Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Bung 5—John Wycliff-A

    (John Wycliffe)

    Kohhran siamṭhat hmâ eng hun lai emaw khân Bible hian vân hlê lai a nei a, mahse A thute chu Pathianin tihboral vek a phal lo. Thutakte chu kumkhuaa thuhrûk a ni dâwn hek lo. A rawngbâwltute chhuahtîr tûra thîr kawngkhârte leh lung in kawngkhârte awlsam taka a hawng ṭhîn angin, nunna thu pawh chu a phawrh chhuak thei a. Europe ram hrang hrangah chuan, ro phum rûk anga Pathian thutakte zawng tûrin, Pathian Thlarauvin mite rilru a hruai a, Pathian Thlarau ngeiin Pathian Lehkhabuah a hruai lût a, a phêk tina thute ngun takin an zir a, an rilru a khawih êm êm a. An thil hmuh chhuahte zâwm tûrin eng pawh an huam ta a. Thu tinrêng chu a awmzia an hrefiah nghal mai lo ve; mahse thu dik la puan ngai loh tam tak an hre chhuak a. Pathian tirh ngei nia inhriain an vâk chhuak a, dik lohna khaidiatte an tichat zêl a; rei tak dik lohna bawiha tângte chu, an zalênna hum ve tûrin an fuih a.IR 79.1

    Waldens-ho khân anmahni ṭawngin Bible an nei tih loh chu, Bible hi ṭawng hriat loh, lehkha thiamte chauhvin an hriata inziak a ni a; tûnah erawh chuan Pathian Lehkhabu lehlina, mahni ṭawng ṭawnga ram tina mîte pêk hun a lo thleng a. Khawvêlin a zanlai a pel ta. Khawvâr êng a lo hnai deuh deuh va, ram tam takah khawvâr âr a lo khuang ta.IR 79.2

    Kum zabi sâwm leh palina (AD 1320- 84) ah khân England-ah “Kohhran. Siamṭhatna vârparh arsî,” a lo chhuak a. John Wycliffea chu Kohhran siamṭhatna tlângau a ni a, England atân chauh ni lovin, Kristian ram pum atân a ni. Rom tih dân kalhna ropui a chhâk chhuak a, a ngawihpui leh mai dâwn lo. Hei hian ṭan khawhna a han ṭan a. Chu chu mimal, kohhran, leh hnam pum zalênna rawn thlentu kha a ni dâwn a ni.IR 79.3

    Wycliffe-a chu lehkha thiam tak a ni a. A tân chuan LALPA ṭih chu finna bul a ni. College-a a awm lai aṭangin a sakhaw mi avâng te, a fin avâng te, leh a thiam theih avâng tein a hmingthang hle a. Thil hriat zau a duh a, mi thil zir theih ang chu a thiam ve vek. Khawvêl thila finna te, Kohhran dânte leh an ram sorkâr dân te a zir zo vek a, hêng hi a tân nakinah a la ṭangkai êm êm ang. Chutih laia mi rilru kal dânte a hriatfiah avângin an dik lohna te a tilang thei a. An ram dân leh kohhran dân a zir hi, nakina vantlâng nun dân leh sakhaw zalênna a la sual tûr atâna inbuatsaih lâwkna a ni. Pathian thu chu a hriamhrei a ni a, Sikul lam mîte rilru kal dân a hriat avângin, an laka invên dân pawh a hria a. A fin leh a hriatna a zau avângin a ṭhianten an zah a, a hmêlmaten an zah bawk a. A hnung zuitute chuan mi lian zîngah pawh a la lawr avângin an chhuang a. A hmêlmateho chak lohna leh hriat lohzia a tihlan ṭhîn avângin, Kohhran siamṭhat thute pawh hi an nuihzat ngam lo.IR 79.4

    Wycliffe-a chuan College-a a awm lai aṭangin Pathian thu a zir ṭan a. Chutih lai chuan Bible hi hman lai ṭawng chauhva a la awm avângin, lehkha thiamte chauhvin thu dik tuikhur chu an thleng phâk a, mi dangte tân chuan khâr a ni. Chuta ṭang chuan Kohhran siamṭhatna hnaah a lo inbuatsaih tawh rêng a ni. Lehkha thiamte chuan Pathian thu hi an chhiarin an zir thei a, chutah chuan zahngaihna thil thlawn pêk inziak chu an hmu chuak ṭhin a. An zirtîr pahin hêng thu dik hi an theh darh a, mi dangte pawhin Pathian thu lam an bengkhawn ve ṭhîn.IR 80.1

    Wycliffe-a’n Pathian Lehkhabu thu a lo ngaihven hian, a lehkha zirlai a beih nasat ang bawk khân a bei nasa a. Tûnah rih chuan kim lohna engemaw nei tlatin a inhria, chu chu lehkha thiamna leh Kohhran zirtirna-in tiphuisui theiin a hre lo va. Pathian Lehkhabuah, tun hmâa a zawn a hmuh theih ngai loh kha a hmu ta a. Hetah hian Pathian chhandamna leh Krista chauh chu mihringte tâna ngensaktu a ni tih chiang takin a intarlangin a hmu a. Krista rawngbâwl tûrin a inpe ta a, thu dik a hmuh chhuah chu puan darh a tum ta bawk a ni. IR 80.2

    A hnua siamṭhatute ang bawkin, a tirah chuan khawi lam kawngah nge a thiltih hian a hruai dâwn tih Wycliffe-a hian a hre lo va. Rom kalh hi a tum pawh a ni hek lo. Mahsela thu dik kawng zawhna hian dik lohna nên mi a chaltauhtîr ngei ṭhîn. Pope dik lohna a hmu chiang deuh deuh va, Bible thu zirtîrte a sawi uar ve sauh sauh va. Rom kohhran chu Pathian thu kalsanin mihring dân siam chawpah an pakai hlauh tih a hmu a. Huai takin puithiam-hote chu Pathian Lehkhabu hnâwl bovah a puh a, mipuite hnênah Bible pêka, a thu Zirtîrte chu kohhranah thuneihna sâng bera hman tûr tiin a phût a. Zirtîrtu thiam leh zirtîr peih mi a ni a, thusawi thiam a ni bawk a, a thusawi leh a nungchang chu a inrem zêl a. Pathian Lehkhabu thu a hriatzia, ngaihdân a sawi awih-awm theihzia, a nun dân thianghlimzia, a huaizia leh a rinawmzia chu mîten an ngaisang a, an mi rinzâwng a ni bawk a. Rom Kohhranah sualna thiltihte a awm ṭhin avângin mi tam tak chu an sakhuaah an lungni tawh lo va, Wycliffe-a thu zirtîrte chu lâwm êm êmin, a lang a pauvin an pawm nghal a; mîten an thu aiin a thu an pawm zâwk avângin Pope ṭhuihruaite chu a chungah an thinur êm êm thung a.IR 80.3

    Wycliffe-a hi thiltih dik lo hmu chhuak thei tak a ni a, Pope thupêka thil dik lo tihte a dodâl tlat a. Lalber puithiam a nih lai khân, Pope-in lalber hnêna chhiah a phût chu a dodal tlat bawk a; Popein lalberte chunga thuneihna neia a inngai hi a dik theihna a awm lo tiin a ṭang bawk a ni. Pope thil phût hian mi tam tak a tilungni lo va, Wycliffe-a zirtîr dân hi mi liante pawm zâwng a ni bawk a. Lalber leh a khâwnbâwl upate an ṭangrual a, sakhaw thu bâka pope thuneihna chu an dodal a, a thil ngente pawh an pe duh lo va. Tichuan England-ah chuan Pope lal lawrna chuan chhiat a tâwk ta a ni.IR 81.1

    Wycliffe-an thil ṭha lo pakhat rei tak a dodal chu, puithiam chi khat Mendicant Friar an tihho kha a ni. Hêngho hi England-ah an lokal chiam mai a, ram hmasâwnnate an rawn tikhawlo va. Thil siamna hmun te, lehkha zirna hmun leh vântlâng nunin a tuar nasa. Hna thawk lova kut dawh an ni a, hêng hian mîte a tihek chauh ni lovin kut hnathawhte hmuhsit a lo ni ta a. Tlangvâlte an thatchhiain nun khawlo an ching a. Hêng puithiam hian mi tam tak chu an awm anga Monastery-a an dam chhûnga awm ve tûrin an thlêm thlu a; hêng hi an nû leh pâ remtihna pawh a ni lo va, hriat pawh an hre hek lo. Hmân lai deuhva Roman Father pakhatin, nû leh pâ te ṭanpui aia puithiamho awmna Monastery-a dam chhûnga awm a pawimawh zâwkzia a sawi chu: “I pa chu i kawngkâah ṭapin leh lusûnin mu mah.se, I nuin i pianna hlîm khum chein, a chawm lenna che hnutê te pawh entîr che mah se, i kein i chil ang a, Krista hnênah i kalsan daih tûr a ni,” tiin. Lutheran, “Mihring tih âwm lohva thil râpthlâk, Kristian leh mihring ni lovin chinghne rimnam an ni,” a tih ang hmangin tlangvâlte chuan an nû leh pâ te chungah an rilru an tisak ṭhîn.— Barnas Sears, The Life of Luther, pp. 70, 69.IR 81.2

    Hetiang hian puithiamhote chuan, hman laia Farisaite angin, pi pu dân zâwmin Pathian thu chu engmah lovah an chantîr a ni. Hetiang hian chhûngkua an inṭhen darh a, nû leh pâ ten an fanu an fapate an chân ṭhîn a ni.IR 82.1

    University zirlaite hial pawh puithiamho chuan an bum thei a, puithiama ṭang tûrin an thlêm thlu thei hlawm a. Mi tam tak chu an inchhir leh a, mahsela anmahni nun a tichhiain an nû leh pâ te an tilungngai zo tawh si a; chu lovah vawi khat an thanga awh tawh chuan chhuah leh rual a ni tawh lo. Nû leh pâ tam tak chuan puithiamhovin an hruai khawlo vang tih hlauvin an fâte university-ah an tîr duh lo hial a. Zirna hmun lian pui puite a ruak hiai huai a, Sikulte an chul zovin, lehkha thiam pawh an vâng tulh tulh a.IR 82.2

    Pope-in hêng puithiamho hi mîte sual thuphachawi ngaihthlâka ngaihdamna pêk theihna thu a pe a. Hei hi sualna hnar lianpui a lo ni ta. Puithiamte hian an pawisa hmuh tamna lamah ṭhahnem ngaiin, mi sual eng ang pawh an lo ngaidam zêl a, chu chuan sualna chi tinrêng a tipung a. Damlote leh retheite chuan mahni tuar tuarin an tuar ngawt ngawt mai a, an chhawr theih tûr thilpêkte lah puithiamte hnênah a kal vek zêl si a; anni lah hian vauna nên mipuite thilpêk an phût a, a pe duh lote chu an hnehchhiah a. Mi rethei kan ni an ti a, an hausa tulh tulh a; in ropui tak tak an sakte leh an chaw-ei dawhkâna thil tuihnai zozaite hian vântlâng retheih tulh tulhna a tilang zual a ni. An, hunte nawmchen nâna an khawhral laiin, kut dawh tûra mi an tirhte chu mimâwl tak tak, thawnthu mak tak tak sawi thei, pi pute thawnthu hria leh fiamthua mipuite tinui dur dur thei hlir an ni a, chutiangin mipuite chu puithiamin an duh tâwkin an bum thei a ni. Puithiamho hian hêng mipui, sakhaw lam thil serh takho hi an duh ang angin an la chawk zân thei a; an sakhaw biaknaa an thiltih tûr chu, pope hi a chungnung ber tia ngaihna, mi thianghlimte chawimawina, puithiamte hnêna thilpêk, hêngte hi vânram kai nân a tâwk êm êm a ni tih an rintîr thei tlat reng a.IR 82.3

    Mi lehkha thiam leh rilru dik puten puithiamte awm dân siam ṭha tûrin an bei ṭhin a, an hlawhling ngai lo. Wycliffe-a erawh chuan a cheng tak a han dek fuh a, hêng puithiamho lo awm vêna ngawt hi a bilh a tho lo rêng rêng a, dâwt mu hlûm a ni, bân vek tûr an ni a ti a. Chuta ṭangin mîten chinchâng an hre deuh deuh va. Hêng puithiamhovin pope ngaihdamna zuara ram tin ram tanga an vah laiin, mi tam takin sual ngaihdamna tangka suma lei a sawtsawhlawt lova rinna an nei ṭan a. Mi tam takin, Pathian ngaihdamna dîl lovin, Rom khaw Bishop ngaihdamna kan dil chu engtizia nge tih ngaihtuah nachângte an hre ta a. Hêng puithiamte huamhauh dânah mi tam tak an lungni lo ṭan a; an duhâmna chu phuhrûksak rual a ni lo. “Rawngbâwltute leh Rom puithiamho hian cancer angin min ei zo dâwn, Pathianin min chhan chhuak tûr a ni, chuti a nih si loh chuan kan boral vek ang,” an ti a.— D’Aubigné, b. 17, ch. 7.IR 83.1

    “An duhâmzia khuh bo nân, hêng puithiamho hian, Isua leh a zirtîrte pawh kha mi thilpêka khawsa an ni,” an ti a. Hei hi an insawi chhia a ni, hlauh mai; mi tam takin Bible hian eng ang chauhvin nge a sawi tih hriat châkna an neih phah a, chu chu Rom duh lohzâwng a ni si a. Mîte rilruin thu dik hnâr a rawn pan a, chu tak chu thuhrûk an duh chu a ni si a.IR 83.2

    Wycliffe-a chuan puithiamte demin lehkha a ziak ṭan ta, inhnialna chawh chhuah a duh vang a ni lo va, mîten Bible zirtîrna leh Bible petu chanchinah an beng rawn chhi ve se a tih vâng a ni a. Thu ziakin a puang ta a. “Sual ngaihdamna leh Kohhran aṭanga hnawh chhuah theihna thuneihna hi puithiam naran aiin pope-in a nei lian chuang lo; Pathian dân bawhchhiain, Pathianin thiam loh a chantîr si loh chuan, tumahin hnawh chhuah theihna thu an nei lo,” a ti a. Mîte thlarau lam leh an taksa thilte rahbeh nâna pope-in rip a siam, chumia mi tam tak a khung tawh ṭhiat nân hei aia hriamhrei ṭha hi a awm chuang lo.IR 84.1

    Rom-in Sâpram lal thuneihna chhuhsak a tum thu-ah Wycliffe-a chêt a ngai leh ta a; Lalberin palai atân a ruat a, Netherlands-ah kum hnih zet a va awm a, chumi chhûng chuan Pope aiawhte nên inbiak hona an nei fo va. Chu lo chu, France, Italy leh Spain aṭanga kohhran hruaitu lian pui pui nên tî-tî hona an nei fo bawk a. Hêngho hnên aṭang hian kohhran chhûng lam thil, pâwnlânga hmuh theih loh leh England-ah la awm ni se a hriat phâk loh tûr thil tam tak a hriat phah a. Nakin lama a la kher tûr thil tam tak a hmu chhuak a ni. Hêng pope mi tirhte ṭawngka aṭang hian he pâwl rilru leh a tum dân tak a hmu chhuak a. England-a a kîr leh chuan a thu zirtîr bawk kha a ṭan leh a, tûnah erawh chuan a lang a pauvin a ni ta, Rom mite pathian chu, bumna, chapona, leh awhna a ni tiin a tlângau ta a ni.IR 84.2

    A lehkha ziak pakhatah, pope leh a chhiahkhawntute thu a sawinaah chuan: “Sacrament leh thlarau lam thil atân tiin, kan ram aṭangin mi retheite ei leh bar tûr leh lalber tangka sâng tam tak kum tinin an thiar bo va; hei hi mahni intihhausakna thil ten-awm a ni. Kristian ram pumin an remtihpuiin he kawng dik lo hi an zawhpui a. Kan ram hian rangkachak tlang lian pui nei sela, tuman khawih lovin, he puithiam khawvêl mi, mi chapo chhiahkhawntu chauh hian la ṭhin sela, chuti pawhin rei lo teah a la zo mai ang. Kan ram pawisa zawng zawng a thiar fai a, a duhâm avânga Pathian ânchhia chauh lo chu engmah a han pe kîr lo.”—John Lewis, History of the Life and Suffering of John Wycliffe, p. 37.IR 84.3

    England-a a lokir hnu rei lo têah Lalberin Lutterworth-ah puithiam (Rector) hna a pe a. Hei hian hlau lova thu dik sawi tlang a chîn thu-ah Lalber a thinur lo tih a entîr. Wycliffe-a hian lal rorêlna kal dân leh an ram pum sakhaw rin dân a khawih her thei hlê.IR 85.1

    Pope khawpui chuan a han rîk khum ta a. Thupêk pathum a han thawn a - pakhat chu lalber hnênah, pakhat University-ah, pakhat chu puithiamho hnênah. He dik lohna zirtîrtu tihngawihna thil hi rang taka ngaihtuah tûr tiin thu a pe ṭheuh va.—Augustus Neander, General History of Christian Religion and Church , period 6, sec. 2, pt. 1, par. 8.IR 85.2

    Hêmi thupêk lo thlen hmâ hian, Bishopho hian, an nghakhlel lutukin, a thu ngaihtuah tûrin Wycliffe-a chu an ko va; mahsela lal laichîn pahnih thu nei thei tak takin an kalpui a; mipuiin an awmna in chu an hual a, an lo tlan lut ta zung zung mai a. Bishopho chuan an hlau va, ṭha takin an kaltîr leh ta a. Nakin lawkah lalber Edward III a thi a. He lal hi Bishopho khân Wycliffe-a hrem tûrin an nawr fo va; Wycliffe-a hum ṭhintu chu lal aiawhah a lo awm ta a ni. IR 85.3

    Pope thupêk chu a lo thleng ta ngei a. England chu sawi set set lova Wycliffe-a chu mana lung ina khung tûrin thu a han pe ngat mai a, hei hi thinga phuar beha hâl hlum tûr tihna a ni mai. Rom phuba lâkna chu a tuar dâwn ta ngeiin a lang. Mahsela, “Hlau suh, kei hi I phâw ... ka ni asîn,” (Genesis 15:1) titu khân a rawngbâwltu humhim nân a kut a han phar a, thihna a lo awm ta. Wycliffe-a a ni lo ve, tiboral tûra thu petu Gregory XI-na kha a ni thi chu, Wycliffe-a thu nghaisak tûra inkhâwmte pawh an darh sarh zo ta a ni.IR 85.4

    Kohhran siamṭhatna a kal tluan zêl theih nân Pathianin kawng dang a han ruat a. Pope Gregory a thih khân a thlâktu Pope pahnih an inchaltauh nghal a. Mi pahnih inhal tak, thil dik lo tithei lova inchhâl ve ve, chuan lal an inchuh ta a. Pope dang do tûrin Kristiante an sâwm ve ve a, theih tâwpin ânchhia an inlawh a, an hote ve ve chu vânah lâwmman tam tak pêk an tiam a. Hei hian pope chakna a tikiam hlê. Anni pahnih lah chu ânchhia an inlawh tawn a. He buaina avâng hian Wycliffe-a pawhin rei lote chhûng chu hahdamna a lo hmuh ve phah a. Pakhatin, kei hi pope ka ni a ti a, pakhatin a lo ti ve bawk a, tichuan thisen chhuahna hial a lo thleng ta a, thisen tam tak a luang. Kohhran sualna leh insawichhiatna a pung a. Chutih chhûng chuan Siamṭhatu chuan Lutterworth aṭangin, mipuite chu Pope insula lam hawi lova Isua, Remna lal lam hawi zâwk tûrin a sâwm ve bawk a.IR 85.5

    Chutia kohhran a lo inṭhen tâk chuan buaina leh hlemhlêtnain a rawn zui a. Hei hi, mîten pope hi eng ang chauh nge an nih tih an hmuh fiah tâk avângin, kohhran siamṭhat nân kawng remchâng tak a ni. Wycliffe-a chuan “Pope inṭhenna thu” tih lehkhabu tê tak tê a ziak a, chutah chuan, he puithiam pahnihte hian, Krista dodal i ni tiin an inpuh ve ve a. Thu dik an sawi nge sawi lo ngaihtuah teh u. “Pathianin ramhuai chu mi pakhat mai chunga rorêl a phal lo va, mi pahnih a siamsak a, mi tupawhin Krista hminga awl taka an pahniha an hneh theih nân,” tiin.—R. Vaughan, Life and Opinions of John de Wycliffe , vol. 2, p. 6.IR 86.1

    A LALPA ang bawkin Wycliffe-a chuan Chanchin Tha chu mi retheite hnênah a sawi ṭhîn a. Amâ bial chhûng mîte hnên chauhva Chanchin Ṭha puan chu a duh tâwk lo va, England ram chhûng zawng zawnga theh darh a tum ta a. Thuhriltute a ruat a. Hêng mîte hi mimâwl, inpezo tak, Chanchin Ṭha puan darh loh chu rilru dang engmah nei lo an ni a. He mîte hian ram tin an fang a, dawr hmunah te, kawtthlêrah leh kawm kârah te an zirtîr a. Pitar putar, damlo te leh mi rethei te an zawng chhuak a, Pathian ṭhatna thu lâwmawm chu an hrilh ṭhîn.IR 86.2

    Wycliffe-a chu Oxford-ah Pathian ‘Thu zirtîrtu a ni a. Chutah chuan Pathian thu a sawi ṭhin a. Zirlaite hnênah Pathian thu dik ngun taka a zirtîr ṭhin avângin “Chanchin Ṭha Doctor” tiin a hming an vuah hial a. A hnathawh ropui ber la ni tûr chu Sâpṭawnga Pathian lehkhabu lehlin a ni. A lehkha ziak pakhatah chuan, “Bible, Pathian hnathawh ropui hi ka let ang a, Sâprama mi tinin anmahni pianpui ṭawng ngeiin an chhiar ang,” tiin a ziak a.IR 86.3

    Mahsela a hnathawhte chu a lo tâwp ta thut a. Kum 60 pawh a la tlin hmain, a thawhrim lutuk avâng leh a hmêlmaten an tihbuai rengna chu a taksain a tuar ta lo va, a hun lovah a lo tar ta viau mai a, natna hlauhawm tak a vei ta a. Chû thu an hriat chuan puithiamho kha an lâwm êm êm a, tûnah chuan kohhran a tihbuai ṭhin kha a va inchhir dâwn êm tiin, a inchhirna thu ngaithla tûrin a pindanah an va kal a. Kohhran aiawh pali leh mi lian dang paliin an va din hual a, “I thi dâwn ta a ni a, i thil tihsual hi inchhir la, min sawichhiatna zawng zawng kha kan hmâ ngeiah la kir leh vek rawh,” an ti a. Ani chuan ngawi rengin a ngaithla a, a bawihsâwmtu hnênah chuan, “Min han tung teh,” a ti a, puithiam, a inchhirna thu nghâka dingte chu a en a, aw rawl ṭha tak maiin, “Ka thi lo vang. Ka dam leh ang, puithiamte khawlohna chu ka la puang leh ang,” a ti a.—D’Aubigné, b. 17, ch. 7. Anni chuan makti tak leh zak takin an chhuahsan ta thuai a.IR 87.1

    A sawi ang takin Wycliffe-a chu a lo dam leh a. Rom tukdaihna hriamhrei ṭihbaiawm bera Bible, Pathianin thlarau lung in tângte chhuah nân, rilru thimte tihên nân, mi tinin Chanchin Ṭhâte an pawm nâna a pêk chu, a chipuite zawng zawngin an neih vek thlengin a dam. Pathian Lehkhabu a lehlinnaah hian buaina lianpui pui leh harsatna khirh tak tak sut tlang tûr a tam mai. Wycliffe-a chuan chak lohna a vei ta a, kum rei lo tê chauh a thawk thei dâwn tih a hria; dodâltu an tam si, mahse Pathiam thutiamin a tirorum a, engmah hlau lovin a bei zêl a. A rilru leh a ngaihtuahna a chak.vanglai takin, kawng tam taka hriatnate neiin, he a hnathawh ropui ber thawk tûr hian Pathianin a buatsaihin a hum tlat a. Kristian ram tin mai a buai luai luai tain, he siamṭhatu hian Lutterworth-a a hnathawhna hmunah, pâwn lama buaina pawisa lovin, a hnathawh chu a thawk tlat tlat a. Tûnah chuan a peih ta - Sâpṭawnga Bible awm hmasa ber! Sâp ram tân Bible a inhawng ta. Tûnah chuan meialh leh lung in pawh a hlau ta lo. Tihmih leh tawh loh tûra êng chu a chipuite kutah a dah tawh si a. A chipuite tâna Bible a siam hian, indona hmuna hnehna ropui tak tak pawhin a tihtheih loh, a ram chawisâna leh zalênna a thlen a, sualna leh hriat lohna kawlpui an bun chu a khen tlâksak ta a ni.IR 87.2

    Chutih laiin khâwlchhut an la thiam si lo va, harsa tak leh muang taka Bible chu ziak chhawn a ngai a. Mîten Bible neih an nghakhlel êm êm a, mi tam tak ziak chhawng tûrin an inpe a, chutianga harsa taka an tih chuan a lei duhtute mamawh zat an ziak thei hrâm a. Mi hausa deuh chuan Bible pum an duh a, ṭhenkhat chuan a bu ṭhen chauh, chhûng tam tak inthurualin an lei bawk a. Hetiang hian Wycliffe-a Bible chu in tinah a lût a ni.IR 89.1

    Tun hmâ chuan Pope-in rin dân tûr a siam apiang kha an zawm mai a, tunah chuan mahni chhia leh ṭha hriatna hmanga mahnia thil ngaihtuah nachângte an lo hre ta a. Tunah chuan Wycliffe-an Protestant zirtirna tak tak, Rom rin dân nêna danglam tak chu a zirtîr ta - “Krista-ah rinna azâra chhandamna leh, mihring ni lovin, Bible chauh hi dik lo thei lo a ni.” Thu hril tûra tirhte khân Bible chu an theh darh zêl a, a lehkha ziak dangte pawh an sem darh bawk a, a hlawhtling êm êm a, tunah chuan England ram mi zatve laiin rin dân thar chu an ring ta.IR 89.2

    Bible sem darhna chuan kohhran hotute a tithlaphâng a. Tunah chuan Wycliffe-a aia thiltithei zâwk do tûr an nei ta, hemi do nân an hriamhrei neihte a tlâktlai mang lo vang. Tunah tak chuan England ramah Bible khapna dân engmah a la awm lo va, tûn hmâin anmahni ṭawngin Bible a la awm ngai si lo va. Nakin hnuah hetiang dân hi siam a ni a, khermei taka zawm a ni bawk. Chumi hmâ chuan puithiamhovin khap tum mah se, Pathian lehkhabu chu sem darh a la ni ta zêl a.IR 89.3

    Pope hote chuan Wycliffe-a ka hup theihna an han zawng leh a. Rorêlna hmâah vawi thum a ding a, mahse engtin mah an ti thei lo. A hmasa berah chuan a lehkha ziakte chu thiang lovah bishop awm khâwm chuan an ngai a, lalber Richard II khân a ṭanpui bawk a, alber thupêkin, rin dân thar ring apiang chu lung ina khung tûrin thupêk a chhuah a.IR 89.4

    Wycliffe-an Parliamentah a thlen ta a. Huai takin puithiamho chu a khing a, kohhranin thil khawlo tih a phal zawng zawng hi siamṭhat tûr tiin a ngên a. Pope leh a ṭhuihruaite khawloh dân chiang takin a târlang a, a hmêlmâteho an buai a. A hmain Wycliffe-a ṭantute kha an lo thunun zo tawh a. Tunah chuan ṭhian nei lovin, a mala dingin, lalber leh puithiamho ṭangrual hi a do zo tawh lo ngei ang tia rin ṭheuh a ni a. Mahse, puithiamho chuan an hneh ta lo. Parliamentin an hêkna thu kha an paih a; tichuan a him leh ta a ni.IR 90.1

    A vawi thumna chu lal ram chhûnga kohhran rorêlna sang ber hmâah a ni a. Hetah hi chuan an dim tawh dâwn lo va, tunah chuan Rom a che dâwn alâwm, Wycliffe-a chu a tâwp chaih mai ang, puithiamho chuan an ti rilru a. An duh anga thil a awm theih chuan, Wycliffe-a chu a rin dân bân luihtîr a ni ang a, a bân duh loh chuan meipuiah paih nghâl a ni ang an ti a.IR 90.2

    Mahse Wycliffe-a chu a lamlêt duh awzâwng lo mai a, a pha der duh hek lo. Huai takin a thu zirtîrte a ṭan a, a hektute a hnial thla zêl a. A thiam thu a han sawi ve ta a, tunge ka nih a, khawiah nge ka awm tih pawh a hre tawh lo va, a thu ngaithlatute chu Pathian rorêlna hmâah a dintîr a, an sualna leh vervêkna te chu chatuan thu dik bûknaah an han bûksak a. Rorêlna pindan chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihnain a khat a, thu ngaithlatute chu Pathian phuarin an awm a, an ṭhutna aṭanga tho tûr pawhin chakna neiin an inhre lo. Wycliffe-a thusawite chuan Pathian thal kah angin an thinlung a chhun a. Rin dân dik lova an puhna chu, hnial rual lohvin an chungah a han theh lêt a. An dik lohnate hi engtia puang darh ngam nge an nih? Hausak nân a ni lâwm ni? Pathian ṭhatna chu sumdawn nân an hmang a ni lâwm ni? a ti a.IR 90.3

    “In do hi tunge nia in rin? Putar thi mai tûr maw? Ni lo! Thu dik in do a ni. Thu dik, in aia chak zâwk in do va, thu dikin a hneh ang che u,” a ti a.—Wylie, b. 2, ch. 13. Hemi a sawi zawh hian rorêlna hmun ata a chhuak a, tumahin an khawih ngam lo.IR 90.4

    Wycliffe-a hnathawh chu a lo tâwp dâwn ta; thu dik puanzar hna rei tak a put tawh chu a thlah dâwn ta, nimahsela Chanchin Ṭha ṭanin vawi khat chu a la ding leh ang. Tunah chuan Thu dik chu dik lohna hmun bulpui ber aṭanga puan a ni dâwn. Tunah chuan a thu ngaihtuah tûrin Rom khuaa koh a ni ta a. Tun hmain mi thianghlimte thisen tam tak an luantîr tawh a, Wycliffe-a pawhin a tân a hlauhthawnawmzia a hai lo. Mahsela kal ngei a tum a, mahsela a zeng ta tlat mai a, a kal thei ta lo va. Rom khuaa mîten a awrawl an hre dâwn ta lo chu a ni a, mahse lehkha a la ziak thei a, lehkha ziakin a aw a la hriattîr thei a, hei hi tih a tum ta tlat a. A awmna hmun aṭang chuan pope hnênah lehkha a thawn ta a. A lehkha thu chu Kristian ṭawngkam dik tak pope zahderna pawh tilang tak ni mah se, pope chapona leh a ropuina zilhna na fê a ni. Heti hian a ziak a:IR 90.5

    “Ka rin dânte mi tin hnêna ka hriattîr theih avângin ka lâwm a. Rom Bishop hnêna ka hriattîr theih avângin ka lâwm lehzual a; ka rin dân hi a dikin ka hria a, ani pawhin a dik a tiin ka ring, dik lo a nih erawh chuan tidik sela.IR 91.1

    “A hmasa berin Krista Chanchin Ṭha hi Pathian Dân famkimah ka ngai a ni. Mi dang zawng zawng aiin Rom Bishop, he leia Krista aiawh chu, hêng Chanchin Ṭha dân zâwm tûra phuar ngheh bîkah ka ngai a. Krista zirtîrte zinga lian ber a nih theihna chu khawvêl ropuina leh zahawmnaah a awm lo va, Krista nun dân leh a chet dân ang dik taka zui hi a ni zâwk. Isua leia a lo awm lai khân mi rethei tak a ni a, khawvêl ropuina a ngaisâng lo va, a hnuchhawn zâwk a nih kha.IR 91.2

    “Kristian dik tumahin, Krista an anna kawngah chauh lo chuan, pope emaw, mi thianghlim dangte emaw pawh, tumah an zui tûr a ni lo va. Petera leh Jebedaia fapâteho khân Krista zirtîrna ang lo, khawvêl ropuina an duh a, Krista an tilungni lo va; chuvângin hetianga an dik lohnaah hian, zirtîrte pawh ni se kan zui tûr a ni lo.IR 91.3

    “Pope-in khawvêl lalte rorêlna leh thuneihna a khawih buai tûr a ni lo, a puithiam dang zawng zawngte pawh chutianga ti tûrin a fuih zâwk tûr a ni, hetiang hian Isua leh zirtîrten an ti si. Hêng kawngahte hian dik lohna ka nei a nih chuan, inngaitlawm takin tihdiknaah ka inhlan e, a ṭûl chuan thihna thleng pawhin, ka duh angin awm thei ila Rom Bishop hmâa keimah ngei din chu ka duhthusâm a ni a, mahse LALPA chuan a remti lo, mihring thu aia Pathian thu zâwm zâwk lo thei lovin min siam ta.”IR 91.4

    A lehkha ziak tâwpah chuan ti hian a sawi a, “Pope Urban VI, pope a nih tirh aṭanga Pathianin a rilru a han chawh harh a, amah leh a ṭhuihruaite zawng zawngin LALPA Isua Krista chu a nun dân leh a chet dân ang taka an han zui theih nân, leh chutianga an awma awihawm taka mipuite an zirtîr theih a, mipuite pawhin an awm dânte an zir ve zêl theih nân, Pathian hnênah i ṭawngṭai ang,” tiin.—John Foxes, Acts and Monuments , vol. 3, pp. 49, 50.IR 92.1

    Wycliffe-an pope leh a mi lianho Krista zaidawh dân leh a inngaihtlâwm dân a sawi hian, khawvêl puma Kristiante hnênah Krista nungchang leh Krista rawngbâwltua inchhâlte nungchang danglamzia a entîr a ni.IR 92.2

    Thu dik ṭana a din nghehnaah hian a nun a la chân dâwn tih Wycliffe-an a hre reng a. Lal leh pope leh bishop-hovin a chhiatna an phiar a, rei lo têah hâl hlumin a awm ngei ang tih rin theih a ni a. Mahsela a zâm chuang lo. “Martar channa zawnga hla tak tak kal a ngai lo. Krista Chanchin Ṭha chu hêng bishop chapoho hi va hrilh ula, martar-a channain a hmaih lo vang che u. Dam renga awmin ka ngawi mai mai ang maw? Teuh lo mai! Ka tuar tûr chu lo thleng ang hmiang, ka inpeih reng e,” a ti tiin.—D’Aubigné, b. 17, ch. 8.IR 92.3

    Pathianin a rawngbâwltu chu a hum tlat a. Thu dik ṭanin huai takin a dam chhûngin a ding a, a nunna chu englai pawha chân mai thei ni mah se, a hmêlmate kutah a nunna chu a chân dâwn lo. Wycliffe-an englai mahin a nun humhim a tum ngai lo himna zawngin a tlanchhiain a biru ngai hek lo, a LALPA Pathian chu hualhimtu a ni. A hmêlmaten an duh ang taka sawisa thei dâwna an inrin lai takin Pathianin an kutthlâk phâk lohvin a dah a. Lutherrworth Biak ina LALPA Zanriah a sem dâwn lai takin a tlu a, a zeng ta a, rei lo têah a thi ta a ni.IR 92.4

    Wycliffe-a hnathawh hi Pathian ruat a ni. Thu dik chu a kâah a dah a, he thu dik hi mi dangte hnêna a hrilh chhâwn theih nân Pathianin a vêng tlat a. Kohhran siam ṭhatna hna ropui lungphum nghet tak a phûm hmâ chu a nunna leh a hnathawhte chu humhimin a awm reng a.IR 93.1

    Wycliffe-a hi Hun Thimna laia tuma puih lohva lo chhuak a ni a. A hmain hetiang lo ti tawh tumah an la awm hek lo. Chuvângin entawn tûr leh innghahchhan engmah a nei lo a ni. Baptistu Johana anga hnathawh bîk thawk tûra koh a ni a - hun thar lo thleng tûr atâna au-râwl a ni. A thu suangtuahte hi a thûkin a famkim a, a hnua Kohhran siamṭhatute pawhin hemi bâk chu engmah an ti lo, a hnu kum zalî-ah pawh khân an la thleng phâk lo zâwk a ni. A lungphûm chu a zauva, a thûkin a nghet a, a hnua Kohhran Siamṭhatute tân pawh sak ṭhat ngai engmah a awm lo.IR 93.2

    He hnathawh ropui Wycliffe-an a ṭan, mîte chhia leh ṭha hriatna leh ngaihtuahna zalênna thlentîrtu leh, Rom tawlailîra phuarbeh chhuahtîrtu hi Bible aṭanga lo chhuak a ni. Hei hi, AD 1300 vêl aṭanga nunna tui anga lo luang, malsâwmna lui hnâr a ni a. Wycliffea chuan Bible hi Pathian thawk khuma pêk, thiltih leh rinna dân famkim tiin a pawm a. Rom Kohhran chu Pathian ruat, thil tisual thei lo tia lo zir tawh ṭhin a ni a, an tih dân kalhmang rêng rêng chu î-hê lova pawm mai tûra zirtîr a ni a; mahse Pathian thu ngaithla tûrin hêng zawng zawng hi a hawisan a, hei hi a ni mipuite hnêna awm dân tûr an kawhhmuh chu. Kohhranin Pope hmanga thu sawi ni lovin, Pathianin a lehkhabu hmanga thu a sawi chauh hi rin ngam a ni tiin a puang a. Bible hi Pathian duhzâwng puanna famkim a ni tih chauh hi a zirtîr a ni lo va, Thlarau Thianghlim chauhvin a hrilhfiah thei a, mi tinin a thu zirtîrte zira ngaihtuahin mahni tih tûrte kan zawng chhuak tûr a ni tihte a zirtîr a. Heti hian mîte rilru chu Rom Kohhran leh pope aṭanga lamlêtin Pathian thu lamah a hawitîr a.IR 93.3

    Wycliffe-a hi Kohhran Siamṭhatute zînga ropui ber pakhat a ni a. A finna zauziaah te, a ngaihtuahna fîmziaah te, thu dika a din nghehziaah leh thu dik hum tûra a huaiziaah te hian, a hnua mite zîngah amah ang chu tlêm tê an ni. Nun thianghlima nung, hnathawh leh zirnaa chau ngai lo, nungchang tihbawlhhlawh theih loh nei, rawngbâwlnaa Krista hmangaihna leh rinawmna ang nei - hei hi Kohhran Siamṭhatu hmasa ber nungchang chu a ni. Hei pawh hi thimna hun leh suahsual hun laia lo chhuak a ni lehnghâl.IR 94.1

    Pathian lehkha thuin mîte rilru leh awm dân a tihdanglam theihzia chu Wycliffe-a nungchang aṭangin a lo lang. Hetiang mi a nih theihna hi Bible vâng a ni. Thudik man chiang tûra a beihna hian, a ngaihtuah theihna zawng zawngah thathona a han siam a, tha thar a han pe bawk a. Rilru a tizau va, hriat thiamnate a tichak a, a dik leh dik lo hriat thiamna te a tipuitling bawk. Bible zir leh ngaihtuahna hian, thil dang engmahin a tih theih loh, rilru hriatna leh duhna te a tisâng a. Thil tum bîk neihna te, ngaihtuahna te, rilru huaina te leh tuar theihna te a tinghet a, nungchang a tifîm a, rilru a tithianghlim a ni. Bible hi ngun tak leh thatho taka zira, a zirtu rilru leh Tâwpneilo rilru a lo inzawm chuan, khawvêlah hian, mihring finnain a zirtîr theihna sang berin a zirtîr pawha a siam theih loh, mi fing leh ngaihtuahna chak, leh thil engkima a ṭha ber leh sâng ber chauh duh mi an lo chhuak ang. ‘I thu hrilhfiah hian mîte a tiêng a; mi mâwlte chu a hriat thiamtîr ṭhîn’ (Sâm 119:130) .IR 94.2

    Thurin Wycliffe-an a zirtîr kha a la darh zêl rih a, a hnungzui Lollard-ho khân England ram chauhva theh darh chu an duh tâwk lo va, ram dangahte kalin Chanchin Ṭha hi an puang zêl a. An hotu a thi ta si a, ngawrh lehzualin Chanchin Ṭha hnathawh chu an bei a, mi tam takin an thu zirtîrte an ngaithla a, mi ropui tak tak, lalber nupui hial pawhin, an thu zirtîrte an pawm a. Hmun tam takah mipuite nungchangin a danglam phah êm êm a; Rom Kohhran thil, milem biakna lam kawk rêng rêng chu an biak in aṭangin an paih bo vek a. Mahsela rei lo têah an hruaitu atâna Bible hmang ngamtute chu, zahngaihna tel hauh lo, tihduhdahna thlipuiin a han nuai ta a. Sâp ram lalberten an thuneihna a len lehzual theih nân Rom ṭanpuina an sâwm a, Kohhran siamṭhatute chu chawp leh chilha hrem an ni ta a. Chanchin Ṭha ringtute chu tupawh hal hlum tûra thupêk an ni ta, hei hi England-ah a hmasa ber a la ni, tichuan martara thi an indawt ta zut mai a. Thu dik humtute chuan, hnawh chhuah leh sawisakna tuar chungin Sipaite LALPA hnênah chauh an manganna an thlen thei a. Kohhran hmêlma leh ram chhiatna thlentuah an puh a, an zawng chhuak a; mahse hmun fianrialah Chanchin Ṭha chu an la puang zêl tho. Mi rethei inahte him nân an biru a, a chang chuan ramhnuai pûkahte an biru a.IR 95.1

    Tihduhdahna chu lo zual deuh deuh mah se, kum tam tak chhûng chu kohhran kal dik lohna leh a tenawmna dodâlna chu a kal zêl a. Chutih lai phei chuan Kristiante pawhin Pathian thu hi an la hre tlêm hlê a, mahse a thute an ngaina a, a thu avânga tuar tûrin an inpeih reng a. Zirtîrte dam laia Kristiante angin, mi tam takin Krista hnung zui tûrin an khawvêl hausaknate an chan a. Mahni ina la awm tûra an phalsakte chuan unau in leh lo nei lote chu an thleng a, anni pawh hnawh chhuah an nih ve tâk chuan lawm takin vahvaihna chan chu an pawm ve ṭhin a. Tihduhdahna a râpthlâk êm avângin mi tam tak chuan an rinna chu an phat a, lung in aṭangin an lo chhuak a, an rinna an phatsan entîrna silhfên an inbel a. Mahse thu dik ṭana lung ina tângte an tlêm lo, an zîngah mi langsâr ṭha tam tak an awm, mi rethei lah an tam. Sawisakna leh meipuia hal hlumna zîngah pawh an LALPA tuar ang tuar tlâka ruat an nih avângin an hlimin an lâwm a.IR 95.2

    Pope-hoten a dam laiin Wycliffe-a kha an duh angin an siam thei lo, a ruang thlana a awm chhûng chuan a chunga an thinur a reh dâwn bawk hek lo. A thih hnu kum sawmliah a ruang chu thlân ata laih chhuaha, hâl rala, a vâpte a kiang luia paih tûrin Council of Constance-in a rêl a. Ziaktu pakhat chuan, “He lui hian a vâp chu Avon-ah a lên lût a, Avon chuan Savern-ah, Savern-in tuipuiah, tuipuiin tuifinriatah a lên lût a. Tichuan Wycliffe-a tîsa vâpte chu a thurin khawvêl khuha darhte entîrna a lo ni ta zâwk,” tiin.—T. Fuller, Church History of Britain ” b. 4, sec. 2, par. 54. A hmêlmate hian an îtsîkna thiltih awmzia hi an va hre lo tak êm!IR 96.1

    Bohemia rama John Huss-a chuan Wycliffe-a lehkha ziakte a chhiar a, Rom Kohhran dik lohna kalsanin Kohhran siamṭhatna a ṭan ta a. Tichuan he ram pahnih, inkâr hlat tak takah hian thu dik chi chu theh a ni a, Bohemia ram aṭangin ram dangah a darh zêl a. Pathian thu, rei tak theihnghilh tawh lamah mîte thinlung a lamlêt leh a. Kohhran Siamṭhatna ropui tak chu Pathian kutin a han buatsaih ta a ni.IR 96.2

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents