Ang mgaTinguha sa Papado

ANG Romanismo ginatamud na karon sa mga Protestante uban sa dakung kahimuot kay sa unang mga tuig. Niadtong mga nasud diin ang Katolicismo wala mahausbao ug ang mga makipapa naghimo ug makihigalaon paagi aron sa pagdangat ug gahum, didto adunay nagatubo nga pagkalain mabitungud sa mga pagtulon-an nga nagbulag sa mga iglesiang reformada gikan sa mga kagamhanan papanhon; ang opinion nagaanam-anam ug uswag, nga, sa human niini wala nay daku kalainan sa mga hinungdanon punto ingon sa gibanabana ug nga ang diotay’ng pagtugyan sa mabitungud kanato magadala kanato ngadto sa maayong pagsabut uban sa Roma. Kini nahatabu sa panahon nga ang Protestante nagabutang ug dakung bili sa kagawasan sa hunahuna nga gipalit sa labing mahal. Gipanudloan nila ang ilang mga kabataan sa pagdumot sa papado ug nagatuboy nga ang pagpangita sa pakig-angay sa Roma maoy buhat sa pagka walay tahud sa Dios. Apan karon daw unsa na kadaku ang kalain sa mga pagbati nga gipakita.ADA 402.1

Ang mga manlalaban sa papado nagasulti nga ang iglesia sa miagi giamong-amongan; ug ang kalibutan nga Protestante nahilig sa pagdawat sa pulong. Daghan ang nagaingon nga dili matarung sa paghukom sa iglesia karon tungud sa mga mangilad ug kabuangan nga nakita sa iyang paghari sa mga siglo sa kangitngit ug sa pagkawalay kaalam. Sila nagapasaylo kaniya sa iyang pagkamalupigon tungud sa gisangputan sa kapintas nianang mga panahona, ug nangaliopo nga ang gahum sa bagong civilisacion naga-usab na sa iyang mga pagbati.ADA 402.2

Nahikalimot ba kining mga tawohana sa ginatudlo sa pagkadili masinalaypon sa walo ka gatus ka tuig niining gahuma? Halayo kaayo sa pagkawala, kining pag-angkon gipamatud-an sa ikanapulog siyam ka siglo uban sa labing daku paguyon kay sa una. Sa pagpahayag sa Roma nga ang iglesia “dili masayup; ni masayup siya sumala sa Kasulatan,”^{1Mosheim, “Eccl. Hist.,” b. 3 Cent. 11, part 2, ch. 2, part 9, Note 1.} unsaon niya pagsikway sa mga patukoranan nga nagagahum sa iyg dalan sa miagi na mga katuigan?ADA 403.1

Ang iglesiang papanhon dili gayud magawala sa iyang pag-angkon sa pagkadili masinalaypon. Ang tanan nga iyang nahimo sa paglutos niadtong nagasalikway sa iyang mga pagtulon-an gihuptan nga matarung; ug dili ba niya pagbalikon ang mao nga buhat, kon igapakita ang kahigayonan? Ipakuha ang gahum sa lungsod nga nagasanta kaniya, ug iuli sa Roma ang una niyang gahum, ug sa madali mobalik dayon ang iyang pagkamalupigon sa paglutos.ADA 403.2

Ang usa naila nga magsusulat nagasulti sa pagkabutang sa mga pangulong papanhon alang sa kagawasan sa konsiensia, ug sa katalagman nga nakapahadlok sa Estados Unidos sa kalampusan sa iyang tuyo.ADA 403.3

“Adunay daghan nga nahaluna nga nagtugyan sa kahadlok sa Katolicismo sa Estados Unidos sa paghupot sa usa ka binota kun binata nga pagtoo. Kana wala makakita sa Kinaiya ug sa kahimtang sa Katolicismo nga mao ang kaaway sa mga balaod sa kagawasan, kon wala makakita bisan unsang butang makadaut sa iyang pagtubo. Busa atong itandi una ang ubang patukoranan nga sulondan sa atong kagamhanan nianang sa iglesia Katolika.ADA 403.4

“Ang Konstitusion sa Estados Unidos nagapasalig sa kagawasan sa konsiensia. Wala nay labi mahal o kon labi ka kinahanlanon. Si Pana Pio IX, iyang sulat nga palibot sa Agosto 15, 1854, nagaingon: “Ang binuang ug ang pagtulon-an kon salimuang sa paglaban sa kagawasan sa konsiensia, mao ang la- bing makamamatay nga sayup — balatian, alang sa uban nga kahadlukan sa lungsod.’ Ang mao gihapon nga papa, sa iyang palibot nga sulat sa Disyembre 8, 1864, nagtunglo ‘niadtong nagatuboy sa kagawasan sa konsiensia sa pagsimba,’ ingon man usab ‘ang tanang nagatoo nga ang iglesia dili maggamit sa kusog.“ADA 403.5

