LUTHER-A a bo ta daih mai si a, German ram puma mi an mangang a. Engtin nge ni ta tiin mi tin an inzâwt a; thuthang ni lo pui puite a tam bawk a, mi tam tak chuan an that ta a nih dâwn hi an ti a. Sûnna nasa tak a awm a; a ṭhianteho chauhvin an sûn lo va, kohhran Siamṭhat aṭanga ṭanpui ve ngai lo mi sâng tam takin an sûn a. Mi tam tak chuan thihna phuba la tûrin chhia an chham mêk bawk a.IR 185.1

Chuti taka mipuite an chungah an thinur tih Rom-hovin an hriat chuan hlauhawm an ti hlê a. A thi tih a than tirh vêl lai chuan an lâwm hlê a; tûnah erawh chuan mipuite thinur bihrûk bosan tak an nâp a. An zînga a awm laia huai tak taka a thiltih aiin a bo tâkna hian Rom-ho chu a tibuai nasa ta mai a. Thinura Luther-a tihboral tumtute kha, tuna lung in tâng, chechang thei lova a awm tâk avângin, an hlau leh ta êm êm mai a. Pakhat chuan, “Inhumhim kan duh chuan, meichher chhi ila, Luther-a zawngin khawvêl pum dap chhuak ila, mipuite hnênah pe leh ila, hei chauh hi kan himna kawng a ni,” a ti hial a ni.—D’Aubigné, b. 9, ch. 1. Lalber thupêk lah kha tuman an pawisa hlei thei tawh lo. Luther-a ringawt mai chu mîte engto a ni ta si a, Pope aiawhho kha an lungni lo êm êm mai a.IR 185.2

A la dam a, mahse lung in tâng a ni tih an hriat chuan mipuite chu an thlamuang deuh va, mahse Luther-a lama ṭan châk phah nân mipuiten an hmang a. A lehkha ziakte chhiar an châk lehzual a. A hmêlmate ropuizia pawisa lova, a mala Pathian Thu chhantu mi huaisen ṭanpui tûrin mi tam tak an lo chhuak a, kohhran siamṭhatna chu a chak deuh deuh va. Luther-a chi tuh chu hmun tinah a lo ṭiak a. Thuhrûk bova a awmna hian, thuhrûk bova awm lova a tih theih loh tûr thil tam tak a han tipuitling. An hruaitu a awm ta si lo va, mi dangten an chêt ve a hun ta tih an hria. Rinna thar leh thathona thar nên, hnathawh ropui tak a ṭan tawh sa chu a bahlah mai loh nân theihtâwp chhuahin an ṭang ve ta a ni.IR 185.3

Setana pawh a dâwngdah bîk lo. Siamṭhat tumna apianga a thiltih ṭhîn chu tih a han tum leh ta a, hnathawh dik, a lema thlâkthleng a, mipui buma tihboral a ni. Kristian kohhran awm tirh laia Krista der an lo chhuak angin, he kum zabi sâwm leh paruknaah hian zâwlnei der an lo chhuak a.IR 187.1

Sakhaw insingsa vêla mîte rilru a phâwklêk lai chuan mi tlêmtê rilru pawh a tidanglam a; hêng mîte hian vân aṭanga inlârna engemaw bîk hmuah an inngai a, kohhran siamṭhatna Luther-an chhetêa a ṭan kha tipuitling tûra Pathian thupêk kengtute kan ni an ti a. Dik tak chuan Luther-a sak sa kha an rawn ṭhiat a ni. Kohhran Siamṭhatna innghah chhan bulpui, Pathian Thu, hi engkima engkim a ni tih hi an duh lo va, anmahni hruai dân leh ngaihdân danglam fo thei chu an ring zâwk a. Hetianga dâwt thu leh dik lohna hriat chhuahna hnâr an hnawl tâk chuan, Setanan mîte rilru a duh ang anga a hruai kawi theihna kawng a inhawng ta a ni.IR 187.2

