Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Bung 11—Lalhote Hnialna

    (Protest Of The Princes)

    KOHHRAN siamṭhatna ṭanpuina tûra aw chhuak ropui ber chu, lalberin kum 1529-a Spires khuaa Rorêlna, Diet of Spires a koh ṭuma German rama Kristian lalho aw kha a ni. Hêng Pathian lama ṭang lalho huaina te, an rinawmna te leh an din nghehna te avângin, an hnua mi zawng zawngin mahni rilrua ṭha tihzâwng anga awm theihna zalênna kan hmu a ni. Kohhran siamṭhata awmte chu, tûn thlengin an hnialkalhna avângin “Protestant” tih an la ni ta reng a; an ṭanchhan thu bulpui chu, “Protestant thurin bulpui bawk kha a ni.” — D’Aubigné, b. 13, ch. 6.IR 197.1

    Kohhran Siamṭhatnain hun harsa a thleng ta. Lalber thupêk, Edict of Worms-ah khân Luther-a chu hnawhchhuah a ni a, thu a zirtîr khap a ni a, a thurinte pawh khap a ni a, chutichung pawhin sakhaw thua inhmuhmawhna khawiah mah a la awm lo va. Pathian thiltihtheihnain thu dik dodâltute a dang tlat zêl a. Lalber Charles V chuan Kohhran Siamṭhatna hi tihchhiat a tum tlat a, tichhe tûra a kut a lek apiangin, a talhtum lo la kawi tûr thil eng emaw a awm ziah ṭhîn. Vawi tam tak chu, Rom dodâltute chu tihboral an ni dâwn ta ngei an ti ṭhîn a; mahse a hun takah khawchhak lam aṭangin Turkey sipaite an lo thawk a, a châng leh France lal, a châng chuan pope ngei pawh, German lal a lo ropui zêl avângin a îtsîk a, a do ta a nih kha; hetianga ram buaina kârah Kohhran Siamṭhatna chu tawh buai lohvin a awm a, a lo chak deuh deuh va, a darh zau zêl bawk a.IR 197.2

    A tâwpah chuan pope leh a hnuaia lalho an inhmuhmawhna bengdaiin Kohhran Siamṭhatna bei tûra inthurual an tum ta a. Kum 1526-a Spires khuaa rorêl inkhâwm Diet inkhâwmna lian zâwk awm leh hmâ chu, ram bung hranga mîte sakhaw zalênna an pe ṭheuh va. Mahse engmah hlauhthawn thilte a awm tâk loh chuan, lalberin kum 1529-ah Spires khuaah bawk Rorêlna Diet a ko nawn leh a, a tum ber chu Kohhran Siamṭhatna tihchhiat a ni a. Lalhote chu Kohhran Siamṭhatna dodâl tûrin, a theih chuan tihluihna hmang lova thlêm thlûk tum tûr a ni a, a theih loh erawh chuan lalber chuan chemsen lek mai tûrin a inbuatsaih a.IR 197.3

    Pope-hote chu an hlim hlê a. Spires khuaah an lo kal ṭeuh va. Kohhran siamṭhatute leh anmahni lâwmtute an huatzia an tilang nasa hlê a ni. Melanchthon-a chuan, “Keini chu le, mî kamchhe tleuhna mai leh khawvêl bawlhhlawh phiah khâwm mai kan ni a; mahse Krista chuan a mi khawngaihthlâkte hi a han thlîr ngei ang a, a hualhim ang,” a ti a.— Ibid., b. 13, ch. 5. Kristian Lal, Rorêlna Diet-a lo kalte kha an thlen ina Chanchin Ṭha thu sawi khap tlat an ni a. Mahsela Spires khaw mipuiten Pathian thu hriat an châk ve si a, khap ni mah sela, Saxony lal chapelah Pathian thu ngaithla tûrin mi sâng tam tak an lo kal thuai a.IR 198.1

    Hei hian thu tâwp a han thlen thuai a. Rorêltute hnênah lalber thuchah a lo thleng a, ‘mahni duh anga sakhaw biak phalna hian buaina chauh a rawn thlen avângin ṭhiat leh tûr,’ tiin thu a han pe a. Thu dik ngaihtuah lova thupêk hian Kristian lalte kha a tilungni lo êm êm a. Pakhat chuan: “Krista chu Kaiapha leh Pilata kutah a awm leh ta,” a ti hial rêng a. Rom-ho kha an pawngpawrh zual a. Pope mi pakhat chuan, “Luther-a hote ai chuan Turkey-ho pawh an ṭha zâwk; Turkey-ho chuan chawnghei nîte pawh an nei a, Luthera hote erawh chuan an bawhchhia a. Pathian lehkhabu thianghlim leh kohhran dik lohna hluite hi, a engemaw zâwk thlan tûr lo ni ta se, a hmasa zâwk hi kan hnâwl tûr a ni,” a ti a. Melanchthon-a chuan, “Nî tinin, rorêl inkhâwm kim lai takin, Faber-a chuan, keini Chanchin Ṭha mîte min vawmna tûr lungtum thar a nei reng,” a ti a.—D’Aubigné, b. 1 3, ch. 5.IR 198.2