“Ang malinawon nga tingug sa Roma sa Estados Unidos dili nagpasabut sa pagkausab sa kasingkasing. Siya mapugnganon sa dapit diin wala siyay kusog. Naga-ingon si Obispo O’ Connor: ‘Ang kagawasan sa tinohoan giantus lamang hangtud ang katugbang madala ngadto sa sangputanan sa walay katalagman sa kalibutan Katoliko. . . . . Ang arsobispo sa San Luis nagaingon sa usa ka higayon:‘Ang erehia ug ang pagkadilimatinohoon maoy sala; ug sa mga Kristohanong nasud, ingon sa Italia ug sa Espania, pananglitan, diin ang tanang mga tawo Katoliko, ug diin ang tinohoan Katoliko mapuslanong bahin sa balaod sa yuta, sila gisilotan ingon sa ubang mga sala’ . . . .ADA 404.1

“Ang tagsatagsa ka kardinal, arsobispo, ug obispo sa iglesia Katolika nagapanumpa sa pagpasakop sa papa, nga kaniya makita nato kining mosunod nga mga pulong: ‘Ang erehis, ang usa nga mibulag sa iglesia, ug ang mga masupakon sa atong ginoo (ang papa), ug sa sumosunod kaniya sa ulalii, ako magahimo kutob sa maabut sa paglutos ug sa pakig-away.’ ”^{2Strong, Dr. Josiah, “Our Country,” ch. 5, pars. 1-3.}ADA 404.2

Matuod nga adunay matuod nga mga Kristohanon sa katilingban sa ilesia Romana. Mga libo ka libo nianang iglesia nagasilbi sa Dios sumala sa kahayag nga anaa kanila. Sila wala tugoti sa pagbasa sa Iyang pulong, ug tungud niana wala sila makaila sa kamatuoran. Sila wala makakita sa kalainan sa buhi nga pag-alagad sa kasingkasing ug niadtong mga dagway lamang ug mga halad. Ang Ginoo nagatan-aw nga adunay pagkahinuklog niining mga kalag, nga giton-an samtang sila anaa sa pagtoo nga limbong ug dili makatagbaw. Iyang iiwag ang kahayag sa labing mangitngit nga dapit nga nagalibot kanila Siya magapahayag kanila sa kamatuoran ingon sa anaa kang Jesus, ug daghan pa gayud nga magatindog uban sa Iyang mga katawohan.ADA 404.3

Apan ang Romanismo ingon nga usa ka pagtulon-an wala na magasunod sa ebangelio ni Kristo karon kay sa unang panahon sa iyang kasaysayan. Ang mga iglesiang Protestante anaa sa dakung kangitngit, o sila makaila sa mga tilimad-on sa mga panahon. Ang iglesia Romana nakadangat sa halayo sa iyang mga tinguha ug paagi sa pagbuhat. Siya nagagawi sa tanang paagi sa pagpadaku sa gahum ug sa pagpatubo sa iyang kagahum sa pag-andam alang sa makalilisang ug ginahunahuna ka samok sa pagkuha pag-usab sa iyang pagmando sa kalibutan, sa pagtukod pag-usab sa paglutos, sa pagbungkag sa tanang nahimo sa mga Protestantismo. Ang Katolicismo nagabaton ug bintaha sa bisan diin. Tan-awa ang nagadugang niyang simbahan ug mga kapilla sa mga nasud nga Protestante. Tan-awa ang pagkadungganan sa iyang mga tunghaan ug sa mga seminario sa America, nga nasuki na kaayo sa mga Protestante. Lantawa ang pagtubo sa pagtulon-an sa Inglaterra, ug ang kanunay nga pagsulod sa linya sa mga Katoliko. Kining mga butanga kinahanglan makapukaw sa paninguhang daku sa tanang nagamahal sa maputli mga pagtulon-an sa Kasulatan.ADA 407.1

Ang mga Protestante nagapakigtipon ug nagapakighigala sa papado; ug sila naghimog mga pakigsabut ug mga paghimamat nga bisan pa ang mga Katoliko sa ilang kaugalingon nahibulong sa pagtan-aw, ug wala makasabut. Ang mga tawo nanagpiyong sa ilang mga mata sa matuod nga kinaiya sa Romanismo, ug ang kadautan nga magaabut gikan sa iyang pagmando. Ang mga katawohan kinalianglan magmata sa pagsukol sa pagpadayon niining mapintas nga kaaway sa lungsod ug sa kagawasan sa tinohoan.ADA 407.2

Daghang mga Protestante nagahunahuna nga ang tinohoang Katoliko walay pagdani, ug nga ang iyang pagsimba malaay, walay kahulogan sa mga paghalad. Dinhi sila magsayop. Samtang ang Romanismo ginapatindog sa ibabao da limbong, dili siya bastos ug malaw-ay nga kabakakan. Ang mga misa sa iglesia Katolika mao ang labing makahinuklog nga pagkahimo. Ang matahum niyang pagpakita sa kadaghanan ug solemneng mga tulomanon makadani sa pagbati sa mga katawo- han, nagapahilom sa tingog sa katarungan ug sa konsiensia. Ang mata nalimbungan. Dagkung mga simbahan, ang mga maanindot nga prosesyon, mga halarang bulawan, inanyaggang mga santos, piniling mga pintal, ug ambungang pagkakulit nakadani sa gugma sa katahum. Ang mga igdulongog usab nabihag. Ang mga panoni dili hitupngan. Ang matahum nga tingug nga molanog sa halapad nga simbahan ug sa mga haligi sa daka nga mga katedral, dili makapakyas sa pagpuno sa panumduman sa kataha ug pagtahud.ADA 407.3

Ang katahum sa gawas, dayandayan, ug paghalad, nga nagatamay lamang sa handum sa masakitong kalag, mao ang kamatuoran sa sulod niya nga madunoton. Ang tinohoan ni Kristo wala magakinahanglan nianang nga makabibihag mga butang aron sa pagpaila niini. Ang kahayag nagadan-ag gikan sa krus, ang matuod nga pagka Kristohanon magapahayag sa kaputli ug kamahigugmaon nga walay kinahanglan dayandayan sa gawas nga makatumbas sa iyang matuod nga bili. Ang katahum sa kabalaan, ang maaghup ug malinawng espiritu, mao ang daku nga kabilhanan sa Dios.ADA 408.1

Ang ka maayong mosulti dili kanunay mao ang ilhanan sa kaputli ug hataas nga hunahuna. Ang hatag-as nga pag-ila sa mga matahumng butang (arte), ang paghigugma sa maanindot nga butang, sa makadaghan anaa sa mga panumduman nga kalibutanon ug yutan-on. Sila sa nakadaghan gigawi ni Satanas sa pagdala sa mga tawo sa paghikalimot sa kinahanglanon sa kalag, sa pagkuha sa kaugmaon, sa kinabuhing walay katapusan, sa pagpahilayo sa Makagagahum nga Mananabang, ug sa pagpuyo lamang nga usa niining kalibutan.ADA 408.2

Ang usa ka tinohoan sa gowa makadani sa wala mabag-o nga kasingkasing. Ang katahum ug mga paghalad sa pagsimba sa Katoliko adunay makaagda ug makabibihag nga gahum, nga kaniya daghan ang malimbongan; ug sila nagatan-aw sa iglesia Romana nga mao ang ganghaan gayud sa langit. Walay usa kondili kadto lamang nagatindog sa ilang mga tiil nga malig-on sa patukoranan sa kamatuoran, ug kansang kasingkasing binag-o sa Espiritu sa Dios, mao ang mga kamatuoran batuk sa iyang gahum. Libo ka libo nga wala mahibalo kang Kristo sa unahan madala sa pagdawat sa mga dagway sa pagkadiosnon nga walay gahum. Ingon nianang mga tinohoan mao ang gitinguha sa kadaghanan.ADA 408.3

Ang iglesia nagaangkon sa pagpasaylo, ug ang tulomanon sa pagkompisal, nga kon wala niining pagpasaylo hatagi, nagahatag sa kagawasan ngadto sa kadautan. Siya nga moluhod sa atubangan sa tawo nga nahulog, ug magakompisal sa tinago nga mga hunahuna ug mga tinguha sa iyang kasingkasing nagapaubos sa iyang sukdanan sa kinaiya. Ang iyang hunahuna alang sa Dios nahiubos sama sa makasasala nga katawohan; kay ang saserdote nagatindog ingon nga tinugyanan sa Dios. Apan kaniya nga nahigugma sa pagpatuyang sa kaugalingon, labi ang kalipay sa pagkompisal sa kauban niyang makasasala kay sa pagbukas sa kalag sa Dios. Labi pa nga matamis sa tawohanong kinaiya ang paghimo sa mga pag-antus kay sa pagsikway sa sala; masayon pa ang pagsakit sa lawas tungud sa pagsapot. ug sako ug mga tunokon ug sa talikala kay sa paglansang sa krus sa mga kailibgon sa unod. Magbug-at ang yugo nga sa dautang kasingkasing buut pagapas-anon kay sa pagpas-an sa yugo ni Kristo.ADA 409.1

Mao kanunay ang tinguha ni Satanas sa pagpahayag sa dili mao nga Dios, ang kinaiya sa sala, ug sa matuod nga mga hulosayon nga gikalantugian. Ang iyang limbong nagapahiubos sa katungdanan sa langitnong kasugoan, ug nagahatag sa mga tawo sa pagtugot sa pagpasipala. Sa mao nga panahon nagahimo siya kanila sa pagbaton sa bakak nga mga paghangup sa Dios, mao nga nagaisip sila Kaniya nga kahadlokan ug madinumtanon, kay sa paghigugma. Ang pagkabangis nga anaa sa iyang kaugalingon kinaiya gipahinungud niya sa Magbubuhat; siya ginahulagway sa usa ka tinohoan, ug nagpahayag sa paagi sa pagsimba. Tungud niana ang mga salabutan sa mga katawohan nabutan, ug si Satanas nakakuha kanila sama nga iyang mga sinugo ngadto sa panggubatan batok sa Dios.ADA 409.2

Kon ang tawo magabasa sa Biblia, ang kalooy ug gugma sa Dios igapahayag; kini makita nga wala Siya magabutang sa bi- san kinsang tawo sa mabugat nga lulan. Ang Iyang gipangayo lamang mao ang tibook ug malomong kasingkasing, mapailobon ug masinugtanon espiritu.ADA 409.3

Si Kristo wala maghatag sa sulondan sa mga lalake ug babaye nga magsira sa ilang kaugalingon sa mga konbento aron sila takus sa pagsulod sa langit. Siya wala magtudlo nga ang gugma ug kalooy papason. Ang kasingkasing sa Manluluwas naga-awas sa gugma. Ang pagpahiduol sa tawo sa hingpit nga katarungan, molabi ang katin-aw sa iyang panumduman, labi pa kahait sa iyang pagbati sa sala, ug labi pa ang kahalawon sa iyang gugma sa mga naalaut.ADA 410.1

Aduna ba'y nakakita kang Kristo nga nagabilanggo ó sa bitayan sa mga tawo tungud kay sila wala maghatag Kaniya sa pagtahud ingon nga Hari sa langit? May nakabati ba sa Iyang tingug nga nanghimaraut sa kamatayon niadtong wala magadadawat Kaniya ? Sa pagyubit Kaniya sa mga tawo sa Samaria, si apostol Juan napuno sa kasuko, ug nangutana, “Ginoo buut ka ba nga magsugo kami, nga manaug gikan sa langit ang kalayo, ug sunugon sila, ingon sa gibuhat usab ni Elias?” Apan sa milingi si Jesus, nagbadlong sa iyang madali-dali-ong kinaiya, ug miingon: “Kay ang Anak sa Tawo wala umanhi sa paglaglag sa mga kinabuhi sa mga tawo, kondili sa pagluwas kanila.”^{3Lukas 9:45, 56.}ADA 410.2

Dili nga walay katarungan ang pulong nga naggowa sa mga nasud nga Protestante, nga ang Katolicismo diotay lamang ang kalainan sa Protestantismo kay sa unang panahon. Adunay pagkabalhin; apan ang pagkausab dili sa papado. Hinonoa ang Katoliko nagasama kaayo sa mga Protestante karon; tungud kay ang Protestantismo nahiubos sukad sa mga adlaw sa mga Reformador.ADA 410.3

Sa nagatinguha ang mga iglesiang Protestante sa kahimutan sa kalibutan, ang bakak nga gugma nagbuta sa ilang mga mata. Wala sila makakita kondili matarung ang pagtoo sa maayo sa tanang kadautan; ug sa dili kalikayan sangputanan, sila sa katapusan magatoo sa kadautan sa tanang maayo. Inay sa pagtindog sa paglaban sa pagtoo nga gihatag sa mga balaan, si- la karon nagapakilooy na sa Roma tungud sa dili mahigugmaong hunahuna alang kaniya, nagahangyo sa pasaylo sa ilang binuta nga pagtoo.ADA 410.4

Ang kadaghanan, bisan sila nga nagatan-aw sa Romanista nga walay pagkahimuot, natahap lamang diotay gikan sa iyang gahum ug influencia. Daghanan ang nagaagda nga ang kangitngit sa kaalam ug pamatasan nga naghari sulod sa Tungang Panahon (Middle Ages) nag-oyon sa pagsabwag sa iyang mga pagtulon-an, sa pagkamatuhotohoon, ug mga panglupig, nga ang kaalam sa atong panahon karon, ang pagbantug sa kahibalo, ug ang nagatubo nga manggihatagon sa mga butang sa tinohoan, nagadili sa pagpabuhi pagusab sa paglutos ug paglupig. Ang mao nga hunahuna nga ang maong kahimtang sa mga butang mopakita niining naiwagan nga panahon. gikataw-an. Kini matuod nga ang dakung kahayag, kahibalo, katarungan ug tinohoan, mao ang nagadan-ag niining kaliwatan karon. Ang naablihan mga palid sa balaang pulong sa Dios, ang kahayag gikan sa langit misidlak sa ibabaw sa kalibutan. Apan maayo nga hinumduman nga ang dakung kahayag nga gihatag, nagalabi hinoon ang kangitngit niadtong nagabalit-ad kon nagasikway niini.ADA 411.1

Ang pagtoon nga mainampoon sa Balaang Sulat magapakita sa mga Protestante sa matuod kinaiya sa papado, apan daghan ang nagapakamaalam kaayo sa ilang kaugalingon nga nagabati sila nga dili na lamang kinahanglan kanila sa pagpangita sa Dios sa mapinaubsanon aron matultulan sila sa kamatuoran. Bisan nagapagarbo sila sa ilang kaugalingon sa pagkamanggialamon, sila walay sayod sa mga Sulat ug sa kagahum sa Dios. May ubang mga butang sila sa pagpalinaw sa ilang mga hunahuna; ug gipangita nila kanang dili espirituhanon ug dili kaayo makapaubos. Ang ilang tinguha mao ang paagi sa paghikalimot sa Dios ingon nga paagi sa paghandum Kaniya. Ang papado nasangkap kaayo sa paghibalag niining tanan. Kini gitagana sa duha ka klase sa mga tawo, nagasakop hapit sa tibook kalibutan, — kadtong mamaluwas tungud sa ilang ma- ayong buhat, ug kadto nga buut mamaluwas sa ilang mga sala. Anaa dinhi ang tinago sa ilang gahum.ADA 411.2

Ang adlaw sa dakung kangitngit sa ihibalo nagapakita nga nakatabang sa kalampusan sa papado. Igapakita pa kini nga usa ka adlaw sa dakung kahayag sa ihibalo makatabang alang sa iyang kauswagan. Sa mga panahon nga miagi, diin ang mga tawo wala pa niining pulong sa Dios, ug walay kahibalo sa kamatuoran, ang ilang mga mata nataptapan, ug libo ka libo ang nabitik, nga wala makakita sa laang nga naladlad sa ilang mga tiil. Niining kaliwatan karon adunay daghan nga mga mata nasilawan sa tawohanong mga hunahuna, “ang ginatawag bakak nga kaalam;” wala nila makita ang balag-ong, ug mitunob sila sa kasayon ingon sa nataptapan. Maoy tuyo sa Dios nga ang ihibalo sa tawo pagailhon nga hatag sa ilang Magbubuhat, ug gawion sa pag-alagad sa kamatuoran ug sa katarungan; apan kon ang garbo ug tinguha magalabi, ug ang mga tawo magapataas sa ilang mga hunahuna labaw sa pulong sa Dios, unya ang kaalam makahimog dakung kadaut kay sa walay hibangkaagan. Tungud niini ang bakak nga kaalam karong adlawa, nga nagakutkut sa pagtoo sa Biblia, magapakita nga mauswagon sa pag-andam sa dalan alang sa pagdawat sa papado, uban sa iyang makapahimuot nga dagway, ingon sa nahimo sa pagtago sa kaalam sa pag-abli sa dalan alang sa iyang pagpadaku sa mga Katuigan Mangitngit.ADA 412.1

Sa mga lihok nga nagauswag sa Estados Unidos sa pagkab-ut ug pagtabang sa kagamhanan sa mga bulohaton sa iglesia, ang mga Protestante nagasunod sa mga lakang sa mga makipapa. Oo, labi pang ginabuksan nila ang ganghaan alang sa papado sa pagdaug pagusab sa Protestanteng America sa pag kamakagagahum nga nawala kaniya sa Daang Kalibutan. Ug kana nagahatag sa daku nga kahulogan niining dakung lihok mao ang kamatuoran nga ang pinasahi nga tuyo mao ang pagpugos pagpabantay sa Domingo,—usa ka batasan nga nahimo sa Roma, ug iyang giangkon nga timaan sa iyang kagahum. Kini mao ang espiritu sa papado, — ang espiritu sa pakiguyon sa kalibutanong pamatasan, ang pagtahod alang sa mga gikabilin- bilin nga mga sugilanon sa tawo labi kay sa mga sugo sa Dios, — kana mao ang nagasulod sa mga iglesiang mga Protestante, ug nagamando kanila sa paghimo sa sama nga bulohaton sa pagpataas sa Domingo diin gihimo sa papado niadtong unang panahon .ADA 412.2

Kon ang magbabasa makasabut sa mga paagi nga gigawi sa umalabut nga bangga, iya lamang subayon ang sinulat sa mga paagi nga gigamit sa Roma sa mao nga tuyo sa miaging mga tuig. Kon buut siya mahibalo kon unsa ang pagkahiusa sa mga makipapa ug sa mga Protestante magahisgot niadtong nagasalikway sa ilang mga pagtulon-an, patan-awa siya sa espiritu sa Roma nga ginapakita alang sa adlaw nga Igpapahulay ug sa iyang mga manlalaban.ADA 415.1

Ang harianon nga mga sugo, ang mga konsillo general, ug ang mga tulomanon sa iglesia gilabanan sa gobierno, mao ang mga lakang diin ang pagano nga piesta nakab-ut sa kadungganan sa Kristohanon nga kalibutan. Ang unang sugo nga gipahibalo sa kadaghanan sa pagpabantay sa Domingo mao ang balaod nga gihimo ni Constantino.^{4A. D. 321; Tan-awa ang Apendice.} Kini nga sugo nagakinahanglan sa mga tawo sa lungsod sa pagpahulay sa “halangdon nga adlaw” (venerable day of the sun), apan nagatugot sa mga magbabaul sa pagpadayon sa ilang pag-uma. Bisan kini matuod nga sugo sa pagano, gipatuman sa pilit sa emperador, sa tapus siya magadawat sa daw Kristohanon nga tinohoan.ADA 415.2

Ang harianong sugo sanglil dili pa igong ilis sa langitnong kagamhanan, si Eusebio, usa ka obispo nagpangita sa panabang sa mga prinsipe, ug mga suod kaayong higala ug maguloulo ni Constantino, nagaangkon nga si Kristo nagbalhin sa Igpapahulay ngadto sa Domingo. Walay usa ka kamatuoran sa mga Kasulatan nga gikapahayag nagalaban sa bag-o nga pagtulon-an. Si Eusebio sa iyang kaugalingon nakaila sa iyang kabakakan, ug gitudlo niya ang matuod nga tag-iya sa nagilis, “Ang tanang mga butang,” siya nagingon, “bisan unsa ang katungdanan nga pagahimoon sa adlaw nga Igpapahulay, among gibalhin sa adlaw sa Ginoo.”^{5Cox, R.; “Sabbath Laws and Sabbath Duties,” p. 538 (ed. 1853).} bantay sa Domingo, ingon nga walay patukoranan kini, nagahimo lamang sa mga tawo sa pagyatak sa Igpapahulay sa Ginoo. Ang tanan nga nagatinguha sa pagpasidungog sa kalibutan nagadawat sa inila nga pangilin.ADA 415.3

Sa natukod sa malig-on ang bulohaton sa papado, ang Domingo gipataas sa pagpadayon. Sa pila ka panahon ang mga katawohan nga nanaguma samtang dili sila motambong sa iglesia, ug ang ikapito ka adlaw sa gihapon ginamahal nga igpapahulay. Apan sa kanunay ang pagbalhin nagapadayon. Kadtong anaa sa balaan nga katungdanan gidid-an sa pagpakanaog ug hukom sa bisan unsang gikabingkilan longsudnon sa adlaw nga Domingo. Sa wala madugay sa ulahi, ang tanang mga tawo, bisan unsa ang katungdanan, gidid-an sa pagbuhat sa naandan nga bulohaton, pagasilotan sa multa alang sa mga tawong walay kabilinggan, ug latos alang sa mga sulogoon. Sa ulahi ginasugo nga ang mga bahandianon silotan sa pagkuha sa katunga sa ilang bahandi; ug kon magapagahi sila ug magapadayon gihapon sa paglapas himoon sila nga ulipon. Ang mga kabus magaantus sa dayon nga paghingilin.ADA 416.1

Ang mga katingalahan gitawag usab nga kinahanglanon. Ang ubang mga kahibulongan nga gipahibalo mao ang usa ka maguuma nga magadaro unta sa iyang uma sa usa niana ka Domingo, naghinlo siya sa iyang daro usa ka puthaw, ang puthaw nipilit sa iyang kamot, ug sa duha ka tuig iya kining gidaladala, “sa hilabihan gayud kasakit ug kaulaw.”^{6West, Francis, “Historical and Practical Discourse on the Lord's Day,” p. 174.}ADA 416.2

Sa ulahi ang papa nagahatag sugo sa mga pari kinahanglan nga magatambag sila sa mga nagalapas sa Domingo, ug gusto nga sila moadto sa simbahan sa pag-ampo, tingali unya ug moabut kanila ang balatian ug sa mga silingan. Sa usa ka tigum sa mga kadagku-an, bisan sa mga Protestante, tungud kay ang mga tawo naigo sa liti samtang nagbuhat sa Domingo, siya mao tingali ang adlaw nga igpapahulay. “Kini mahayag,” nagaingon ang obispo, “kon daw unsa ang hataas kasuko sa Dios sa ilang pagpasipala niining adlawa.” Karon gihimo ang usa ka pangayo sa mga kaparian ug sa mga ministro, mga hari ug mga prinsipe, ug sa tanang matinumanong tawo, “maggamit kutob sa ilang maabut ug magbantay adlaw nga mahauli sa iyang kahalangdon, ug alang sa kaayohan nga Kristohanon, balaanon gayud nga labi pa sa umalabut nga panahon.”^{17Morer, Tho., “Discourse in Six Dialogues on the Name, Notion, and observation of the Lord's Day” p. 271 (ed. 1701)}ADA 416.3

Ang mga sugo sa mga konsillo nakita nga dili igo, ang kagamhanan sa lungsod gitinguha sa pagpagowa usa ka sugo nga makahatag sa kahadlok sa mga kasingkasing sa mga katawohan. ug pugson sila sa pagpabiya sa ilang mga bulohaton sa adlawng Domingo. Sa usa ka tigum nga gihimo sa Roma, ang tanan nga mga gikauyonan gipamatud-an pagusab sa labing malig-on ug kasolemne. Sila gitipon sa mga kasugoan sa iglesia, ug gipatuman sa kagamhanan sa lungsod sa tibuok nga kayutaan Kristohanon.”^{8Tan-awa ang Heylyn, “History of the Sabbath,” Part. II, ch. 5, sec. 7.}ADA 417.1

Sa gihapon ang kakulang sa gahum alang sa pagbantay sa Domingo nagahatag dili lamang sa diotay nga kalisod. Ang mga katawohan nagapangutana sa katarungan sa ilang mga magtutuon sa pagsalikway sa giuyonan nga pagmantala ni Jehova, “Ang adlaw nga ikapito mao ang igpapahulay ni Jehova nga imong Dios,” aron kapasidunggan ang adlaw sa adlaw. Aron sa pagdugang sa kakulang sa pagpamatuod sa Biblia, ang ubang mga kaayohan kinahanglanon. Ang usa ka makugihong nga manlalaban sa Domingo, nga nakaduaw sa iglesia sa Inglaterra sa nagakahinapus ang ikanapulog duha ka siglo, gisuklan sa matinumanong saksi sa kamatuoran; ug wala gayuy bunga ang iyang mga tinguha nga napugos siya sa pagbiya sa lungsod pila ka panahon, ug nangita sa libot niya sa mga paagi sa pagpatuman sa iyang pagtulon-an. Sa iyang pagbalik, ang kulang gipun-an, ug ang buhat sa ulahi nagamauswagon. Magadala siya sa usa ka linukot nga papil sa pagpasabut nga gikan gayud sa Dios, nga gisulatan sa sugo sa pagbantay sa Domingo, uban sa makalilisang nga paghadlok aron sa paglisang sa dili motuman. Kining mahal nga kaligunan nga gipasikad sa bakak sumala sa nagalaban sa tinguha — ginaingon nga nahulog gikan sa langit, ug nakita sa Jerusalem, sa ibabao sa altar ni San Simeon sa Golgota. Apan ang matuod, ang palasyo sa papa sa Roma mao ang iyang gigikanan. Ang mga limbong ug mga kabakakan aron sa pagpauswag sa gahum ug pagpauswag sa iglesia sa tanan nga panahon gimahal nga nahauyon sa balaod sa pangolo sa papa.ADA 417.2

Ang linukot nagadili pagbuhat sa alas tres sa kahaponon sa Sabado sa hapon, hangtud sa pagsubang sa adlaw sa sunod nga Lunes; ug ang iyang kagahum nagmantala nga ginapamatud-an sa daghang mga katingalahan. Gisulti nga ang mga tawo nga nanagbuhat sa lapas na nga oras giabut sa sakit nga paralisis. Ang usa ka manggagaling nga nangahas sa paggaling sa mais, nakakita sa nagabuhagay nga dugo sa galingan inay sa mais, ug ang ligid sa galingan miurong, sa walay pagtagad sa makusog nga paggula sa tubig. Ang usa ka babaye nga nagluto ug tinapay sa hudno, napanid-an niya nga wala maluto, bisan ang hudno mainit kaayo. Ang usa nga nag-andam sa tinapay nga lutoon sa tapus ang alas tres sa Sabado, apan naghunahuna sa pagbiya kaniya hangtud sa Lunes, hikaplagan nga sunod nga adlaw, nga naluto na ang tinapay ug ang langitnong gahum mao kono ang nagluto. Ang usa ka tawo nga nagluto ug tinapay sa tapus ang oras sa hapon nianang Sabado, nakita niya sa iyang pagpikas nga ang dugo migula gikan sa tinapay. Tungud nianang binuang ug pagkadiwatahan pagmaomao ang gibuhat sa nagalaban sa Domingo aron sa pagpatuman sa iyang pagkabalaan.^{9Tan-awa ang Roger de Hoveden, “Annals” Vol. II pp. 528-530 (Bohn ed.).} ADA 418.1

Sa Escocia, ug sa Inglaterra usab, ang daku nga pagtahud sa Domingo nahimo tungud sa pag-ipon kaniya sa bahin sa karaang adlaw nga Igpapahulay. Apan ang panahon sa pagbantay sa pagbalaan nagakalainlain. Ang usa ka sugo gikan sa hari sa Escocia nagingon nga ang “Sabado gikan sa alas 12 sa ud; o kinahanglan balaanon,” ug walay tawo, gikan nianang taknaa hangtud sa sunod nga Lunes, magbuhat sa kalibutanon nga mga bulohaton.ADA 418.2

Apan sa walay pagalinga sa tanang tinguha sa pagtukod sa pagbalaan sa Domingo, ang mga papanhon sa ilang kaugalingon nagaila sa langitnong kagahum sa adlawng Igpapahulay, ug sa tawhanong sugo sa pagtukod diin siya gibalhin. Sa ikanapulog unom ka siglo sa konsillo sa papanhon ilang gipahayag sa klaro: ‘‘Pahinumdumi ang mga Kristohanon nga ang ikapito ka adlaw nga gipakabalaan sa Ginoo, ug gidawat ug gibantayan, dili lamang kay sa mga Judio, kon dili ubang mga tawo nga nagapakasumilimba sa Dios; bisan kining mga Kristohanon nagbalhin sa ilang Igpapahulay ngadto sa adlaw sa Ginoo.”^{10Idem, pp. 281, 282.} Kadtong nagayatak sa langitnon nga mga sugo dili mga walay hibangkaagan sa kinaiya sa ilang mga buhat. Sila nagabutang sa ilang kaugalingon labaw kay sa Dios.ADA 419.1

Ang mahayag nga pananglitan sa tinguha sa Roma alang niadtong nagasupak kaniya naghatag sa hataas ug dugoon nga paglutos sa mga taga Valdenses, nga ang uban kanila nanagbantay sa Sabado. Ang uban nagaantus sa mao man paagi tungud sa ilang pagkamatinumanon sa ikaupat ka sugo. Ang kasaysayan sa iglesia sa Etiopia ug sa Abisinia may pinasahi nga kahulogan. Sa taliwala sa kangitngit niadtong mangitngit nga katuigan, ang mga Kristohanon sa Central Africa wala makita ug hikalimtan sa kalibutan, ug sa daghang mga siglo sila nagkalipay sa kagawasan sa ilang pagtoo. Apan sa katapusan nahibaloan sila sa Roma, ug ang emperador sa Abisinia, sa wala madugay nalimbungan sa pag-ila sa papa nga ilis kang Kristo. Ang uban nga pagpatahud gisunod. Ang usa ka sugo gihimo sa pagdili sa pagbantay sa Sabado sa ubos sa labing mapait nga silot.^{11Tan-awa ang “Church History of Ethiopia,” pp. 311, 314.}ADA 419.2

Apan ang pagkamalupigon sa papanhon nahimong usa ka mabug-at nga yugo sa taga Abisinia nga naghunahuna sila sa pagputol niini gikan sa ilang mga liog. Sa tapus sa usa ka makalilisang pakigbisog, ang mga Romanista gihinginlan sa ilang ginsakpan, ug ang karaang tinohoan giuli. Aug mga iglesia nagkalipay sa ilang kagawasan, ug wala gavud sila mahikali- mot sa leksyon nga ilang hikatonan mahitungud sa limbong, sa pagkamatuhotuhoon, ug sa malupigong gahum sa Roma. Sa sulod sa mamingaw’ng ginharian nagbati sila sa kahimuot sa pagpabilin, nga wala mahibaloi sa uban nga mga Kristohanon.ADA 419.3

Ang mga simbahan sa Africa nagapataas sa Sabado ingon sa pagpataas kaniya sa mga namulag nga mga iglesia sa ikapulog upat ug sa ikapulo ug lima ka siglo. Sa nagabantay sila sa ikapito nga adlaw sa pagtuman sa sugo sa Dios, sila naglikay sa pagbuhat sa Domingo sa pagpahiangay sa batasan sa iglesia. Sa pagkakuha niya sa hataas nga gahum, ang Roma nagyatak sa adlaw nga Igpapahulay sa Dios ug gipataas ang iyang kaugalingon; apan ang mga iglesia sa Africa nga natago hapit sa usa ka libo ka tuig, wala makaambit niining pagbalhin. Sa nahasakup siya sa kagamhanan sa Roma, napugos sila sa pagbiya sa matuod nga Igpapahulay ug nagapataas sa limbong igpapahulay; apan sa wala madugay nakab-ut nila ang ilang kagawasan ug nagbalik sila sa pagtuman sa ikaupat ka sugo.ADA 420.1

Kining mga sulat alang sa mga miagi sa mahayag nagapahayag sa pakig-away sa Roma batok sa matuod nga Igpapahulay ug sa iyang manlalaban, ug sa mga butang nga iyang gigawi sa pagpasidungog sa iyang nabuhat. Ang pulong sa nagatudlo nga kining talan-awon pagasublion kon ang mga Romanista ug Protestante maghiusa aron sa pagpahitaas sa Domingo.ADA 420.2

Ang tagna sa Bugna 13 nagaingon nga ang gahum nga gipakita sa mananap nga sama ang sungay sa kordero magahimo sa “yuta ug ang nagapuyo kaniya” sa pagsimba sa papado.” Ang mananap nga may duha ka sungay nagasulti usab “kanila nga nagapuyo sa yuta, nga magahimo silag larawan sa mananap;” ug labut. pa, magasugo pa siya sa tanan, “gagmay ug dagku, bahandianon ug kabus, ginapos ug ulipon,” sa pagpadawat sa “timaan sa mananap nga mapintas.”^{12Bugna 13:11-16.} Gipakita nga ang Estados Unidos mao ang gahum nga gipahayag sa mananap nga adunay sungay sama sa kordero, ug kini nga tagna matuman kon ang Estados Unidos magpagowa ug sugo sa pagbantay sa Domingo, nga mao ang giangkon sa Roma sa pinasahi pagpaila Palid Nawala gipanudloan sa pagtingub sa ilang kaugalingon sa pagpasakop sa papa. Bisan unsa ang iyang lungsod kon gobierno, sila magaisip sa kagahum sa Roma nga labaw sa uban. Bisan nagapanumpa sila sa saad sa ilang pagkamatinumanon sa lungsod, apan sa luyo niini anaa ang panumpa sa pagtuman sa Roma, nga nagabulag gikan sa tanang saad batok sa iyang mga tinguha.ADA 420.3

Sa tuig 1204, si Papa Inocencio III, kinuha gikan kang Pedro II., hari sa Arragon, ang mosunod nga talagsaong panumpa: “Ako, si Pedro, hari sa Arragon, magapahayag ug magasaad sa pagkamatinumanon ug sa pagsugot sa akong ginoo, Papa Ino cencio, sa iyang Katoliko sumosunod, ug sa iglesia Romana, ug sa matinumanon sa pagbantay sa akong ginharian aron sa pagsugyot kaniya, magalaban sa tinohoan nga Katoliko, ug sa paglutos sa mga erehis. ”^{16Dowling, j., “History of Romanism,” b. 5, ch. 6, sec. 55.} Kini kaangay sa giangkon nga gahum sa pangulo sa Roma, nga “matarung kaniya sa paghingilin sa mga emperador,” ug nga “siya makapabulag sa mga sakop gikan sa ilang pagtuman sa dautan nga hari.”^{17Moshein, “ Ecclesiastical,” b. 3, cent. 11, part 2, ch. 2, sec. 9, note 8 (tr. by Murduck. Tan-wa usab sa Apendice)}ADA 422.1

Ang mga pulong sa Dios nagapahibalo sa umalabut nga katalagman; wala lamang kini pagtagda, ug ang kalibutan Protestante makahibalo kon unsa ang mga tinguha sa Roma, unya kon uwahi na kaayo sa paggawas sa bitik. Sa mahilom siya nagauswag sa kagahum. Ang iyang mga pagtulon-an nagahatag gahum sa dalam, iglesia, ug sa mga kasingkasing sa mga katawohan. Siya nagaugbok karon sa iyang hataas ug tibook tinukod, sa mga tinago pagpahulay nga diin ang iyang unang paglutos pagasublion. Sa tago ug sa walay pagkatahap siya nagalig-on sa iyang mga kasundalohan sa pagpalakaw sa iyang tinguha kon moabut ang panahon kaniya sa pagtuman. Ang tanan nga iyang tinguha mao ang pagpamintaha, ug kini gihatag na kaniya. Sa dili madugay makita nato ug pagabation kon unsa ang tuyo sa mga Romano. Bisan kinsa nga magatoo ug magatuman sa pulong sa Dios, mao ang makadawat sa sugyot ug paglutos.ADA 422.2