Chû zâwlnei der zînga pakhat chuan vântirhkoh Gabriel-a zirtîr ka ni a ti a. Zirlai pakhat a hnungzuitu chuan a zirlaite kalsanin, ‘Pathianin A thute hrilhfiah nân finna min pe’ a ti a, amah ang bawka uar lutuk ching mîten an zui a. Hêng mîte thiltih dân hian hna a thawk thei hlê. Luther thusawite khân, mîte thinlungah siamṭhatna a ṭûlzia a rawn thlen a; hêng mîte thusawi hian mi rinawm tak takte pawh a hruai sual ta hlawm a.IR 187.3

He pâwl hruaitute hi Wittenberg-ah an kal a, Melanchthona leh a hnathawhpuite an va bia a. “Mipuite zirtîr tûrin Pathianin mi tîr a. LALPA Pathian nên kan inbe ṭhîn a; thil lo la thleng tûrte kan hria, apostolte leh zâwlneite kan ni. Dr. Luther-a hmuh kan duh,” an ti a.— Ibid., b. 9, ch. 7.IR 187.4

Anni chuan a ngaihna an hre lo hlê a, an thil tawh ngai hauh loh a la ni a, khawi lam kawng nge zawh tûr tih lah an hre hek lo. Melanchthon-a chuan, “Hêngho hian thlarau mak tak zawng an nei maw le, mahse eng thlarau nge ni ang? Kawng khat ngaihtuahin Pathian Thlarau dodâl a hlauhawm si a; kawng dangah chuan Setana thlarauvin min hruai bo a hlauh awm si,” a ti hial a.— Ibid., b. 9, ch 7.IR 187.5

Zirtîrna thar rah chu a lo lang ta thuai a. Mîten Bible an thlahdah ṭan emaw, an thlahdah thuai emaw a lo ni ta a. Sikulte chuan mumal a nei ta lo va, zirlaite chuan thununna ngaithla lovin an zirlai an thlahthlam a, University-te an chhuahsan a. Kohhran Siamṭhatna chawk thar leh enkawl tûra fing tâwka inngaihna khân chhiatna kotlâng an rawn thlen ta mai a. Rom-ho lah kha an thatho thar a, “Vawi khat kan han bei leh ang a, engkim kan ta a ni mai,” an ti a.— Ibid., b. 9, ch. 7.IR 188.1

Wartburg aṭangin Luther-an a hriat chuan a lungngai hlê mai, “Setanan hei ang hripui hi a la rawn tîr ang tih ka ring rêng a,” a ti hial a ni.—D’Aubigné, b. 9, ch. 7.IR 188.2

Hêng zâwlnei hming invuahte awm dân tak chu a hria, thu dik a tihchhiat theihzia pawh a hria. Pope leh lalber dodâlna pawhin heti êm chuan a tibuaiin a tilungngai lo. Kohhran Siamṭhatna ṭhian intite chu a hmêlma lian ber an lo ni a. Thu dik a inhnemna ber leh a lâwmna ber kha, kohhran chawh buaina leh innghirnghona chawh chhuah nân hman a ni ta si a.IR 188.3

Kohhran Siamṭhatna hnathawhah hian Luther-a chu Pathian tirh a ni a, a tum aia thui a kal a. Tûna a dinhmunte hi a tîr aṭanga a tum chiah pawh a ni lo; thil nasa taka tihdanglam a tum chiah hek lo, Pathian kuta hmanrua chauh a ni a. A hnathawhin a khawih zauzia a ngaihtuah chang chuan a khûr ṭhîn. Vawi khat phei chu heti hian a ti a, “Ka thurinte hian mi pakhat chauh pawh a tina dâwn tih hria ila chu, chu mi chu eng anga hniam leh rethei pawh ni se, (Ka thurin chu Gospel hi a ni a, tumah a tina thei lo va) lamlêt leh loh ai chuan vawi sâwm pawh ka thi nawn duh,” a ti hial a.— Ibid., b. 9, ch. 7.IR 188.4

Kohhran Siamṭhatna khawpui Wittenburg khua chu tûnah chuan thlarau sual changho thu thuin a awm ta mai a, dân lêm a awm thei tawh hek lo. He buaina hi Luther-a zirtîrna aṭanga lo chhuak a ni lo; mahse German ram puma a hmêlmate chuan Luther-a an puh a. “Hei ang mai mai hian a ni maw Kohhran Siamṭhatna a tâwp dâwn?” a ti ṭhîn.— Ibid., b. 9, ch. 7. Pathian hnêna a han ṭawngṭai vak zawngin, a thinlungah thlamuanna a lo lût leh ṭhîn a. “He hna hi ka ta a ni lo va. I ta a ni a, ṭâwmkailo thil mai mai hian tihbawlhhlawh phal suh ang che,” tiin a ṭawngṭai a. Chutih hun lai taka awm bo daih mai chu a tuar ta ngang lo va, Wittenberg-a kal a tum ta a.IR 188.5

Hmanhmawh takin a kal kawng hlauhawm tak chu a zawh ṭan leh ta. Ram puma hnawh chhuah a ni si a, a hmêlmate chuan an duh hun huna an thah a thiang a, a ṭhianten kawng engmaha an ṭanpui a thiang si lo va, an thleng thei bawk hek lo. Sorkârin a thu zirtîr ringtute chungah thupêk khauh tak an siam si a. Mahse Chanchin Ṭha a boral dâwnin a hria a, LALPA hmingin, thu dik hum tûrin hlau lovin a chhuak ta a ni.IR 189.1

Saxony lal hnênah lehkha a thawn a, Wartburg chhuahsan a tumna chhante a sawi hnu chuan heti hian a ti a. “Lalte leh Electorte aia chungnung zâwk humhimin Wittenberg khuaah ka kal dâwn tih lo hria ang che. I ṭanpuina dîl ka tum lo va, i mi humna dîl ahnehin keiman ka hum zâwk ang che. Min hum duh tih chu hria ila Wittenberg khuaah ka kal kher lo vang. He hnathawh tidarh zau thei khandaih engmah a awm lo. Mihringte remtihpui leh ṭanpui lohvin Pathian chauhvin engkim a ti tûr a ni. Rinna nei lian bertu chu mahni inhum thei bertu a ni,” tiin.— Ibid., b. 9, ch. 6.IR 189.2

Kalkawnga a kal laiin lehkha a thawn leh a, “Nang leh khawvêl thinurna chu ka chungah hri thla rawh u, ka inpeih reng e. Wittenberg khuaa mîte chu ka berâmte an ni lâwm ni? Pathianin min kawltîr a ni lâwm ni? A ṭûl chuan an tâna thi tûrin ka intâwk tarh mai tûr a ni lâwm ni? Chu lo chu Pathianin kan ram a hremna tûr thil râpthlâk kan rama a lo thleng hmuh ka hlau êm a ni,” a ti a.— Ibid., b. 9, ch. 7.IR 189.3

Luther-an a hnathawh chu fîmkhur tak leh inngaitlawm takin, mahse rilru nghet tak siin a han ṭan a. “Talhtum nêna thilsiam chu thuin kan ṭhiat tûr a ni. Ring lo te leh ring dik lo te chungah tihluihna ka hmang lo vang. Tumah tihluih tûr an ni lo. Zalênna hi rinna laimu a nisi a,” a ti a.— Ibid., b. 9, ch. 8.IR 189.4

Luther-a a lo thleng ta a, thu a sawi dâwn tih chu Wittenberg khuaah a thang chhuak rang hlê mai. Ram tin aṭangin mipui an lo kal a, biak in an khat tlat a. Pulpitah a han lawn a, fing tak leh nunnêm takin mipuite chu a zirtîr a, a fuih a, a hlu bawk a. Mass tihbo thua kut tum lo lekte thu chu heti hian a ti a.IR 190.1

“Mass hi a ṭha lo. Pathian duhzâwng a ni lo, bân tûr rêng a ni. Khawvêl pumah hian Chanchin Ṭha zânriahin thlâk se ka duh a ni a; mahsela tihluihna hmangin, Mass aṭangin tumah kai chhuak suh u. He thu hi Pathian kutah kan dah tûr a ni. Keini ni lovin, A thu chuan hna thawk rawh se. Engvângin in ti maw? Belvawtuin a kuta hlumte a keng angin mîte thinlung ka kutin ka keng lo. Ṭawng theihna thu kan nei, tih theihna thu kan nei lo. Thu i sawi ang, a bâk chu Pathian ta a ni. Tihluihna lo hmang ta ila ka tân engnge sâwt? Chhiatkhumna, a hming maia tih ve mai maina, nuihzat nâna mi tih dân zirna, mihring dân siam leh vervêkna chauh ka hmu ang. Mahsela thinlunga tihtakna, rinna leh hmangaihna rêng a awm lo vang. Hêng thil pathum tlâkchham hi thil zawng zawng tlâkchhamna a ni, chutianga awmtîr nân engmah, ka sêng lo vang. Nang leh kei leh khawvêl zawng zawng chakna ṭangrual aiin Pathian thu maiin thil a tiropui thei zâwk. Pathianin thinlung a han vawn a, thinlung a lâk tawh chuan engkim hnehin a awm ṭhîn.IR 190.2

“Thu ka sawi ang a, ka ziak bawk ang, mahse tumah ka tilui lo vang, rinna hi tihluiha neih thil a ni lo. Ka tih dân hi en ula, pope ka dodâl a, sual ngaihdamna zawrh ka dodâl bawk a, pope ṭhuihruaite pawh ka dodâl a ni, mahsela kut thlâk leh buaina chawk chhuakin a ni lo. Pathian thu chu ka târlang a; thu ka sawi a, ka ziak bawk a, hei mai hi a ni ka tih. Mahsela ka muthilh hlânin ka thusawite chuan pope thilte chu a hneh a, lal leh lalberin chutiangin an ti thei lo. Ka tih a ni lo va, Thuin a tih a ni. Tihluihna hmang ta ila, German ramah thisen a luang a ni ang. Engnge a rah? Taksa leh thlarau boralna. Chuvângin ka ngawihsan a, thu chu amaha khawvêla tlan vêl tûrin ka hnutchhiah,” a ti a.— Ibid., b. 9, ch. 8.IR 190.3

Luther-a chuan nî tin hapta pumhlûm thu a sawi a, Pathian thu chuan hlimna dik lovin a phuarte a tichat a. Chanchin Ṭha chakna chuan kal sualte chu dikna kawng a han zawhtîr leh a.IR 191.1

Luther-an hêng hlim sualte nêna inhmatawn hi a duh lo, an tih dân hi sual tihpunna chauh a ni. Mi ngaihtuahna tâwi leh mahni inthunun thei lo an ni tih a hria. Vân aṭanga hriattîra awm kan ni ti mah se kalhna chhetê emaw, zaidam taka zilhna leh hrilhna emaw an ngaithei dâwnin a hre lo va. Thuneihna sâng ber neiin an insawi a, mi tinin chu chu phun lo va awih mai tûrin an phût a. Inbiak an ngen tâk tlat chuan a remti ta a. An dik lohna a han tih dân zet chuan, hêng zâwlnei derte hi rang takin Wittenberg aṭangin an kal bo ta a.IR 191.2

He hlim sualna hi tûnah chuan dan chah a ni a, mahse kum tam tak hnuah a lo lang lêh a, chutah phei chuan thil a khawih pawi nasa. An hruaitute chanchin hi Luther-an tihian min hrilh a; “Pathian Lehkhabu hi an tân chuan lehkhabu thi a ni a. ‘Thlarau! Thlarau!’ tiin an au va. An thlarauvin a hruaina lamah ka kal lo vang. Zahngai thei Pathian chuan chutiang kohhran, mi thianghlimte chauh awm theihna lakah min humhim rawh se. Kei zawng mi hnuaihnung, mi chak lo, damlo, sual nei tih inhria, Pathian ṭanpuina leh thlamuanna ngêna an rilru thûk ber aṭanga au ṭhînte kianga awm hi a ni ka duh ṭhin,” a ti a.— Ibid., b. 10, ch. 1 0.IR 191.3

Hêng hlim sualho zînga an chelek ber chu Thomas Munzer-a a ni a, thiltithei tak a ni, kawng dikah kal phei se ṭangkai tak tûr a ni, mahse sakhaw dik awm dân hi chhetê pawh a hre lo. Khawvêl siamṭhat duhnain a khat a, mahsela mi dang hlim thar thutte ang bawkin, Kohhran Siamṭhatna chu mahniah a inṭan hmasa phawt tûr a ni tih a theihnghilh a.— Ibid., bk. 9, ch, 8.IR 191.4

Thuneih theihna hmuna awm a châk a, khawiah mah pahnihna nih a duh lo, Luther-a lakah pawh. Rom thuneihna chu Bible thuneihnaa an thlâk hian pope nihna dang an siam lek a ni a ti a. Siamṭhatna dik tak ṭan chhuak tûra Pathian tirh ka ni a ti a. “Tupawh he thlarau nei chuan Pathian lehkhabu chu hmuh pawh hmu ngai lo mah se rinna dik a nei a ni,” a ti a ni.— Ibid., b. 10, ch, 10.IR 191.5

Hêng kal sualho zirtîrtute hian pawimawh nia an hriatte chu an zui mai a, an rilru ngaihtuahna lo chhuak apiang kha Pathian aw-ah an ngai a, chuvângin an kal thui lutuk vak ṭhîn. A ṭhen phei chuan Bible an hâl a, “Lehkhain a that a, Thlarauvin nunna a pe,” tiin an au va. Munzer-a zirtîrna hi thil mak danglam deuh deuh, mîte duhzâwng a ni a; mihringte ngaihdân leh riruat dân Pathian Thu aia dah chungnun chu an chapona remzâwng a ni. A thurin hi mi tam takin an pawm. Vântlâng Pathian biaka tih dân hi a han sawisêl phawt a; lalho thuawih pawh hi Pathian leh Beliala âwih kawp tum ang a ni a ti bawk.IR 192.1

Mîte rilru chuan pope nghawngkawl chu an hlîp ṭan ta a, sorkârin khapna thupêk an siamte pawh an ngaithei ta lo va. Munzer-a thu zirtîr danglam, Pathian remtih a ni a tih khân, mipuite a hruai kawi a, thunun hleih theih lohvin an awm a, an duh ang angin an awm ta a. Hei hian intualvuakna a han thlen a, German ramah thisen a luang ta nghê nghê a ni.IR 192.2

Kal sualte thiltih avânga chhiatna lo awmah Kohhran Siamṭhatna an hman tel avângin, Luther-a chu Erfurt-a a awm laia a rilru lungngaihna ang khan nasa lehzualin a han delh a. Pope lama ṭang lalho khân, he helna hi Luther-a thurin avânga lo awm a ni an ti a. Hei hi chhan awm hauh lova puh ni mah se, Luther-a a tilungngai êm êm a. Thu dik leh âtna thiltih angkhata an ngai chu tuar har a ti êm êm mai a. Kal sualhote thurin a dodâlin Pathian hruai kan ni an tithe chauh kha dodâl lovin, sorkâr chunga hel in ni a tih avângin, helho khân Luther-a an haw êm êm mai bawk si a. Lalho leh vântlang huat thu a sawi a ang ta hlê.IR 192.3

Kohhran Siamṭhatna a chhiat thuai beiseiin Rom-ho an lawm êm êm a; thiltih dik loh Luther-an tihdik a tum hrâm hrâmte kha Luther-a tihah an puh a. A helho khân, dik lo taka hremin kan awm a ni an ti bawk a, mi tam takin an vuipui a. A dik lo lama ṭangte chunga lo awm fo tawh ṭhin angin, martar changah te an ngai a. Siamṭhatna theihtâwpa dotute chu, nunrâwnna leh hnehsawhna avâng chauhva tuar tiin khawngaih an hlawh a. Hei hi Setana hnathawh a ni. Helna rilru hi hmânah vânah a lang tawh a, chu rilru bawk chuan he hel lehna hi a chawk chhuak a ni.IR 192.4

Setanan sual hi felna, felna hi sualna ti tûrin mîte hruai bo a tum reng a, a hlawhtling hlê. Thu dik hum tûra hlau lova an ṭan ṭhîn avângin, Pathian rawngbâwltu rinawmte chuan mîte ânchhia leh hmuhsitna an dawng fo va. Setana thawhpuite chuan fak an hlawh a, martar te an ti a; Pathian chunga rinawm, zaha ṭanpui zâwk tûrte kha, rinhlelh kaiin, a malin an ding fo ṭhîn a ni.IR 193.1

Thianghlimna lem leh tihthianghlimna derin tun thlengin bumna hna a la thawk fo va. Luther-a dam laia mi bawk kha, hmêl dang dang puin a lo la lang ṭhîn a, Pathian thu aṭanga mîte a hruai bovin, Pathian Dân awihna lama inpe lovin, mahni ngaihdân leh hriat dân zui tûrin a la hruai fo va. Thianghlimna leh thu dik deusâwna a awm theih nân, hei hi Setana hriamhrei ṭha ber a la ni fo.IR 193.2

Chanchin Ṭha dodâlna kil tin aṭanga lo kal chu Luther-an huai takin a lo do va. Inbeihna hmun apiangah Pathian Thu thiltihtheihzia a lo lang a. He thu hmang hian Pathian thuneihna pope-in a chhuhsak chu a do va, lehkha thiamte thil suangtuahte a do va; kal sualho, Kohhran Siamṭhatna ṭanpui tumte lakah lungpui angin a ding nghet a.IR 193.3

Hêng dodâltute zawng zawng hian Pathian lehkhabu hi, hnâwlkhat chuan an hnâwl vek a, ‘mihring finna hi hriatna leh sakhaw dik hriatna bulpui a ni’ tiin an chawi sâng a. Khawvêl awm dân pêlin thilmak a awm lo va, thlarau hruaina a awm hek lo tih ringtute chuan ngaihtuah chhuah theihna an chawi sâng a, sakhaw dik leh dik lo chhui nân an hmang bawk ṭhîn. Rom-ho chuan, ‘pope hian Pathian thâwk khumna a chang a, chu chu zirtîrte aṭanga chhum lo chat lova a rochun, englai maha danglam ngai lo a ni’ an ti a; hei hian khawlohna chi tinrêng leh tih lutukna chi tinrêng, zirtîrte hnêna thupêk thianghlim lam sia tihrûk theihna hun remchâng ṭha tak a siam a ni. Munzer-a leh a ṭhianten Pathian thâwkkhumna kan chang an tih pawh hi, an rilru kal vêl mai mai aṭanga lo chhuak a ni a; a rah chu Pathian leh mihring thuneihna dodâlna a ni. Kristian dikte chuan Pathian Lehkhabu hi Pathian thâwk khum, thu dik robâwm atân leh Pathian thâwk khum nia inchhâl mi dangte fiahna atân an pawm tlat thung a.IR 193.4

Wartburg aṭanga a lo kîr hnu rei lo têah Luther-an Thuthlung Thar a lehlin kha a zo ta a. Chanchin Ṭha chu German mîte hnênah, anmahni ṭawng ngeia pêk a lo ni ta. Thu dik ngainatute chuan lâwm êm êmin an pawm a; mihringte thupêk leh pipute tih dân zâwmtute erawh chuan an hmusitin an duh ve lo va.IR 194.1

Vântlâng mi naranin Pathian Dân thupêkte an hnialpui thei dâwn tih puithiamten an ngaihtuah chuan an thlamuang lo hlê a, an hriat lohzia a lang mualpho mai dâwn a. Mihringte ngaihtuahna ralthuam chu thlarau khandaih lakah a him zo dâwn lo. Rom chuan Pathian Lehkhabu darh zauna dang tûrin a mîte zawng zawng chu thu a pe ta a, mahsela thupêk te, ânchhia te, sawisakna tein a dang zo lo. Bible chu a sawisêla a khap nasat poh leh mîten a thu zirtîr hriat châkna an nei zual a, a chhiar theite chuan chhiara zir hlân an nghakhlel a; an kalna apiangah an keng a, an chhiar an chhiar a, bung leh châng thu tam tak en lova an sawi theih hmâ chu an duh tâwk lo va. Thuthlung Thar mîten an ngaihhlutzia Luther-an a hriat chuan Thuthlung Hlui lehlin pawh a ṭan nghal a, a rang thei ang berin, a bu hrang tê têin a chhuah ta a ni.IR 194.2

Luther-a thil ziakte chu khaw lianah leh khaw têah an lawm êm êm a. “Luther-a leh a ṭhianten an phuah khâwm a, mi dangin an sem darh a. Puithiamhote pawhin, Monastery-a an luh dawna an thutiamte kha a dik lo a ni tih hriain, engmah ti lova hman tlâk lohva awm mai mai aiin, thawh rim an thlang ta zâwk a, mahse Pathian thu sawi tûrin engmah an hre si lo. Luther-a leh a ṭhiante lehkhabu hralhin ram tin an fang a, in tin an tlawh a. Geman ram chu hetiang lehkhabu zuar mi huaisenin a lo khat ta a.”— Ibid., b. 9, ch, 11.IR 194.3

Hêng lehkhabute hi, lehkha thiamte leh thiam lo te, mi hausa leh rethei, mi tinrcngin ngun takin an zir a. Zânah zirtîrtuten meilum ai khâwmte hnênah an chhiar ṭhîn a. Thu dik mantute chuan Pathian Thu chu lawm takin an pawm a, mi dangte an hrilh chhâwng ve zêl a.IR 194.4

Pathian Thu chu Pathian thâwk khuma pêk a ni tihte an enfiah a. “I thu hrilhfiah hian mîte a tiêng a; Mi mâwlte chu a hriat thiamtîr ṭhîn,” (Sâm 119:130). Pathian Thu zirna hian mîte rilru leh thinlung a tidanglam nasa êm êm a. Pope rorêlna khân a khua leh tui te chu kahpathîr nghâwngkawl a bahtîr a, zahthlâk tak leh engmah hriatna nei lova chelh behin an awm a. Thil serh tûr an siam chawpte chu khermei takin an zâwm a, mahse an rawngbâwlna zawng zawngah hian thinlung leh ngaihtuah theihnain hmun a chang lo. Luther-a chuan Pathian Thu dik chu mâwl tak leh fiah takin a zirtîr a; Pathian Thu ngei mipuite kutah a han dah khân, mipuite châkna lo muhîl tawh chu a han kai harh a, an thlarau lam nungchangte a tithianghlimin a timawi a, thutak ngaihtuahnaah chakna thar leh thathona thar a han pe leh a.IR 194.5

Mi tinrêngin, mi hausa leh rethei, a lian a têin, Bible an keng ṭheuh va, Kohhran Siamṭhatna thurin an hum vek a. Pope hote chuan Pathian thu zir chu puithiamte kutah an dah a, zirtîrna thar hnial tûrin an ko chhuak ve ta a. Pathian thu leh Pathian thiltihtheihzia engmah an hre si lo va, mi kal sual leh tlawktlâw tia an nuihzat ṭhinte khân puithiam leh rawngbâwltûte chu an chhâng dang ta zêl mai a. Catholic ziaktu pakhat chuan, “Luther-an a hnungzuitute hi Pathian Lehkhabu chauh lo chu, thu dang rêng rêng engmah ring lo tûra a thunun vek hi chu a pawi a nih hi,” a ti hial a.— Ibid., b. 9, ch, 11. Lehkha thiam mang lote pawhin thu an sawi a, an thusawi ngaithla tûrin mipui tam tak tak an lo kal a; Pathian thu hria inti mi lian pui puite an hnialpui a. Hêng mi ropuite hnialna atân Bible zirtîr thu mâwl tak an han chhân chuan, an hriat tlêmzia chu zahthlâk takin a lo lang ta ṭhîn. Lehkha thiam ropui tak takte leh puithiamte ai pawhin inhlawhfa mi te, sipai te leh hmeichhia leh naupang te pawhin Bible thu zirtîr chu an hre zâwk.IR 195.1

Chanchin Ṭha ringtute leh pope zirtîrho danglamzia chu, mipui vantlâng zing ai mahin zir sângho zîngah a lang. “Puithiamho zirna lam ngaihsak lo leh ṭawng zirna thlahthlamho dodâltu tlangvâl ṭhenkhat an awm a. Hêng tlangvâlte hi rilru zau tak, zir peih tak, athian Lehkhabu thu chhui peih tak leh hmânlai thil ṭhate hria an ni a. Rilru taima, nungchang sâng leh thinlung huaisen an nei a. Hêng tlangvâlte hian hriatna zau tak an nei a, rei tak chhûng chu tuman an chelh lo. Hêng tlangvâl siamṭhatna ṭantute hian Rom kohhran lehkha thiamte inkhâwmnaa hnial an tawh chângin awl taka an hnial thlak theih ṭhin avângin, hriatna nei tlêmhote chu an buai ta ṭhîn a, mite nuihzatin an awm ta ṭhîn.IR 196.1

Inkhâwm tûr an lo tlêm ta deuh deuh va, puithiamte chuan rorêltute ṭanpui an ngên ta a, an theihtâwpin an thu ngaithla ṭhintute chu hruai kîr leh an tum a. Mahse mipuite chuan zirtîrna tharah an thlarau rilṭâm châwmna chaw ṭha an hmu a, mihring dân siam chawpna buhsî ei tlâk lohva rei tak lo châwmtute chu an kalsan ta a.IR 196.2

Tihduhdahna a lo thlenin thu dik zirtîrtute chuan Isua thu, “He khuaah hian an tihduhdah hunah che u, khaw dangah tlansan ang che u,” (Matthaia 10:23) a tih kha an ngaithla a. Êng chuan hmun tin a chhun êng tawh a. Tlânchhiate khân an tâna kawng lo hawng châk tak tak an tam tih an hria a, chutah chuan an riak a, Krista chanchin an sawi a, a châng chuan biak inah te, biak in an hmuh zawh loh leh mî inah te, khawlaiah te, khawiah pawh ngaithlatute awmna hmun chu an tân hmun thianghlim a ni. Thu dik thatho taka an tlângâupui chu dan rual lohvin a lo darh zau ta a ni.IR 196.3

Thu dik chu kohhranin an tichhe thei lo va, sorkârin an tichhe thei hek lo. Lung in te, sawisakna te, khandaih te leh meipui te thawh mah se a chhe thei chuang lo. Mi tam takin an rin nghehna chu thisen chhuahin nemnghet mah se thu dik chu a kal zêl. Tihduhdahna chu thu dik tihdarh zauna chauh a ni zâwk. Setanan tihboral a tumna hmanruate khân, Pathian hnathawh leh Setana hnathawh a danglamzia a tilang chauh a ni.IR 196.4

Bung 9—Swiss Siamṭhatu

Bung 11—Lalhote Hnialna