Bung 16—Pathian Thu Avânga Ram Thara Pêmte

(The Pilgrim Fathers)

SÂPRAMA siamṭhatute chuan Rom thurinte chu an bânsan tak nâ a, a tihdân tam takte chu an la chelh reng a. Chutiang chuan Rom thuneihna leh biak dânte chu hnawl ni mah se, an chîn dân leh an serh leh sângte chu Church of England-ah chuan tam tak seng luh a ni a. Hêngte hi chhia leh ṭha hriatna chungchâng thu a ni lo va, Bible-a thupêk pawh an ni lo va, tih ngei ngei tûr thilte lah an ni hek lo. Chuvângin anmahni ngau ngauvah hian thil sual a awm lo a ni. Hetianga lo tih vêna hian siamṭhatna pawm kohhrante leh Rom inkâra inrem lohna a tizîm ang a, chu chuan Rom-in Protestant rinna a han pawmna tûr a tisâwt ang, tiin chutianga Rom serh leh sâng an seng luhte chu an tuaihnûm a.IR 289.1

Hetiang ngaih dân hi thil awm ngaia awmtîr reng duhtute leh inchalrem duhtute tân chuan thu tâwp a ni mai a. Mahse chutiang ngaihdân ṭawm lêm loho dang an awm a. “Rom leh siamṭhatna inkâra kak lo awm ta dawh zawmna”—Martyn, vol. 5, p. 22, tih thu chu khang chîn dân kha an chhawm luh lohna tûr atâna hnialfung ṭha tâwkah an ngai a. Kîr leh pawh an tum tawh lohna, chhan chhuah an nih tawhna hmuna sal tânna bâwihh nih chhinchhiahnaah an ngai a. Amah kan biakna tûr atân Pathian chuan tih dân tûr a zam vek a, chu mi thuah chuan belh leh la kiang tûrin emaw mihring hian thuneihna a nei lo a ni tiin chûngho chu an ṭang a. ‘Kal sualna a lo inṭanna pawh hi Pathian thuneihna kohhranin tihphuisui a tumnaah a ni,’ an ti a. Rom kohhran chuan Pathianin a khap loh thil ti tûrin mi a han zirtîr a, chumi hnuah chuan ti tûra a zirtîrnate chu thap takin, ti tûrin thu a pe leh ṭhîn a ni.IR 289.2

Mi tam takin kohhran awm tirh laia a thianghlim leh a tluangtlam anga awm leh an duh a. Church of England-in tih dân tûr a ruat tam tak chu milim biakna ang chauhvah an ngai a, rilru takin an Pathian biak an ṭâwmpui thei lo. Mahse kohhran leh sorkâr an inzawm si a, tih dân tûra a ruat chu tih ngei tûr a ni si a. Dân thupêkin biak in inkhâwm chu tihluih a ni a, hmun danga Pathian be tûra inkhâwm chu dân bawhchhiatna a ni, lung in tân emaw, ram aṭanga hnawh chhuah emaw, tihhlum tûr emaw an ni mai a.IR 289.3

Kum zabi sâwm leh pasarih tir lai vêlah England-ah lal thar a lo awm a, chu chuan, “Puritan-ho chu ka ti-lui ang a, ka timangang ang a, an duh leh ram dangah tlân bo rawh se, hei aia nasa pawh hian,” a ti a.—Gerard Brandt, History of the United States of America , pt. 1, ch. 12, par. 6.IR 290.1

An khalh khâwm a, an tiduhdah a, tân inah an khung a. Tichuan, an vâi a, an tân thawvenna hun rêng a awm dâwn lo tih an hria. Mahni chhia leh ṭha hriatna anga Pathian rawngbâwl duh tân England hi awmna mi a ni dâwn lo kumkhua ta a nih hi an ti a.—J. G. Palfrey, History of the New England, ch. 3, p. 43. Mi tlêm tê chu an himna zawnga Holland rama pêm an tum ta a. Harsatna, manganna leh lung in tânte an tuar a. An thil tum chu dan niin mi ṭhenkhatin an sawi puang a, hmêlmate kutah an la han awm leh rih a. Mahse an din nghehna chuan kawng a rawn hawng a, Dutch Republic ram chu an thleng ta a ^{1Puritan-ho hi chutih laia biak dân ṭawphnawk aṭanga inthiarfihlim tum leh Bible thu ang taka Pathian biak leh awm dân siam tum an ni. Mahse an nun a râwng ve hle tih chu kan la hmu ang.}.IR 290.2

An tlânchhiatna lamah an thil neih zawng zawng, an in leh lote an chân vek a. Ram hriat ngai lovah, khawsak dân leh ṭawng hriat ngai loh ramah mikhual an va ni ta a. An intunnun nân hnathawhte a ngai a, lei leta ei hmu ṭhîn khân khâwl lam hnate thawh a lo ngai ta a, mahse hnathawh tûr an hmuh apiang lawm takin an thawk a, an dâwngdah ngai lo va, mangang leh lungngaia inngaihtuahin an hun an hmang ral ngai hek lo. An rethei êm êm ṭhîn a; mahse tûma tihbuai lohva an duh ang tâwka Pathian an biak theih avângin Pathian chungah an lâwm êm êm tho va. “Vakvai an ni tih an inhria a. Khawvêl thilah an rilru an nghat lo va, an ram thlakhlelh ber vân ram lam an hawi a, tichuan an rilru a thlamuang ṭhîn.”—Bancroft, pt. 1, ch. 12, par. 15.IR 290.3

Mi rama awmin, harsatna hnuaiah an awm a; mahse Pathian an rinna leh hmangaihna a ṭhang lian zâwk a. Pathian thutiamte an ring a, an mangan laiin Pathian pawhin a kalsan lo va, anmahni tichak tûr leh ṭanpui tûrin vântirhkohte a tîr a. Pathian kutin tuifinriat râl ram lama kala, awm hmun khuara, an thlahte thlenga thlamuang taka Pathian biak theihna rochun tûr siam tûra a kawhhmuhnaah chuan, Pathian hruai ang zêlin tîm lovin an chhuak ta a.IR 291.1

Pathianin a thil ruatte tipuitling tûra mi a ruatte chu an chhel theih nân an chunga harsatna thlen a phal fo va. Kohhran pawh chawi sâna a awm theih nân a tlâk hniam a phal a. Pathian ringtute chu englai mahin a kalsan lo tih khawvêlin an hriat nân Pathianin a thiltihtheihna a lantîr ang. Setana thinurna leh mi sualte thil suangtuahin A mîte himna rama a hruaitîr theih zâwk nân leh Amah ngei pawh chawimawia a awm theih nân, khawvêl thil awm tûrte a han suangtuah vêl a. Tihduhdahna leh mahni ram tlânsanna chuan zalênna kawng a han hawng ta zâwk a ni.IR 291.2

Church of England aṭanga hrang lo thei lo an nih tâk chuan, Puritan-ho chuan chhechhama thutiamin, ‘LALPA Pathian mîte kan ni a, LALPAN kawng min hriattîr tawh leh min la hriattîr zêl tûrah I kal ho vang u,’ tiin inzawm khâwmna an siam.—J. Brown, The Pilgrim Fathers , p. 34.IR 291.3

Hei hi insiamṭhatna rilru tak tak Protestant kohhran innghahchhan bulpui chu a ni. Hemi rilru puin vakvaite chuan Holland ram chhuahsanin khawvêl tharah (America) awm hmun khuar tûrin an chhuak ta a ni. An Pastor John Robinson chu an zîngah a kal ve thei ta lo va, inthlahna thu a sawi chu: “Unaute u, rei lotêah kan inṭhen darh dâwn ta a, LALPA chauhvin in hmêl ka hmuh leh tûr leh tûr loh a hria. LALPAN a ruat emaw, ruat lo emaw, Pathian leh vântirhkohte chhâlin ka ngên a che u, Isua Krista ka zui dân a chuang a liam chuan han ti suh ang che u. Pathianin hmanraw dangte hmanga thil tharte in hnêna a han puan chuan, in hnêna rawng ka bâwl chhûnga thu dik pawm in peih ang bawkin, chûng chu pawm peih ang che u. Pathian chuan A thu thianghlim aṭangin thu dik leh êng pawm thar tûr a la nei cheu tih ka ring tlat a ni.IR 291.4

“Kei zawng kohhran siamṭhat tawhte awm dân hi sûn chin tâwk ka nei dâwn lo, an thlen chin chu an thleng ta a, kohhran siamṭhat laia zirtîrna bâk engmah hriat belh an tum lo. Luther-a hnungzuite hi Luther-a sawi bâka kal tûra thlêm theih an ni lo. Calvin-a hnung zuite lah Calvin-a zirtîr chin chiahah an ding a; ani khân thil zawng zawng a la hmu phâk vek bîk si lo va. Hei hi a pawi a ni. An hun lai chuan êng ropui an ni e; mahse Pathian thuruatte an la chhar chhuak kim lo va. Tûn thlenga la dam chu ni se, Thu dik an hriatte pawm an châk angin, thu dik an hriat belhchhahte pawh pawm an châk ngei ang.”—D. Neal, History of the Puritans , vol. 1, p. 264.IR 292.1

“Kohhran thuthlung kha hre reng ula, LALPA kawng kan hriat sa leh hriat zêl tûra kal in intiam a nih kha. Pathian leh nangmahni inkâra in thutiam leh thuthlung kha hre reng ula, A Thu aṭanga thu dik thar hmuh chhuahte pawm tûrin in intiam a nih kha. Mahsela fîmkhur tûrin ka ngen a che u. Thu dik nia in hriat thar chu in pawm hmain Pathian Lehkha thu châng dangte nên fîmkhur takin khaikhin rawh u. Kristian dodâlna thimtham aṭangin Kristian ram a lo chhuak thut thei lo vang, hriatna famkim thawk leh khatah a lo lang nghal hek lo vang.”—Martyn, vol. 5, p. 70, 71.IR 292.2

Dik bera an hriatin a hruai anga awm an duh avângin Vâkvaite (Pilgrims) chuan tuipui chunga boralnate an huam a, thlalêr hlauhawm tuar an hlau hek lo; mahse Pathian malsâwmna azâra America rama hnam ropui awm theih nâna lungphûm phum theih an inbeisei a. Mi rinawm leh Pathian hlau mi an ni nâ a, sakhaw zalênna thu hi an la man chiang lo va. Thil harsa tam tak huama zalênna an neih kha, mi dangte an pe ve phal lo va. “Kum zabi sâwm leh pasarihna vêl laia mi tlêm tê, mi ngaihtuah thûk mi leh ngaihtuah chîk mîte pawhin he zalênna thu hi an la hre chiang lo hlê a. He zalênna hi Thuthlung Thar aṭanga lo chhuak a ni a, mihringte rin dân tûr rêlsaktu chu Pathian chauh a ni tih a zirtîr.— Ibid., vol. 5, p. 297.IR 292.3

Pathianin kohhran hnênah mîte chhia leh ṭha hriatna rêlsak theihna thuneihna a kawltîr a, kal sualte chu tute nge an nih tih hrilhfiahna leh kal sualte hrem theihna a kawltîr tih hi Roman Kohhran rin dân nghet leh rin dân dik lo pakhat chu a ni. Kohhran siamṭhatuten Roman kohhran rin dân chu an paih a, mahse Rom kohhranin mi dangte a ngaihtheih lohna rilru kha an la paih fihlîm lo va, rei tak chhûng pope rorêl laia Kristian ram zawng zawng bawhtu thim chhah kha an la tikiang lo va. Massachusetts khuaa tirhkoh pakhat chuan, “Indawh tawnna hian khawvêl hi Kristian dodâltuah a siam a; kal sualho hrem hi kohhranin thil pawiah a ruat lo,” a tih chu!— Ibid., vol. 5, p. 335.IR 293.1

Hetiang hian thu an siam a, “Kohhran memberte chauhvin vântlâng (sorkâr) thuneihna hmun an chang ang,” tiin. Sorkâr kohhran an siam chu a ni ta mai a. Tirhkohte châwm nân mi tin thawhlâwm thawh luihtîr an ni ta a, rin dân hrang neite hrem theihna thu rorêltute hnênah an pe a. Hei hian tihduhdahna a han thlen thuai a ni. IR 293.2

Ram thar dinpuitu hmasa ber Roger William-a chu kum sâwm leh pakhat hmâah ram tharah a lo kal ve a. Ani pawh hi kal hmasate ang bawka sakhaw zalênna denchhena lo kal a ni; mahse anniho ai chuan a hmu thui deuh va, a hun laiin a ni anga hmu thui an tam lo, “Tupawh eng ang sakhua leh rin dân hrang nei pawh ni se, hetiang zalênna hi thuneihna an pianpui, chhuhsak theih loh a ni,” a ti a. Thu dik zawng mi a ni a, Robinson-a ang bawka, Pathian thu dik hi kimchang taka hmuh vek a la ni lo tih ring mi a ni. “Williams-a hi dânin mi a thlei bîk tûr a ni lo va, mi lian leh mi chhia angkhatina en tûr a ni a, sakhaw thuah mi tin an chhia leh ṭha hriatnain a hruai anga awm theihna zalênna an nei tûr a ni tih rinchhana sorkâr siam hmasa ber a ni.”— Bancroft, pt. 1, ch. 15, par 16.IR 293.3

Dân anga rorêltuten thil sual tihna an khap tûr a ni a, mahse mite chhia leh ṭha hriatna an khap tûr a ni lo. Vântlângin emaw, rorêltuin emaw, miin a mihringpuite chunga a awm dân tûr an bithliah thei a; mahse mihringin Pathian chunga a tih tûr bithliah an la tum zêl chuan an tih tûr bâk an ti a ni a, muanna a awm thei lo vang. Chutiang thuneihna chu rorêltuin lo nei ta se, vawiinah rin dân engemaw a siam ang a, naktûkah a hran; tichuan Sâp rama lalberte leh Roman Kohhran pope leh Councilho tih dân ang mai khân tih a ni ang a, sakhua chu mumal awm lova buaina chhêk khâwmna mai a ni ang, a ti bawk a.—Martyn, vol. 5, p. 340.IR 294.1

Church of England-ah chuan biak ina kal lo chu chawitîr emaw, lung in tântîr emaw a ni a. “Williams-a chuan Dân a dodâl a, Sâp ram dân ṭha lo tak chu biak ina mi kal luihtîr a ni. Rin dân inkalh tak takte inzawm luihtîr tum chu inkhuahkhirhna nasa a ni. Duh lo chunga sakhaw mi lo pui biak ina hnuh luh chu vervêkna kan siam chauh a ni. Duh lo na nâ nâ chu biak luihtîr tum tûr a ni lo a ti a. A hnialtute chuan, “Hnathawktu chu hlawh hmu tlâk a ni lo vang maw?” an ti a. Ani chuan, “Ni e, a ruaitu hnên aṭangin,” a ti a.—Bancroft, pt. 1, ch. 15, par. 2.IR 294.2

Roger Williams-a chu mîten an ngainâin an zah a, mi rinawm, mi fing leh mi dangte tâna inphal tak a ni; mahse sorkâr mîten kohhran chunga thu an neih a duh loh leh mi tin tâna sakhaw zalênna a duh chu mi dangten an ngaithei lo. “A rin dân kan zawm chuan kan ram ro inrêl dân bulpui hi a buai zo vek ang,” an ti a.—Ibid., pt. 1, ch. 15, par 10. An khua aṭangin an hnawt chhuak a. Thlasik laiin vûr leh thlipui hnuaiah a tlan bo va, rampa lailêngah a biru a.IR 294.3

“Chawlhkâr sâwm leh pali chhûng chu thlipui leh ruahpuiin min nuai a, chaw leh khum awmzia pawh ka hre lo. Mahse thlalêrah ‘choâk châwm’ ang deuh ka ni a,” a ti.—Martyn, vol. 5, p. 349, 350.IR 294.4

Thing kawrawng chhûngahte a tawm ṭhîn a. Tichuan rampa lailêngah thlipui leh vûr zîngah a vakvai a, a tâwpah Red Indian-ho zîngah a tlu lût ta ngawt a. Pathian thute a hrilh a, anni pawh a chungah an ṭha hlê a, an zîngah a him ta rih a.IR 295.1

Chuta ṭang chuan a vâk chhuak leh ta a, thla tam fê hnuah Narragansett Bay a va thleng a, chutah chuan khua a din a, chu khua chu tûn laia mi tin rin dân hrang leh sakhaw hrang hrangin zalênna kan neih ang awmna khaw hmasa ber a ni. Roger Williamsa khaw thupui chu: “Mi tinin a chhia leh ṭha hriatnain dik a tih ber sakhaw zawm theihna zalênna a nei tûr a ni,” tih a ni.—Martyn, vol. 5, p. 354.IR 295.2

A ram tê tak tê Rhode Island chu tihduhdah tuarhote tlan khâwmna a lo ni ta a, an pung chak hlê a, an hlawhtling bawk a; nakinah phei chuan, “Vântlâng tâna sakhaw zalênna chu America ram pum dân pawimawh ber a lo ni ta,” tih hi an khaw thupui a lo ni ta a ni.IR 295.3

Kan pipute dân ropui siam Declaration of Independence-ah khan he zalênna thu hi heti hian an ziak a: “He thu dik—mi tin hi angkhata siam kan ni a; an Siamtun mi tin hi zalênna chhuhsak theih loh eng emaw a siamsak ṭheuh va, a ṭhente chu nunna, zalênna leh hlimna lam kawng zawhna—hêngte hi sawi ngai lova ruat saah kan ngai,” an ti a. Constitution chuan hnial rual lohvin chhia leh ṭha hriatna thil tih buai theih a nih lohzia a sawi a: “Congress-in sakhaw thuah dân engmah a siam lo vang, a zâwm duhte a khap hek lo vang,” a ti bawk a.IR 295.4

“Dânpui siamtute chuan mihringin Pathian a zawm dân thu hi dân khawih mi niin an hre lo va, chhia leh ṭha hriatna thu pawh hi inchhuhsak theih chi a ni lo tih an hria. He thu dik hre chhuak tûrin ngaihtuah thûk vak a ngai lo va, mahni inhriatna kan nei ṭeuh va. He inhriatna hian mihring dân dodâla martar tam tak sawisak hlum leh meia hâl hlumte kha thlamuanna a pe a. Pathian duhzâwng tih chu mihring dân siam khawih phâk niin an hre lo va, an chhia leh ṭha hriatna chu mihring thunun theih thu niin an hre bawk lo va, kan pianpui a ni a, tûma thai bo theih lah a ni hek lo,” an ti a.— Congressional Documents USA , serial No. 200, Docts. No. 271.IR 295.5

Europe ram lama mîten chutiang ram, mahni thawh rah tûmâ tihbuai lohva seng theihna ram leh mahni ṭha tihzâwng sakhaw biak theihna ram a awm tih an hriat chuan mi tam tak an lo pêm lût ve ta a. Massachusetts-ah chuan dân bîk an siam a, chu dân ang chuan, tuipui ral aṭanga Kristian lo tlân, eng hnam pawh ni se, indo vâng emaw, ṭâm vâng emaw, tihduhdahna avânga lo tlanchhia an nih chuan, vântlângin lo huma, vântlâng suma châwm tûr an ni a. Tichuan hnehchhiahte leh tihduhdah tuarte chu vântlâng châwma khual ṭha an lo ni ta.—Martyn, vol. 5, p. 417.IR 296.1

Plymouth-a an lo thlen aṭanga kum 20-ah chuan mi sâng tam takin ram tharah chuan awm hmun an khuar ta a ni. Thawveng taka awm theihna a nih chuan rim taka thawkin leh inrem takin ei tûr an neih hrâm hrâm phawt chuan an lung ni tâwk êm êm a; an lovin a tâwk a fang rah a chhuah bâk chu engmah dang an phût lo va, nakin hnu lama nawmsak chen beiseinain an rilru a tibuai hek lo, lungrual taka an awm dial dial chu an duh tâwk êm êm a, khawharnate an tuar hrâm hrâm a. Zalênna thing chu an mittui leh an thlansain an châwm nung a, zung thûk takin a kai ta a.IR 296.2

Bible hi an rinna nghahchhan nân, finna hnâr leh zalênna thupui atân an hmang a. A thute chu chhûngkuaah, sikulah leh kohhranah ngun takin an zirtîr a; chûng zirtîrna avâng chuan inren thiamna te, ngaihtuah thiamna te, rilru thianghlimna te, leh insûmna te a lo awm a. “Hêng Puritan khuaahte hian kum tam tak awm mah la, zurui I hmu lo vang, ṭawng bawlhhlawh i hre ngai hek lo vang a, kutdawh I hmu bawk hek lo vang.”—Bancroft, pt. 1, ch. 19, par. 25.IR 296.3

Bible thu anga awm hian hnam a ṭhanlêntîr ṭhîn tih entîrna fiah tak a ni. Khaw tête pawh khaw ropui tak tak an lo ni a. Pope tel lo kohhran leh, lal nei lova ram a hlawhtlinzia leh thlamuanzia chu khawvêlin mak an ti.IR 296.4

Mi tam takin America ram an rawn pan a, mahse atîra mite rilru ang pu an ni ta hlawm lo va. Rinna dik leh thianghlimin mi rilru a la thunun thei rih nâ a, mahse khawvêl hausakna zawnga mîte an lo pun zêlin a thunun theihna a chuai deuh deuh va.IR 296.5

A awm hmasâten, kohhran memberte chauhvin vântlâng zînga thuneihna hmun an chang thei ang a, an vote thei ang tia dân an siam khân thil duhawm lo tak a han thlen a. Hei hi sorkâr a thianghlim nâna tih a ni a, mahse kohhran bawlhhlawhna a thlen ta hlauh va. Kohhran mîte chauhvin sorkârah pawh hmun lian awh thei an lo nih khân, mi tam tak chuan thuneih theihna hmuna awm theih nân, Kristianna rilru pu hauh si lovin, kohhranah an lo lût a; tichuan kohhran chu Pathian ring lo awm khâwm tih theih a lo ni ta mai a. Kohhran rawngbâwltute zîngah pawh rin dân dik lo chu sawi loh, Thlarau Thianghlimin mîte nungchang a siam danglam theihzia hre ngai rêng rêng lote an awm ta a. Chutiang chuan Constantine-a hun lai aṭanga tûn thlenga kohhran chanchinah chutianga chin dân rah ṭha lo tak mai tarlânna chu a awm ṭhîn a ni.IR 297.1

“He khawvêl hi ka ram a ni lo,” (Johana 18:36) tia puangtua Chanchin Ṭha châwm nâna sorkâr ṭanpuina leh sorkâr thuneihna nêna kohhran din tumna chu chutiang chu a ni ṭhîn. Kohhran leh sorkâr inkawp awm dân hi thil nêptê a ni ngai lo va, khawvêl hian kohhran a hnaih sâwt dâwn anga a lan laiin, a tak takah chuan, kohhran hian khawvêl a hnaih sâwt ṭhîn a.IR 297.2

Roger Williams-a leh Robinson-a thupui, “Thu dik chu a lo lan belh zêl a, Kristiante chuan Pathian thu thianghlim aṭanga êng lo la chhuak pawm belh tûrin an inpeih tûr a ni,” an tih ṭhîn kha an thlahten an hmu ṭhelh ta a. America leh Europe rama Protestant kohhran siamṭhatna malsâwmna chang bîkte khân, siamṭhatna kawng zawh zêl an duh lo va. A châng chângin, thu dik sawitute lo chhuakin, thu dik tharte rawn sawiin, mîte dik lohna han hrilh mah se, mi tam zâwkte chuan Isua dam laia Judate ang bawkin, an nû leh pâte rin dân leh nun dân anga awm chu tâwk an ti a. Sakhua a lo hniam a, zawm satliaha zawm mai a lo ni ṭhîn. Pathian thu anga kal ni se, kohhranin a pawm ngai loh tûr thil ṭhenkhatte chu hman ngheh a lo ni ta zâwk a. Siamṭhatna rilru chu a lo thi deuh deuh va, nakinah phei chuan, Luther-a dam laia Rom kohhran siamṭhat a ngai angin, Protestant kohhran zîngah pawh siamṭhatna a lo ngai ta a. Khawvêl nêna inchawhpawlhna a awm a, thlarau lama mutthlûkna a lo awm hian, Pathian Thu chu mihringte thuin a thlâk a ni ṭhîn.IR 297.3

Kum zabi l9-na tir lai khân Bible chu nasa taka sem darh a ni a, Pathian thu hriatna pawh a darh zau va; mahse a darh zau ang zêla thu dik lo lang tharte chu ûm zuina a awm tâwk lo va. Bible chu mi tin ban phâka dah a nih avângin hmân lai angin Setanan Bible a thukru thei ta lo va; mahse a thil tumte a tihpuitlin theih nân mi tam tak chu Bible a ngaih lê-lohtîr a, tichuan mîten Pathian Lehkha thu an zawng lo va, ngaihdân dik lo an pawm a, Bible thu chhuak ni lo rin dânte an ngaisâng ta a.IR 298.1

Setanan tihduhdahna hmanga thu dik tihkehsawm a tum chu a hlawhchham ta dêr tih a inhriat chuan, tlûksanna leh Rom kohhran din chhuahna tûr, inchalremna lam thilin a bei leh ta a. Kristiante chu zawm pui tûr a zawnpui a, tûnah chuan ramhuai beho ni lovin, Kristian hming pu, khawvêl thil ngaisânga khawvêl thil beho nêna inzawm tûrin a thlêm a. Hêng mîte nêna inzawmna hi hmân laia a pawi ang thovin a la pawi a. Sakhaw thila ṭhahnemngaihna vuahin, chapona leh nawmsak chenna a lo awm a, Kohhran a khawlo zo ta. Bible thute Setanan a kai kawi a, pipute tih dân mi tam tak boralna lama hruaitu kha zawm ngheh a ni ta a. Kohhranin thu dik pawm lovin pipute tih dân an pawmin an theh darh a. Tichuan kohhran siamṭhatuten an tuar phah thurin bulpuite kha mualphovin a lo awm ta a ni.IR 298.2