Ang Pagsakit Kang Jeronimo
Aduna na usab ing laing haliging gairan nga gi-ugbok sa Constanza. Ang dugo sa laing saksi kinahanglan nga magpamatuod alang sa kamatuoran. Si Jeronimo sa iyang pagpanamilit kang Hus sa iyang paglakaw paingon sa katiguman, nagtambag kaniya sa pagkamadasigon ug pagkalig-on, sa pagpahayag nga kon pananglitan mahulog kaniya ang kadaut, siya sa iyang kaugalingon mulupad sa pagtabang kaniya. Sa iyang pagpakadungog mahatungud sa pagkabilanggo sa Reformador, ang buotan nga tinon-an dihadiha naghikay aron sa pagtuman sa iyang saad. Sa walay magbabantay milakaw siya kauban sa usa paingon sa Constanza. Sa iyang pag-abut didto nagtoo siya nga nagbutang lamang siya sa katalagman sa iyang kaugali¬ngon, kay dili siya makaluwas gayud kang Hus. Mikagiw siya sa siyudad, apan hidakpan siya sa iyang panaw sa pagpauli, ug gidala siya pagbalik nga tinalikalaan, ug sa ilalum sa pagbantay sa mga sundalo. Sa iyang nahaunang pagpakita sa ka¬tiguman si Jeronimo nagpaningkamot sa pagtubag sa mga sumbong batok kaniya, apan gisugat siya sa mga suliyaw, “ngadto sa daub nga kalayo! ngadto sa daub nga kalayo! Gibalhog siya sa bilanggoan nga tinalikalaan sa kahimtang nga nakapaantus kaniya ug dako kaayo, ug gipakaon lamang siya sa tinapay ug tubig. Human sa pila ka bulan sa kapintas nga pagbilanggo si Jeronimo nasakit ug dako gayud nga nakapalisang sa iyang kinabuhi, ug ang iyang mga kaaway nahadlok nga siya nakagawas kanila, gikunhuran ang ilang kapintas kaniya, bisan pa nagpabilin siya ug usa ka tuig sa bilanggoan.ADA 96.1
Ang kamatayon ni Hus wala mosangpot ingon sa ginahandom sa mga papista. Ang wala pagtagad sa niagbabantay nakahimo ug dakong kagubut, ug ang labing maayong paagi sa kotiguman inay sa pagsunog kang Jeronimo mao ang pagpugus kaniya sa pagpabakwi. Gidala siya sa atubangan sa katigu-man, ug gipahayag kaniya ang duha ka butang ang pagkamtay kun pagbakwi. Ang kamatayon sa sinugdan sa iyang pagkabilanggo mao unta ang kalooy, kon itanfling ang mga makalilisang nga pagantus nga iyang nahimo na; apan karon naluya tungud sa sakit, tungud sa dili maayong kahimtang sa balay nga ginabilanggoan kaniya, ug ang kasakit sa hunahuna, ug ang mga dukaduha, ang iyang pagkahibulag sa iyang mga kahigalaan, ug ang kasakit sa kasingkasing tungud sa kama¬tayon ni Hus, ang kalig-on ni Jeronimo nawala, ug mitangdo siya sa pag-uyon sa katiguman. Nagsaad siya sa paglaban sa Catolicong pagtoo, ug miuyon sa buhat sa katiguman sa pa'gkondinar sa mga doktrina ni Wicleff ug ni Hus, gawas sa mga “balaang mga kamatuoran” nga ilang ginatudlo.ADA 96.2