    Sakhaw inngaihtheih tawnna kha dân rema siam a ni a. Kristian ram bung hranga Chanchin Ṭha ringtute chuan an zalênna tihkhâwbawna chu do tlat an tum a. Worms thupêk angin Luthera kha hnawhchhuah a ni a, Spires khuaa a kal phal a ni ta lo va, mahse a hnathawhpui ṭhenkhat leh lal ṭhenkhat Kohhran Siamṭhatna ṭanpui tûra Pathianin a kohte khân a ai an awh a. Luther-a hum ṭhintu, Saxony lal ropui Frederick kha a thi ta si a, mahse a unaupa, amah thlâktu Duke John kha lâwm takin Kohhran Siamṭhatna lamah a ṭang a; inremna ngaina mi a ni nâa, Kohhran Siamṭhatna chungchâng thuah a huaiin a ṭangkai hlê a ni.IR 198.3

    Puithiamhovin, rin dân thar zawmna ram zawng zawngte hi pope hnênah an intulût tûr a ni an ti a. Kohhran siamṭhatute erawh chuan zalênna an neih ṭhin kha an chuh ve tlat a. Pathian thu lâwm taka hmu tawh ramte Rom hnuaiah kan lo lût thei lo an ti tlat a.IR 199.1

    Hetiang hian thu an rawt ta a ni: Kohhran Siamṭhatna awm lohna hmunah chuan Worms Thupêk hi hman tûr; Kohhran Siamṭhatna awmna ramah pawh, helna chawh chhuah hlauhawm lova an tih theih dâwn loh chuan, mi dangte âwihtîr an tum tûr a ni lo va, inhnial buai theihna thil an sawi tûr a ni lo va, Mass-te an dodâl tûr a ni lo va, Roman Catholic mîten Luther-a rin dân an zawm an phal tûr a ni hek lo.—D’Aubigné, b. 13, ch. 5. He thu hi Diet-in a remti a, pope puithiamho leh kohhran hruaitute chu an hlim êm êm a.IR 199.2

    He thupêk hi hman tûr lo ni ta sela, Kohhran Siamṭhatna thu chu a la hre ngai lote hnênah a darh zau thei lo vang a, a thlen tawhna hmunah pawh ... hmun a khuar nghet thei lo vang.—D’Aubigné, b. 13, ch. 5. Zalên taka thusawite khap a ni ang a. Pâwl dang zawm khap a ni ang a. Hetiang khapna leh innêk chêpna pawm tûrin kohhran siamṭhatute chu an phût a. Khawvêlin a thil thlâkhlelh kha a boral dâwn ta a ang hle. “Rom thuneihna siam ngheh leh a nih chuan an dân bawhchhiatna bawk kha a lo kîr leh ngei ang a; hnathawh, inṭhenna leh kal sualnain a tihbahlah hlê tawh, tihchhiat vekna tûr chhuanlam engemaw an hmu ngei bawk ang.— Ibid., b. 13, ch. 5.IR 199.3

    Kristian-ho inrâwn tûra an han ṭhu khâwm chu an thlaphâng hlê mai. “Engtia tih tûr nge ni ta ngai le?” tiin an inen vêl a. Eng ang zâwng pawhin thu titlu sê, khawvêl pum a nghawr dâwn a ni. “Kohhran Siamṭhatna hruaitute chuan intulûtin, Thupêk chu an pawm mai em ni ang? He hun, namên lova buaithlâkah hian, Kohhran siamṭhatute tân kawng zawh sual a awl êm êm a. Thupêk pawm chu lo titlu ta pawh ni se, chhan ṭha tak tak leh chhuanlam tûr âwihawm tak tak an hre ṭeuh vang. Luther-a pâwl lalhote kha, sakhua an duh ang ang pawm phal an ni a. He thupêk awm hmâ chuan, an khua leh tuite pawhin hetiang zalênna hi an nei ve a, chuvângin rin dân dik an zâwm ve a ni. Hei hi a tâwk hle lo maw? He thupêk an pawm chuan boralna leh chungpikna eng zat nge an pumpelh theih dâwn? Hnialna chuan eng ang buaina leh hlauhawmnaah nge a hruai luh ang? Nakin lamah hun remchâng zâwk a la awm thei asin. Inremna thu i zawng ang. Romin inremna thu a tawktarh hi i pawm mai ang khai, German ram hliam hi i tuam teh ang. Hetianga ngaihtuah hian siamṭhatute tân kawng pakhat zawh a sam hle a, mahse an kawng zawh chuan an thiltum ber tân chhiatna a thlen dâwn si a ni.IR 199.4

    “Mahsela thupêkin a khawih pawi thui tûrzia an hmu tlang thei hlauh va, hlau lovin ṭan an khawh ve ta a. Thupêk tum tak chu engnge ni? Rom chuan, tumah mahni duhzâwng angin in awm thei lo vang, a hranpaa ngaihtuah theihna in nei thei bawk hek lo vang ti thei tûra thuneihna neih an tum a ni. A nih leh thupêk chuan anmahni lalho leh an khua leh tuite tân sakhaw zalênna a phal a ni lâwm ni? Phal e. Mahse zalênna leh thuneihna an neih ve reng ni lova, chin tâwk neia an phalsak ve chauh a ni. Hemi thupêkin a phal bâk chu engmah tih theih a ni lo va, mahni ngaihtuah theihnate a hman theih loh va, Rom chu thil tisual thei lo rorêltu a ni a, âwih mai tûr a ni. An thu rawt chu lo pawm ta se, Saxony-ah chauh sakhaw zalênna a awm thei ang a, pawn lam Kristian ram dangah chuan rin dân dik pawm leh mahni chhia leh ṭha hriatna hmanga awm chu dân bawhchhiatna a ni a, lung in tan emaw meia hâl hluma hrem tûr emaw an ni mai. Sakhaw biak zalênna khuahkhirh chu an rem ti thei dâwn em? Rin dân dik a thara pawm khâr a ni ta tiin an puang thei ang em? Hmun tam taka Rom kohhran tamna hmuna awmte chuan rin dân dik kalsana zawm ve mai tûr tih chu an rem ti thei ang em? Rom kohhran tamna hmuna he thurawt zâwm duh lote thisen chhuah zawng zawng thuah kohhran siamṭhatute hian mawh an phur lo an ti thei ang em? Hetianga an tih chuan, a hun pawimawh lai taka Chanchin Ṭha leh Kristian ram zalênna phatsan an ni ang.”—Wylie, b. 9, ch. 15.IR 200.1

    “Mahsela an ram te, an lal lukhum te leh thil engkim, an nunna thleng pawha chan an huam ta zâwk a.” D’Aubigné, b. 13, ch. 5.IR 200.2

    “He thu rawt hi i hnial ang u. Mihring chhia leh tha hriatna chungchângah a tam zâwkin thuneihna an neih theihna thu a awm lo,” an ti ta a. Lalho chuan, “Kan rama muanna leh inremna awm hi kum 1526 Thupêk avâng a ni; thiat leh a nih chuan German ram hi buainain a khat ang. Council lian zâwk awm hmâ chu Diet Rorêlna hian sakhaw zalênna hum loh chu engmah tih theih a nei lo,” an ti a.—Ibid., bk.13, ch. 5. Chhia leh tha hriatna lam thua zalênna hi sorkârin a hum tûr a ni a, sakhaw lam thuah chuan hei hi a thuneih theihna chin a ni. Khawvêl sorkârin sakhaw biak dân rêl luihsak a tum chuan, Chanchin |ha puan darh duh Kristianten thi leh thau pawlha an lo tana kha, engmah lova siam an tum a ni.IR 201.1

    Pope hote chuan “luhlulna” te hi tihchimih an tum tlat a. Kohhran Siamthatna tanpuitute zîngah inngeih lohna siam an han tum phawt a; a langa la tan ve lote kha an tihthaih a. Khawpui aiawhtute chu Rorêlna Diet-ah an ko khâwm a, thu rawt an pawm dâwn leh dâwn loh titlu nghâl tûrin an nawr a. Hun tihsei deuh an dilna chu an phalsak lo va; vote an han lâk meuh chuan an zînga a chanve dâwn lain Kohhran Siamthatna kha an thlang ta a. Sakhaw zalênna tihboral hnialtute chuan sawichhiatna, thiam loh chantîrna leh tihduhdahna chauh an hmabâk a ni tih an hre êm êm a. Pakhat chuan, “Pathian thu kan phat chuan kan him ang a, kan phat loh chuan hâl hlum kan ni mai,” a ti a.— Ibid., b. 13, ch. 5.IR 201.2

    Rorêlna Diet-a lalber aiawh King Ferdinand chuan thupêk hman a nih chuan inthen darhna nasa tak a awm dâwn tih a hria a. Chuvângin lalho chu thlêm tûr an ni tiin a ngaihtuah a. Tihluihna hman a nih chuan lalho kha an chan lehzual dâwn tih a hria a. Tawngkam thiama thlêmna lam a hmang ta a ni, “Thupêk hi pawm mai ula,lalber pawh in chungah a lâwm êm êm ang,” a ti a. Mahse lalho chuan lei lalberte aia chungnung zâwk thu pawm an duh zâwk a. “Lalberin inremna leh Pathian chawimawina tûra thil a tih rêng rêng chu kan âwih zêl ang,” an lo ti a.IR 201.3

    Lalber aiawh King Ferdinand khân, Rorêlna member zawng zawngte hriatah Saxony lal leh a thiante hnênah, “thu rawt chu lalber thupêk ngheta siam a ni mêk, chuvângin mi tam zâwk thu pawm mai loh chu in tân kawng dang a awm ta lo,” tiin a hrilh a, rorêlna hmun chu a chhuahsan ta a. Kohhran Siamṭhatute tân inngaihtuahna hman a awm lo va, chhân hman pawh a ni hek lo. Ko kîr leh tûrin palai an tîr a, mahse ani chuan, “Thu chu tihtluk a ni zo ta, pawm mai ula a ni mai,” a lo tihsan a.— Ibid., b. 13, ch 5.IR 201.4

    Lalber lama ṭanghote khân, Kristian lalhovin mihring phuahchawp thurinte leh thupêkte aiin Pathian Thu an dah chungnung ngei dâwnin an hria a. Hetiang thu pawm a nih chuan pope thuneihna a la chuai ngei dâwn tih pawh an hria. Mahsela an hnua mi sâng tam takte angin, thil hmuh theih chauh an en a, lalber leh pope chan a la ṭhain, siamṭhatuho chan a chhe hlê tiin anmahni an infak a. Siamṭhatuho hian mihring ṭanpuina mai ring ni se, pope-ho rin ang ngeiin an awm ang. Tlemtê an nia, Romin ngeih lo teh mah se, chakna an nei a ni. Rorêlna Diet thu rawt pawm lovin, Pathian thu an pawm a, lalber Charles-a en lovin, lalberte Lalber Isua Krista chu an en zâwk a.— Ibid., b. 13. ch. 6.IR 202.1

    Lalhovin an rilru thûk bera an ngaihtuah dik an tih Lal Ferdinandan a pawm duh loh avângin, lalho chuan a awm loh pawisa lova, National Council-a thlen thuai an rem ti tlâng ta a. An hnialna thu chu ngun takin an phuah a, Rorêlna Dietah an theh lût ta a. “Heta awm zawngte hian, Pathian, min Siamtu, Vawng-himtu, Tlantu leh Chhandamtu, kan zaa ro min la rêlsaktu tûr hmâah leh mi zawng zawng leh thilsiam zawng zawng hmâah kan hnialna kan hriattîr e. Keini, keimahni tân leh kan mite zawng zawng aiawhin, thupêk siam tûr chu, thupêkin Pathian a kalhna apiangah, A thu thianghlim a kalhna apiangah, kan chhia leh ṭha hriatna zalênna kan neih a kalhna apiangah, thlarau chhandamna a kalhna apiangah kan rem tihpui lo va, engti kawng mahin kan zâwm dâwn hek lo.IR 202.2

    “He thupêk hi kan pawm tehlul ang maw? Engkimtithei Pathianin Amah hriatna lamah mi a ko va, mahsela hemi hian Amah hriatna chu a dawngsawng thei lo kan ti a ni. Pathian thu nêna inrem chauh lo chu thurin dik a awm thei lo. ... Thurin dang rêng rêng zirtîr chu LALPAN a khap tlat a ni. Pathian thu thianghlim thute chu, châng dang chiang zâwk leh fiah zâwkten an hrilhfiah a. He Lehkhabu thianghlim hi Kristiante tân thil engkimah a mamawh a, hriat thiam a awl a, thim tihkianna a ni bawk a. Pathian ṭhatna azârah A thu thianghlim, Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thara thu chuangte hi, a kalhzâwnga thu belhchhah awm lovin, hei chauh hi thianghlim taka puan darh kan tum a ni. He thu chauh hi thutak a ni; thurin zawng zawng leh nunna dân zawng zawng atân dân nghet a ni, a hlawhchham ngai lo vang a, min bum ngai hek lo vang. He lungphûm chunga dingte chu hremhmun thiltihtheihnain a ngam lo vang a, hemi dodâla mihring chapona leh intihveina awmte hi Pathian hmâah an la tlâwm ang.IR 203.1

    “Hemi avâng hian nghâwngkawl min bah luihtîr hi kan paih e. Mahsela lalber, thil dang zawng zawng aia Pathian hmangaihtu chuan, kan chunga Kristian rilru pu lal anga ro min rêlsak kan beisei; tin, lalber hnênah leh nangni lalho hnênah, ngainatna leh thuawihna, kan tih tûr dik chin chu pêk kan tiam e.”—Ibid., b. 13, ch. 6.IR 203.2

    An thu hian Rorêlnaa ṭhu khâwmhote chu a hneh hlê mai. A lehlam pawh, a tam zâwkte khân, hnialtute huaizia chu mak an ti a, an hlauthâwng bawk a. Buaina a lo la awm ngei dâwnin a lang. Intihhranna, innghirnghona leh thisen chhuahna chu pumpelh theih a ni dâwn ta lo. Mahsela siamṭhatuho chuan, an ṭanna a dikzia an hriat avâng leh Engkimtitheia kut an chelh avângin huai tak leh nghet takin an ding a.IR 203.3

    “Hemi hnialnaa an thu theh chhuahah hian Protestant Kohhran thurin bulpui a chuang. Rin dân thua mihring thiltih dik loh ṭhin pahnih a kalh bawk a: pakhatna chu sakhaw thua pawn lam rorêltute lo inrawlh ve fona hi; pahnihna chu kohhranin thuneihna a pum-hmawm hi. Hêng thil dik lo aiah Protestant Kohhran chuan thil dang pahnih a târ lang a: sakhaw thuah mahni duh ang leh ṭha tihzâwng zawm chu, sorkâr rorêltute thuneihsak phâk lohvah a dah a; Pathian Lehkhabu thu hi lei kohhran hmuh theih chungah a dah bawk a. A hmasa berin Pathian thilah sorkâr thuneitute lo inrawlh ve a duh lo va, zâwlneite leh zirtîrte tih angin, “Mihring thu awih aiin Pathian thu kan awih tûr a ni,” a ti a. Charles V lallukhum aiin Isua Krista lallukhum a dah sâng zâwk bawk a; a la kal thui leh deuh va, “Pathian ṭawngka chhuak hi, mihringte zirtîrna chungah a awm tûr a ni, ” a ti bawk a.— Ibid., b. l3, ch. 6. Hnialtute chuan, thu dik nia kan hriat puan darh theihna thuneihna kan nei tûr a ni a; Pathian thu chu kan rin a, kan âwih bâkah, mi dangte kan hrilh ve tûr a ni. Hemi thuah puithiamin emaw, sorkâr thuneituin emaw tihbuai theihna thuneihna a neih kan rem ti lo, an ti bawk a. Spires khuaa an hnialna hi sakhaw thua hleih neihna dodâlna a ni a. Mahni ṭha tihzâwng ang anga Pathian biak theih nân, mi tin tâna thuneihna phûtna pawh a ni. An hnialna thu chu an puang ta a. Mi tam tak rilruah a inziak a, vân lehkhabuah tûmâ thai chhiat theih lohvin a inziak bawk a. German rama Chanchin Ṭha puan darh duh Kristianten an Thurin bulpuiah an hmang a. Hmun tina mîten, he hnialna avâng hian, hun thar leh hun ṭha zâwk neih beiseina an nei a. Lal pakhat chuan Spires khuaa Protestant Kohhrante hnênah, “Pathian Engkimtithei, hlau lo leh zalên taka A thûte puantîr theitu che u khân, chatuan thlengin in Kristian rinnaah chuan din nghehtîr che u rawh se,” a ti a.— Ibid., b. 13, ch. 6.IR 204.1

    Kohhran Siamṭhatuten, Kohhran Siamṭhatna hlawhtling taka a awm hnuah, mîte tihlâwm nân, rinna lam thuahte lo dul ta deuh sela, Pathian chunga rinawm lo an ni ang a, anmahni chungah ngei pawh rinawm lo an ni ang a, an chhiatna an insiam chawpna a ni ang. Hêng siamṭhatute rinawm dân hi an hnua mi zawng zawngte entawn tlâk a ni. Pathian leh A thute dodâlzâwnga Setana hnathawh dân a la dang chuang lo va, hmân lai ang bawkin tun laite pawhin Pathian thu nun dân nghahchhan nâna neih hi Setana huatzâwng a la ni ta reng a. Tun lai hian kohhran siamṭhatute thurin leh an dânte kan kal pensan nasa ta hlê a. Protestant thu bulpui lama hawi kîr leh a hun ta, chu chu—Bible chauh hi rinna leh kaihhruaina dân atâna hruaitua hmanna hi a ni. Setanan, tun thlengin sakhaw zalênna tihchhiat theih nân a thil hman theih chu a la hmang reng a. Spires khuaa Hnialtuten Kristian sakhaw kalha an paih thlâk tawh kha, thuneihna ropuina hlauh tawh hmu kîr leh tûrin Setanan a bei nasa. Chutih laia Pathian Thu chauh an rin anga tun laia kan rin ve chauhvin kohhran hi siamṭhatin a awm reng thei ang.IR 204.2

    Protestantho tân a hlauhthâwnawmzia chhinchhiahna tam tak a lo lang; Pathianin A mîte a hum ṭhin tih chhinchhiahna pawh a lang bawk a. Hetih lai hian Melanchthon-a chuan a ṭhianpa Simon Grynaeus chu Rhine lui lamah a nem thla ta hlawk hlawk mai a, ani lah chuan a ngaihna hre hek lo, mak a ti hlê mai a. Melanchthon-a chuan, “Putar zawhawm tak mai, ka hriat ngai hauh loh, ka hmâah a lo ding a, ‘Lal Ferdinand-an Grynaeus man tûra a mi tirh an lo thleng ṭêp a ni,’ tiin min hrilh a ni,” a ti.IR 205.1

    Ahmâin pope hote zînga lehkha thiam Faber-an a sermonah Grynaeus-a a sawi hming chhe viau mai a. A thusawi bân chuan thu dik lo tih hriat reng a sawi avângin a han kamkhat hlek a. Faber-a chu a thinur hlê mai a, mahse a thinur a thup thei hrâm a. Lal hnênah a kal nghal a, Grynaeus manna thu a va la lek hi a lo ni a. Melanchthon-a chuan a ṭhianpa hum tûrin Pathianin vântirhkoh a han tîr a nih a ringhlel lo. Rhine lui kamah che lo chang lovin a ding a, a ṭhianpain râl leh lam a kai hmâ chu a thlîr a. Ral lehiam a thlen chuan, “Mi felte thisen lâk châka tuihalho kâ aṭangin a him ta ṭâwk e,” a ti a. A ina a va haw chuan, Grynaeus zawngtuho chuan a in chu an lo thâi let rem rum mai tih an lo hrilh a.— Ibid., b. 13, ch. 6. Kohhran Siamṭhatna chu a hmâ aiin a lâr ta zâwk a. Lal Ferdinand khân Chanchin Ṭha puan darh duh lalho thu a ngaithla duh lo vei a, tûnah chuan lalber leh sorkâr mi lian leh kohhran mi lian zawng zawng hmâah thu sawina hun an nei leh dâwn ta. Ram chhûngah buaina a awm ta fê a, chumi tihreh nân, lalber Charles V chuan Augsburg khuaah Rorêlna Diet a ko va, chu inkhâwmna chu amah ngeiin a ho vang. Hei hi Spires khuaa an hnialna chin kum khat hnuah a ni. Protestant hruaitute pawh an ko vek a.IR 205.2

    Kohhran Siamṭhatna atân hlauhawm tam tak a awm, mahse a kilkawituten Pathian kutah an nghat a, Chanchin Ṭha erawh chu vawn ngheh tlat an tum a. Saxony lal kha a upâten kal lo tûrin an thlêm a, Lalberin lalho awm khâwm a duhna chhan chu tihkawlawk a tum chauh a ni. “Khawpui kulh chhûnga hmêlma thiltithei tak tak nêna inkhûr-khung chu a muanawm lo lutuk e,” an ti a. Mi dangte erawh chuan “Lalho chu huai takin awm phawt mai se, Pathian hna chu a him ang,” an ti a. Luther-a chuan, “Pathian chu rin ngam a ni. Min thlahthlam lo vang,” a ti a.— Ibid., b. 14, ch. 2. Saxony lal chu a ṭhuihruaite nên Augsburg lam panin an chhuak ta a. A tân a hlauhthâwnawmzia an hre ṭheuh si a, an lungngai hlawm êm êm mai a. Luther-an Coburg khaw thlengin a va thlah a. An kalkawng atân hla a phuah a, “Kan Pathian, Kulhpui Nghet A Ni” tih hi. Chumi hlâ chu kawng tluanin a sa a, chu hla chuan lungngai leh thlaphângte a timuang êm êm a.IR 206.1

    Kristian lalhovin, Rorêlna Diet-a thlen tûra an thu phuah chu, Bible thute nêna nemngheha, zia-râng nei deuhva, indawt fel taka ziah an tum a. Chumi buatsaih tûrin Luther-a leh Melanchthon-a leh an ṭhiante an tîr a. He chhechhama thu tiamna hi Protestant Kohhran chuan an rin dân tarlânnaah an pawm vek a; chuta an hming ziak tûrin an awm khâwm ta a. Thil awl-ai a ni lo. Siamṭhatute chuan an thil tum chu sorkâr thil politic nêna inchawhpawlh lo tûrin an fîmkhur êm êm a; Pathian thu chhuak chauh lo chu thil dang engmah a khawih tûr a ni lo an ti a. He thutiama hming ziak tûra lalho an han inkhâwm chuan, Melanchthon-an, “Hêng hi Pathian rawngbâwltute leh Pathian Thu zir mîte rawt zâwk tûr a ni a; mi lianho thuneihna hi thil dang atân i khêk zâwk teh ang,” a lo ti a. Saxony lal John-a chuan, “E! chu, mi hmaih i tum e lo? Thil dik ti tûrin ka rilru ka siam zo tawh, ka lallukhum thu ka ngaihtuah lo. LALPA tân ka ṭang duh a ni. Ka lallukhum leh lal puan te hi Isua kraws tlukin a hlu lo ve,” a ti a, a hming a han ziak ta a. Lal dang a lo kal leh a, ziakna kawlawm a han ken chuan, “Ka LALPAIN a mamawh chuan, ka ro zawng zawng leh ka nunna te pawh chân ka huam e. He thutiama Thurin kan ziah loh ai chuan, ka khua leh tuite leh ka pianna ram chhuahsana, tiang hawla vahvaih pawh ka thlang zâwk,” a ti a.—Ibid., b. 14, ch. 6. Hêng Pathian mîte rinna leh huaina ropuizia hi!IR 206.2

    Lalber hmâa an din hun chu a lo thleng ta ngei a. Lalber chu a lalṭhutthlengah a thu a, lalho dangten an hual khup mai a, siamṭhatute chu thusawina hun a pe a. Chutah chuan an thu chu an han chhiar chhuak ta a. Chanchin Ṭha thute chu mâwl tak leh fiah takin an han sawi chhuak a; pope kaihhruai kohhran dik lohnate fiah takin an târlang bawk a. Chumi ni chu, “Kohhran Siamṭhatna ni ropui ber leh mihring leh Kristian sakhaw chanchina ni ropui ber pakhat,” tia an vuah hi a dik zet mai.—Ibid., b. 14, ch. 7.IR 207.1

    Worms khaw rorêlna hmâa Wittenberg khaw puithiam pakhat amah maia a dinna kha a la rei vak lo ve. Tûnah erawh chuan German ram chhûnga lal ropui ber berte leh thiltithei ber berte a dinna hmunah an ding ta. Luther-a erawh chu Augsburg khuaa a kal khap a ni a, mahse ṭawngṭai leh thusawiin an zîngah a tel ve reng a. “Hetiang inkhâwmna ropui hmâa mi ropui leh chhuanawm ber berten Krista an puang hmu thei tûra ka la dam ka lâwmzia hi ka sawi thei lo ve,” a ti hial a.— Ibid., b. 14, ch. 7. Pathian Lehkha Thu: “I thuhriattîr thute chu lalho hmâah ka sawi ang a,” tih thu kha a lo thleng a ni (Sâm 119:46).IR 207.2

    Paula hun lai khân, Chanchin Ṭha, a lung in tân phahna ngei kha, lalber khawpuia lalho leh mi lianho hmâah puan a ni a. Hemi ṭum pawh hian, lalberin pulpit aṭanga sawi a khap chu, lal in chhûng ngeia puan a ni ta a, mi tam takin an chhiahhlawhte tân pawh ngaihthlâk tlâk lohva an ruat chu, lal leh mi lianten an ngaithla ta, ropui pawh an ti a. Thusawitute chu lalho, lal lukhum khum thei hlir an ni a, a ngaithlatute chu lalber leh mi lian ṭha zawng zawng an ni a, an sermon chu Pathian thu dik a ni. Ziaktu pakhat phei chuan, “Apostolte awm loh a chinah hei aia hnathawh ropui leh thurin ropui zâwk hi a la awm lo,” a ti.—D’Aubigné, b. 14, ch. 7.IR 208.1

    Pope Bishop pakhatin, “Luther-a ho thusawi chu a dik vek, sawisêl tûr pakhat mah a awm lo,” a han tih chuan. Dr. Eck-a hote zînga pakhat chuan, “Ngun taka ngaihtuahin sawisêl tûr pakhat tal I hre lo maw?” a ti lo var a. Ani chuan, “Zâwlneite leh zirtîrte thu ziak aṭang chuan, hre lo; mahse council thu ziak leh keimahniho zînga mîte thu ziak aṭang chuan, hria,” tiin a chhâng a. Ani chuan, “Nangma ṭawngka chhuak ngei aṭangin, Luther-a hote chu Pathian Thu chhûngah an awm a, keini chu pâwnah kan awm i tihna a ni maw?” a ti a.— Ibid., b. 14, ch. 8.IR 208.2

    German ram lal dangte pawhin Siamṭhatute rinna dik an rawn pawm belh hlawm a. Lalber pawh chuan, “Protestant thu hi a dik a ni,” a ti ve a. He thurin hi ṭawng chi hrang tam takin an letling a, Europe ram khaw tinah an thawn darh a, ṭhangthar thlengin thurin bulpuia hman a ni ta a.IR 208.3

    Pathian rawngbâwltu rinawmte chu amala thlahthlamin an awm ngai lo. Khawvêl mi lian leh vân hmuna thlarau sual ṭangrualin anmahni an beih lai chuan Pathianin a mîte a hawisan lo. Hmu thei chu ni se, hman laia zâwlnei te a awmpui angin, Pathian awmpuina chu an hmu ngei ang. Elisha leh a chhiahhlawh chu sipaiin an hual a, an tlân chhuahnate an dang chat vek a, a chhiahhlawh chuan a hlau ta a. Zâwlnei chuan a chhiahhlawh mit hawng tûrin Pathian a ngen a (2 Lalte 6:17) . Anmahni hum tûra mei tawlailîr leh sakawr leh vân sipai rual tlâng khata ding an lo awm a. Kohhran Siamṭhatna hnathawhah pawh hian vântirhkohten hnathawktute chu an vêng a ni.IR 208.4

    Luther-a khermeina pakhat chu, Siamṭhatna ṭanpui nân sorkâr thuneihna kan hmang tûr a ni lo, hriamhrei hmanga hum kan tum tûr a ni hek lo, tih a ni. Lal tam takin Chanchin Ṭha an puan avângin a hlim êm êm a, mahse Chanchin Ṭha hum tûra ṭanrual thu an rawt chu, “Chanchin Ṭha chu Pathian chauhvin a hum tûr a ni. Mihring a inrawlh loh poh leh, Pathianin a humna chu mak takin a tilang sauh. Politic lam hmanga hum tumna hi, rinhlelhna leh hlauhna tlâktlai lo aṭanga lo chhuak a ni,” a ti a.—D’Aubigné, b. 10, ch. 14.IR 209.1

    Kohhran Siamṭhatna tihchhiat tuma, hmêlma chak tak tak an inzawm khâwm a, khandaih sâng tam tak, a pâi aṭanga phawi peih renga a awm lai chuan, Luther-a’n, “Setanan a thinur a chhuah leh ta. Pathian hre lo pope ṭhuihruaiten kohhran dik an phiar a, indo hlauhthâwnawmin kan awm ta. Mipuite chu rinna nên LALPÂ hmâa ṭawngṭaia vir chhên tûrin fuih ula, tichuan Pathian Thlarau chuan a hneh ang a, remna siam lo thei lo tûrin a siam ang. Kan mamawh ber leh kan thawhrimna ber tûr chu ṭawngṭai a ni. Mi tinin hre rawh se, Setana thinurna leh khandaih chu kan chungah a tla ṭêp a ni, chuvângin ṭawngṭai rawh se.”—D’Aubigné, b.10 ch. 14.IR 209.2

    Chumi hnu fêah, lalho inzawm khâwmna thu-ah bawk, Luthera’n he indonaa kan hriamhrei hman tûr chu, “Thlarau ngûnhnâm chauh a ni ang,” a ti a. Saxony lal hnênah lehkha a thawn a: “Chik taka ngaihtuahin, he inzawmna hi kan rem ti thei lo. Kan Chanchin Ṭhain thisen far khat pawh a fartîr ai chuan vawi sâwm pawh kan thi nawn duh zâwk. Keini chu berâmno talh tawha ang kha kan ni tûr a ni. Krista kraws chu put tûr a ni a. Hlauvin awm suh, kan hmêlmate uanthuanna aiin kan ṭawngṭainain thil a tiropui thei zâwk. I unaute thisen chu i kutah kai lul suh se. Lalberin a rorêlnaa min koh chuan kan inpeih e. Kan rinna hi i hum thei lo, mi tinin mahni ṭheuhva tuar tûrin kan inpeih tûr a ni,” tiin.— Ibid., b. 14, ch 1.IR 209.3

    Arûka an ṭawngṭaina hmun aṭangin chakna a lo chhuak a, Kohhran Siamṭhatnaah hian khawvêl a nghing a ni. Hêng hnathawhnaah hian LALPA rawngbâwltute chu, thlamuang takin, a thutiamna lungpui nghetah an ding a. Augsburg khuaa buaina awm vanglai tak tak chuan, Luther-a chuan a tlêm berah dârkâr thum tal ṭawngṭai nâna hmang lovin ni a hmang ral ngai lo. Chung dârkârte chu a thu zirna hun duhawm ber a thlante an ni. A pindanah chuan a thinlungte Pathian hmâah a phawrh a. Pathian a fak a, a hlau va, a beisei a, ṭhian kianga thusawi angin, “Kan Pa leh kan Pathian i ni tih ka hria, i fâte tiduhdahtute hi i tidarh ang tih pawh ka hria; kan zîngah nangmah ngei pawh tihhlauhthawnawmin i awm a. Hêng thil hi i ta a ni, i ṭanpuina avângin kan tel ve chauh a ni. Aw kan Pa, min hum ang che,” a ti ṭhîn.— Ibid., b.14, ch. 6.IR 210.1

    Melanchthon-a kha lungngai leh manganga a chauh laiin, Lutheran lehkha a thawn a, “Khawvêlah ni lovin Kristaah chuan malsâwmna leh thlamuanna i hnênah awm rawh se. Amen. I lungkham luatnain a tikaikûn che hian min tithinur nasa a ni. Kan ṭanna hi a dik lo a nih chuan tlansan la; a dik a nih chuan hlau lova awm tûra thutiam chu engah nge dâwta kan chantîr ang. Krista chu thu dik leh felna hnathawhah a duai lo vang. A nung a, ro a rêl a, chuti a nih si chuan engah nge kan hlauh?— Ibid., b. 14, ch 6.IR 210.2

    Pathian chuan a rawngbâwltute thâwm a ngaithla a. Lalho leh a rawngbâwltute hnênah thim lal thiltihtheihna laka huaina leh tuar theihna a pe a. LALPA chuan, “Ngai teh u, Zionah chuan a kila lung pawimawh ber, thlan, hlu tak ka rem a ni; Amah ringtu chu a mualpho lo vang,” (1 Petera 2:6). Protestant siamṭhatute chuan Isua chungah an sa a, hremhmun kawngkâin a ngam lo vang.IR 210.3

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents