Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Bung 4—Waldenses-Hote

    (The Waldenses)

    Kei tak pope a lal êm êm chhûng zawng khawvêl chu thimin tuam mah se, thu dik meichher chu tihmih vek a ni thei ngai lo va. Eng hun lai pawhin Pathian tâna ṭang ngam an awm reng a ni. Hêng mite hian Krista chauh chu Pathian leh mihring kâra palai a ni tih an rinna chu an ngaihlû a, Bible chauh hian nunna dân a kawhhmuh a ni tih an ring a, Sabbath dik tak chu an vawng thianghlim a. Khawvêl mite hian hêng mite chungah hian engzât chauh nge kan bat tih hi ṭhangtharte’n kan hre phâk lo vang. Kal sual luiah an puh a, an thiltihte an ngaisual lui a, an nungchangte an sawi chhia a, an lehkha ziakte an khap a, thil khawlo ziakah an puh a, an pawh chhiat sak a. Mahsela nghet takin an ding a, an pipute aṭanga thangtharte thlengin an rin dân chu thianghlim takin, a nih dân ang tûr takin, ṭhangthar zawng zawngte rochun ve atân an vawng zêl a ni.IR 61.1

    Rom lal zual laia hun thim zînga Pathian mîte chanchin chu vânah kim taka ziak a ni a, leiah erawh chuan ziaktîr tham a awm lo. A hêktuten an hêkna an ziak tih loh phei chu ziak hmuh tûr a tam lo. Rom mîte tih dân chu, an thupêk leh rin dân rinpui lohna hnuhma rêng rêng chu thai bo vek a ni a. Rin dân leh ngaihdân hran nei rêng rêng chu mihring pawh ni se, lehkha ziak pawh ni se, tihboral ngei an tum zêl a ni. Pope-in thurin a siam rinhlelhna tihlan mai pawh mi lian leh mi tê, mi hausa leh retheite tân nun chânna a ni a. Hetianga mi an sawisakna ziaka awm rêng rêng chu tihboral an tum tlat a. Pope-in rorêltu council a ruatte khân, lehkhabu emaw, lehkha ziak emaw, hetiang thil chuanna tawh phawt chu hâl zêl tûr tiin thu an pe a. Khâwlchhutna hmuh chhuah hmâ chuan lehkhabu tlêm tê chauh a awm a, hnawksak tham tak an nih avângin thuhrûk bo a remchâng lo va, tihchhiat tuma zawngtu Rom mi tirhte tân hmuh chhuah a harsa lo.IR 61.2

    Romho khawih phâka kohhran awmte chuan buaina an han tâwk thuai a. Mahni chhia leh ṭha hriatna anga sakhaw biak zalênna an han tibuai ta a. Pope-in thuneihna a duh tâwk a han nei tê tê a, a thu awih duh loho chu a han hrual ta maia leh. Kohhrante chu Pope hnuaiah an kun ta thliah thliah mai a ni.IR 62.1

    Sâp ramah chuan Kristian sakhua chuan zung a lo kai daih tawh a. Sâp-hovin Kristian sakhua awm tirh vêl laia Chanchin Ṭha an dawn chu pope kal sualna chuan a la tibawlhhlawh hman lo va. Pathian hre lo lalten Kristian an tihduhdahna chuan hêng ram hla tak takte pawh hi a rawn thleng phâk a; hei chauh hi a ni, sâp ram kohhran hmasaten Rom aṭanga thilpêk an dawn ve chu. England-a tihduhdahna tlânsanin Kristian tam tak chu Scotland-ah an tlân a; chuta ṭangin Chanchin Ṭha chuan Ireland a thleng a. Hêng ram zawng zawngah hian Chanchin Ṭha chu lâwm êm êmin mipuiin an lo dawng zêl a.IR 62.2

    Saxon-hovin Britain an va rûn a, tichuan ramhuai biakna bawk chu a chungnung leh ta a. Rom hnehtute chuan an bawihte zirtîr nih chu tlâwmah an neih avângin Kristiante tân chuan ramhnuai lam leh tlâng lamte pana tlân chhuah a ngai ta hial a. Mahse êng chu rei lote chhûng thuhrûk ni mah se, a la alh ta reng a. Kum za lai hnua Scotland ram aṭanga êng nasa tak chhuak chuan ram hla tak tak a ên a. Ireland ram aṭangin mi thianghlim Columba-a leh a hnungzuite an lo chhuak a. Kristian tlân darhte chu Iona thliarkârah an khâwm a, chutah chuan awm hmun an khuar a, misonari hnathawhna hmunpuiah an siam ta a ni. Hêng tirhkohho zîngah hian Bible Sabbath serh ṭhîn mi pakhat a awm a, chu chuan mi dangte pawh a serhtîr a. Iona-ah chuan sikul an siam a, chuta ṭang chuan Scotland-ah te, England-ah te, Germany-ah te, Switzerland-ah te leh Italy-ahte thlengin misonari an tîr chhuak a.IR 62.3

