila pagkaon, bisan kon daw ano ka sensilyo kag kaayo sa panlawas, magdaut sa ila. Sa ila sini tuguti ako sa pagsiling indi kamo magpanumdum nga ang inyo pagkaon magadaut sa inyo; indi kamo magpanumdum nahanungud sina. Kaon kamo suno sa inyo labing maayo nga paghukum; kag sang mapangabay ninyo ang Ginoo sa pagpakamaayo sang pagkaon nga sa pagpabaskug sang inyo lawas, toohi nga Sia nakabati sang inyo pangamuyo, kag magpahuway ka.PP 176.3

Tungud kay ang mga palatukuran nagakinahanglan sa aton sa pagsikway sadtong mga butang nga nagairitar sang soluksoluk kag nagapierde sang panlawas, dapat naton pagdumdumon nga ang imol nga pagkaon nagahatag sing gutum sa dugo. Ang mga balatian nga la-bing maiwat nga bulngon patubas sini nga kabangdanan. Ang lawas wala ginasagud sing nagakaigo, kag ang dispepsia (pagkadimatunawan) kag ang general nga pagpanluya among patubas. Yadtong nagagalamit sang amo nga pagkaon indi sa masunsun ginapilit sang kaimolon sa paghimo sini, kondi ginapili nila ina bangud sa indi pagkamaalam okon pagpatumbaya, okon pagtuman sang sayup nga mga ideas nahanungud sa pagliwan.PP 176.4

Ang Dios wala ginapadunggi kon ang lawas ginapatumbayaan kag ginapasipad-an, kag sa amo nga bagay indi igo sa Iya pag-alagdan. Ang pagtatap sang lawas bangud sa paghatag sa iya sing pagkaon nga makagalana kag makabalaskug among isa sang nahauna nga mga katungdanan sang amay sang panimalay. Labing maayo ang maghuput sing indi tanto ka malahalon nga mga panapton kag mga sangkap sa balay sang pagkinutan ang pagkaon.PP 177.1

Ang iban nga mga amay sang panimalay nagakinot sang pagkaon sang iya panimalay agud lamang may malahalon sia nga aman sa iya visita. Ini among indi sa kinaalam. Sa mga pag-inakup sang mga visita dapat may yara nga labing daku nga pagkasensilyo. Pagtatapon ta anay sing una ang kinahanglan sang panimalay.PP 177.2

Ang indi sa kaalam nga pagkinot kag ang mga artificial nga mga batasan sa masunsun nagapugung sang paggamit sang pagkamainakupon sa diin ginakinahanglan sia kag sa diin mangin isa ka pakamaayo. Ang regular nga kinahanglan nga pagkaon sa aton mga lamesa dapat manginnagakaigo sa bagay nga ang mga wala ginapaabuta nga mga visita maabi-abi sa indi na malulanan ang asawa sa paghimo sang dugang nga paghimos.PP 177.3

Ang tanan dapat sa pagtoon kon ano ang kaonon kag sa paghibalo kon anhon nga pagluto sa iya. Ang mga lalaki subung sa mga babae, kinahanglan sa paghangup sang sensilyo, maayo sa panlawas nga paghimos sang pagkaon. Ang ila buluhaton masunsun nagatawag sa ila sa lugar nga sa diin indi sila makakuha sang pagkaon nga igo sa ila panlawas; nian, kon may ila sila nga kaalam sa panluto, magamit nila ina sa maayo nga katuyoan.PP 178.1

Pagtalupangda sing mahinalongon ang imo kalan-on. Ton-i gikan sa kabangdanan pakadto sa iya efecto. Patubu-a ang pagkamapinugongon sang kaugalingon. Hupti ang gana sa idalum sang paggahum sang katarungan. Indi gid pagpasipad-i ang soluksoluk bangud sa lakas nga panginaon, apang indi pagkawati ang imo kaugalingon sang mga maayo sa panlawas, manamit nga pagkaon nga kinahanglan sang lawas.PP 178.2

Ang makitid nga mga idea sang iban nga buut manginmanugliwan (reformador) sang panlawas nangin-isa ka daku nga kalaglagan sa buluhaton sang maayong panlawas. Ang mga mangin-alamon sa mga pagtatap sang panlawas dapat magdumdum nga ang pagliwan sa kalan-on pagahukman, sa labing daku nga bagay, sang mga aman nga ila ginahimo para sa ila mga lamesa; kag sa baylo sang magkuha sila sang dalanon nga magadala sing kalainan sa iya, dapat nila sundon nga manginhuwaran ang iya mga palatukuran agud nga marecomendar sila sa sadtong mahibaloanon nga mga painoino. May yara nga madamu nga magasumpong sang bisan ano nga hinulaghulag sa pagliwan, bisan kon daw ano sia katarung, kon magabutang sia sing pagdumili sa gana. Ginaconsulta ni la ang ila gana sa baylo sang paghukum okon sang mga kasugoan sa panlawas. Sa sini nga mga klase, ang tanan nga magbiya sang inas na nga banas sang pamatasan, kag magtudlo sang pagliwan, pagakabigon nga nagapatama, bisan kon daw ano ka nagakaigo sang ila mga banas. Nga ining mga tawo wala sing palatukuran sang ila pagmulay, ang mga mangin-alamon sa mga pagtatap sang panlawas indi maghimulat sa pagtan-aw kon daw ano ka lain sa ila sa iban, kondi dapat sila sa pagpalapit sing labi ka lapit sa ila nga ila masarangan sa indi man pag-isikway ang palatukuran.PP 178.3

Kon yadtong nagapamaskug sa pagliwan ayon sa maayong panlawas nagapalakas man, indi katingalahan nga madamu sang nagatamud sa sining mga tawo subung nga representante sang mga palatukuran sang maayong panlawas, ang nagasikway sing bug-os sang pagliwan. Ini nga mga pagpalakas nagahimo sing labi nga daut sa malip-ot nga tion sang sa malubad sang nagakasinanto nga pagpuyo sa bug-os nga kabuhi.PP 179.1

Ang pagliwan ayon sa maayong panlawas ginapasad sa mga palatukuran nga masangkad kag malayo ang malambutan, kag dapat nga indi ta pagpakadiutayon sia bangud sang makitid nga mga hunahuna kag mga pagginawi. Apang wala sing isa nga dapat magtugut sa mga pamatok okon sa mga pagmulay, okon sa handum sa pagpasugot okon pagbuyok sa iban, sa pagpatalikud sa iya gikan sa matuud nga mga palatukuran, okon magakabangdanan sa iya sa pagtalupangud sa iya sing pasapayan. Yadtong mga ginagahuman sang palatukuran mangin-malig-on kag tapat sa pagtindug tungud sa matarung; apang sa tanan nila nga pagpakighiupod magapahayag sila sang maalwanon, espiritu nga kaangay kay Kristo kag sang matuud nga pagkahumok.PP 179.2

Pagbaylo sang Pagkaon

Kabanata 16—Mga Estimulantes kag mga Narcoticos