Pinaagi mining buhata si Jeronimo nagpaningkamot sa pagpahilum sa tingog sa “conciencia” ug mamaluwas siya sa kasakit. Apan sa didto na siya naginusara sa bilanggoan, iyang nakita sa labing matin-aw kong unsa ang iyang nabuliat. Iyang nahunahuna ang pagkamadasigon ug pagkamatinumanon ni Hus, ug sa baylo niini, naghunahuna siya sa iyang pagsalikway sa kamatuoran. Naghunahuna siya sa langitnong Magtutudlo nga iyang gisaaran sa pag-alagad, ug nga tungud kaniya nag-antus sa kamatayon sa krus. Sa wala pa ang iyang pagbakwi iyang hikaplagan ang kalipay, sa kinataliwadan sa tanan niyang mga kasakit, sa paglaum sa kahimuot sa Dios; apan karon ang kaguol ug duhaduha nagsakit sa iyang kalag. Nahibalo siya nga aduna pay laing pagbakwi nga pagahimoon sa dili pa siya makakita ug pakigdait sa Roma. Ang dalan nga iyang ginasudlan matapus lamang sa hingpit nga apostasiya. Iyang gituman ang iyang hunahuna: tungud sa paglikay lamang sa hamubong panahon sa pag-antus dili niya ilimod ang iyang Ginoo.ADA 97.1
Sa wala madugay gidala siya pag-usab sa atubangan sa katiguman. Ang iyang pag-uyon wala pa makatagbaw sa mga maghuhukom. Ang ilang kauhaw sa dugo, napasibut tu¬ngud sa kamatayon ni Hus, nagsinggit pa sa makusog nga ti¬ngog alang sa lab-as nga mga sinakit. Ang wala lamang huhawid sa pagbiya sa kamatuoran mao ang makaluwas sa kinabuhi ni Jeronimo. Apan naghunahuna siya sa pagpahayag sa iyang pagtoo sa atubangan sa kadaghanan, ug pagsunod sa iyang igsoon sa kasakitan sa kalayo.ADA 97.2
Wala niya ilha ang iyang unang bakwi, ug sanglit tawong himalatyon, sa mahinuklogon ginahatagan ug higayon sa paghimo sa iyang paglaban. Tungud sa kahadlok sa sangputan sa iyang mga pulong, ang mga obispo sa hugot naghangyo gayud nga siya mouyon lamang kun maglimod sa kamatuoran sa mga sumbong nga gidala batok kaniya. Si Jeronimo misupak batok niining kapintas ug pagkadili matarung. “Inyo ako nga gidakop ug gibilanggo sa tolo kagatus ug kapatan ka adlaw sa makalilisang bilanggoan,” siya miingon, “sa taliwala sa kahugaw, sa kasaba, sa hilabihang kabaho, ug kulang sa tanang mga butang; kamo nagdala kanako sa inyong atubangan, ug gustong manalinghug sa akong kaaway nga mamalatyon, kamo nagdumili sa pagpamati kanako. . . Kon kamo mga matuod pang mga makinaadmanong mga tawo, ug kahayag sa kalibutan, magbantay kamo nga dili magpakasala batok sa katarungan. Alang kanako ako mao ang maluyang tawo nga may kamatayon; ang akong kinabuhi diotay lamang kaayog bili; ug kong ako magtambag kaninyo sa dili pagpahamtang kanako sa dili matarung silot, nagsulti ako diotay lamang sa akong kaugalingon labaw alang kaninyo.”ADA 98.1
Ang iyang hangyo sa katapusan gitugut. Sa atubangan sa iyang mga maghuhukom, si Jeronimo nagluhod ug nag-ampo nga ang langitnong Espiritu magmando sa iyang mga huna¬huna ug mga pulong, aron nga dili siya makasulti bisan unsa nga batok sa kamatuoran kon dili takus sa iyang Ginoo. Ka¬niya niadtong adlawa natuman ang saad sa Dios sa unang mga tinon-an: “Ug tungud Kanako igahatud usab kamo sa atu¬bangan sa mga gobernador . . . Apan kon kamo igatugyan, dili kamo managkaguol kon unsaon, kon unsa ang inyong igasulti; kay niadtong maong orasa igahatag kaninyo kon unsa ang inyong igasulti, kay dili kamo mao ang mga magasulti, kon dili ang espiritu sa inyong Amahan, nga nagasulti kaninyo.”ADA 98.2
Ang mga pulong ni Jeronimo nakapahibulong ug nakapahimuot. bisan sa mga kaaway niya. Kay sa tibook nga tuig did- to siya sa bilanggoan, dili makaarang pagbasa bisan sa pagtan-aw, tungud sa dakong pag-antus nga lawasnon ug kaguol sa hunahuna. Bisan pa ang iyang mga katarungan gipahayag nga matin-asv kaayo ug gamhanan ingon nga daw walay nakabalda kaniya sa iyang pagtoo. Iyang gitudlo sa mga nanagpatalinghug kaniya ang hataas nga laray sa mga tawong balaan nga ginasilutan sa mga maghuhukom nga dili mata¬rung. Hapit sa tanang kaliwatan kadtong, nagpanlimbasug sa pagpausbaw sa katawohan sa ilang panahon, ginapasanginlan, ginapakaulawan ug gihinginlan, apan sa katapusan mga panahon makita nga sila mao ang angay sa kadungganan. Si Kristo ginasilotan ingon nga daw mamumuhat sa dautan sa dili matarung nga hukom.ADA 98.3
Sa iyang unang pagbakwi, si Jeronimo nagingon nga ma¬tarung ang silot nga ginapahamtang kang Hus; karon nagbasul siya, ug nagdala sa pagpamatuod sa pagkawalay sala ug pagkabalaan sa sinakit. “Ako nakaila kaniya sukad pa sa iyang pagkabata,” matud pa niya. “Siya mao ang tawo nga labing maayo, matarung ug balaan; siya gisilutan apan siya wala gayuy sala. . . Ako usab—Ako andam sa pagpakamatay; Dili ako gayud mosibug sa mga kasakitan nga giandam alang kanako sa akong mga kaaway ug mga bakakong mga saksi, nga sa usa kaadlaw magahatag ug husay sa tanan nilang limbong sa atubangan sa dakong Dios nga walay bi¬san kinsa nga makalimbong. ”ADA 99.1
Sa pagbadlong sa iyang kaugalingong paglimod sa kamatuoran, si Jeronimo nagpadayon: “Ang tanan lamang sala nga akong nahimo sukad sa akong pagkabata nga nakapaguol kanako ug dako uyamut, mao kadtong akong nahimo dinhi niining makamamatay nga dapit, sa akong paguyon sa dautang silot nga gipahamtang batok kang Wicleff, ug batok sa balaang sinakit nga si Juan Hus, ang akong magtutudlo ug higala. Oo karon magsugid ako sa gikan gayud sa akong kasingkasing, ug magingon uban ang dakong kalisang nga akong ginapakaulawan ug ginapanghimakak ang ilang mga doktrina tungud sa kahadlok ko sa kamatayon. Tungud niini naghang- yo ako Makagagahum nga Dios nga Imong itugut ang pagpasaylo sa akong mga sala, ug ilabina mining usa, nga labing dautan sa tanan.” Gitudlo ang iyang mga maghuhukom, nagsulti siya sa makusug: “Inyong gisilutan si Wicleff, ug si Juan Hus, dili tungud sa pag-alig-ig nila sa doktrina sa iglesia, kondili tungud lamang kay gisabwag ang pagbadlong sa mga eskandalong buhat sa mga pari,—ang ilang garbo, ang ilang pagkamapahitas-on, ang tanang bisio sa mga obispo ug mga kaparian. Ang mga butang nga ilang ginapamulong, ug nga dili gayud masupak, ako usab naghunahuna ug nagpamulong sama kanila.”ADA 99.2
Ang kapungut mibuto pag-usab, ug si Jeronimo gidala pagdali ngadto sa bilanggoan. Bisan pa didto sa katigumaa dunay mga tawo nga natandog sa iyang mga pulong, ug nga nagtinguha sa pagluwas sa iyang kinabuhi. Ginaduaw siya sa mga dagkong mga punoan sa iglesia, ug naghangyo sa pagpauyon lamang kaniya sa katiguman. Ang labing masayag nga mga kauswagan ginapahayag kaniya sa iyang atubangan ingon nga balus sa pagbakwi sa iyang mga pagsupak sa Roma. Apan ingon sa iyang Ginoo, sa diha nga gihatagan sa himay.i sa kalibutan, si Jeronimo nagpadayon nga malig-on.ADA 100.1
Sa wala madugay ang silot sa kamatayon ginapahamtang kaniya. Gidala siya sa mao gihapong dapit diin si Hus magtugyan sa iyang kinabuhi. Sa dalan nag-awit siya, ang iyang pa nagway nagsidlak sa kalipay ug pakigdait. Ang iyang pagtutuk didto kang Kristo, ug kaniya ang kamatayon nawadan sa iyang kalisang. Sa diha nga ang magpapatay hapit na nga magasilab sa pinatongpatong nga kahoy, midoul sa iyang likud, ang sinakit mituaw,” Umari nga magmaisug; idapat ang kalayo sa akong nawong. Kay kon nahadlok pa ako wala unta ako moanhi dinhi.”ADA 100.2
Ang iyang katapusang mga pulong nga ginapamulong samtang ang kalayo nagsunog kaniya, mao ang pag-ampo. “Ginoo makagagahum nga Amahan,” mituaw siya, “malooy Ka kanako, ug pasayloa ang akong mga sala; kay Ikaw nahibalo nga ako kanunay nahagugma sa Imong kamatuoran.” Ang iyang tingug mihunong, apan ang iyang mga ngabil nagkibotkibot gihapon sa pag-ampo. Sa paghunong na sa kalayo sa iyang buhat, ang mga abo sa sinakit, uban ang yuta nga diin mahamutang, gipopho ug sama sa kang Hus gilabay sa suba sa Rhine.ADA 100.3
Busa nawala na ang matinumanon nga magdadala sa kahayag sa Dios. Apan ang kahayag sa mga kamatuoran nga ilang gisabwag,—ang kahayag sa ilang maisug nga sulondan, —dili gayud mapalong. Ingon nga ang mga tawo nagpalimbasug sa pagpabalik sa dalan sa adlaw aron sa pagsanta sa iyang pagbanagbanag, unya hinoon misidlak sa ibabaw sa kalibutan.ADA 103.1
Ang kamatayon ni Hus nakapadilaab sa kapungot ug kalisang sa Bohemia. Ginabati kini sa tibook nga nasud nga si Hus nahulog nga binihag sa mga malisiosong mga pari ug sa budhi sa emperador. Ginaingon nga siya mahimo unta nga matinumanong magtutudlo sa kamatuoran ug ang concilio nga nagsugo sa iyang kamatayon. ginasumbong sa salang pagpatay. Ang iyang mga doktrina nakasibut na kaayo sa mga tawo labaw pa kay sa kaniadto. Tungud sa kasugoan sa papa ang mga sinulat ni Wicleff ginasunog. Apan kadtong nakaipsut sa kalaglagan ginadala sa mga dapit nga tago, ug ginatonan uban sa Biblia, kun sa ubang mga bahin niini ingon sa hikabatnan sa mga tawo, ug sa ingon niana daghan ang nagdawat sa na reforma nga pagtoo.ADA 103.2
Ang mamumono ni Hus wala magtindog nga mahilom sa pagsaksi sa pagdaug sa iyang buhat. Ang papa ug ang emperador nanaghiusa sa pagwagtang gayud sa lihok, ug ang tropa ni Segismundo nanagduot sa Bohemia.ADA 103.3
Ang mga kasamok ug kaguliyang misunod, ang mga tropa nga dumuduong misulong sa Bohemia, ug ang hilabihang kaguliyang sa sulod nagpadayon sa paggubut sa nasud. Kad-tong nagpabilin nga matinumanon sa ebangelio ginapamatay.ADA 103.4