    Rom chuan Britain ram lamah a mit a han lên a, a lalna hnuaia dah a tum ta a. Kum zabi ruknaah khân a misonari-te chuan Saxonho Kristiana siam tûrin an bei ṭan a. Hêng mi mâwlho hian thu chu lâwm takin an lo dawng a, mi sâng tam tak Rom sakhuaah an hruai thei a. Nakinah pope misonari-te leh Saxon-ho Kristiana an siamte khân Kristian dikte kha an tawng ta a. An inang lo hlê mai. Anni chu an inngaitlâwm a, an nungchang leh an chêt dânte leh an hawiher dân rêng rêng chu Pathian thu nên a inrem a; mi dang thung erawh chu pope hnungzui niâwm rêngin, a langa intisakhaw mi siin, an induh a, an indah ropui a. Hêng Rom mi tirhte tum ber chu, hêng Kristian hmasate pawh hian pope chu thuneitu sâng berah pawm ve se tih an phût a ni. Anni erawh chuan, mi zawng zawng hmangaih kan duh, mahse kohhranah pope chu thuneitu sâng ber a nih theihna a awm lo. Krista zuitu dangte kan en ang chauh lo chuan kan en thei lo an ti a. Rom nêna inzawm tûrin vawi tam tak an bei a; mahse hêng Kristian inngaitlâwmte hian pope ṭhuihruaite chapozia chu mak an ti a. Krista lo chu hotu dang tumah kan hre lo an ti tlat a. Tûnah chuan pope chuan a zia tak tak chu a han chhuah ta a; an hotu ber chuan: “Remna kenga hêng unaute hi in lo lawm loh chuan, indona keng hmêlmâ in hmu tawh ang a. Saxon-ho nunna kawng kawhhmuh tûra min ṭanpui loh chuan an hnên aṭangin thihna in hmu ang,” a ti a.—J. H. Merle D’Aubigné, History of Reformation of the Sixteenth Century, b. 17, ch. 2. Hei hi vauna satliah mai a ni lo. Pope thuhnuaia an intukluh vek hmâ emaw, Britain rama kohhran a chhiat vek thlengin, rinna dik neite chungah chuan indona, inphiar rûkna leh bumna an han lên ta a ni.IR 62.4

    Rom khawih phâk loh ram ṭhenkhatah kum za tam tak chhûng Kristian an awm a, hêng Kristiante hi pope khawlohnain a khawih phâk meuh lo va. Ramhuai beho kârah an awm a, nî-khua a lo rei a, an tih dân ṭhenkhatte an la ve hlawm a; mahsela Bible chauh hi sakhaw rêlbâwl dân bulpui a ni tih an ring a, a chhûnga thute tam tak an zâwm a. Hêng Kristiante hian Pathian dânte chu kumkhua atân a ni tih an ring a, Thupêk palîna Sabbath pawh an serh a. Hetiang ring Kohhrante hi Africa ramah leh Armenia ramah an awm. Pope han inrawlh vêna dodâltute zînga lâr ber chu Waldens-ho hi an ni.IR 63.1

    Pope-in a lalṭhutthlêng a hûnna ram ngeiah chuan a dik lohna leh a khawlohna an kalh tlat a. Kum zabi tam tak chhûng chu Piedmont kohhrante chu a hranga awm an ni a, mahse a tâwpah chuan Rom-in a thuhnuaia lût tûrin a phût ta a. Rei fê chhûng chu an dodâl a, mahse an tlin ta ngang lo va, hreh chungin pope thuhnuaiah an lût ta a, tûnah chuan khawvêlin an tlawn a ni tawh mai si a. Mahsela pope leh a mi liante thuneihna pawm duh lo an la tam a, Pathian chunga an rinawmna chu thlah an tum chuang lo. An sakhua chu thianghlim tak leh mâwl taka kalpui zêl an tum tlat a ni. Tichuan inṭhenna a awm ta. An awmna ram Alp kalsanin an tlân chhuak a, mi ramah thu dik puan zâr chu an va zâr ta a. A ṭhen chu tlângah te, lungpuite leh khâm kârahte an tlân bo va, chutah chuan thlamuang takin an duh ang takin an Pathian chu an be ṭhîn.IR 63.2

    Waldens Kristianten rei tak an lo chelh tawh an sakhaw rin dâna an zirtîr ṭhin chu, Rom thurin nên a dang hlê. An sakhaw rin dân chu Pathian thu aṭanga an hmuh a ni a, hei hi Kristian sakhaw tih dân dik tak a ni. Kohhran kal sualte rin dân leh tih dân ang lo tak, hêng lo nei mi inngaitlâwm, khawvêl mi dangte tlawh phâk loh ram pilrila awm, kâwla ni chhuak chhiara an ran leh an grêp huante enkawl ṭhînte rin dân dik chu anmahni ruat chhuah mai a ni lo, an hmuh thar pawh a ni hek lo, an pipute hnên aṭanga an rochun a ni. “Mi thianghlimte hnêna rinna vawi khat kawltîr,” (Juda 3) zirtîrte dam laia rinna ngei kha neih an tum tlat a. Khaw ropuia lalṭhutthlênga ṭhu kohhran ni lovin, “Thlalêra Kohhran” chu Krista kohhran dik tak, thu dik robâwm, mi dangte hnêna sem ve tûra Pathianin a mîte henna a kawltîr, vêngtu dik tak an ni.IR 64.1

    Rom kohhran aṭanga he kohhran dik an inhranna chhan bulpui ber chu - Rom kohhranin Bible Sabbath a huat vâng a ni ber. Zâwlnei hrilh lâwk angin pope-in thu dik chu leiah a paih ta a. Pathian dân chu chirhdiakah rahbehin a awm a, dân leh tih dân siam chawp chu chawimawiin a awm ta zâwk a. Pope hnuaia kohhran awm rêng rêng chu Sunday nî hi ni thianghlima hmang tûra tihluih an ni daih tawh a. Chutiang teh nuaia thil a awm avâng chuan Pathian hnung zuitu dikte pawh chuan a ngaihna an hre ta lo va, Sabbath chu an serh a, Sunday-ah pawh hnathawh an châwl a. Hei hian pope leh a hote a tilungni tâwk lo va, Sunday nî serh mai chu tâwk an ti lo va, Sabbath nî chu tibawlhhlawh tûrin thu an pe a, a lak aṭanga tlân bo theite chauhvin thlamuang takin Pathian dân an zâwm thei a ni.IR 64.2

    Waldens-ho(Dutch) hi Europe rama Pathian lehkhabu letling hmasa berte zînga mi an ni a. Kohhran Siamṭhat hmâ kum zabi engemaw zâtah Bible hi anmahni ṭawnga kuta ziakin an nei tawh a. Pathian thu dik chu tihhmêlhem lohva dik taka an neih avângin mite huat an kai a, tihduhdahnate an tuar phah bawk a. Rom kohhran chu Thupuanin Babulon khawpui suaksual a tih kha a ni an ti a, an nunna chân huamin an khawlohnate chu an dodâl ṭhîn. Tihduhdaha an awm tâk rengah chuan aṭhen azâr chu an lo hmin ta a, an rin dân dik tak chu zawi zawiin an thlah a. A ṭhen erawh chu an ding nghet tlat thung a. Thimna hun chhûng zawng zawng khân Waldens mi tam tak chuan pope lal bîkna chu an pawm lo va, mi thianghlimte lem biak chu milem biakna chauh a ni tiin an pawmpui lo va, Sabbath dik tak an serh a. Dodâlna khirhkhân ber hnuaiah pawh an rinna chu an vuan tlat a. Feia chhunin an awm a, meia rawhin an awm a, mahse Pathian thu dik chu an tlânsan ngai lo.IR 65.1

    Hnehchhiah leh tihduhdaha awmte tân hêng tlâng sâng pui puite hi englai pawha an inhumhimna a ni a, chumi phênah chuan Waldenses-hote chuan bihrûkna an hmu a. Thimin hual vêl mah se, hetah hian thu dik mei chu an chhawm nung reng a; hetah hian Chanchin Ṭha hriltute chuan kum sângkhat zet an pipute rin dân chu an hril chhâwng zêl ṭhîn a ni.IR 65.2

    Pathianin a mîte inhumhim nâna a siamsak tlâng lian pui puite chu an mawiin an ropui êm êm a, thu ropui a kawltîr nên pawh inhmeh tak a ni. Thu dik avânga in leh lo kalsantute tân hêng tlângte hi Jehova felna danglam ngai lo entîrna a ni a. Hêng tlângte hi zirtîr nâna hmangin, danglam tawh ngai lo, hawisan ngai lo, leh tlâng ang maia a thu chatuan daih chanchinte chu an fâte an hrilh ṭhîn a. Pathianin tlângte a dah nghet a, chaknain a ṭâwn a, Pathian thiltihtheihna tâwp nei lo chauh lo chuan, tuman an awmna hmun aṭanga suanin an dah sawn thei lo. Chu ang chuan a dânte a siam a, chu dân ang chuan lei leh vân ro a rêl a. Mihring bân hian a mihringpuite a ban phâkin an nunnate a tihboralsak thei; mahse chu bân bawk chuan Jehova dân thupêk pakhat, tihdanglam theih loh chu a tidanglam a. A duhzâwng titute tâna a thutiam pakhat a thai bo thei angin tlângte, an awmna ata chawi sawnin, tuipuia paih hial a duh thei. Pathian dân chunga rinawmnaah hian Pathian rawngbâwltute chu tlâng sawn theih loh ang chu an ni tûr a ni.IR 65.3

    Tlâng sâng pui pui phaizâwl hual vêltute khân Pathian thiltih theihzia an tilang a, Pathianin a mîte a hum peihzia tilangtu thlâwn ngai lo an ni. Hêng vâkvaihote hian, Jehova’n a mîte a awmpuina chhinchhiahna tilangtu ngawi renga dingte hi an ngaina êm êm a. Vâkvai an ni a, an khawsakte a harsat avângin an phunnawi ngai lo va, tlâng kâr hmun fianrialahte awm mah se an khawhar ngai hek lo; mihringte thinurna leh tihduhdahna laka himna A han siamsak avângin Pathian chungah an lâwm êm êm zâwk a ni. An duh ang takin Pathian biak theihna zalênna an neih chungah an lâwm êm êm bawk a. An hmêlmaten an um châng pawhin tlângte chu humhimtu ṭha an lo ni a. Khâm sâng pui pui chhîp aṭangtein Pathian fakna an sawi rual a, fakna hlâ an sakte chu Rom sipaite pawhin an ngawihtîr thei lo.IR 66.1

    Hêng Krista zuitute sakhaw nun dân chu a thianghlim a, a mâwl a, tihtakna rilru an pu a. Thu dik chu an ram te, an in te, an ṭhian te, an laichîn unaute leh an nunnate hial ai pawhin an ngaihlu a. Hêng thute hi naupangte thinlungah pawh dah ngheh ve tlat an tum a. Ṭhalaite chu têt tê aṭangin Pathian thu an zirtîr a, Pathian dânte pawisa tûrin an zirtîr a. Pathian lehkhabute la vâng êm êm mah se, a thute chu en lova sawi theih an zirtîr a; mi tam tak chuan Thuthlung Hlui leh a Thar thute sei tak tak en lovin an sawi thei. An vêla thil mawi tinrêng leh nî tina malsâwmna an dawn ṭhînte hian Pathian a ngaihtuahtîr a. Pathian chu nawmsakna leh duhsakna petu a nih avângin a chunga lâwm fo tûrin naupangte an zirtîr ṭhîn a ni.IR 66.2

    Nû leh pâte chuan an fâte duat êm êm ṭhin mah se, fâte hmangaih dân an thiam a, an duh ang anga an tlat an phal lo. Harsatna leh buaina tam tak, martara thihna hial pawh, an hmâah a la awm a. An naupan têt aṭangin tuar chhel dân te, thununna hnuaia kûn thiam dân te an zirtîr a, mahni inngaihtuaha inrêlbâwl dân an zirtîr bawk a. An naupan lai aṭangin mawhphurhna lâk dân te, ṭawng thlahdah loh dân te, ngawih leh zaidawh a ṭangkaiziate an zirtîr a. An hmêlmate hriata ṭawng thlahdah ṭawngkam khat mai pawhin a sawitu chauh lo, a unau za tam takten nun chan phah nân an hmang thei. Chinghniain saseh tûr a zawng angin, thu dik hmêlmate chuan sakhaw zalênna sawi ngamte chu an ûm ṭhîn.IR 66.3

    Waldens-ho hian thu dik an duh avângin, khawvêl thila an hlawhtlinna an tlânsan a, an nî tin ei khawp chauh pawh thawk chhuak tûrin thawsa phûlkaiin nî tin vânvuaia thawh hrâm hrâm a lo ngai ta a. Tlâng rama leileh theih chhun chu ngun takin an enkawl a, kawr ruam leh tlâng pang ram ṭha mang lovahte pawh rah seng tûr chu an nei thei zêl. Naupangten zir thiam tûra an rochun ṭhenkhat chu: inren dân leh insûmna a ni. Inthununna hi nun dân tûra Pathian ruat a ni a, kut kea hna thawha, ngaihtuaha, enkawla, rinnate neih chauhvin kan mamawhte kan phuhru thei a ni tih an zirtîr a. An rimtawngin a hahthlâk nâ a, mahse hrisêlna a ni, mihring a lo tlâk china a thil mamawh ber a ni a, a zir nân leh hmasâwn nâna Pathianin sikul a han siamsak a ni. Tleirâwlte chu an thawhrim leh thil harsa tuar chu ngaiah an neih a, mahse finna ngaituahna lam an thlahthlam lo. An chakna leh theihna zawng zawng chu Pathian ta a ni a, a rawngbâwl nân tihṭhanlen zêl tûr a ni tih an zirtîr.IR 67.1

    Vaudois kohhrante chu an nun thianghlim leh tluangtlam dânah zirtîrte dam laia kohhran ang tak kha an ni. Pope leh a mi liante lal lawr dân hi an pawm lo va. Bible hi chungnung ber leh dik berah anpawm a. An pastor-te chuan Rom puithiam, indah chungnungte tih dân zir lovin, an LALPA, rawngbâwlsak tûr ni lova, rawngbâwl tûra lo kal tih dân an zui An berâmte an châwm a, hlobet hmun hring hmunah an hruai a. Chapona khawih phâk lohvah leh huau huau lam thil tawh phâk lovah mipuite chu an inkhâwm a. Biak in ropuiahte an inkhâwm lo va, tlâng sâng hlimah te, kawr ruamah te, a râlṭit lai chuan lungpui kârah te, an inkhâwm a, chutah chuan Krista rawngbâwltu rinawmten Pathian thu dik an sawi chu mipuiten an ngaithla ṭhîn. Pastor-te chuan Chanchin Ṭha thu sawi chauh chu an hna a ni lo va, dam lote an kan a, naupangte Pathian thu an zirtîr a,IR 67.2

    thil tisualte an zilh a, thu buai an ṭhelh a, inlungrualna leh inhmangaihna an chawisâng a. Râlmuan lai chuan mipuite thilpêk an ring a. Mahsela puan in siamtu Paula angin kut themthiam hna thil engemaw an zir vek a, a lo ṭûl tâka mahni intodelh nân.IR 68.1

    Ṭhalaite chuan pastor-te hnên aṭangin zirtîrna an dawng a. Thil chi hrang hrang zir mah se; an zir bulpui ber chu Bible a ni. Matthaia ziak te, Johana ziak te, lehkhathawn ṭhenkhatte en lovin an sawi thei vek. Pathian lehkhabute an ziak chhâwng bawk a. Chûng an ziak chhâwn ṭhenkhatte chu Bible pum a ni a, a dangte chu thu pawimawh lai lai thlan khâwm an ni, hrilhfiah thiamin a hrilhfiahna mâwl tê tê an ziah belh bawk a. Chutiang chuan Pathian aia chungnunga inchawimawi tumtuten ro ṭha an thuhrûk chu an phawrh chhuak a.IR 68.2

    Hah lovin, ning lo leh chau lovin, a châng chuan lei khuarkhurum thûk takah meichher nên, Pathian thu thianghlim chu, a châng tê tê leh a bung tê têin an ziak chhâwng a. An thawh rimna avâng chuan, mihringte hnêna Pathianin a duhzâwng thil a puan chu, rangkachak thianghlim angin a lo êng chhuak thei a ni. Harsatna hnuaia an hnathawh rah a ênzia te, a fiahzia te, leh a chakzia te chu a thawktute chauh hian an hre thei. Vâna vântirhkohte chuan hêng thawktu rinawmte hi an din hual tlat a.IR 68.3

    Setanan Pathian thu dik chu, dik lohna te, thurin kal sualte leh puithunate hnuaia phûm tûrin pope puithiam te leh a mi lian te chu a fuih a; mahse thimna hun chhûng zawngah mak takin tihbawlhhlawh lohva vawn ṭhat a ni a. Mihring chhinchhiahna pu lovin Pathianchhinchhiahna a pu. Pathian thu mâwl leh hriatthiam awl tithim tûrin mihringten hah an hre lo va, an thusawite nêna inkalhtîr an tum bawk a; mahse tuipui thûk fâwn vêl chunga lawng a lâng angin, Pathian thu chu tihboral tumna tuifâwnin a tipil thei lo. Lei hnuaiah rangkachak leh tangkarua, pâwn lam aṭanga hmuh theih lohvah a inthukru angin, Pathian lehkhabu thianghlim hian thu dik robâwmte a pai a, ngun tak leh inngaitlâwm taka ṭawngṭaia zawngtute chauh hmuh theihin a awm. Pathianin Bible hi mihringte zir tûr bu atân a ruat a, naupan lai te, tleirâwl lai te, leh puitlin hnuah te, englai pawha zir ngun tûr a ni. A thute chu mihringte hnênah Pathianin amah hriafiah theih nân a pêk a ni a. Thu dik hriat chhuah thar apiang chu Pathian lehkhabu awmtîrtu nungchang tihlanna thar a ni. Pathian thu ngaihtuaha zir hi mihringten an siamtu an kawm bulfûkna kawng atâna Pathian ruat a ni, a duhzâwng an hriat chian lehzualna a ni bawk. Pathian leh mihring inbiak tawntîrna lehkhabu a ni bawk a.IR 68.4

    Waldens-ho chuan LALPA ṭih chu finna bulah an ngai nachungin, an rilru zâu nân leh chinchâng hriat nân, an awmna ram pâwn lama mîte zînga khawsak leh mi dangte awm dân leh khawsak dân hriat a pawimawhzia an hria. An tlâng ram sikul aṭangin Italy leh France rama zirna hmuna kal tûrin, an ṭhalai ṭhenkhat an tîr a, an awmna hmun Alps vêla an zir bâk, zir tûrte, ngaihtuah tûrte zau zâwk a awm avângin. Hetianga ṭhalai tirh chhuahte hian thlêmna an va tâwk ṭhîn a, mî nungchang sualte an va hmu a, Setana tirhkoh fing vervêk tak te, rin dân dik lo dik thlap anga sawi thei te, leh tihderna hlauhawm tak takte an va tâwk a. Mahsela an naupan têt aṭanga an thil zirte chu hetiang hun atâna buatsaih lâwkna a lo ni.IR 69.1

    An va kalna sikulah thurûk tumah an hrilh tûr a ni lo. An silhfênte chu an rohlu ber Pathian thu bu zeb bo theihna rêmchânga ṭhui a ni a. Hêng bute hi kum engemaw zât rim taka an thawh chhuah a ni a, an kalna apiangah an keng zêl a, thu dik pawm ve duh âwma an hriatte hmuh theih ngei tûrin an lehkhabu phêk ṭhenkhat an dah a, hei pawh hi hun remchângah, tûmâ rinhlelh kai lo tûra fîmkhur taka tih a ngai a. An nute mal chunga an la awm lai aṭangin, Waldenses tleirâwlte chu hetiang ti tûra zirtîr an ni, an tih tûr chu an hria a, rinawm takin an ti bawk a. Hetiangin an zirna hmunah mi tam tak kawng dikah an hruai thei a; a châng phei chuan an zirtîrna hian an sikul pum a fan chhuak ṭhîn. Pope hote chuan a lo chhuahna zawng chiam ṭhin mah se an hmu chhuak thei ngai lo.IR 69.2

    Kristâ rilru chu misonari rilru a ni. Thinlung siam tharte chuan a hmasa berin Chhandamtu hnêna mi dangte hruai ve an châk châwk a. Vaudois Kristiante rilru pawh hei ang hi a ni. Anmahni kohhran chhûngah rinnate thianghlim taka an vawn bâkah, Pathianin thil dangte pawh ti tûrin min phût a ni tihna rilru an nei a; thima awmte êntu ni tûra bul tumtu an nih an inhria, Pathian thiltihtheihna ringin, Rom-in mîte a phuarna khaidiat chu tichat tûrin an ṭang a. Vaudois (Waldenses) zînga rawngbâwltute chu a hmasain misonari an nihtîr phawt a, tupawh rawngbâwlna hnaa luh tumte chu tirhkoh hna thawkin, chinchâng hriatna an han neihtîr phawt a. An rama kohhran an enkawl theih hmâin field-ah a tlêm berah kum thum hna an thawk phawt tûr a ni. He rawngbâwlnaah hian a tîr aṭangin mahni nawmsakna hnuchhâwna inpumpêk a ngai phawt a. Hei hi chûng hun harsat laia pastor nun zir ṭan nâna thil tih âwm rêng a ni. Pathian hna thawk tura tlangvâl nemnghehte chuan, khawvêl thila hausakna leh ropuina ni lovin, thawhrimna, hlauhthâwnawma awmna, leh martarna hial pawh an hmabak a ni tih an hre chiang êm êm a. Isuan a zirtîrte a tirh angin misonari-te chu pahnih zêlin an kal a, pakhat zâwk chu chinchâng lo hre sil tawh a ni zêl a, chu chuan râwlthar chu a kaihruaiin, a zirtîr ang a, a naupang zâwk pawh chuan a upa zâwk thu chu a ngai tûr a ni. He mi pahnihte hi englai pawhin an awm dûn a ni lo va, ṭawngṭai tûr leh inbiakrâwnna nei tûr chuan an awm dûn a, tichuan rinna lamahte an intichak tawn ṭhîn a.IR 70.1

    A tîr aṭanga an tih tûr an puan nghal chuan an hlawhchham a ni mai, chuvângin an thil tum tak chu an ngawihpui tlat a. Rawngbâwltu tinin thil thiam engemaw an nei vek a, misonarite chuan hna dang thawkin an thil tih tum tak chu an hliahkhuh ṭhîn. Dân naranin dâwrkaiah emaw, sumdâwnga in tin tlawh lâwr miah emaw te an ṭang a. “Maimaw puan te, lungman tama cheimawi thil te leh tlereuh ilo te leh thil dang chumi hmuna awm lo, hla taka kala lei chî te an zuar a. Misonarite anga an khâwk ṭalhna tûrah khân sumdâwng ang chuan mîten an lo lawm hlê si a.”—Wylie, b. 1, ch. 7. Englai pawhin an thinlung chuan Pathian lam a hawi a, khawvêl thil hlû aia hlû, ro ṭha mîte an sem theih nân finna an dîl a. An zain, a rûkin, Bible an keng ṭheuh va, a ṭhen chuan Bible pum an keng a, a ṭhen erawh chuan Bible-a bu hrang tlêm chauh. Hun remchâng a awm ve leh, an thil leitute chu Bible an kawhhmuh a, a duh apiangte hnênah Bible thute an hnutchhiah ṭhîn.IR 70.2

    Hêng misonarite hian anmahni awmna tlâng bul phaizâwl vêlah hna an han thawk ṭan phawt a, an kal zau deuh deuh va. Pheikhawk lovin silhfen phawkphawhraw pui pui nên, an LALPA anga khualzin tih hriat takin, khawpuite kal tlangin, ram hla tak tak an thleng a. An kalna apiangah chi hlû chu an tuh zêl a, an hnuhmâah kohhran a ding zêl a, martarte thisen chuan thu dik chu a tlângaupui a. LALPA nî chuan, hêng mi rinawmte thawhrimna azâra thlarau rah hlu takte hi a la tilang dâwn a ni. A langa tlângaupui lovin, Pathian thu chuan a fang chhuak a, mi tam takin lâwm êm êmin an lo dawngsawng a.IR 71.1

    Waldens-ho hian Bible hi hmân lai mîte Pathianin a kîlkawi dân ziahna bu mai leh tûn lai mîte khawsa dân tûr leh thil tih tûr bithliahna lehkhabu maiah an ngai lo va, nakin huna boralna leh ropuina lo la awm tûr tihlanna a ni bawkin an ring. Thil zawng zawng tâwpna chu a hla lovin an ring a, mittui nêna ṭawngṭainate chuan an thinlung a khawih êm êm a. Chhandamna thu mi dangte hriattîr ve chu an puala lum a ni tih an hre bawk a. Pathian lehkhabu chhûngah hian chhandamna buatsaihna thil chu chiang taka puanin a awm tih an hria. Isua rinnaah nunnawmna te, beiseina te, leh lungmuannate an hmu a. Êngin an hriat thiamnate a han chhun ên a, an thinlungte a han tihlâwm chuan, pope dik lohna thim hnuaia ṭhute pawh, êng chhuntîr ve an châk êm êm a ni.IR 71.2

    Pope leh a puithiamte zirtîrna hnuaiah chuan, mi tam tak an sual ngaihdamna hmuh nân, an taksate an sawisa ṭhîn tih an hria a. An thiltih ṭhata chhandam nih theihna zirtîr an ni a, anmahni an inen a, an rilruin sual an nih chu an inhre si, Pathian thinurna hnuaiah an awm tih pawh an hai lo, an nunna leh an taksate an tirethei a, mahse muanna engmah an hmu si lo. Chutianga ngaihtuahna hmang mite pawh chu Rom thurin chuan a phuar bet a. Mi tam takin ṭhiante leh chhûngte kalsanin, an dam chhûng nun chu convent pindanahte an hmang zo va. Mi tam takin rilru thlamuanna chu chawnghei rêng rêngin, taksate sawisain, zânlaia ṭawngṭaiin, rei tak tak lung hnawng vawt tak chunga bawkkhupin, rei tak tak hmun thianghlim tlawha thangin, sim entîr nâna chawnghei leh taksa tihrehawmin an zawng a, mahse rilru muanna engmah an hmu thei lo. Sual inhriatna avânga mangangin, Pathian thinur phuba lâkna hlau siin, mi tam takin an tuar a, an taksain a tlin tâk ngang loh chuan, beiseina leh êng chhetê pawh nei lovin thlânah an liam leh ṭhîn.IR 71.3

    Waldens-ho chuan hêng thlarau rilṭamte tân nunna chhang pêk an châk êm êm a, Pathian thutiam thlamuanna thuchah chu hrilh an duh a, Krista-ah chauh thlamuanna an hmu thei tih hrilh an duh a. Hnathawh ṭhatin Pathian dân bawhchhiatna lakah min chhandam thei tih thurin chu, rinchhan dik lo aṭanga lo chhuak a ni tih an hria. Chhandam nâna mihringte thiltih ṭhata innghahna chuan Krista hmangaihna sawi sên loh thlîrna chu a dang chat a. Mihringte hian Pathian hnênah chhuan tûr engmah kan neih loh avângin, Isua chu mihring sual thawi nân a thi ta a ni. Khenbeha tho leh ta Chhandamtu thil ṭha tihah, Kristiante sakhua hi a innghat a ni. Kan nunnain Krista a rinchhan dân leh Krista a zawm dân chu kan fukein kan taksa a zawm ang leh thingzârin a kungpui a zawm ang tlat hi a ni tûr a ni.IR 72.1

    Pope-te leh puithiamte zirtîrna hian Pathian leh Isua awm dân chu thûr ṭiau ṭuau, thinchhe tak, nêlawm lo tak ni âwmin mîte a rintîr ṭhîn a. Chhandamtu chu mihring suala tlûte lainatna chhetê pawh nei lo vangin an lantîr a, chuvângin mi sual chuan puithiamte leh mithianghlimte ngenpui chiam a mamawh ta ṭhîn a. Pathian thuin thinlung a chhun ênte kha chuan, hêng mîte hnênah hian, Isua chu khawngaih thei, hmangaihnaa khat Chhandamtu, kut phara dinga mi zawng zawng an sual phur rît leh an manganna zawng zawng leh, an hahna nên, a hnêna lo kal tûra sâwmtu chu kawhhmuh an châk ṭhîn. Pathian thutiam an hmuhna dal tûra Setanan hnâwmhnawk a dah khâwm chu thenfai an châk a—Pathian hnêna an lo kal a, an sual thuphâte an chawi a, thlamuanna leh ngaihdamna an hmuh theih nân.IR 72.2

    A hre duh apiangte hnênah Vaudois misonari-te chuan Chanchin Ṭha thu chu an puang a. Pathian lehkhabu châng ṭhenkhat ngun taka an ziah chu an han phawrh a, sual nih inhriate hnêna beiseina thu an han thlen thei chu an hlimna ber a ni; anni kha chuan Pathian chu phuba lâk hmang, phuba la tûra inpeih reng niin an ngai si a. Ṭhingṭhiin, mittui nên, mi sualte tâna beisei theih thutiam chu an unaute chuan an hrilh a. Chutiang chuan thutak êng chuan, thimna chhûm dum chu a kiantîr a, felna ni chhuak chuan thinlung a chhun êng a, chu êng chuan damna a thlen ṭhîn. Pathian lehkhabu châng ṭhenkhat chu chhiar nawn sek a ngai a, a ngaithlatuin hriat nawn a châk vâng a ni a, ka hre dik ngei emaw tih hriat a duh a ni ang chu. “A Fapa Isua thisenin kan sual zawng zawng min tlenfaisak ṭhîn,” (1 Johana 1:7) tih leh “Mosian thlalêrah rûl a khaikân ang khân, Mihring Fapa hi khaikânin a awm bawk tûr a ni; tupawh a ring apiangin amah avânga chatuana nunna an neihna tûrin,” (Johana 3:14, 15) tihte hi chhiar nawn zin pâwl an ni.IR 74.1

    Rom-ho thu nazawng chu mi tam takin an ring lo. Mi sual aia mihring emaw vântirhkoh emawin a ngensak hi engmah lo mai a ni tih an hria. Êng dik takin an thinlung a chhun ên chuan, “Isua Krista chu ka Puithiam, A thisen chu ka inthawina, A maichâm chu ka sual thupha chawina a ni,” tiin an lo au chhuak ṭhîn. Isua thiltihtheihnaa innghatin, “Rinna lovin ama lâwmzawng mi nih rual a ni lo,” (Hebrai 11:6), “Vân hnuaia mihring sak zîngan, min chhandam tûr hming dang rêng a awm lo,” an ti ṭhîn a ni (Tirhkohte 4:12).IR 74.2

    Chhandamtu hmangaihna thlâwn ngai lo chu, hêng mîte, thlêmna thlipui nuai vêlte tân, hriatfiah sên a harsa hlê a. Mahsela Chhandamtu hmangaihna an hrefiah a, muanna an neih chu a nasa a, êng nasa takin a han chhun a, vâna awm ta daih angin an inhria a. An kutin Krista kut a chelh nghet a, an ke chu Chatuan Lungpuiah a innghat a. Thih hlauhna zawng zawng a bova. An Tlantu hming an tihropui theihna a nih dâwn phawt chuan, lung in tân leh meipuia rawhte an thlang a ni.IR 74.3

    Hmun fianrialah an Bible-te an han phawrh a, êng leh thu dik hre duhte hnênah an chhiar a, a châng chuan mi pakhat chauh hnênah, a châng chuan mi tam zâwk hnênah. A châng chuan zânkhua khuain an chhiar a. Ngaithlatute chuan mak an tiin, ṭha an tih êm ṭhîn avângin, chhandamna chanchin chu chiang taka an hriatfiah hmâ chu, zahngaihna tirhkoh chuan châwl lova a chhiar nawn sek a ngaih châng a tam. Hetiang zawhnate hi a awm fo va: Ka thil pêk hi Pathianin a pawm ve duh ang em? Ka sualte hi min ngaidam ve duh ang em? Hêng chhânna atâna an chhiar ṭhin chu: “Nangni thawk rim leh phurrit phur zawng zawngte u, ka hnênah lo kal ula, keiman ka chawlhtîr ang che u,” tih hi a ni (Matthaia 11:28).IR 75.1

    An rinnain Pathian thutiamte a man ngheh hnu chuan lâwmna au ri a lo chhuak a, “Sakhaw hmun tlawha rei tak tak thang a ngai ta lo, thlân thianghlim tlawha hrehawm taka zin a ṭûl ta hek lo. Isua hnênah ka sual nên ka kal ang a, mi sual sim ṭawngṭaina a hnar lo vang. ‘I sual ngaihdam a ni ta,’ ka sualna, keima sualna ngei pawh ngaihdam a ni ang,” tiin.IR 75.2

    Lâwmnain an thinlung a khat a, lâwm thu sawi leh fakin Isua hming an chawimawi a. Hêng mi hlim leh lawmte hi, nunna kawng dik tak an hmuh thu leh an thil hriat tharte an theih anga sawi leh chhawnga, êng chu tidarh tûrin mahni in lamah an kîr leh ṭhîn. Pathian lehkhabu thuah chuan thiltihtheihna mak tak a awm a, chu thu thiltithei chuan thutak ngainatute thinlungah thu a han sawi a. Pathian âw ngei a ni a, a hretute thinlung chu a khawih lo thei lo.IR 75.3

    Thutak tirhkoh chu a kal tumna lamah a kal zêl a; mahse rei tak chhûng chu a inngaihtlâwm dân te, an takzia te, a ṭhahnem ngaihzia te chu mîte ti ti ber a ni a. Ngaithlatute chuan khawi lam aṭanga lo kal nge a nih a, khawi lamah nge a kal dâwn tih an zâwt ngai hek lo. A thusawi chu a tîrah mak an ti a, nakinah hlimna leh lâwmnaa an khah ṭhîn avângin, chutiang thil zawh nachâng tûman an hre lo a ni. Kan in lamahte pawh lo lêng ve la tia an sâwmin, “Berâm hote ka zawng dâwn,” tiin a chhâng a. Vâna vântirhkoh emaw ni dâwn chu le aw? titein an ngaihtuah ṭhîn a.IR 75.4

    Hêng thutak tirhkoh hi an hmu leh zen zen tawh ngai lo. Ram dangah a kal ta daih a ni ang e, a nih loh leh khawi lai hriat ngai loh lung inah a thâm ral ta a ni ang, a nih loh leh thu dik a hriatpuina hmun ngeiah khân martarna changin a ruh rote chauh a awm tawh a ni mai thei. Mahse a thu hnutchiahte chu tihboral theih an ni lo va, mîte thinlungah hna a thawk a, eng ang chauhva nasain nge hna a thawh, tih chu rorêlna nîah hriat a la ni chauh dâwn a ni.IR 76.1

    Waldens misonari-te hian Setana lalna ram an rûn a, thim thiltihtheihna pawh a lo inring ve a. Thutak tihhmasâwnna tûra an thawhna engkim chu sualna lalpa chuan a lo enthla ve reng a, a hnungzuitute pawh a chawktho a. Pope mi liante pawhin hlauhthawnna an nei ta a. Hêng mi hnuaihnung, mi vâkvaiho hnathawh hian an hnathawhte a han tikhaw lo mai dâwnin an hria a. Thu dik êng chu tihmih lohva a ên reng chuan, dik lohna chhûm, mipuite zîn hnantu kha tihkianin a awm mai ang a, mîte rilru chuan Pathian lam chauh a hawi ang a, a tâwpah chuan Rom lalna hi a tichhe ngei ang. IR 76.2

    Mi hetiang, hmân lai kohhrante rinna ang tak vuante an lo la awm hlauh hian, Rom kal sualna a lantîr a ni, chuvângin huatna leh tihduhdahna a rawn thlen a. Pathian lehkhathu an thlah duh lohnate hi, Rom ngaiha thil sual, an ngaih theih loh chi a ni a. Lei chung aṭanga nuai bo vek an tum ta a. Tichuan Pathian mîte chu an awmna tlâng rama an inahte an rawn luhkhung a. An thu ngaihtuaha thiam loh chantîr nghâl tûrin rorêltuin an hnu a rawn chhui a, sualna nei lo Abela, Kainan a thaha thisen luang ang kha a lo thleng leh ta a ni.IR 76.3

    An ram ṭhalaite an tihchhiatsak ṭhîn a, an in leh biak inte an ṭhiatsak a. Lo ṭha tak takte leh mi taima leh nuntluangte awmna hmun te chu ram ro mai an chang zo ta. Ramsa kohamin thisen a tem a a kawlh zual ta ang hian, Pope hotuten mîte tuar an hmuh chuan an thinur zual sauh va. Hêng rinna dik ṭantute hi tlângahte ûm bo niin, an bihrûkna ruam chenin luhchilh an ni a, ngaw pik leh lungpui tohlâwt hmunte chu an inhumhimna a lo ni ta a.IR 76.4

    Hêng mi thiam loh changa an puhte nungchang hi an hmêlmate pawhin sawisel tûr an hre lo, mi pawikhawih lo, awm hlê hlê, sakhaw mi tak an ti ve tho va. An sualna lian ber chu pope duh ang zâwngin Pathian an be lo. He “thiltihsualna” avâng hian mualphona tinrêng, indeuna tinrêng leh insawisakna, ramhuai leh mihring hmuh chhuaha hrehawm thei ber chu, an chungah a lo tla ta a ni.IR 76.5

    Thâwk khat lai, Romin hêng a hnam huatzâwng tihchimih a tum lai khân, Pope-in thupêk a chhuah a. Hêng mîte hi kohhran kal sual, kohhran chawk buaitua puhin, râwt vek mai tûrin thu a pe a. Hemi thupêkah hian thatchhia, rinawm lo leh buaina siam hmangah an puh lo va, sakhaw mi leh mi thianghlim anga an lanna hian, “berâm huang dika awmte” a thlêm thlu ṭhîn an ti a. Chuvângin pope thupêk chuan, “Chûng suahsual bâwl hnam bawlhhlawh leh mi deu hmangte chu an inlamlêt loh chuan rûl tûr nei anga chhut sawmin an awm tûr a ni,” tiin thu a pe a.— Wylie, b. 16, ch. l . He lal chapo hian hêng thute hi la hmachhawn leh a inring em? Vân lehkhabuah inziak vekin, rorêlna nîah a la hmachhawn leh dâwn tih a hria em? “Hêng ka unau tê berte zînga mi pakhat chunga in tih chu ka chunga ti in ni,” Isuan a ti (Matthaia 25:40) .IR 77.1

    He thupêk hian kohhran member-te zawng zawng chu ṭang hova hêng kal sualte do tûrin a ko va. He hnathawh râpthlâk hi mîten thawh an châk theih nân, he thupêk hian, “Kohhranin a hremna zawng zawng aṭangin a ngaidam a; he indonaa tel apiang chu chhechhama thu an tiamna zawng zawng aṭangin a ngaidam a; dân lo vanga sum leh pai, in leh lo an neihte chu dân anga neiah a chantîr a; hêng kal sual thattu apiang chu an sual zawng zawng ngaihdam a tiam a; Vaudois-ho nêna thuthlunna rêng rêng chu a phelh vek a, an chhiahhlawhte pawh chhuah vek tûrin thu a pe a. Tûman ṭanpuina an pêk a phal lo va; an rote chu tupawhin an chhuhsak a phal a.”— Wylie, b. 16, ch 1. He thupêk hmuh theih loh thuneihna aṭanga aw lo chhuak hi Krista aw a ni lo va, dragon rûm ri a ni zâwk.IR 77.2

    Pope ṭhuihruaite hian Pathian dân remin an nungchang an siam lo vang, an rilrem zâwngin nungchang awm dân tûr an siam chawp zâwk a. Rom thupêk a nih avângin mi zawng zawng zawm luihtîr an tum a. Chhiatna râpthlâk tak a lo awm ta. Puithiamte leh pope rilru dik loho chuan Setanan an tih tûra a duh ngei kha an han puitlin ta a. An nungchangah zahngaihnain hmun a chang lo. Isua khenbeh duhna nungchang, zirtîrte thah duhna nungchang, a hun laia mi rinawmte thisena tuihal - Nero-a nungchang ang bawk kha a lo che leh a, Pathian duhsakhote chu khawvêl ata tihboral vek a tum ta a ni.IR 77.3

    Pathian mîten, kum zabi tam tak chhûng an chunga tihduhdahna lo thleng chhel tak leh rilru nghet taka an tuarna hian, an Chhandamtu an chawimawi a ni. Indopui chu an chungah lo thlengin, mihring kut chhuak ni lova mawi—intan bun rem rumna tuar mah se, Chanchin Ṭha theh darh tûrin misonari an tirh chhuah an ṭhulh chuang lo. An hmêlmaten thah tumin an ûm a, mahse an thisen chu an chi tuh chawmtu ruahtui a lo ni a, rah a han chhuahpui ngei ṭhîn.IR 78.1

    Hetiang hian Waldens-ho hian Luther-a pian hmâ daihin Pathian tân an lo ṭang tawh a. Ram tam takah an kal darh a, Wycliffe-a hun lai aṭanga inṭan tawh Siamṭhatna chi chu an phun a, Luther-a dam laiin a lo buk ta luai a ni. “Pathian thu leh Isua Krista hriattîrna,” (Thupuan 1:9) atân eng pawh huama tuar ngamte chuan, hun tâwp thlengin thutak hi an kalpui zêl tûr a ni.IR 78.2

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents